Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 51, 20 December 1873 — Page 2
| This text was transcribed by: | Meghan Bridges Steffen |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
I keia la, ua hookohula o J K Naone, e ke Kiaaina, i Luna Ohi Auhau no Ewa a me Waianae, ina kahi o D Kekoowai i make. ROBERT STIRLING,
Kuhina Waiwai.
Keena Oihaua Waiwai, Dec 15, 1873, 629
O KE KOHO BALOTA ana no na Lunamakaainana no keia Kau Ahaolelo ae o hiki mai, e malamaia no ma na Apana koho Balota lehulehu a puni ke Aupuni, ma ka Poakahi mua o Feberuari e hiki mai ana. Eia malalo iho na wahi i hookaawaleia no na koho balota ana:
HAWAII.
Apana o Hilo-Hale Hookolokolo ma Hilo, Halekula ma Onomea.
Apana o Hamakua-Hale Hookolokolo ma Waipio a me ka Hale Kula ma Honokaa
Apana o Kohala-Hale Hookolokolo ma Waimea, a ma ka Hale Hookolokolo ma Kohala
Akau.
Apana o Kona Akau-Hale Kula ma Kailua.
Apana o Kona Hema-hale Kula ma Honaunau.
Apana o Kau-Hale Hookalokolo ma Waiohinu.
Apana o Puna-Hale Kula ma Halepuaa.
MAUI.
Apana o Lahaina-Hale Hookolokolo o Lahaina.
Apana o Kaanapali-Hale Kula ma Honolua.
Apana o Wailuku-Hale Hookolokolo o Wailuku a ma ka Hale Kula ma Ulupalakua.
Apana o Makawao-Hale Hookolokolo o Makawao.
Apana o Hana-Hale Hookolokolo Hana; Halekula ma Keanae.
Apana o MOLOKAI & LANAI-Hale Hookolokolo hou ma Pukoo, Hale Kula ma Kaohai,
Lanai.
OAHU.
Apana o Kona-Hale Hookolokolo o Honolulu, ma na puka mua a mahope.
Apana o Ewa & Waianae-Hale Kula Waiawa, Halekula Waianae.
Apana o Waialua-Hale Kula Waialua.
Apana o Koolauloa-Halekula Hauula.
Apana o Koolaupoko-Hale Hookolokolo Kaneohe.
KAUAI.
Apana o Waimea, Halekula Waimea; Halekula Niihau.
Apana o Puna-Halekula Lihue; Halekula Koloa.
Apana o Hanalei-Hale Hookolokolo Hanalei; Halekula Anahola. EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 17, 1873
629
UA hookohula o J D Havekost i keia la, i Luna Hooiaio no na Palapala Kepa Hana no ka Apana o Makawao, Maui, ma kahi o P Nui i waiho mai. EDWIN O HALL,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Dec 1, 1873. 627
HE KAHEA I KA POE ALOHA.- Ua nele ka Halemai Lepera ma Molokai, i na apana lole lilina kahiko, a apana keokeo e ae paha, no ka wahi ana in a palapu, nolaila, o ka mea lole nahaehae o ia ano, e oluolu lakou e aloha i ka poe i hoopilikia ia, ma ka waiho ana, ae ia mau apana lole nahaehae ma kahi o Mr. S G Wilder, ka mea nana e hoouna aku i kahi e waihoia’i.
EDWIN O. HALL,
Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Dec 1, 1873. 627
E HOOMAHA ana na Kula Aupuni ma ka olelo Hawaii, o ka Apana o Honolulu, Oahu, mai ka la 15 o keia malama o Dekemaba, a hiki i ka Poakahi, la 5 o Ianuari 1874, a ma ia ia e hoomaka hou ai ke kula ana.
W. JAS. KAMIKA,
Luna Kula Apana o Honolulu.
Oihana Aopalapala, Dek 3, 1873. 627 3@@ 629
NO KA BAKA.-I mea e maopopo ai ka palapala hoolaha no ka Baka, ke hoakaka nei, aole kuai ke Aupuni ka baka a kanaka; aka, i mea e hiki mai ai ka mea ike ka hana ana o ka baka ma kekahi hana okoa, i ike ole ia maanei, oia hoi e like me ka hana ana o kahi haole o “Culp,” ma Kaleponi, nolaila ka huawi ana o na dalai hoopukaia ma na nupepa. E.O.HALE, Kuhina Kalaiaina.
Oihana Kalaiaina, Augate 8, 1873.
O NA LA hoomanao malalo iho, o lakou no na la kulaia Aupuni, a e paniia ana na ipuka hale Oihana Aupuni ma ua mau ia lehulehu la i halia malalo iho. E paniia na puka Oihana a pau o ke Aupuni mai o a o.
POALIMA, Nov 28-La i ae ia mai ai ke Kuokoa o Hawaii nei e Beritania a me Farani.
POAHA, Dec 25-La Karisimaka.
POAHA, Ian 1-La Hape Nuia.
POAONO, Ian 31-La Hanau o ka Moi.
EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov 17, 1873. 624
HOOLAHA.-E oluolu ka poe ona hou o na Pa Aina ma Kulaokahua, (mawaho aku o Honolulu ma ka Hikina) e hoolako mai i ke Keena Kalaiaina i ka helu pakahi o na Pa Aina hou i onaia e lakou. EDWIN O. HALL,
Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Sept 22, 1873. 617
HOOLAHA.-Ke papa loa ia aku nein a mea a pau, aole e hele wale maluna o na Aina Aupuni o keia Aupuni me ka mana ole, e ok ii na laau, wahie a hana ino e ae maluna oia mau aina i ko lakou mau mea ulu.
EDWIN O HALL, Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Sept 22, 1873. 617
NO KA MEA. ua hiki main a hoopii ana he lehulehu i keia Keena, no ka hana ino ia o na Kiowai Mapuna o Kunawai, Kumuhane a me Kalaupalolo, e ka poe auau, a holoi ma ua mau kiowai la, a me ka hookuu wale ana in a lio a @,@@ ae hoo@@@@ aku nei, oia @ @ nana, mamuli o ka haukae ana a na holoholona malaila, ua papa loa ia, a o na uhai ana in a rula e pili ana i keia hoolaha, e hoopiiia no ia e like me ke Kanawai. EDWIN O. HALL,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, oct.17, 1873. 620
UA HOOKOHUIA ka poe nona na inoa malalo iho, i mau Lala no na Papa Hoopii Auhau, o na Apana o keia mau Mokupuni, e ia:
HAWAII.
Hilo………………..L. Severance, K. Pahio.
Hamakua…………..Isaac Maui, J. Bicknell.
S. Kohala…………..S. H. Mahuka, Z. Pakiki
N. kohala…………..S. C. Luhiau, Geo. Holmes.
N. Kona……………G. P. Kaonohimaka, Henry Weeks.
S. Kona…………….H. N. greenwell, Papaula.
Kau…………….......J. Kauhane, C. E. Richardson.
Puna………………..J. W. Kumuhoa, J. Ellis, Kelia Naeole.
MAUI.
Lahaina.....................J. O. Kawehe, D. Mamaki.
Wailuku....................J. Kahula, J. Kamakele.
Makawao.................G. S. Kalama, J. Pilipili.
Hana........................A. P. Waahia, P. Kauimakaole.
MOLOKAI..............E. H. Rogers, D. W. Kaiue.
LANAI.....................J. Naliikipi, Kealakaa.
OAHU.
Honolulu..................J. I. Dowsett, W. L. Moehonua.
Ewa & Waianae.......J. H. Coney, J. Kahauolona.
Waialua....................S. N. Emerson J. Amara.
Koolauloa................F. A. Mitchell, S. M. Naukana.
Koolaupoko.............M. Rose, J. K. Wilder.
KAUAI.
Waimea,...................J. Kamalinui, G. B. Rowell.
Koloa.......................Maioho, J. H. Wright.
Lihue........................G. N. Wilcox, W. H. Rice, Pikao.
Anahola....................S. W. Wilcox, A. Kaia.
Hanalei.....................Z. Seka, J. Ross.
ROBT. STIRLING, Kuhina Waiwai.
Oihana Waiwai, Nov 17, 1873. 624
Ke haiia aku nei ka lohe in a kanaka a pau i loaa ole ka Iepera, mai keia ia aku a mahope aku nei, ua hookaawale loa ia ua alna o Kalaupapa, Waikolo a me Kalawao, ma ka aoao makani o Molokai, e ka “Papa Ola,” i wahi e noho kawale ai no na mai Iepera; a ua kapu loan a mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, na waapa a me na waa ke papaya aku nei, aole e ku a pae ma ia mau wahi, aia wale no a ae aku ka Papa Ola; ua hookapu pu ia no hoi ke alanui e moe ia maluna o ua mau aina ia, a ua papa ikaika loa ia no hoi na kanaka a pau, aole e hele malaila me ka ae ole o ka Papu Ole a o kona agena paha. Ke konoia aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka Pauku 5, A, o ka Mokuna xxxiii o na Kanawai o 1870, penei:
PAUKU 5 (A.) Aole no e aela kekahi mea i loaa ole ia ia ka mai lepera, ke hele aku a e uoho paha maluna o kekahi aina, wahi, a iloko paha o kekahi pa i hookaawaleia e ka Papa Ola, no ka hookaawale aua a me ka hoomalu ana i ka poe mai Iepera, ke ole e loaa mua ia ia ka palapala ae a ka Peresidena o ka Papa Ola, a i ole ia o kekahi luna hookohuia e ka Papa Ola; a ina i loaa kekahi kanaka maluna o ka aina, wahi a pa paha i olelo mua ia, me ka palapala ae ole, ina i ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia i ka uku aole e emi mai malalo o na dala he umi, aole hoi e oi aku in a dala he hookahi haneri no keia p me keia hewa; a i uku ole i ked ala, alaila, e hoopaahaoia m ka hana oolea a kaa ka uku hoopai a me na koina o ka aha.
E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ikaika mai keia la a mahope aku nei.
Ma ke kauoha a ka Papa Ola. CHAS. T. GULICK,
Kakauolelo Papa Oia.
Keena Kalaiaina, Iune 18, 1873.
E HAAWIIA ANA I MAKANA HE HOOKAHI TAUSANI DALA i kekahi hui a kanaka paha, oia hoi ka mea mua e hoomaemae maikai ai ma ka mea hana a “Culp,” in a lau paka maoli i hoouluia ma Hawaii nei, a lawe aku i waho o ka aina in a paona he iwakalua tausani (20,000;) me ka hoomaopopo nae, o ka poe e ake ana i keia makana, e hoike e mai lakou i ke Kuhina Kalaiaina mamua ae o ka la 1 o Maraki 1874. EDWIN O. HALL.
Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Mei 26, 1873.
Ma ka la 4 o Nov, ua wehe houia ka Ahaolelo o Farani me ka olelo Alii mai ka Peresidena mai. Mahope o kana olelo alii ee hoopaapaa ikaika ka i hahai aku.
Ma ka hora 4 o ka la 2 o Nov., ua pani ia ka hoikeike uui o Viena, aohe makaikai hoonana aku i koe.
Ke hoouna hou nei o Sepania i ona mau koa hou i Cupa, e hoopuipui aku a ii na koa o ka aoao aupuni.
Ma ka la 4 o Oct., ua hoolanaia ka aoao lalo o ke kulanakahale o Sana Peteroboro, mamuli o ka pii loa ana a hu ka wai o ka muliwai Neva. Nui ka poino o na waiwai aka, aohe nae he ola i pilikia.
Ua ili a nahaha kekahi mokuahi o ka Ahahui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika ma Iapana. Nui mai nei ka poino o keia Ahahui i keia makahiki. Heaha laaua nei ka hopena?
E NANA MAI!
NO KA
Makana Hou o ka Makahiki 1874!
KE hoomakaukau nei makou i makana nani loa, e haawi wale ia aku ana i ka poe lawe Kuokoa, i hookaa kuike mai i ka uku pepa.
ELUA DALA ($2.00) WALE NO.
E like pu ana no ka nui o ka pepa maka na me ka mea i hoopukaia i ka makahiki e pau nei, oia he hapalua aoao o ke Kuokoa, me ke komo pu o ka Alemanaka, ke kii o kekahi o na.
ALII HAWAII HANAU,
me kekahi mau kii nani e ae e hoohiehie ana, i paiia me na wai hooluu like ole. O keia makana kilohana o ka nani, e haawi wale ia ana no lakou i ka poe hookaa mua i ka uku nupepa no ka 1874 i kinohi.
Ke papa loa ia aku nein a Luna aole e haawi i ka pepa ke ole e kaa mua mai ka uku no na malama mua eono, a i ole no ka makahiki okoa p@ha.
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year.
REGULAR EDITION, : : : : : 4,872 copies.
NA PEPA PAI MAU IA, : : : : : HE 4,872
HENRY M. WHITNEY,
Publisher and Edition (Luna Hoopuka.)
JOS U. KAWAINUI.
Associate Editor, (Luna Hooponopono.)
HONOLULU, DEKEMABA 20, 1873.
KE MAU LA no ke ola o ka Moi e like me ko ka wai i haalele iho ai ia Honolulu nei, aole i ano e ae. E noho iki ana oia a pau ke Karisimaka, a malia paha, o pau no ka Hape Nuia.
UA LONO IA ae, ua hiki mai nei he palapala mai ke Aupuni mai o Amerika Huipu ia i kona Kuhina noho maanei, e hoike ana aole o Amerika Huipuia i makemake e hoomaka in a kukakuka ana no ke Kuikahi Pan i Like me ka haawi ana ia Ewa, aia a ae ka hapanui o ka lahui nona ka aina ia kuikahi. A ua hoike houia mai no hoi, he kue loa ke Aupuni o Amerika me ka manao o na kanaka naauao a pau o kona lahui i ke kii ana i ona aina hou mawaho loa aku o kona mau palena, a he lehulehu ua no na ake aina aku mawaho ma ka hoohui mai, a ma ke kuai maha ia Amerika.
Nolaila, ke manao nei makou, aole loa he wahi kumu e lilo ai ko kakou aina ia Amerika ma na kumu a pau, a o keia iho la ka hopena e loaa ole mai ai ona kuikahi ia kakou, ma na ano a pau a kakou e makemake aku ai. Ke manao maikai la no oia ia Hawaii nei, aka, aole ona makemake e haawi wale mai i $400 000 o kona mau loaa makahiki i ka lahui e hoino naauaku nei, no ka makau o lalau lima nui mai a pau loa ka aina, oiai aole ona wahi mamao iki pela, a ua lawa no hoi oia i ka aina nui nona iho.
Na Elele o na Maainana no ke Kau Koho Balota e hiki mai ana.
UA kaa maluna o ka lahui mai Hawaii a Niihau, ka hanohano o ke koho ana in a waha olelo no lakou iho, mai kela a me keia apana koho mai a puni ka aina, e like me ke kuhikuhi a ke kauawai kumu o ka aina, e hele mai e akoakoa ma ka Ahaolelo e weheia ana, ma ka hebedoma hope o Aperila 1874.
O ka nui o na Elele o na makaainana, he iwakalua kumamawalu no ia; a penei ka hoomaopopo ana: He ewalu no Hawaii; he ehiku no Maui; he elua no Molokai a me Lanai; he ewalu no Oahu, a he ekolu no Kauai a me Niihau.
He makahiki ano nui keia o na hana a nolaila, he mea pono in a kanaka a pau ikupono i ke koho balota, e koho i ke kanaka naauao a hoopono o ko lakou mau apana iho, ina he Hawaii ponoi a haole kupa paha. No ka mea, ma keia makahiki, i ae ia mai ai kakou e komo pu aku e noonoo i ke Kumukanawai o ka aina, mahope iho o ka hao ia ana aku o ko kakou mana hana e ke au hooponopono aupuni i hala a me ua hana e ae.
O na kanaka naauao maoli o ka aina nei, ke hele mai i keia kau e pono ai, aole o ka poe hapa naauao; aole no hoi ka poe p@laueka. E haalele kela a me keia makaainana i kona manao hoopili hoaloha, a e ku e koho i ka “ulu i paki kepau.”
Ua maopopo no ia makou, e nui ana ka poe hana balota i keia kau, aka, mamua o ka hana balota ana o kela a me keia, he pono e noonoo mua oia iaia iho, i kona kupono a me ka ole. No ka mea, he makehewa ke koho ana i ke kanaka olelo hewahewa a lalau, i ka hoopololei olelo ma kuaaina, hiki mai ianei, aohe pane leo. Aole hoi e koho i ka mea olelo kuawili o holo wale ia iho no aohe poe nana e hoolohe. Aole hoi i ka ona rama, o malama pono ole ia na hana a hoohilahila wale ia ka hanohano o ka Apana. I keia a me keia makahiki, e hoolaha mau ia ana na ona rama, a nolaila, aohe anei oukou i pakui no ia mau mea, a hoololi ae i kanaka maemae.
Me he la i keia kau ae, e mahele pono ia ana kea no o kela a me keia olelo o ke Kumukanawai, ma kahi pohihihi. A o na Lunakanawai a me na Luna Hooke e ae o ke aupuni, e kohoia mai ana i mau Lunamakaainana, e ao o hoohokaia lakou a hoihoi hou ia aku me ua uku lele i ke poo.
Ua maopopo no paha i ka lehulehu ke kue ia o ka noho ana mai o kekahi mau Lunakanawai, i kela Kau Ahaolelo aku nei. Ae: I keia kau, me he mea la, e lele loa ana lakou mawaho o ka oihana kau kanawai. Nolaila, he pono in a makaainana ke koho in a kanaka naauao kuokoa, a hoopilimeai ole, aole hoi i ka poe hahai ma na hana ino, a kuai wale aku i ka pono o na makaainana.
Mai makau i ka hooweliweli a kekahi poe luna aupuni, no ke koho ole i kekahi luna aupuni e holo balota ana. Pale loa i ka lakou. Ua lawa ke aupuni ma o na’lii la, a o na Lunamakaainana, e hookuu no na na makaainana ia hana kaokoa, me ke keakea ole aku o kekahi mana.
E malama i mau halawai makaainana ma ko oukou mau apana koho iho, a e wae ae in a mea kupono, a oia ka poe e koho ai. He makehewa ka hapuku wale ana. Mai ae aku hoi e haawi i ko oukou balota no ka uku kipeia mai ma na ano a pau, no ka mea, o ka mea e kohoia ana no ka uku kipe, e pilikia auanei ka lehulehu mamuli o kona kuai ana aku i ko ka lahui pono, i hoi mai ai kona mau lilo.
Mai koho hoi i ka poe aohe aloha ia Hawaii nei a me ka mau loa ana o kona kuokoa, no ka mea, e poholalo auanei kela i kekahi wa. E koho no i ka poe noiau maoli o ka aina. Aole o ka hoololi Kumukanawai wale no ka hana, aka, o ka hoolilo pakiko kekahi i ko kakou mau loaa, a o ka hoopau ae in a oihana lehulehu a huihui i hookahi; o ka hoemi in a uku makahiki; o ka nana i ke ola o ka lahui; ka hoihoi mai in a loaa o na aina lei alii iloko o ka waihona aupuni; na hana hou kupono; ka nana ana i ko kakou mau oihana mikiala; a pela aku. O lakou a pau ke huiia i hana na ke poo, he hana nui ia no ka hoonui iho i ka noonoo.
Ke manao nei no hoi makou, he mea pono i keia wa ke hoihoi hou ia ka uku o na Lunamakaainana, mai ka uku ma ke kau Ahaolelo a i ka uku la. Ma kahi kau kuikawa iho nei, ua pa 250 dala ia na lala a pau, oiai aole paha i elua hebeboma hana. Ua kupono anei ia uku no ia wa ha@ @@@@@@@@@@@@@@@@ Ahaolelo o keia mua aku, a hoopaapaa na Hale Ahaolelo, a kauohaia e koho hou, alaila, e uku ia no auanei na Lunamakaainana i ka uku la, aole hoi o ka hookuli okoa aku no in a 250 dala, no ekolu a hookahi malama paha. Me he mea la, o ka hoopii ia ana iho nei o ka uku Lunamakaainana i ka $250. oia paha ka mea e ake nui mai nei kekahi poe kauaka e holo balota, i loaa ai ia mau dala iloko o na malama ekolu. A ina pela ka manao ana o ka poe o ke kuaaina, he kuhihewa loa ia. Ina o ka hookauhua io ana ia o ko lakou mau iini, e holo ana no lakou i kanoenoe ken oho loihi iho ianei. O ke kumu i manaoio ia aku ai pela, o ka ike ia ana aku, aia wale no mawaena o na Hawaii keia uluaoa hana balota e lonoia mai nei.
Ia makou e hookuu aku aku nei na na makainana e wae i mau Lunamakaainana no lakou iho, ke noi aku nei makou, e heluhelu pono oukou i ka Pauku 61 o ke Kumukanawai.
KA MOOLELO O KA PEPEHI
Kanaka mainoino a ka poe Cuba.
Ma na kolamu mea hou o ka peopa o keia la, e loaa ai na mea hou ano nui o ka pepehi kanaka mainoino o ka poe Sepania maluna o na alii moku, no luina, a me na ohua o ka moku ahi Amerika “Vireginiusa” i hopu pio ia ai e ka manuwa Sepania ma ke kai akea. Eia iho kahi moolelo pokole mamua o ka hopuia ana:-
Ua ike muaia na moku Vireginiusa nei e ka moku kaua Sepania Toanado ma ka la 31 o Okatoba ma kahi he 18 mile main a kapakai aku o Cuba, o ka mamao mawaena o kekahi a me kekahi, he eono mile, a e holo pololei aku ana iaia. I ka ike ana mai o ka Vireginiusa, o ka hoololi ae la no ia i kona ihu, a holopololei aku la i Iamaica, he wahi he akahi haneri mile ka mamao aku. Mahope o ke alualu pihoihoi ana iloko o na hora ewalu, ua loaa aku la oia mamuli o ke ki ia ana in a pukuniahi elua. Ia wa koke no, ua hoounaia na waapa elua mai ke Toanado aku e lawe pio mai. I ka pili ana aku o na waapa, aole mea i kue mai. O ka huki kokeia iho la no ia o ka hae Amerika ilalo, a uu ia ae la ka hae Sepania. Haawi mai la nae ke Kapena o ka moku pio in a pepa o ka moku i ke alii waapaa Paniolo e nana iho. Lawe mai la no ua alii koa la, a o ka holo like aku la no ia o na moku elua i Sanatiago de Cuba.
Ma ka hora 5 o ke ahiahi o ka la 1 o Novemaba, ku aku la lakou ma ke awa. O ka hoomaka koke noia i ka hookolokolo in a pio ma kea no he poe powa, me ka hoolohe ole mai in a keakea a ke Kanikela Amerika, a hoahewaia iho la; a ma ke kakahiaka o ka la 4 o Nov., he eha na pio i kipuia.
Ia wa koke no, kauohaia he aha hookolokolo o na aliimoku, e hookolokolo i ke kapena a me na luina. Ua hoahewaia no lakou mahope iho o na ninaninau pupuahulu a pioloke; a ma ka la 7 ae o Nov., ua kipu olaia ke kapena, malama moku, hulipahu, ke kolomeki, a me 34 mau luina.
I ka lohe ana o ke Aupuni o Amerika i keia mea hou, ua hoouna kokeia ka lohe i Maderida e ninau ana no keia pephi mainoino, a ua hoounaia na kauoha e ke aupuni o Sepania in a mana aupuni ma Cuba, e hookaulua i ka hookoloko ana; aka aohe i hooloheia main a kauoha a ke aupuni, a hoomauia aku no na pepehi ana. Ma ka la 8 ae, ua pepehiia he 8 hou poe; a ma ka la 10, he 57 poe hou e ae i kipuia.
O ka lohe hope loa ma Sanatiago mai, he 18 poe i koe e ola ana mai ka heluna pau mai o na kanaka a pau he 169.
I ka maopopo ana o keia mau lono, ua hoouna koke ke Kuhina nui o Amerika Hui in a no ii ke aupuni o Sepania ma ka la 19 me ka manao e paneia mai ma ka la 26 ae. He ole ka pane mai a hiki loa mai i ka la 28, na loaa mai ka pane a ke aupuni o Madarida, e ae mai ana e like me na noi aku a ke Aupuni o Amerika. E ikeia no keia mau koina malalo o na mea hou.
Aole keia moku i hopuia iho la he moku e lawe ana i na mea kaua e kue aku ai ia hai, a hao mai paha ma kea no powa in a waiwai, aka he ano kalepa.
Iloko o keia wa mai nei, ua loheia main a leo o ka lahui, e uluaoa ana e hoopai aku ia Cuba no kana hana ino, aka, ke manao nei ke Kuokoa aole paha e ulele ana.
Ke Kaua mawaena o Enelani a me Asenete.
O keia poe puni kaua paele no lakou ka heluna he ekolu miliona ka huina pau loa, aia ken oho nei ma kela Aina palahalaha nui malalo o guinea i Aferika, a ma ka akau hoi o ka muliwai Votra a mai ke kapakai mai hoi i ikeia ma ka inoa, “Kapakai Gula,” a hiki mahope o na mauna Konaga. O na mauna o Konaga, oia no na lalani mauna e holo ana mai ka hikina a ke komohana, e moe like ana me na kapakai, he elua haneri mile paha mahope mai o ia wahi, alaila, e kaawale o guinea mai o Liberia mai a me ka wao akua nui o Sahara. mai ke Kaikuono mai o guinea i hele mai ai na Aferika, ka poe nana e hanai in a makeke hookauwa kuapaa o Havana, a me na la piepiele nika o Kaletona me Nu Oliana. O keia hanauna negero Asenate, he poe ikaika i ka hakaka, i ka wa i kaua ai me ka poe Fanate, he wahi hanauna hohe @@@@@@@@@@@ komo aku o Enelani e pale ma aoao o ka poe Fanate. O ke ea o kela aina, he omaimai, a o na koa ili keokeo e hoounaia ana ilaila, aole e hiki ke lawelawe nui. E pau ana paha lakou i ka mai piva. aka, i keia la nae, ke ohi nei oia in a negero a nui a hoouna aku imua. He mau puali koa nika no kekahi o Enelani i hoonohoia ma Nasau, ke hoounaia ne ii ua wahi kaua la, a ke laweia mai nei no hoi kekahi mau puali koa e ae o Enelani mai kekahi mau panalaau mai.
Mai ka lono hope mai nei, ua ikeia iho he 40,000 o ua poe Asenete nei e noho makaukau la i ke kaua. Ua hooukaia he wahi kaua uuku, a ua pau i ka eha, he 47 o na koa Beritania i poino a waihoia ma ke kahua kaua.
He kanaono paha a oi na makahiki i hala ae nei, aa aku la keia poe Asenete e kana in a Fenate a pepehi mai la in a Fenate ma na tausani. O na Beritania no nae ke kokua o na Fenate, i huipa lua ia mai ai laua ia wa. I ka 19\817, aa hou no ua poe Asenete nei e kaua me na Fenate, a na ka poe Beretania i hookaa in a uku i kauia mai ai maluna o ka poe Fenate. A na ke kuikahi i hoopole i kela kaua. I ka 1824, kaua hou no. O ka puali koa Berentania keia, ua auhee, a pepehiia na koa a hiki i ke Kiaaina. He lahui puni kaua keia, a he nui ko lakou waiwai ma ke kalepa kauwa kuapaa ana, ua niho uwalo, a me ke gula, a he poe ahona iki lakou ma ka malama anaina ana mamua ae o kekahi lahui eleele e ae o Aferika. O ko lakou kulanakauhale nui, o Keomassie, nona kekahi mau hale noho maikai, a me na kanaka mai ka 15,000 a i ka 1000,000 ka nui ma na koho lehulehu wale ana aku.
PUHIA I KE AHI.- Ua lohe mai makou mai Kalawao mai nei, ua puhi a eke kahunapule Parani i kekahi buke Hoike Pope i kea hi. Ua kakauia ua buke la e R. Limaikaika mamua, a ua hoomahuahua hou ia iho nei hoi. He buke kela e hoike ana in a hana a ka Pope, aka, no ka hoike maopopo loa ia ana o kekahi mau hana lapuwale la a ka pope, nolaila, na lili ua kahunapule la, a puhiia ka buke. He lohe wale ko kakou i ke puhiia o na buke ma na aina Pope, a ke uwaiia mai nei a kou piko e Hawaii. E kaulana auanei keia puhi buke ma ka moolelo Karistiano o Hawaii nei, a e alina auanei ua ano hoomana la. E lilo ana paha ia i hoike hanau no kahi mau keiki o Kalawao ke ninauia-Hanau au i ke puhiia ana o ka buke, etc.-E hele pela kela hana hupo. “Aole e pio kea hi a ka po ia oe,” nui wale na buke oia ano. Aole loa makou i ike, ua kaahele o Petero e hoomaaui in a kanaka a me na buke; a aole no hoi pela kaua Kumu. (Iesu,) A mai hea mai la i ulu mai ai nei hana ino mawaena o kekahi mau aoao hoomana?
Nu Hou Kuloko.
A keia Poaha ae, oia ka la 25 o keia malama, he la Karisimaka ia.
Ma ko makou pepa o keia la e ike ai ko makou poe heluhelu in a wahi i hoakakaia no ke Koho Balota ana, o keia kau koho ae, malalo iho o ke poo, Ma ke Kauoha
NA LAIKINI AWA - - Ke hoolahaia mai nein a laikini kuai awa o Oahu nei a puni, no ke kuai kudala aku in a hoolimalima makahiki o ka laikini.
Ua hoi mai nei maluna o ke Kilauea o kela Sabati aku nei, na Alii Keoni Kamaki me kana waihne, Ake, me kana lede, Kalakaua wahine a me ke alii Waila.
Ke hoomau mai nei no na lani i kona mau lokomaikai, ma ka hookulukulu lilii ana mai in a paka na makamae, nana hoi e hooulu ae i ko kakou mau mea kanu, a me na mauu uliuli o ke kula.
Ua lohe mai makou, ua loohia Ka Mea Kiekie Ke Alii R. Keliikolani e ka mai pilikia ma ka po o ka la 7 o keia malama, ma Kailua, Hawaii, a e ole e loaa na kokua a ke Kauka pakele ai.
UA HOOLEIA. – Ua lohe mai makou, ua hole ae la o Rev. A. Kaukau i kona huli hoi hou ana aku e ao i na uhane o ka poe Pegana ma Nuuhiva, kahi ana i hooikaika nui ai i kona mau la mua o ka noho ana oihana kahuna
HE PUUKAA I KA OHI AUHAU. – E ikeia ma ke Kauoha ka hookohu a ke Kuhina Waiwai ia Ioane K. Naone, (John Kalimaanehe,) Lutanela o ka Puali Pukaa, i Luna Ohi Auhau no Ewa a me Waianae, ma kahi o D. Kekoowai i make.
Ua ike iho makou, ua hanaia ae i alanui hele pipa ma ke Alanui Alakea, e pili aku la me Alanui Moiwahine a mawaena hoi o na Alanui Moiwahine a me Kalepa. O ka makamua ia o ka hanaia ana o ia alanui iloko o na makahiki loihi.
Ua makaukau ka moku Kaua Adimarala Saranae, e holo in a wa a pau, ke hiki mai ke kauoha e holo. Ua hoopihaia iho nei oia i ka lauahu a lawa no ke ala moana. Ua uhau maoli no ka puu nanahu o kai o Ainahou ia noke ana iho nei. Ma keia la e huli hoi ai Kapalakiko.
Me he mea ia i ka hookuku ana in a hana laki o kakou, aole ana paha e loaa aku o Kilauea, no ka mea, i kela a me keia holo ana a hoi, e piha mau ana oia in a ohua a me na ukana. Nolaila, o Kilauea ia paha ka mea i uhu ole mai i ke pakalaki. O na hana e ae, ke kahaha mai nei.
“NA KE ‘LII PAHA IA PUAA.” – Ma ka Poaha iho nei, oiai e ona ana kekahi mau kanaka Hawaii elua, aia hoi, ua nahu malu ia iho la ka pepeiao o kekahi o laua, a lele e. Ua moni ia paha ka apana i moku, a ua kiolaia paha. Malia ha he polloi aku la no ka lilo ole o ka lio i ke kalewa.
AHA MELE HAPE NUIA. – Ua lohe mai makou, e haawi ana he poe ui kane Hawaii i Aha Mele Nui maloko o ka halepule o Waikiki kai, ma ka po o ka la mua o Ianuari ae nei, malalo o ke alakai ana a D. Keawemahi. Nolaila, ua konoia na mea a pau e hele aku e hoolohe, me na wahi kenikeni no i ka poli.
Ua lohe mai makou, ke hoahu puu dala mai nei kekahi poe holo balota o Honolulu nei, ma ka pa haneri dala a ka mea hookahi. O lakou, he poe Hawaii wale no a i eha. He makehewa ia kakou e koho ma ke kipe ia mai ma ked ala a ma ka inuki. Ua ike no oukou, he mea awaawa ma kona hope.
E HOOMAOPOPO – Ma keia hope aku, aole no e aeia na luna aupuni o kela a me keia ano, e komo e kau kanawai pu ma ka Hale Ahaolelo o na makaainana. A ina e komo main a Iuna aupuni, alaila, e ninau pono ia aua no ka manao o ka pauku 20 o ke Kumukanawai a me ka pauku 818 o ke kanawai Kivila. Ia wa e hoka ai na luna aupuni e komo mai ana ma ka hoihoiia.
MAKE HAPAUEA. – Ma ke kakahiaka Poaha iho nei, ma Aikupita, Honolulu nei, na make aku o Luahine, makuahine ponoi o Konia wahine a Hon. A. Paki, a kupunawahine hoi o ka mea Hauohano Mrs. Pauahi Bihopa, iloko o kona mau la luahine loa. Ua kuu kona luhi, aka, aole i ike kana moopuna i kona hele ana. Ua hiki paha kona mau makahi mawaena o ke 90 a me ka 100.
MANANA WALE NO. – Ua ike iho makou i ka manana wale no o “Ko Hawaii Ponoi” no na pane ia lakou ma ka makou pepa o kela pule aku nei. O ka Ponoi no ka “main oho oe a hooni,” oiai, ua ike no i ka oiaio o ka makou, uhiuhi wale iho no. Eia paha kau ao aku, aia a make, alaila noke ‘ku kea o mawaho o ka pahu kupapau, a na ke kino lepo ia e hoolohe mai. Ua kuhi no paha i ke “Kuokoa” he hapa mai ua makamaka, o ka
“Hamohamo oe mawaho la, Ua pau kahiko o loko i ka lilo la.”
I keia kikina okohola, ua oi iki aku paha mamua o elua haneri luina Hawaii i i kepa ia aku maluna o na moku okohola pepehi ia. Aole oia ke kiekie o na kepa ana, aia i ka eha a elima haneri, aka, no ka makau ia i ka mahuka o na kanaka Hawaii ma na wahi e, nolaila, kepa hapa mai ai na kapena moku. No ka mea, he hoopaiia na agena maanei, ina e hoihoi ole mai i kekahi luina Hawaii, alaila, e uku i ka ekolu haneri dala polohuku.
MAKE I KA WAI KAHE – Ma ka la 30 o Nov., ma ka muliwai o Wailua-kai. Kauai, ia Mano (k) a me Moewale (w) e hoe aku ana maluna o kahi waa uuku me ka manao e pae ma ka aoao hema o ka muliwai, aka, ua kahuli e pae ka waa no ka aleale o ka wai. Lilo ke kane i ka hukiia e ka wai ma ka hoolana ana i ka waa, a au e ka wahine, o ke kane kai pae e, aole ka wahine. Ua make oia, pela ka manao paa loa ia. Aloha wale no hoi.
KA HALEPULE A WALAKAHAUIKI – ua lono mai makou e weheia ana ka halepule a Walakahauki i hoomaemae iho nei, i hale halawai no na ano kanaka a pau e hiki ana i kona mau paia laahia ke hoolawa aku, oia hoi kela halepule e ku nei ma ke kihi o Kukui me Alanui Nuuanu. E weheia ana ia ma keia ahiahi Sabati ae, ma ka hora 7 ½. Ua manaoia ua lawa kona in a kanaka he 400 paha; he noa wale na noho.
KI KE KOLOU’A. – Ma ka Poano iho nei. (awakea) na uhu pukalaki ae la kekahi lio me ke kaa mai ka uapo ae o Hale Makeke, me ke kanaka e koaiele ia ana ma ka umauma o ka lio, - a haule aku la, a o ke kaa, ua ku ia i ka pou lanai o ka hale inu kofe a huli ka waha ai ai o ke kaa i lalo, a i pono i ka paa ana aku i kahi oloolo ma uka ae o Hale dute kahiko; ua manuheu iki ke kaa a me ka lio, a o ke kanaka, na eha loa, a ua laweia i kahi o Makuahine.
Ma ka Poakolu iho ne ii ku mai ai ka moku kiapa D. C. Mare iloko o na la holo he 18 mai Kapalakiko mai, me na eke leta a me na nupepa no keia awa, a me na waiwai kalepa he nui wale. M luna mai nei ona i hoi mai ai o Kale Olelo e o ka Hui Nui o Kale Puluka ma, a me kekahi mau keonimana e ae; a mawaena hoi o na ohua omua, he 12 mau kanaka okohola, no na moku i kipa ae i Kalaponi.
KA UI PEPEHI KANAKA. – Ma ke ku ana mai o ke “Kilauea,” i ku ahiahi Sabati iho nei @@@@@@
na, ka moopuna nana i pepehi iho i kona kupuna wahine ia Kahaahaa, ma Kanaueue i Kona. He puni waiwai paha ke kumu o ke ala mai o keia manao ino, a kau aku la i kona lima kakauha ino loa maluna o kona kupuna, me he mea la, oia iho la paha ka uku o ka na kupuna malama ana iaia. Ua manao ia e nalo ana, aka, hoike waleia mai ia no. O kahi o ka poino, ke ulia wale ia mai la no.
NA PUHI OHE. – Ma ka mokumahu o ka Poakahi iho nei, ua lawea aku ka Poe Puhi Ohe o ke kaona nei, i mea hoonanea no na pepeiao alii he lehulehu e luakaha la ma Hulihee. E malama ana ke’Lii ka Moi he ahaaina nui ma Kailua, ke hiki aku i ka la Karisimasa ae nei, me na makaainana he lehulehu wale o na Kona. E hoonanea ia no ko lakou mau anaina me na leo mele mailoko aku o na mea kani a na keiki o Honolulu. A malia no paha, o kapeke loa aku no a pau ka Hape Nuia. I ka poe Puhi Ohe i hele ai, nolaila, he pono no ia Honolulu, ke hoolealea ia lakou iho ma na ahiahi Poaono a me na Poaha, me na leo mele ohe ole.
KA PONO KOHO BALOTA O NA LEPERA. – Ua lohe mai makou he wahi hoopaapaa iki mawaena o ka Luna Helu a me ka Luna Aohau o Molokai, no ke kupono i kekahi poe mai Iepera o Kalawao ke hele mai i ke koho balota Lunamakaainana. Eia kahi kumu a makou i lohe mai ai: i ka wa i heluia ai na kanaka e ka luna helu, ua heluia ka waiwai paa o kekahi mau mai lepera he 17 paha. O ka waiwai nae oia poe, na kupono ia lakou ke koho balota ke hookaaia ko lakou mau auhau ma ka wa kupono. Hele aku nei nae ka Luna Auhau, a ohi ia mau mai Iepera no ka auhau o ko lakou mau waiwai paa. Ua haawiia na palapala hookaa auhau ia poe, me na huaolelo “Kupono ke o koho balota.” Ua papa loan a rula o ka Papa Ola. aole e puka mai kekahi o ka poe i loohia i ka mai Iepera e hui me ko waho nei poe, aka, pehea la ia rula i ke kanawai koho balota?
NA KINAU.
He Alii wahine kiekie o Kinau. He Kuhina nui hoi o keia Aupuni-He Makuahine o na Moi-O ke panihakahaka hoi ia o Elisabeta Kaahumanu. Ua hala ae la kela; eia nae malalo iho nei kana wahi leta pokole, ma ia leta he wahi paipai kupono i ka poe kanaka Hawaii e noho mai nei. E heluhelu oukou e na Hawaii i keia mau olelo paipai me ka noonoo.
KA LETA A KINAU.
E na Kumu, e na Kanaka:-E kupaa oukou ma ka pono. Mai hookiekie oukou. E hoomana i ke Akua hookahi, Oia no ke ola, ka Mana, ka Ihi, Oia no ka Mea nana e kokua mai ka kakou hana ana.
E ka poe kumu (kula,) Mai hooluhi he-