Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 49, 6 December 1873 — Page 2
| This text was transcribed by: | Wendy Arbeit |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
O keia iho la ka Olelo Kukala Hoi oiaio i kakauia e na Aupuni elua o Beritania Nui a me Farani no kou Kuokoa ana e Hawaii, a he pono e hiipoi nui ia kuu makemake, e malama oe i keia la a hiki i ke auhilihia ana o ko kakou aina.
4. Ka pomaikai i loaa mai ia oukou malalo o keia La Kuokoa.—O ka aina hanau, a me na pono o ka noho anu, oia hookahi wale iho no ka mea nui i ka manao o na kupa, a me na keiki papa'o ka aina, no ka mea, aia iloko o kela luhui a me keia lahui iho, he lili aina, a he makee kuleaua ponoi i kanu paa ia iloko o ko lakou mau puuwai, a he mea aneane hiki ole hoi keia ke akaa ia i ke kao o ka inaina.
Ia oukou e auwana hele ana i ka moana a i ka aina malihini, ka piina aku i ko laila mau kuahiwi, a kokolo ae i na kualapa, a iho aku i na kahawai, a halawai me na aheahe makani olu, ko honi hoomau ana i ke ala o na pua, o ka pua lei no au i papahi ai, o ka ula mai hoi a ka pua lehua i na kualono, o ka hele wale a lipolipo na kiowai a me na muliwai, a haliu ae oe e ike i na maka-lae, i na a-e kahakai, i na nalu hai mai, a me kona mau hiehiona.|
A owai la o oukou i ike aku i keia mau mea a pau, a hoomanao ole ae aole lakou i kuu aina i kuu aina kulaiwi ?
Ke hai aku nei au, aele hookahi, ina ia he kanaka kupa, a he keiki papa hoi no ka aina, aole no e ole ana kona hoomanao ae i keia mau mea, a kulu iho na waimaka no ke aloha i ka aina. A o keia mau pono, a me ua pomaikai a pau i loaa ia oe mai na kupuua mai, nou ia, nou ponoi ka aina mai ka uka a ke kai, aole no ka malihini, aka, heaha la ka waiwai e loaa ana ia oe e Hawaii, malalo o keia Kuokoa ana o ka aina ?
1. He pono i loaa wale mai.—0 ke Aupuni o Amerika Huipuia e ku nei, aole ia he Aupuni Alii hanau, aole hoi he Aupuui i kukuluia nona iho mai ka po mai, aka, he wahi panalaau ia no Beritania Nui i kinohi, a no ke oolea o na Kanawai a me ke kaumaha hoi o ke dote i hookauia maluna o na mea ai, na hoole loa na kanaka o Amerika i ka mana o Beritania Nui maluna o lakou aole hoi e noho hou malalo ona a me kona mau Kanawai hookaumaha. Aohe o Beritania i keia hana a na ka@@@ kaikamahine, ua OK! @@@ ‘E ke aupini nawaliwali, mai kue oe"
A ike na kanaka o Amerika i keia mau olelo a Beritania, o ka hoomaka koke no ia e hakaka, malalo o ke alakai ana a Wasinetona ko lakou luna, a ewle makahiki @ kaua @@@@ Amerika Huipuia maluna o Beritania Nui. A i ka la 4 o Iulai, o ka makahiki 1776, na loaa mai ia kona kuokoa ana.
A ke ike nei oukou, o ke kuokoa i loaa ia aupuni, aole ia he pono i loaa wale mai e like me kau e Hawaii i keia la; aka, aia malalo o ke ahi a a me kahi oi o ka pahikaua, kona imi ia ana; a o ka waiwai, ka luhi o ke kino a me ke ola pu o na tausani kanaka i mauna ia, na kahua i kukuluia'i kona kuokoa ana, aka, o kau hoi e Hawaii, aole pela, aohe pu, aohe ahi, aohe pahi kaua, a aohe no hoi i hookaheia ke koko, aka, i ka olu wale no ka hanaia ana, a loaa wale mai ao i ka olu. Aole hoi anei ia he pomaikai nou e Hawaii? Ke manao nei au, he pomaikai no.
2. Ua paa ko oukou aina, a na oukou no e haawi aku ka lilo.—0 na mana nui o na aupuni okoa ekolu, o ia o Amerika Huipuia, Beritania a me Farani, o lakou kai ae mai i kou noho kuokoa ana e Hawaii. Aole hiki i ka eheu mana o ka aito, ke hoolahalahai iho ma na kapa kahakai o Puuloa, e kaili wale aku i hookahi huna one, me kou ae ole; aole no hoi o Beritania a me Farani; aole no hoi e hiki i na nalu a me na wai kahe o na aupuui hui o Geremania, ke popoi iho maluna o ko lae e Hawaii, ua malu oe a me ko aina.
"Aole kupu ino nana e hooni,
I ka wai ua lana malie."
O na aupuni i ae mai i kou noho kuokoa ana e Hawaii, o lakou no ka mea hoomalu ia oe.
Ina la i hala aku nei, ua walaau nui ia ka haawi ana i ka aina, i loaa mai ai ona Kuikahi Panai Like, a i nui hoi ke dala i Hawaii nei, aka, owau hookahi e ku nei i keia la a me ka lahui holookoa, aohe makemake iki e haawi, aole hoi e lilo aku i hookahi iniha aina, a hiki i ke ao pau ole.
A ma keia mea, ke hai pono aku nei au, he kuleana paako oukou o ka makaala ana mai ka po mai, a he mana hoi no luna iho ka aua. 0 keia makee a me keia aua aina, aole ia he kauoha no'u mai na kupuna mai, aka, o ke aloha a me ka hiipoi ana i ka aina, he pua ala ia i kanu ia ma kuu puuwai e ka mea ike ole ia; a na ia lima hookahi wale iho no e ako, a e hoomae i kou aina e Hawaii.
A e like hoi me ka hauoli ana o ke keiki Italia i kona mau la molaelae, a me na po mahina konane, a o ke kanaka Amerika hoi i haaheo i kona mau lokowai nui a me na wailele kaulana, pela no oe e Hawaii e haaheo ai i keia la, i ka aina nui wale a ka lokomaikai i noho ai, i ku me he wahi kiko la i ka onohi o na kai; aohe malihini hone i kipa i Hawaii nei a pilikia ka noho ana, aka, ua hanaiia, ua momoa ia, a ua mailani wale ia no na malihini e na Lani a kakou u I pau aku la a hiki i keia la. Aloha wale.
MA KE KAUOHA.
Ua hookohuia o J D Havekost ikeia la, i Luna Hooiaio no tia Palapala Kepa Ha@@@@ka Apana o Makawao, Maui, ma kahi o P Nui i waihO@@ai. EDWIN O. HALL,
Kuhina Kalaaina.
Keena Kalaiaina, Dec 1, 1873. 627
HE KAHEA I KA POE ALOHA.—Ua nele ka Halemai Lepera ma Molokai, i na apana lole lilina kahiko, a apana keokeo e ae paha, no ka wahi ana i na palapu, nolaila, o ka mea lole nahaehae o ia ano, e oluolu lakou e aloha 1 ka poe i hoopilikia ia, ma ka waiho ana ae ia mau apana lole nahaehae ma kahi o Mr. S G Wilder, ka mea nana e hoouna aku i kahi e walhoia'i.
EDWIN O. HALL,
Kuhlna Kalaiaina.
Honolulu, Dec 1, 1873. 627
E HOOMAHA ana na Kula Aupuni ma ka olelo Hawaii, o ka Apana o Honolulu, Oahu, mai ka la 15 o keia rnalama o Dekemaba, a hiki i ka Poakahi, la 5 Iolanuari 1874, a ma ia ia e hoomaka hou ai ke kula ana.
W. JAS. KAMIKA,
Luna Kula Apana o Honolulu.
Oihana Aopalapala, Dek 3, 1873. 627 3ts 628
UA oluolu ke Alii ka Moi i ka hookohu ana la John A Hassingcr, i Kapena no ka Puali Pukaa 'O ka Haku o Hai Hawaii Ponoi." ma ka la 17 iho, ma kahi o J H Brown, haalele mai. C R BISHOP, Kuhina Kaua.
Keena Kaua, Honolulu, Nov 20, 1873. 626
Ua hookohuia i keia la o Jas. M. Alexander, i Komisina no na Ala Liilii a me na Pono Wai no ka Apana o Makawao, mokupuni o Maui, ma kahi o J P Green i haalele mai. O ka Papa i keia wa, o Jas. M Alexander, J Keohekaua a me Kekaha.
EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov 22, 1873. 626
A OLUOLU i ke Alii ka Moi ka hookohu ana i mau alii no ke Aupuni, i ka poe Keonlmana nona na inoa malalo iho: J. Moanauli, S. Cleghorn,
William T. Martin, Samuel G. Wilder,
H. Kuihelani, James I. Dowsett,
John P. Parker.
Keena Kalaiaina, Nov 17, 1873. 624 4ts 627
MA KA LA 11 o Novemaba AD 1873, ua hookohnia aku o J. Ili o Puna, mokupunl o Hawaii, i Agena no ke Keena Hooiaio Palapala no ka hooiaio ana i na palapala no ka Apana o Puna, mokupunl o Hawaii.
THOMAS BROWN, Luna Hooiaio Palapala. Aponoia:
E. O. Hall, Kuhina Kalaiaina.
Keena Hooiaio, Nov 11, 1873. 624
NO KA BAKA.—I mea maopopo ai ka palapala hoolaha no ka Baka, ke hoakaka nei, aole kuai ke Aupuni ka baka a kanaka; aka, i mea e hiki mai ai ka mea ike ka hana ana o ka baka ma kekahi huna okoa, i ike ole ia maanei, oia hoi e lilke me ka nana ana o kahi haole o “Culp,” ma Kulepoui, nolaila ka haawi ana o na dala i hoopukaia ma na nupepa. E. O. HALL, Kuhina Kalaiaina.
Oihana Kulainina, Augate 8, 1873.
O NA LA hoomaiiao malalo iho, o lakou no na la kulaia Aupuni, a e paniia ana na ipuka hale Oihana Aupuni ma na mau la lehulehu la i halia malalo iho. E paniia na puka Oibana a pau o ke Aupuni mai o a o.
POALIMA, Nov 28—La i ae la mai ai ke Kuokoa o Hawaii nei e Beritania a me Farani.
POAHA, Dec 25—La Karisimaka.
POAHA, Ian 1—La Hape Nula.
POAONO, Ian 31—La Hanau o ka Moi.
EDWIN O. HALL; Kuhlna Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov 17, 1873. 624
HOOLAHA.—E oluolu ka poe ona hou o na Pa Aina ma Kulaokahua, (mawaho aku o Honolulu ma ka Hikina) e hoolako mai i ke Kaena Kalaiaina i ka helu pakahi o na Pa Aina hou i onaia e lakou. EDWIN O. HALL,
Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Sept 22, 1873. 617
HOOLAHA.—Ke papa loa la aku nei na mea a pau, aole e hele wale maluna o na Aina Aupuni o keia Aupuni me ka mana ole, e oki i na laau, wahie a hana ino e ae maluna o ia mau aina i ko lakou mau mea ulu.
EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Sept. 22, 1873. 617
NO KA MEA, ua hiki mai na hoopii ana he lehulehu i keia Keena, no ka hana ino ia o na Kiowai Mapuna o Kunawai, Kumuhane a me Kalaupalolo, e ka poe auau, a holoi ma ua mau kiowai la, a me ka hookuu wale ana i na lio a me na puna e naku iloko o na auwai e kahe ana ia wai. A oia! he wai einu ia no ka poe e noho kokoke ana malaila; Nolaila, ke hoolahaila aku nei, oia mau hana, mamuli o ka haukae ana a na holoholona malaila, ua papa loa ia, a o na uhai ana i na ruia e pill ana i keia boolaha, e hoopiiia no ia e like me ke Kanawai. EDWIN O. HALL,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Oct 17,1873. 620
UA HOOKOHUIA ka poe nona na inoa malalo iho, i mau Lala no na Papa Hoopii Auhan, o na Apana o keia mau Mokupuni, e ia:
HAWAII.
Hilo ………………………L. Severence, K. Pahio.
@@@……………………Isaac Maui, J. Bicknell.
N. Kohala ……………… ….S. C. Luhiad, @@@@@
N. Kona ………………….G. P. Kaonohiniaka, Henry Weeks.
S Kona……………………… . .H. N. Greenwell ..J. Papaula.
Kau …………………………Kauhane, ..J. C.E. Richardson.
Puna ………………………J. W. Kumuhoa, J. Ellis, Kel@ Naeole
MAUI
Lahaina ……………………… J. O. Kawehe, D. Mamaki.
Wailuku... ……………………. J. Kahula, J. Kamakele.
Makawao……………………… G. S. Kalama, J. Piliplli.
@@@@@
MOLOKAI…………………. .E. H. Rogers, D. W. Kalue.
LANAI…………………………… J. Naliiklpi, Kealakaa.
OAHU.
Honolulu………………………… J. I. Dowsett, W. L. Moehonua. J.
Ewa & Waianae……………….. J. H. Coney, J. Kahauolona.
Waialua…………………………. S. N. Emerson, J. Amara.
Koolauloa ……………………F. A. Mitchell, S. M. Naukana.
Koolaupoko ……………………M. Rose, J. K. Wilder.
KAUAI.
Waimea…………………………… J. Kamalinui, G. B. Rowell.
Koloa………………………………. Maioho, H. Wright.
Lihue ……………………………G. N. Wilcox, W. H. Rice, Plkao.
Anahola……………………………… S. W. Wilcox, A. Kaia
Ilanalei……………………………… Z. Seka,* .J. Ross.
ROBT. STIRLING, Kuhina Waiwai. Oihana Waiwai, Nov 17, 1873. 624
Oihana Hoonaauao o ke Aupuni.— E halawai ana na kumu o na kula kumumua o ke aupuni, ma na kula kumuiloko o ka malama o Dekemaba e hiki mai ana. E hoomaka ana na kula ma ka Poalima, la 19 o Dekemaba, a e hoomau ana a hiki i ka Poaono, la 27 o ia mahina; ewalu la e kula ai. Eia malalo iho nei na wahi e kula ai:
Hilo, Hawaii ………………Dr. C H Wetmore ke Kahu.
Waimea, Hawaii…………..Rev. L Lyons “
Wailuku, Maui……………Rev. C B Andrews "
Honolulu, Oahu……………C J Lyons, “
Waimea, Kauai………………V Knudsen “
Ma keia, ua kauohaia na kumukula a pau, e hele i kekahi o na wahi i eleloia maluna, a e noho malaila i ke Kula Ao Kumu, a pau pono na la ewalu, me ka makaala ma na haawina a na Kahu 1 haawi ia lakou.
O na haawina mau o ke kula, oia no ka imi ana ma na buke kula e ao ia nei iloko o na kula o ke aupuni a me ka hooponopono ana i na kumu manao e hakuia ana.
O ka huli pono ana i "Ka Honua Nei" kekahi o na hana nui no keia kau kula. E akahele na Kahu ma ka wehewehe pono ana i keia buke hou, i hiki i na kumu ke ao pono aku i ko lakou mau haumana. Ina he pilikia io ko kekahi kumu kula, e keakea maoli ana i kona hele ana i kekahi o na Kula Ao Kumu, e @ai aku oia pela I ka Lunakula o kona Apana, a nana e haawi iaia i palapala e hookuu ana iaia mai ke kuia; a na ke kumukula e hoeili aku i ua palapala la i ke Kahu o ke Kula Ao "Kumu.
H. R. HITCHCOCK, Kahukula Nui. Hilo, Oct 27, 1873. 624 3ts 626
Ke HAILA aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaa ole ka lepera, mai keia la aku a mahope aku nei, ua hookaawale loa la na aina o Kalaupapa, Waikolu, a me Kalawao, ma ka aoao makani o Molokai, e ka “Papa Ola," i wahi e noho kaawale ai no na mai lepera; a ua kapu loa na mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, na waapa a me na waa ke papala aku nei, aole e ku a pae ma ia mau wahi, aia wale no a ae aku ka Papa Ola; ua hookapu pu ia no hoi ke alanui e moe la maluna o ua mau aina la, a ua papa ikaika loa ia no hoi ua kanaka a pau, aole e hele malaila me ka ae ole o ka Papa Ole a o kona agena paha. Ke konoia aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka Pauku 5, A, o ka Mokuna xxxiii o na Kanawai o 1870, penei:
Pauku 5 (A.) Aole no e aeia kekahi mea i loma ole ia ia ka mai lepera, ke hele aku a e noho paha maluna o kekahi aina, wahi, a iloko paha o kekahi pa i hookaawaleia e ka Papa Ola, no ka hookaawale ana a me ka hoomalu ana i ka poe mai Iepera, ke ole e loaa mua ia ia ka palapala ae a ka Peresidena o ka Papa Ola, a i ole ia o kekahi luna – hookohuia e ka Papa Ola; a ina i loaa kekahl kanaka maluna o ka aina, wahi a pa paha i olelo mua ia, me ka palapala ae ole, ina i ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia i ka uku aole e emi mai malalo o na dala he umi, aole hoi e oi aku i na dala he hookahi haneri no keia @ me keia hewa; a i uku ole i ke dala, alaila, e hoopaahaoia ma ka hana oolea a kaa ka uku hoopai a me na koina o ka Aha.
E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ikaika mai keia la a mahope aku nei.
Ma ke kauoha a ka Papa Ola. Chas. T. Gulick,
Kakauolelo Papa Ola
Keena Kalaiaina, Iune 18, 1873.
E HAAWIIA ANA I MAKANA HE HOOKAHI TAU SANI DALA i kekahi hui a kanaka paha, oia hoi ka mea mua e hoomaemae maikai ai ma ka mea hana a " Culp," i na lau paka maoli i hoouluia ma Hawaii nei, a lawe aku i waho o ka aina i na paona he iwakalua tausani ( 20,000 ;) me ka hoomaopopo nae, o ka poe e aka ana i keia makana, e hoike e mai lakou i ke Kuhina Kalaiaina mamua ae o ka la 1 o Marakl 1874. Edwin O. Hall.
Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Mei 26, 1873.
Ke kapili nei o Kina i mau moku kaua nui, no lakou na 3,000 . tona pakahi, a e hoolakoia lakou me na pukunihi Raipela mai Geremania mai.
Ke hoike mai nei kekahi lono, ua halawai kekahi kamahele Beritania me ke Kauka Pohakuola ma Aferika, i ka malama o Iune i hala, a ma Iulai ae ua kaawale laua. O ka inoa o keia kamahele, o Mr. Stowe E ola maikai ana no ke Kauka ia wa.
Ma ka la mua paha o Ianuari e hiki mai ana, e puka loa ai ka puu e oli ia nei e puka ma ke komohana o Makesoketa, oia ke ala eli o Husaca. I hou ia keia puu, i mea e hoopokole @i ka nolo anu a ke kaa ahi, ma ka pii ana iluna o na puu.
Ka Nupepa Kuokoa
–ME–
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year.
Regular Edition, : : : : : 4,872 Copies.
Na PEPA Pai Mau Ia, ; : : : . He 4,872.
HENRY M. WHITNEY,
Publisher and Editor, {Luna Hoopuka.)
JOS. U. KAWAINUI.
Associate Editor, {Luna Hooponopono.)
HONOLULU, DEKEMABA 6, 1873
UA OLIOLI MAKOU i ka lohe ana mai, ke pii mau mai nei ka oluolu o ke ola o ko kakou Moi; a me he mea la, aole e liuliu na la, a hoihoi hou ia mai ka kakou makana me kakou, oia Kona kino Ihiihi Alii, a noho mawaena o kakou, ma Kona ano P@ Lahui.
Hookahi mea oi loa aku o ka la Kuokoa iho nei, o ka haole hope ana o ka poe one, aole hoi e like rne na la mamua oia ano, ka paa ole mai o na puni lealea, aia no a like me ka holoholona ka ike ole i ka pono a me ka hewa, alaila, o ka palena hopu iho la ia. Hookahi a elua paha a makou mau wahi mea i ike lihi aku i ke kanoe mai ma ka Lanai Ahaaina, a ina e walaau ae, ina la ua noho i ke puhi.
O ka ua keia a Honolulu nei i kali loi hi iho nei o ka hiki mai, aia hoi, ua hoea mai nei oia me ka hankawewe. I ka pau ana no o ka la ahaaina i kela Poalima aku nei, a i ka Poaono ae no, o ka haale mai ia no ia o na kio wai o Kulanihakoi.' Ma ia la mai ke kilihune, a i ke Sabati malie a ahiahi iho o ka haole hala ole no ia, a ke Poakolu iho nei hoomalie mai aua, aka, ua pau e aku la nae ka huhu nele wai o Honolulu nei. Ua hoolanaia ae kekahi mau alanui, a me he mea la, e luhi hou aku ana paha ka luna alanui i ka hoopiha lepo, ma na wahi i alaakuia na lepo. Ke hoike mai nei ka mea ana ua a Kapena Kamika, aole i hiki lea mai ka ikaika o ka ua i o kakou nei, a ina pela, alaila o kona welau wale mai nei no keia. I ka makou makaikai hope ana aku nei i na mokupuni ma ka aoao makani, me he mea la i ka makou ike o kahi uliuli no keia o na kaona. A ina he healona ka uliuli mau o na launahele no ka @@ki ana mai i na paka ua, alaila aole i pau ko kakou makaikaiia ana mai na kuaua o ka hooilo
@@@@@@@
ko o ka Hale Hui o ka poe Pelokane, aia hoi, ua akoakoa ae, mai ke kanawalu a hiki paha i ka haneri, na hoaloha ke hui pu ia me kekahi mau luna aupuni o na aina e, o kekahi mau alii hou o kakou (Ake ame Waila) i hele aku e ike ia laua, mamuli o ko laua hookiekieia ana ae i ke kulana Alii, no ka wa e ola ana, ka palena kiekie hoi o ko kakou mau hanohano Ahaolelo. A ua hookipa aku laua i na hoaloha me ka oluolu ma ke ano alii hanau. Ua kau hooulumahiehieia ka papaaina nui me na momona a pau o ka aina nei, e ko-u ai ka puu ke moni. Ua luana lakou ia ahiahi me ka maikai, a ua hui hoi lakou a pau, rne ka manaolana e hoopiha laua i na noho Aha olelo alii i noho ia e na Kamehameha i hala a me ko lakou mau Alii.
Ke kau koho Balota o hiki mai.
O ke kau koho no na Lunamakaainaha, e hiki mai ana ia ma ka Poakahi mua Feberuali 1874, oia hoi ka la 2 o ka malama. E nui ana ka poe e uluaoa mai ana e kohoia aku; aka o ko lakou kupono a pau no ia hana nui, aohe i maopopo. O na kumu hana e laweia mai ana no ka noonoo, he ano nui, a nolaila, o ka poe kanaka naauao wale no me ka manao e hookauwa na ka lehulehu, o lakou ke koho io ia ana. Mawaena o keia mau kumuhana, eia iho kekahi o lakou malalo nei.
1;—Na hoololi i manaoia no ke Kumu-kanawai. He nui wale o keia mau hoololi, aka hookahi nae hoololi ano nui, oia ka hookaawale ana i na hale Ahaolelo i elua. O keia ka mea kupono e hana ia a ko, ao ka mea, he hoopaa ana mai ia i ka mana o na makaainana i ka hooponopono i na mea a pau o ke aupuni. Aka, i ka wa a na Lunamakaainana e noho huikau ai me na Alii ma ka hale hookahi, aia hoi, ua paa @o lakou mau leo no ka makau, a nolaila, aole e kuokoa ka lakou koho ana, e like me ko lakou wa e noho kaawale ana ma ka hale e. Ma Amerika, Enelani a me na aupuni kupaa'a nee ole a pau o ka honua nei, aole e noho like iki ka poe Lunamakaainana me na alii. Aka, ma Farani, he noho pu na Lunamakaainana me na alii, a me he mea la, nolaiia mai ka haunaele pinepine, a loli mau ke aupuni ma o a maanei. No ia mea, e koho oukou i ko oukou mau Lunamakaainana maiwaena mai o ka poe e hoohiki mai ana ia lakou iho, e hookaawale i na hale Ahaolelo i elua.
2.—-Eia hoi kekahi, e hoemiia na lilo a pau o ke aupuni. Pehea la ananei ia mea e hiki ai. Malia ma ka hoopau ana i kekahi mau luna aupuni lilo ma-u wale, aole i makemakeia. A i oleia, ma ka hoemi ana i na uku makahiki i hookahi hapalima, i loaa ai i ka luna aupnni e ukuia nei i ke tausani dala o ka makahiki i ewalu haneri dala. A ina e hoemi io ia ana na uku makahiki, e hoemi mai ko ka Moi mai a i ka luna aupuni haahaa loa. Ua kupono loa keia hoemi ana, no ka mea, o na loaa aupuni o keia mau makahiki elua ako o hiki mai, aole ia e like me na loaa makahiki o na wa i hala. Oiai, ua hoole leo nui mai nei ka lahui i ka imi ana aku i ke Kuikahi Panui Like me Amerika Huipuia ma ke kumu hookahi wale no i manaoia ai e loaa mai, nolaila, ua hoopau iho nei ke aupuni i ua kukakuka ana no ke Kuikahi Panai Like; a nolaila he pono i na kanaka a me ke aupuni e hooikaika me ka ikaika ma kahi uku hapa mai. Mai hiki no paha ia Hawaii nei ke hoohuli mai ia Amerika, ma ka hoemi ana iho i na auhau dute maluna o ko kakou mau waiwai aku, ina i ae ia e homau aku i na kukakuka ana, aka ano ua uhaki pu uanei kakou, a e naue aku ana kakou e like me ko kakou nele.
3 —O na aina lei alii, oia kekahi kumu e pono e ninauninau pono ia e ka Ahaolelo. I ka wa a Kamehameha IV, i make ai, aia hoi ua aie hui oia, me he mea la ma kahi o ke kanahiku a kanawalu tausini dala paha, pela ka lohe. Hooholo iho la ka Ahaolelo e uku i kona mau aie a pau, me ka hookaawale nae i kona mau aina no ka lahui, ma ke ano aina aupuni a e kapaia, na aina lei alii. Noho mai nae na Ahaolelo mahope mai, aole loa he mau hoike o na loaa no ia mau aina, a aole mau mea e ae i ikea e pili ana ia mau aina. Ina he mau aina aupuni io keia, alaila, he pono e ikeia kekahi mau hoike ana no lakou, na lilo a me na loaa. A malia he pono, e hoolimalimaia keia mau aina, i na kanaka ilihune a poe mahiai paha, e laa ka hooulu ko, kope, uala a me ke kalo, a lilo mai keia i mau pomaikai no ka poe ilihune. He pono i ka Ahaolelo e huli i keia kumuhana.
He nui no na hana ano e ae i ku i ko ka lehulehu mau pono ke nanaia, a makou e waiho aku nei a kekahi wa kaawale e ae. O ka mea nui wale no a makou e kono aku nei i ko makou poe heluhelu, o ke koho i ke kanaka naauao o ko lakou apana iho, ina he ili ulaula a keokeo paha, i lunamakaainana no lakou, aole i ke kanaka hemahema.
OKE KANAWAI i aponoia i Iulai 29, 1872 e ke 'Lii ka Moi Kamehameha V, e pili ana i ka hoopii poho i ka poe kuai rama, e kani mai ana i kekahi kane mare a makua paha o kekahi mau keiki oo ole, ke waiho nei ia me he kanawai make la. Mai kela wa mai i aponoia ai, aole loa he wahi hihia hookahi o ia ano i laweia mai imua o na @@
paewaewa ole makou, no ka hoike pololei ole o ka poe e loaa aku nei ua ona.
Ua maopopo loa ia makou i keia wa, ke loaa wale nei no ka rama i na kanaka Hawaii, ma kela a me keia hale kuai rama, a aole hoi i hoopololeiia a ma na kanaka wale no o na aina e, kuai aku ka rama.
Aole paha i poina ia kakou ka make ana o Wahamoku ma ke Koolau o keia mokupuni. Ua make aku la oia maluna o ke kahua he rama. Aka, aohe nae mea hoike mai i kahi i loaa mai ai ka rama iaia. No keaha la ka mea hoike oleia mai? No ka mea, aole he mea e pilikia ana, aka o ka mea kuai mai me ke pale i ke Kanawai, oia ka ke kanawai e nahu aku ai, ke maopopo ua hewa ia.
Eia aenei hoi kekahi make kokoke ma Kikihale i ka po Poakolu iho nei. Ua maopopo mai ka olelo ike mai a ka poe i ninaninau pono ia, he o@ole gini malalo loa o ke kumu o keia make. Ua ike no ka lehulehu o ka poe i inu pu mo ia i kahi i loaa mai ai o ka rama, a no keaha ka mea hoike pololei ole mai. Aole he mea e poino ai no ka mea inu rama ke hoike mai i ka hale kahi i loaa mai ai o ka rama, aka, he pomaikai no kahi poe ma ka ona ana a ma ka make ana paha o ke ka ne a makua paha, ke maopopo io kahi loaa mai ai o ia mea make. Nolaiia, he mea pono anei i ka hapauna Hawaii e huna loa i keia kumu ino, kahi e kahe nei i ka make o kekahi poe o kakou ? Ke manao nei makou, he hana aloha ole ia huna kele loa ana o ka poe I loaa mai ai ka rama, mai ka poe hoopauhakee mai i ke kanawai o ka aina.
MAKE HIKIWAWE — Ma ka hora 12 o ka po Poakolu nei, Dec.3 ma Kikihale, Honolulu nei, ua laulaha he pepehi kanaka malaila. A i ke au ana ae, ua hele kino aku makou e ike i ka make ma ke kahua kahi i hanaia ai keia mai hoino. I ka hiki kino ana ako; e waiho make ana o Kupeahi, a o ka mea i manaoia nae i pepehi, o Ahuihala, ua hopuia a hoopaaia ma ka Halewai Ma ka helehelena a ke kino make, aohe mau oki pahi, wale no hoi he poholehole, me he la nae paha na pa oia i kekahi mea. 0 ka ona rama mai ke kumu o keia make hikiwawe ana no ka mea, ma na olelo ike i loheia e makou mai ae waha mai o ka poe ikemaka, he @@@ole gini mai ke kumu. I ke ahiahi ma@@ ihe o keia pilikia, ua ikeia ua Kupeahi nei na ona, aka i ka hoi ana o ua Kupeahi nei i kona hale me ka ona, aole hoi oia i noho iho, aka, hele oia i ka hale o Kapena Samu, kahi e akoakoa ana he eha mau kane a me kahi mau wahine. O kapepa Ahuihala o ke kuna Kinau, oia kekahi o ka poe'e nohoanala me kapena Samu. A no ko Samu akahi a ike ia Ahuihala e komo ana I koua hale, nolaila, manao iho la o mamo e hoouna i kekahi o
kona poe hoaai e kii i lapalapa gini, a ua hoouna ia o Kawainui, (aole o J. U. K., aka, he Kawainui okoa no keia.) A hoi mai la ua kii rama nei, ua inu like ae la na kane eha, koe na wahine, alaila, haole iho la paina. A no ko lakou lealea paha, nuuihi ae la o Kupeahi elua mau dala, a haawi ia Kawainui, eleu koke aku la ia, aohe i emo a hoea mai ana me ka omole gini lepo. Pakahi kiaha nui hou lakou, a koe no ke koena, paa no ia Kupeahi. Ia wa, nui loa iho la ka hoolapa o ua Kupeahi la, a hopu i ka ipukukui a paki a uahaha. Nolaila, holo pukaka na wahine i waho, a kii aku la hoi o Samu ma, e hoihoi iaia. Ia lakou e hoihoi ana a hiki i kona hale, e ala mai ana no keia, holo hou iuka, a ike i kekahi wahine alualu. Ia alualu ana, na hina aku oia maluna o na papaakea, a pilikia iho la. Malia paha ua kui io ia no. Aka i ke kahaia ana nae o ke kino e na Kauka, ua ikeia i make hikiwawe oia no ka moku ana o kekahi au koko o ke poe, a holo ke koko i ka lole. O ke kumu oia, no ka inu ana i ka rama a nui a me ka ai ana a piha kupono ole o ka opu. Ua ninaniuauia o Ahuihala, e kn lunakanawai a ua hookuuia.
Nu Hou Kuloko.
KAAPUNI IA HAWAII — Ma keia Poakahi ae, e holo kaapuni ana ke Kilauea ia Hawaii. Nolaila, he wa maikai keia no na ohua ma na wahi ka mau ole a ke Kilauea.
HALE KUAI HOU.—Ua we heia he Hale kuai hou ma Kaunakakai Molokai, ma kahi iho nei o Neki (Fountain]) malaila e loaa ai na mea kuai o na ano a pau me kaholopono loa. lm
PALAPALA ILOKO O KA OMOLE. — Ua lawea mai io makou nei kakahi omole ma ka palapala iloko, no ka ua o keia mau la ke kumu i hookomoia ai ma kahi malu, he hana maunao keia akeia wahi kaaka.
Ua lohe mai makou, ua hookohuia o Kapena Hassinger o ka Puali Pualu "Haku Hawaii Ponoi" i Luna nui malama maluna o na lako kaua o ke Aupuni, e laa ka hale pauda, na pu o ka hale koa, a pela aku.
Ua makana lokomaikai mai o Mr. Keolaloa, i hookahi b'pi no ka Ahaaina a ka Hui Opiopio. He hoike ana ia a ia keiki i kona hoomanao oluolu no ka la i ae ia mai ai ke Kuokoa o kona aina hanau.
KULANI O LAHAINALUNA .—Ma keia Po @@@@@@@@@ ka hou ana ke Kulanui o Lahainaluna, mahope iho o kona hoomaha ana i hookahi malama.
E HALE HOOMANA HOU.—Ma ka hora 7 ½ o ke ahiahi o ka la 21 o Dekemaba e hiki mai ana, e weheia ana ka Halepule ma alanui Kukui no ka poe makemakc e hele ilaila e hai pule ai.
Ma ka po Poaono aku nei i hala, aole e emi malalo iho o ekolu holina mai ka poe on a, hakaka a wawahi hale mai. No keaha mai keia mau leo kahea, makai! holina? No ka noho malie ole. Nolaila, e pono ke noho malie, no ka mea, "he kuli ka make a he lohe ke ola.”
Ma ka Poakahi iho nei, i ke kumukula halepule e lawelawe ana i na mea hana akeakamai imua'o kaoa papa kula ma Punahou, aia hoi, pahu ae la ka ipu aniani nui ea mama a lele liilii na apana i o a ia nei. O Mr. Halepule no nae ka mea i poino loa, a e ano pilikia loa ana paha, kona wahi ike.
NA BUKE KULA.—Oiai, ua makaukau pono ka Oihana Ao-palapala e hoolako aku i na kula a pau me ka bnke Hoikehonua hou, no ke kumukuai he 75 keneta pakahi, he mea pono i na kumukula a me na makua e hoolako koke i na keiki a lakou.
Iloko o keia hebedoma ua, ua hakukele na alanui a pau o ke kulanakauhale nei, aka, koe nae ke Alanui Maunakea, a nona ka olelo ia ana, “Nani keia." O ke kumu nae i nani ai o keia alanui, o ka hoopihaia ana me ke one eleele, a o na alanui e ae, ua hoopihaia me na papaakeaulika a me ka lepo hakukele.
AILOLO—Kapili iho la kekahi kamana Hawaii i hale laau, a i ka paa ana o ua hale nei, olelo iho la ua kamana la, E kalua ka puaa i ailolo. Mamuli o kana olelo, ua puni ka mea hale, a kalua io i ka puaa. A ma ia kalua ana a huai ae, aia hoi, ua moa kolekole. Eia no ka olelo a ua kamana nei, Aohe e ka ana keia puaa ia hai, aka, i ka mea hale iho no. A ia po no, ua make hikiwawe kekahi kanaka ma na wahi e poai ana i ua hale la. Pela ke kukalekaleia mai.
WELENIA LOKO I KE ALOOHA.—Ma Makaho Honolulu ma ka hora 10 ½ o ka ia 28 aku nei o Nov. oa hookaawale ia 'ku; e ka make mai ka ohaaa aku o Sarah Thornton he kaikamahine i aloha nui ia e kona mau makua a me na kaikuaana, a me ka lehulehu e ae no i kamaaina i kona helehelena nani. Ua hanauia oia ma Kanaoene Kona Hawaii, e Kapoo laua me G. Thornton i ka la 12, o Oct. 1867, a he 6 wale no makahiki a keu kona hoike ana i kona nania hala 'ku la, a haalele iho i na makua a me na kaikuaana e u me ka paumako welenia i ke aloha nona.
Ua koho ka nupepa Gazette o Vienna, e hiki ana mai ka 12.000.000 a i ka 14.000.000 dala Auseturia ke pono o ka Hoikeike nui ma Vienna. Aohe no i kae mai ka aie, ioa e oiaio ana.
NUI LOA KA UA.—I keia mau la iho nei, ua lokomaikai loa mai na lani ia kakou o Honolulu nei, ma ka haawi nui ana mai i ona wai aohe i kana a hoomaunauna. Nolaila ke manao nei makou, malia pa@@ ua pau ka namunamu wai ole ana a kakou.
Ua e@@i iho na kumokoai o na pa@ua pulupulu Si Iilana o Fiji ma Ladana. O ke kumukuai o ka pulupulu maikai lea mai ka 12 a hiki i ka 20 peni. A no ka paona pulupulu ano e iho, mai ka 9 a hiki i ka 11 peni. O ke kumu o keia emi ana mai ka piha u mai o na makeke o napulu pulu i kanu ia a nui ma na wahi e ae o ka honua nei. A o ka mea miuamina paha @uanei ka hoopau ana o kahi poe kanu pulupulu, aole e lawelawe hou.
HE LUA PELE HOU —Ua hoouna mai nei oe o J. M. Alekanodero, he palapala loihi i ka nupepa Hawaiian Gazette e hoike mai ana i ka loaa ana o kekahi lua pele hou iaia o Eke ka inoa, mahope aku o Waihee a mauka ae o Honokohau. Ma ka uahi ka i kela ana i ka pua ae mai kekahi ae o na loa liilii. Ina paha o keia loaa ana a iluna o Haleakala, ina la aohe paha e kunaluaia, aka, o ka ikela ana o ka uahi makahi aohe he wahi lihi pele, aka he kula pii manu, nolaiia, he mea haohao ka loaa ana o keia uahi pele malaila.
KA MOKU “VANABILA”—O keia moku mamua ae, oia no ka moku nana i hoihoi mai i ko kakou Moiwahine Emma Kaleleonalani, mai Amerika mai. He moku keia i kapiliia malalo o na lilo o kela alii dala Vanabila, a haawi makanaia aku i ke aupuni o Amerika Hui, i ka wa i kaua kuloko mai nei ka aoao Akau me ka Hema Ua kuai hou ia iho nei keia moku, a ua lilo i ka poe e. Ua hoolimalimaia ma Kapalakiko e lawe hui@@a i Farani. Ma ka la 25 o Okatoba, ua holo aku oia, me ka okaua i hiki aku kona waiwai io i ka $200,000 O ka nui o kona mau tona, he 2,972, a oia hookahi paha ka moku kalepa nui, e holo nei maluna o ka ili kai.
HE MAHALO AKU.—Oiai o na noi a ka Ahahui Opiopio o Hawaii nei no na kokua a me na lokomaikai mai a ko waho poe, e hapai pu me lakou i ke kulaia ana ma ke@@ Kuokoa o Hawaii nei, e na aupuni o Farani a me Beritania Nui, ua halawai mai ia me na mahalo a keia anaaina, nolaila, ke lawe nei ke Komitee Hoomakaukau ahaaina i keia manawa ma ka inoa o ka Ahahui Opiopio o Hawaii nei e haawi aku i na mahalo piha ana i ka poe a pau, i kokua aloha mai ia lakou ma keia hana nui.
Komite
J. U. KAWAINUI,
J. KAHAI,
A. KALAULI,
J. KAKINA,
J. WAHINEAUA
HAUNA HULUHULU KA BERITA MARE — Pe'a ka hoike ana mai a ka makamaka o ke Kuokoa e noho ana ma Kamoiliili, he mea i ike pono i na mea i hanaia ma ia wahi, no ka mare ana o kekahi mau opio o keia au, he mau Hawaii ponoi laua, a penei :— Ma ka la i o Olepau, (Nov 28 ) ho Poalima ia, oia hoi ko kakou la Kolaia Kuokoa, ua hoohuiia kekahi mau keiki mea makua o keia wahi, a na mareia ma ka ha lepule o Kamoiliili e ke kahunapule I ka wa mamua iho o ka mare ana, ua ka ia ke kaue mare e ka holonui a ka waiona, e waiho oni ole ana, a ma o ka hoolualuai’na i ahona iki ai, a kaukoo kunewa ai e hoao. A o ka wahine mare ka'u i mahalo, no ka mea, ua mikioi a makaala no ka mare; a he haumana oia no ke kula o Kamoiliili; a o ke kane, ua aoia ma ke Kulanui o Iolani, aka, ua iho aku la nae keia i Epau—e aka au i ka makuakane o ke kane, ua like ae oia i kana mau puopuu, me ka olelo ae, e hanai kalo i ke keiki, no ka ona ana—Ma ka helehelena o na makua o ka wahine, he hiona kaumaha no keia hana, aia paha ma ka naau ka nui—ua hooikaika nae laua e hookipa aku i ka lehulehu e paina me kahi mea iki i loaa ia laua no ia la—ua komohie pu ka makuwahine o ke kane e ke kaumaha. Ma ke ahiahi hoi, ua kiiua he mau hulu a hele mai ia e hula—ma ia wa iho, he i mau huaolelo haole kahi i loheia-—newapita-ai notero, me ka wiliwili ae i na puupuu i ka lewa—kei ka ikaika o lakou—Aole @ko Waikiki wale i hana na eepa o ka la mare, aka, mai kekahi poe o Honolulu mai nei—Mahope iho o ka mare ana oa ku ae ke kahu ekalesia a hoi, no ka ike ana he ae ko ka hale, a he keonimana me kana lede kekahi i hoi koke aku no ka pakui o ka lede i ka luai rama. A he mau kapulu e ae kahi o ua la hoao la, a Ponoi e painuu mai nei, me he la aole no paha oia i ike i kana mea e hana ai, no ka mea, he waha ai kona a he puu moni etc. Ke manene nei makou no ia. Ke ao aku nei makou, mai hana hoomahui na opio e mare ana i ka pono ole, a mai kei i ahaaina kuahewa no ka mabaloia, e aho e kalua i ke kumulau ilio no ka mare maluhia, mamua o na imu hipi a puaa paha, no ka mare hauna huiuhelu ana. Iua nae paha ilaila ko makou wahi Huaa, ina ua koe ole aku ke kuono.