Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 48, 29 November 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Hela Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Hela Akolu o ka Ikaika.

lumihiia mai loko mai o ka Buke Arabia, mai ka Olelo Berilania a ka Olelo Hauaaii. Mahele lll—Helu 98 AHALA kekahi mau la, makaukau ilio la o Robiana Lo ina no ka hoi i ke aupuni Dala, a o Lo Walena ma hoi i ke aupuni o Galatia, a o Hipa ma no hoi i ke aupuni Poepoe. A rna ka la hope o ko lakou hui ana, ua hookomo ia aku la o Melevila, ke kupunakane a me na liona iloko o kahi opu hipa.. Ama ka hora 12 oke awakea, ua ike ia aku la ka poliai manu nui, he hookahi mile paha ke kiekie īnai ka honua ae, a kau malie iho la i kahi hookahi. Iloko o ia manawa, lele like ae la o Robiana Lo ma i ka manawa hookahi, a komo ae l.a malalo o ka malu o ua pohai manu la, a malaila ko lakou hui hope loa ana, a na na leo hekili a me na olapa uila i hookaawale ia lakou, a hoi aku la e like me ka mea i oleloia ae nei. A o Lo Hjpa nae, honi aku la oia i ka ili makua, a hoolaau aku la oia ma ko laua la kuamoo, a lele pu aku la me Lo Walena ma i ke aupuni o Gralatia, a o Hipa ma hoi a me na pio, o lakou wale no ka i hoi i ke aumini Po«noe.

In Hipn ma i hiki alui ai i ke aupuni Poepoe, ua hookuuia ae la o Meleviln ma, a noho iho la no e like me kona ano lanakila, aole ma ke ano kauwa, a lawelawe hoi, aka, me he mea la oia no kekahi alii o ke aupuni, 110 ka mea, ua hao aku kahi uhane aie nui i na hooponopono a pau ma kona lima. A hala na inahina elua o ko lakou noho pu ana, aole nae i hoi inai o Lo Hipa ; a ia wa, lana ae.la ka manao o ka wahine dia, e lele \ ke aupuni o kona mau makua, nolaila, i aku oia ia Hipa, akahi ka hoi kuu aloha mai la i na elemakule, e aho paha e hookuu mai oe ia'a e hele e ike ? Ua ae no o Hipa. Ma ka hora 2 o ka po, lele aku la ka

wahine dia i ke aapuni Waoakua, a ku ana imua o ke akua poo walu, ka maknakane no hoi o ua wahine dia la. • 'Aka, puiwa nae kela a i mai, Nawai ke kupua ooe ? I aku keia, Nau no. A lohe kela i ka leo, mahamaha mai ta oia,

me ka i mai, Heaha ka hana a " Kuu haku i ka ua Haao" 0 ka hiki ana mai nei, a haalele ia aku la ke kane, ka mea nona ke aloha kaawe, a o ko maua aloha ko ka makua, he aloha anuanu ? Heoiaio no ia, ua noho au a kupa me ia, a ua riui no ke aloha nona, a na nianao ae fto hoi e ooho mau loa mamuli ona a hiki i ka hopena, aka, kau ae ana hoi ko olu'a liaau maka, nolaila, lele wale mai nei no au mamuli o ko olua aloha. A ma ia manawa koke no, ninau mai la ua akua poo walu nei, Pehea ka hoa paio o ko kane, ke kaikamahine hoi o ke aupuni kanalima kumamalua ? Olelo aku ka wahine dia, Ua hookuuia no e ko hunona, a haalele aku nei uo au, aia no i ka hale. I mai ke akua poo walu, A nui no hoi ka mana o ko kane, loibi na la, aka, hapa konu mana, he mau la helu v/ale no koe, a e pau ana ouk&u | 1 ka luku ia, no ka mea, ua hana iho la na ko kane i ka naaupo ; oia no kana hana ana, a he opu kela no ke kanaka ? a komo iho ke aloha iloko no kona mea nana i hoopakele, aole, he opo kela no ke akua, he ai na ka mano, nana knmupali. I mai ke kaikamahine, Oia iho la no hoi paha, naiia aku no paha i ka ha,na a ka'u kane, ku no i ka hooluhi ā me ke aloha ole, a owau wale no ka puuhonua o leona mau pilikia; hele mai no hot ka ūiaina a nui, a o ke aloha no iioi o ke kane, hoomanawanui no. B na hoa, e w«iho iki kakou maanei no ka wahinē dia a me kona makuaka-

ne, a e nanu ae kakou i iiope ia Hipa a me Melevila;no ka mea, i ka la i o Akua, puka ae la o Hipa i waho, a ike aku la oia, ua paa ka hapalua o ke uupuni i ka ua koko, a he inahina hoi a me na waipuilani iloko q ke ao eleele, a o na ouli o ka lewa, ua ano e mai la ia ma ka ia nei ike akn, a hoomau aku la keia ma ka nana ana no na minute elua, aka, ano e mai la uae kona mau helehelena, a no ka hiki ole iaia ke hoomaopopo i ke ano o na mea ana e ike nei, nolaila, kahea aku la oia ia Meleviln, i ka i ana aku, Auhea oe ? Pane mai la o Melevila, Eia no au kau kauwa. "Pane aku la o Hip;i, E waiho ia manao ou, aole au i lawe mai ia oe ma ke ano kauwa, aka, i lawe mai au ia oe ma ke ano o oe kekalii alii o ke aupuni, a'i hoa kuka no hoi, nolai* la, e oluolu oe, e hahai mai i ke ano o na ouli oka levva i keia wa ? Huli ae la o Melevila, a nana ae la ma o a maanei, a hai mai la iaa ke ano hoopunipuni, aole nae oia ka haina oiaio maoli, i ka i ana mai, Ma ka'u ike, e pilikia ana ko wahine a me ou makuahunowai i ke kaikunane o ka mahina.

A lohe nae o Hipa, hoopohala wale iho la no o loko ona, aka, ma kona ano kupua, lioao ae la oia ma ka nana ana, »ia nae, ua pani ia kona mana ike, e ka mana o Melevila a me kona kaikaina. A ia manawa no, auo e mai lakona manao, a kupouli mai la loko i ke aloha o ka wahine.

Aia nae ma ka po ana iho, nana~ae la oia ma o a maanei o loko o ka hale, o ka wahine okoa walē mai la no, a ua hiki ole iaia ke moe ia po. Amake ao ana ae, o ka la ia o Hoku-palemo, ua hiki ole ia Hipa ke hoomanawanui, nolaila, kauoha iho la oia i. na mea a pau ia Melevila,. Ke hele nei au, a o na mea a pau maloko o ka hale a me ka noho Moi ana no ke aupuni, maluna no ia ou a hiki i ko maua wa e hoi mai ai, ke loaa aku Hae kela ia'u e noho ola niai ana, a ina hoi e hiki aku au a lia pilikia, e like me kāu e oJelo mai nei, alaila, e hoi koke m'ai 110 au ; a ina lioi e hoi mai o Lo Hipa i keia la, a i keia mau la ae paha, alaila, e waiho aku 110 oe i na hooponopo|no ana a pau maluna qna, a o kou mau makemake a pau, aia no iaia.

0 Hipa nae, aole oia i ike i kana mea e olelo nei, a o Melevila hoi, aia iloko ona ka hoomaloka kahi i hoopu ai, a i walē no ka hoopuka a maka, no ka hala ole aku Hipa, no ka mea, ua ike no oia, ua kokoke mai kona wa e hoiaku ai i kona aupuni.

& ka mea helu|\elu, aole no paha oe i poina i kahoomanao ana no ka la o Ho-ku-palemo i oleloia ma kela mau Helu akt> npi, a eia no ka hookoia ana, no ka mea, i loa no a hala aku o Hipa, a oiai no hoi oia e lele ana, oili aku la o MeleVila mailoko aku o ka hale, a ku ana mawaho ;'a oiai hoi oia e ku ana, ibo mai ana elua mau anuenue mai ka lewa mai, a ku ana ma ke alo o ia nei, a he mau pohai manu ma na aoao, a he ukali raai hoi na waipuiiani. Aia nae iloko oia wa, pane aku la ua o Melevila i ke kupunakane, Auhea hōi oe, e komo aku oe iloko o ka hale, a e lawe mai ina mea mana a pau a ua poe hookano nei, i nanea nui ia i ka hele a hoi tnai, aohe kakou, aohe hoi me na mea mana a lakou, alaila, hopu iho i ka ia he alamihi.

-Komo aku la hoi ua kupunakane nei iloko, a lawe mai la i kahi opu hipa, a me ka ili lele, i ke giana pauda hoi a me kekahi mau mea mana e ae. 0 ka omole wai ola uae, ualawe pu ho ka.wahine dia ; o ka eke talena hoi, ka pahiwakawaka a ma ka buke aniani, aia no ia Lo Hipa. A.ia nae hoi iloko o kela manawa a Melevila i mnau aku ai i ke kupunakane no na mea mana, no ka loaa a loaa ole, aka, i mai ke kupnnakane, 0 na mea mana e waiho nei, u& paa ae nei ia i ka loaa ia'u, a koe wale no na mea iiaweia e lakou. Puka mai la ua kupunakane nei iwaho, a e ku ana no o Melevila, a o ko la-

ue&au aku la no iu ilunu o na anuenue, a ct)a liona hoi, maluna ona waipuilaona pohai manu ho 1 , hoopuni ae Melevila ma, a hao aku la ka mana o ui anuenue a ire na waipuilani, a o kaiewa hoolookoa mai o a o, ua ano e no% ma ka nana ana aku, a ua kuhihewa|cekahi poe he la pouli.

na hoa, ma keia wahi, e hookuukuu liili| ana kakou i ka pii ana o Melevila ma{a e naku hele ae hoi kakou a loaa akijo Lo Hipa, ma ke aupuni o Galatia, mea, ma ka po i aui ae, a maloko 0 kf hihio, halawai aku la kona uhane me eela kaikamahine mua i olelo mai ai ia iinei, "aia ke ola i ka opu hipa," a i olel i ia hoi e hipa ma ka moeuhane elua ana "o kau wahine (Lo Hip») aku 110 ia a h*i i kou la e make ai a o ko laua hui ikolu ana keia, a nana no i olelo mai me he ano hookaunu la nae, i ka i ana nai, Naneanaeoe i ka noho ianei, "i hoowili paha" ina ia pee poli oko aup ni, aia ke pio a oukou la, e lilo ana, 1 ha :alia i ka po a ao ae, hala aku o Hipa i ke aupuni Waoakua, e imi i ka ia i paa mua i ka pakali, aohe hoi he manao iho i o ka mea nana e puh mi mai, "pap.piihi aohe lau e kanu ai." Apopo, %ilpe »kq oe, e ano e ana ia ouli o ka lewa, 4ilaila, « hoomanao iho auanei oe, o Melevila «la «o ia, aia i oko oke nnuenue a me ka waipuilani, a he pohai manu ka mea nana e hoo|iuni ana. Nolaila, i kou ala ana ae i ka :ahiaka, oiai ka la e pii ae ana a kuoor ii.ka.lolo a i ike. oe e ano e mai ana na ouh o ka lewa, e hoomanao īhō oē, o ko Melevila mau kaina wawae ia ; a i ike hoi oe i ka pohai poepoe me he luakalai la, a e lele ana hoi me he lupē la, e hoomanao iho oe, aia no iloko o laila o Melevila ma, alaila, e hoohamama koke aku oe i ka waha o ka eke talena, a e ike auanēi oe, aohe ona mana e hiki ke hoopakele ae iaia ia manawa, no ka mea, o na mea mana a pau ana i aihue aku la, ua pau lakou i ka nanakee iaia ; aia wale no kona pakele, a ike ia mai oia e ke kaikaina, alaila, hookuuia mai ka uwea mimiki, a o ko ia la wa no ia "e miki e palu" -inai ai. Puoho ae hoi o Lo Hipa, eia ka he moe, aole nae oia

i manao he oiaio na mea i hoikeike ia nolaila, haule aku la no keia moe, a puoho ae la i ke kani o ka bele o ke paina kakahiaka.

Ma ua la nei, he 1» malie no ia ma ka nana aku. aka, i ke kupono ana ae nae 0 ka la i ka 1010, ike aku la keia, ua ano e na ouli o ka lewa, a ia wa koia i hoomaopopo ae ai i na mea a pau i hahaiia mai ai e ka po, nolaila, hoomakaulii ioa iho la keia raa ka hakilo ana, aia nae ma kona ano kilokilo a me ka mana ike hoi 1 loaa iaia, ike poliuliu aku la oia i kekahi mea iloko o ka lewa, ua like kona ano me ka luakalai, a o kona lele ana ua like no ia me ka lupe.

Aia nae iloko o kela manawa, lalau ae la o Lo Hipa i kaeke talena, lenaae la oia a pau pono na. alu, a ia hoohamama ana aku no, e omo mai ana ka ikaika o kona mana ia Melevila ma, i nana aku ko ia nei hana, ku kehu o na wahi waa liilii, i ka ua mea o ka holo, i ka pakela ikaika o ke omo ana a ka eke talena, a oi noke wale ka mana aua o tia anuenue a me na waipuilani, puhili ko lakou mau ikaika, o ka hele ia amule-i nawaipnilani a me kekahi a koe wale no hookahi anuenue, a o kona wahi ikaika kai kokua mai a hiki i ke kokoke loa ana e komo kino mai iloko o ka eke talena, aia hoi, hiki mai la ke kokua lanakila mai ka lewa mai, no ka mea, i ka wa e aumeume ana ka mana o na anuenue me ka eke talena, naueue a© In ko ka—lewa a pau, a knhi iho la ua kaikaina nei o Melevila, o ke kaikonane la o laua, oia hoi o Keolai, a mapao iho la ke kaikuahine, ua loaa la ka hoa paio o ke kaikunane, aka, i kona hele ana aku nae e kiei, aia no kela e moe ana ? aka, hoomanao ae la nae oia no na elele ana i hoouna mai ai i alanui no Melevila, a iaia i halo iho ai ia lalo, e lele ino ana ke ao, a o ke

kulana o na pae opua, ua huli kua a huli alo. . Aia li'oi, lalau ilio la oia i ke kumu o na waipuilani, a hoholo wale aku la no, a pela no hoi i kekahi anuenue, a ia wa, hoomanao ae la oia no ka make liou o Melevila, aka, i kona pai ana mai i ka lua o ke anuenue, aia hoi, e kiwi hele ana oia i o a ianei, me he ia la ua ku i ka makau.

A ike ua kaikamahine nei., hookahi wale no ona kokua i koe, a i na e moku ana, o ka hoka no ia, nolaila, lalelale koke ae la oia, a kiola mai la i ka uwea uwila mimiki; oka hele ia oua uwea mimiki nei, a loaa o Melevila ma, ma kahi e kokoke loa ana i ka waha o ka eke talena, a o ka hao ae la oo ia o ko-

im mana. a menei a me o, noho mai ana o Melevila rna, he ka-wa ino loa nae, aka, hoao hou no ka man;* ikaika o ka eke talena i ka moni, o ka nee malie mai la no ia a hiki i ke kuU mun, hao hou iho la no ka uiana huki o ua uwea mimiki nei, kaawale ino loa, a poliuliu ke ike aku ; aka, ma ia hana aiva, ua like a like na ikaika o laua, aole i ka nee aku iimia, aole hoi i ka emi mai i hope. a hiki i ka hala ana o na la ekolu, A no ka uaaloeloe loa o Lo Hipa i ku paa ana a me ka piha loa o ka eke talena i ka makani ana i oip£ iiipi ai, noiuila, na hooki okoa ae la o Lo Hipa, a aontt itio "aku la 0 Melevila ma; 'fa aattu ua pau akn la na iiona i kalieiel<Mv A mai ia manawa mai a liiki i kem Mohe ia kahi i kanuia ai ko lakou kino kupapau. rtra nae a uiki «nu u i aupuni, aia hoi, ua hooneeneeia aku lā ia a ma ka lewa akau o ke aupuni Uiia, oia hoi ke aupuni o Melekuliona, a ua kukuluia malaila, me ka hoopuniia ana 1 na pa hao ewalu. Maanei hoi, e kapaeiki ae kakoui i ke kamailio4Mia no Melevila a me kona aupuni, a e kamailio pokole hoi kakou no Hipa a me kana wahine, no km mea, iaia i hiki aku ai i ka aupum" Waoakua, e noho mai ana no ka wahine, a o ke akua poo walu hoi, ua hele 110 oia e like me kona ano mau. oka waliine dia u»e, nana mai la oia, a o ke kihenhea o na waimaka ma na papaliha o kana kane, nolaila, ninau mai la ola, He inaU wai maka aha keia? t aku o Hipa, Nokuu lohe ana mai nei hoi paha, ua piilikia oukou, nolaila,. lele wale mai uei au, me ka manao no aohe oukou e loaa mai ana ia'u, ua pau laoukou i ka mako i-ke kaikunane o ka mahina, eia no ka hoi oukon la ke ola akoāikoa nei. I inai la hoi ka wahine, AuheA iho la ka hoi ua ike kilokilo nei ou ? Oia hoi, kai no hoi ua , nana wale raai nei no hoi pahk in, liole nae he maopopo iki o ke ano.

A no keia mau olelo a Hipa, ninau mai ka wahine, Heaha kau mau mea i ike ai, a lilo ai ia i mea e ano e ai kou manao ? Hahai mai la no hoi o Hipa e like me na mea i olelo mua ia ae nai.

I hou aku ka wahine, oua ihrtiii kuhikuhi Ta, he mau hoailona ia rto ko ka lewa kii ana mai ia Melevila, no ka mea, ia oe no a hala mai la, kuu ia iho la na anuenue a me na waipuilani, a hao aku la ia lakou a pau. Ao ka hooko in ana keia o ka'make 'weliweli maliuna o ltakou a pau ma keia mua aku, e like me ka mea i hoike mua ia mai mailoko o ka luakalai, a i wananaia hoi e Keonii fiemolele a me kana moopuaa ma ke aupuni o Pelekune. iAok i pau, )