Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 52, 27 December 1873 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUI IA.

MA KE KAUOHAAINA HOOILINA OLE.  No ka me, ua manaola, ua ma i ho oilina ole, me ke koe ole hoi o kekahi pili ua hoahanan o MAHU, ka mea i haawila kekahi moo ia ma Pepeiao, ili o Kaluaopalena, Kalihi, Oahu, ma ka lapela Sila Nui, Helu 1260, (kuleana Helu 2596) nona na 2 1 1/20 i nolaila, ke kaheaia aku nei na mea a pau i pili i ka mahu nei, e hoike mai ma ke Keena Kalaiaina, iloko o na mahina ekolu, i ko lakou pili ia Mahu, a ina i hiki ole mai na hooilina, e hoi hou keia mooaina i ke Aupuni; ka puea nona ka ili o Kaluaopalena, i hoopau i keia kuleana, a like me ke Kanawai o ka la 6 o lulai M. H. 1866, ma na aoaoa 8 a me 9.          EDWINO. HALL, Kuhina Kalaiaina.  Honolulu, Dec 24, 1873.                   630 4ts 633

 

I KEIA la, ua hookohuia o J K Naone, e ke kiaaina, i luna ohi Auhau no Ewa a me Waianae, ma kahi o) Ke koowai i make.  ROBERT STIRLING, kuhina Waiwai. 629 Keena Oihana Waiwai, Dec 15, 1873,

 

 

O KE KOHO BA LOTA ana no na Lunamakaainana no keia Kau A haolelo ae o hiki mai, e malamaia no ma na Apana koho Balota lehulehu a puni ke Aupuni, ma ka Poakahi mua o Feberuari e hiki mai ana. Eia malalo iho na wahi i hookaawaleia no na koho balota ana:

HAWAII.

Apana o Hilo Hale Hookolokolo ma Hilo, Halekula ma Onomea. Apana o Hamakua Hale Hookolokolo ma waipio a me ka Hale Kula ma Honokaa. Apana o kohala Hale Hookolokolo ma waimea, a ma ka Hale Hookolokolo ma kohola Akau. Apana o Kona Akau Hale Kula ma Kailua. Apana o Kona Hema Hale Kula ma Walohiau. Apana o Puna Hale Kula ma Halepuaa.

 

Maui.

Apana o Lahaina Hale hookolokolo o Lahaina. Apana o Kaanapali hale Kula ma Honolua. Apana o Wailuku Hale hookolokolo o Wailuku a ma ka Hale Kula ma Ulupalakua. Apana o Makawao Hale Hookolokolo Huna; Halekula ma Keanae. Apana o MOLOKAI & LANAI Hale Hookolokolo hou ma Pukoo, Hale Kula ma Kaohai, Lanai.

 

OAHU.

Apana o Kona Hale Hookolokolo o Honolulu, ma na uka mua a mahope. Apana o Ewa& Waianae Hale Kula Waiawa, Halekula. Apana O Waialua Hale Kula Aialua. Apana o koolauloa Hale kula Hauula. Apana o Koolaupoko Hale Hookolokolo Kaneohe.

 

KAUI.

Apana o Waimea, Halekula Waimea; Halekula Niihau. Apana o puna Halekula Lihue; Halekula Koloa. Apana o Hanalei Hale Hookolokolo Hanalei; Halekula  Apana.  EDWIN O. HAILI, Kuhina Kalalaina. Keena Kalalaina, DEC. 17, 1873.  629

 

 

HE KAHEA I KA POE ALOHA.  Ua nele ka Halemai lepe@  ma Molokai, in a apana lole lilina kahiko, a apana keo@ o e ae paha, no ka wahi ana in a palapu, nolaila, o ka na lole nahaehae o ia ano, e oluolu lakou e aloha i ka poe hoopilikia ia, ma ka waiho ana ae ia mau apana lole nahaehae ma kahi o Mr. S G Ilder, ka mea nana ē hoouna Ku i kahi ʻe waiholaʻi.  Honolulu, Dec 1, 1873. EDWIN O. HALI,. Kuhina Kalalaina. 627

E HOOMANA ana na Kula Aupuni ma ka olelo Hawaii, o ka Apana o Honolulu Oahu, mai ka la 15 o keia malama Dekemaba, a hiki i ka poakahi, la 5 o Ianuari 1874, a ma ia e hoomaka hou ai ke kula ana. W. JAS. KAMUKA, Luna Kula Apana o Honolulu. Oiahana Aopalapala, Dek 3, 1873. 627 3ts 629

 

 

NO KA BAKA.

I mea e maopopo ai ka palapala holoha i ka Baka, ke hoakaka nei, aole kuai ke Aupuni ka baka kanaka; aka, i mea e hiki mai ai ka mea ike ole ia maanei, e a hoi e like me ka hana ana o kahi haole o “Culp,” ma Kaleponi, nolaila ka haawi ana o na dala i hoopukala ma na ka @pepa. E.O. HALL, Kuhina Kalaiaina. Oihana Kalaiaina, Augate @ 1873.

 

O NA LA hoomanao malalo iho, o lakou no na la kulaia Aupuni, a e paniia ana na ipuka hale Oihana Aupuni ma ua  @au la lehulehu la i haha malalo iho. E paniia na puka oihana a pau o ke Aupunt mai o a o. POALIMA, Dec 25 La Karisimaka. Poaha, Ian 1 La Hape Nuia. Poaono, Ian 31 La Hanau o ka Moi. EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Nov 17, 1873. 624

 

HooLAHA. E oluolu ka poe ona hou o na pa Aina ma (@ @ aka o Honolulu ma ka Hikina) e @lako mali ke k@- kalaiaina i ka @ @ pa @ hou i onaia e lakou. ED @  @ Kuhina@.  @oLAHA. Ke papa loa ia uku nei na mea a @ @ wale maluna o na Aina Aupuni o keia Aupuni me ka ma ole, e oki i na laau, wahie a hana ino e ae maluna o ia au aiua i ko lakou mau mea ulu. EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina. Honolulu, Sept. 22, 1873. 617

 

No KA MEA, ua hiki mai na hoopili ana he lehulehu i ke keena, no ka hana ino ia o na Kiowai Mapuna o Kunai, Kumuhane a me kalaupalolo, e ka poe auau, a holoi a ua mau kiowai ia, a me ka hookuu wale ana i na lio a e na puaa e naku iloko o na auwai e kahe ana ia wai. A ai he wai einu ia no ka poe e noho kokoke ana malaila; alaila, ke hoolahaia aku nei, oia mau hana, mamuli o ka ukae ana a na holoholona,  malaila. Ua papa loa ia, a o uhai ana i na rula e pili ana i kela holoholona, e hopilikia no e like me ke Kanawai. EDWIN O. HALL,, Keena Kalaiaina, Oct. 17, 1873. 620

 

UA HOOKOHUIA ka poe ona na inoa malalo iho, i mau @la no ka Papa Hoopili Auhan, o na Apana o keia mau Mo aupuni, e ia :

HAWAII

Hilo          L. Severance,        K. Pahio.

Hamakua  Isaac Maui,            J. Bicknell.

Kohala      S. H. Mahuka,       Z. Pakiki.

Kohala       S. C. Luhiau          Geo. Holmes.

Kona          G. P. Kaonohimaka,  Henry Weeks.

Kona           H.N. Greenwell,         Papaula,

           Kau             J. Kauhane                  C. E. Richardson

           Puna           J. W. Kumuhao,           J. Ellis, Kelia Naeole

 

MAUI

 

Lahaina                                   J. O. Kawehe,             D.Mamaki

Wailuku                       J. Kahula,                    J. Kamakele

Makawao                    G. S. Kalama,              J. Pilipili.

Hana                            A. P. Waahia,              P. Kauimakaole

Molokai.                      E. H. Rogers               D. W. Kalue

Lanai                           J. Nailikipi,                  Kealakea.

 

OAHU

 

Honolulu                     J. I. Dowsett,              W. L. Moehonua

Ewa @ Waianae                     J. H.  Coney,               J. Kahanolona.

Waialua                                   S. N. Emerson,            J. Amara.

Koolauloa                                F. A. Mitchell,             S. M. Naukana

Koolaupoko                            M. Rose                       J. K. Wilder.

 

KAUAI

 

Waimea                                   J. Kamalinui,               G. R. Rowell.

Koloa                                      Malono,                       J. H. Wright.

Lihue                                       G. N. Wilcox,              W. H. Rice, Pikao

Anahola                                   S. W. Wilcox,              A. Kala.

Hanlei                                      Z. Seka,                       J. Ross.

 

 

KE KAHA aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaʻa ole ka lepera, mai keia ia aku a mahope aku nei,  ua hookaawale loa ia na aina o Kalaupapa, Waikolu, a me Kalawao, ma ka aoao makahi o molokai e ka “Papa Ola,” I wahi e noho kaawale ai no na mai lepera ; a ua kapu_loa na mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, na waapa a me na waa ke papaia aku nei,aole e ku a pae ma la mau wahi ala wale no a ae aku  ka Papa Ola ; ua hookapu pu ia no hoi ke alanui e moe la maluna o ua mau aina la, a ua papa ikaika loa ia no hoi na kanaka a pau, aole e hele ma laila me ka ae ole o ka Papa Ole a o kona agena paha. Ke konola aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka Pauku 5, A, o ka Mokuna xxxili o na kauawahi o 1870, penei : Pauku 5(A.) Aole no e aeia kekahi mea i loaa ole ia ia ka mai lepera, ke hele aku a e noho paha maluna o kekahi aina, wahi, a iloko paha o kekahi pa i hookaawaleia e ka Papa Ola, no ka hookaawale aua a me ka hoomalu ana ika poe mai lepera, ke ole e loaa mau ia  ia ka palapala ae a ka peresidena o ka Papa Ola, a i ole ia o kekahi luna i hookohuia e ka Papa Ola ; a ina i loaa kekahi kanaka maluna o ka aina, wahi a pa paha i olelo mua ia, me ka palapla ae ole, ina i ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawahi Hoomalu a Apanā paha, e hoopaiia i ka uku aole e emi mai rolalalo o na dala he umi, aole hoi e oi aku i na dala, alaila, e hoopaahaoia ma ka hana oolea a aa ka uku hoopai a me ua koina o ka A ha. E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ikaika mai keia la a mahope aku nei. Ma ke kahuoha a ka Papa Ola. CHAS. T. GULICK Kakauolelo Papa Ola. Keena Kalaiaina, Iune 18, 1873.

 

E HAAWILA ANA I MAKANA HE HOOKAHI TAUSANI DALA i kekahi hui a kanaka paha, oia hoi ka mea mua e hoomaemae maikai ai ma ka mea hana a “Culp,” i na lau paka maoli i hoouluia ma Hawaii nei, a lawe aku i waho o ka aina i na paona he iwakalua tausani (20,000 ;) me ka hoomaopopo nae, o ka poe e ake ana i keia makana, e hoike e mai lakou i ke Kuhina Kalaiaina mamua ae o ka la 1 o maraki 1874. EDWIN O. HALL. Kuhina Kalaiaina. Honolulu, Mei 26, 1873.

 

O ke kanaka ino, ua lawe mai oia i ka waiwai ino mai loko mai o ka waiwai ino o kona naau i olelo ai ka waha. He mahiai nui  ka naauao, a he wahi peni wale no kahi oo, o ka pepeiao akua ka haka e kau ai. O ke keonimana, he kulana hanohano, a me ka pakiko oelo noiau, he eha na papaiao ke lole i na oleloa ino, a he huhu hikiwawa hoi ke ike i na olelo pelapela. He keonimana anei na Luna o Nuhou? Kohu keonimana anei hoi ka laua mau olelo ana?

 

Next colunmu

 

E NANA MAI!

 

NO KA

 

Makana Hou o ka Makahiki 1874!

KE hoomakaukau nei makou i makana nani loa, e haawi wale ia aku ana i ka poe lawe Kuokoa, i hookaa kuike mai i ka uku pepa ELUA DALA ($2.00) WALE NO. E like pu ana no ka nui o ka pepa makana, me ka mea i hoopukala i ka makahihi e pau nei, oia he hapalua aoao o ke kuokoa, me ke komo pu o ka Alemauaka, a me ke Kii o Ka Moiwahine Emma Kaleleonalani, me kekahi mau kii nani e ae e hoohiehie ana, i paiia me na wahi hoolulu like ʻole.  O keia makana kilohana o ka nani, e haawi wale ia ana no lakou i ka poe hookaa mua i ka uku nupepa no ka 1874 i kinohi. Ke papa loa ia aku nei na Luna aole e haawi i pepa ke ole e kaa mua mai ka uku no na malama mua eono, a i ole no ka makahiki okoa paha.

 

Na Nupepa Kuokoa

Me

Ke Au Okoa

I HUIIA>

Published every Saturday,$2 a year.

REGULAR EDITION : : : : : 4,872 Copies.

NA PEPA PAIʻMAU IA, : : : : . HE 4,872.

Herny M. WHITNEY,

Publishe and Edilor, (Luna Hoopau,)

JOS. U. KAWAINUI,

Asscoiale Edilor, (Hoopau.)

 

HONOLULU, DEKEMABA 27, 1873)

 

KE ALO ALII MA KAILUA.

OIA mau no, a aohe i loaa loa mai ke ano pohala maikai o ke ola o ko kakou Moi Aloha, e noho luana nei ma keia aina kaulana o naʻlili kahiko i noho ai. Ma ka Poaono me ke Sabati na la 13 me 14 o kei malama, me he mea la, o kekahi ia o na la maikai loa kona noho ana ma keia alo o ka mokupuni nui. I ke kakahiaka Sabati a mahope iho o ka paina kakahiaka ana, ua oluolu i ka Moi LUNALILO, i ukaliia o ka Moiwahine Kaleleoualani, a me ko keʻli mau ukali ponoi, ka hele ana aku e hoolohe i ka haiolelo a Rev. J. Waiamau maloko o ka luakini kaulana kahiko o mokuaikaua. Aole @ o ka wa hoi aku o ka Moi Honolulu. @ ka Makua Alii, he mau  @ hoʻowaliwali haia maikai noe e like me kona ano mau, i kona mau la mua i hiki  mai ai. Ma ka Puakahi la 15, ua hele aku oia i ka auau kai, a i ka nana aku iaia iloko o keia mau la, ua hele wale a aʻeaʻe a kai. Ua nohea ala maikai no ke o ka Moiwahine Kaleonalani. Ua noho mau oia ma ke alo alii, a aole hoi i ka kaʻukaʻu wahi wahi lio aku, e like me na la o keia mau puleʻku nei, Ua ulonoia, e manao ana oia e holo aku ma Kapalilua, a i ole ia ma ka uka olu kohai o kapalilua, a i ole ia ma ka uka olu kohai o Kainaliu. Ua maikai keia mau hoolanalana ana mao a maanei. O ke nawaliwali o keʻLii kiaaina Wahine o Hawaii nei, ka H. R. H. Keliikolani, ua pohala loa ae; a ua ano puukani i ka nana aku. He ano maikai mau kona ola ke hoi mai i ua “lai ehu” nei ; a oia no paha ke kumu o kona  koilana a me ka hoopupu ia nei. O ka Hon. Mrs Pauahi Bihopa i kau mai ai me kona mau hoahele ma kela mokuahi mai, ua oluolu maikai ko lakou mau ola. Ma ka Poaono la 13, ua holo aku oia me kona mau hoahele i ukaliia e ka Major Hon. W. P. Leleiohoku,  i keei ; a ma ke ahiahi polua nei hoi mai i kailua nei, no ka liuliu hoi aku honolulu ma kei moku, mahu. O ka Major kon. W. P. Leleiohoku, ua oluolu puipui maikai kona ola kino, a e like me ka mea i hai mua ia ae la, ua ukali aku oia i keei i keʻlii Hon. Mrs. Pauahi Bihopa, a hoi mai la no oia ma ke ahiahi Poakahi. Ua oluolu maikai no ke ola o keʻLii Puuku H. G. Crabbe a me kana lede, a pela no hoi kona hoalele Hon. H. A. Kahanu, a me ka Hon. J. M. Kapena a me kaua lede a pela no hoi ko ne ohana a pau i hele mai me naʻLii. I ka hoi ana aku o kelamokuahi iho nei, ua hoi aku kahi mau alii, ka Hon. Mrs. Dominis, Hon. Mrs. Cleghorn. Col. Chas. Jndd a me Col. Kauka Trousseau. I ka hoi ana aku o ke kaula Ponoi o ka Moi, ua hooho iho oia i hope nona o Kauka Oliva, ke Kauka Kaaahele o keia mau Apana ; a eia nana e malama nei i ka Moi.

 

KE OLELO nuiia nei, e pae, he kupono ke hoolilo ia i Hale Alii. Aohe no o makou kanalua i keia manao i ke kupono ole o keia hale ke hooliloia i Hale Alii, no kamea ua nele loa maoli no kakou i ka Hale Alii nani ole e hookipa aku ai i na malihini e kipa mai ana ma ko kakou nei kaiaulu. Ua nele ana no hoi kakou i ka hale popopo ia e hoomanawanui mai nei na poo oihana aupuni ma Honlulu hou. Aka, he oi loa aku no nae ko kakou makemake i hale alii, mamua o ka hale oihana aupuni.  Ina e paa pono loli me ana ka hale, me ka pa e poai ana a puni, na nanaina omua, a me hiehie mai  i na mea kanu, e lilo ia i kii maikai no keia Aupuni. Aka, ke hooliloia keia i hale aupuni e like me kona manao muaia ana, alaila, e uluia ae ana na buro o na oihana a pau malalo o ia malumalu. O ka hale e like me keia, ina ma na kulanakauhale nui, e hiki ana na lilo ma ka milioua dala, aka maanei nei, me he mea la, aole paha i oi aku mamua o elua hapalima o ia puu dala nui.

 

He mea kupono e noonoo

I ko kakou wae ana i mau Lunamakaainana no kei Apana no ka Ahaolelo, mai poina kakou i ka hana aloha ana aku i ko kakou mau hoahanau haole. Ke olelo mai nei kekahi poe, he pono ka i mau kanaka wale no na lunamakaainana. O na haole, he nuku lakou ma ka heluna, aka, eianae, o ka lakou ka hapa nui o ka poe waiwai, a ke uku nei lakou i ka waihona dala o ke aupuni, me he mea la kokoke na lakou wale no. Mailoko ae o na dala auhau he $200,000 i ohiia e ke aupuni maloko o keia Apana, ua oi aku mamua o ekolu hapaha o ia puu dala, na na haole wale no e uku nei. Aole nae o lakou noi mai i ekolu o lakou Lunamakaainana ; aka, ke manao nei lakou, o ka hapalua o na Lunamakaainana e kohoia ana i mau haole, i malama pono ia ai ka pomaikai o na haole mea moku  a me kalepa. He hana kupono keia. A he pono i ko makou poe heluhelu o ike ka  @ lo i o ke kohoʻna i elua mau haole a elua kanaka Hawii no Honolulu nei. Pelā no hoi e mahele like ai ma Lahaina. Wailuku, a me Hilo, i hookahi kanaka maoli a me haole. Nolaila, e hoopau i na manao lili a e malama pono ia na pomaikai.

 

Ka Hope o Ka Makahiki 1873.

Me keia helu o ko kakou “kilohana,” o puni ai ka makahiki, a nolaila, ke mahalo aku nei ke kuokoa i kona mau luna a me ka poe lawe nupepa he mau tausani, i hookaa pono mai i ko lakou mau uku nupepa a ke paipai aku nei hoi makou, i ka poe aole i hookaa, e awiwi mai lakou i ka hookaa mamua o ko kakou komo ana aku iloko o ka makahiki hou. Ke lana nei ko makou manao, e hoomau aku na Luna a me ka poe lawe i keia ma kahiki ae, e like me lakou i keia makahiki  e pau nei. E hoomaopopo nae ko makou poe @ pepa, ua kau makou he wahi i ka la @ @ke ai ka pono mawaena o @ @ @, ai ka pono mawaena o ka @ mai  i @ elua nala hoi.

 

Ka La Karrisimaka.

Me he mea la, ua malama puniia ka la Karisimaa ma  Honolulu nei i keia makahiki, a ua kapaeia na hana o na la noa e ae i keia la, ua kuu akeaia i la hoomaha. Ua malamaia he mau anaina haipule ma ka Halepule Katolika Roma a me Enelani ma ka hora 12 o ka po Poakolu, a i ke ao no hoi, a pela no ma Kawaiahao i ke awakea poaha hora 11. He la hoomanao keia no ka hanau ana o ka Mesia ma ke kino, aka he like ole no nae ka ike o na kanaka naauao no ka la i hanau ai. O ka la 25 paha o Dekemaba, he la e ae no paha, aka, aole nae hewa ke malamaia kekahi la o ka makahiki, i la hoomanao no kona hanau ana ma ke kino, no ka mea, aole mea hoole, aole oia i hanau ma ke kino, koe wale no paha na Iudaio.

 

He hana hoohoihoi i na Kamalii

I ka la Sabti aku nei i hala, ua hoikeikeia e na kamalii o ke Kula Sabati o Polelewa maloko o ia luakini, kekahi hana ano hou loa i na maka a me ka ike ana  o na kamalii o keia aina. A oia no paha ka makamua o ka hanaia ana maanei o ia ano mea hou mawaena o na Kula Sabati. Ua laweia mai na pauku hope o ka mokuna hope loa o ka Episetole a Paulo i ko Epeso, a weheweheia ma ka hana maoli ana imua o na maka, ma na mea i hoohalikeia ma ka lawelawe ana. Ua haawiia na hana a kela a me keia papa, a i ka wa e kaheaia aku ai, alaila, lawe pakahi mai la kela a me keia papa i na apana hana. I ke komo ana aku ma ke alo, aia hoi i ka wai a maluna ae, e kau ana na huaolelo: “ He maluhia ma ka honua,” i kau ia me na hua palapla uliuli. A malalo iho o ia piko iluna lilo, ka hoku i ikeia ma ka hikina e ka poe Magoi. A malalo iho o ia piko iluna lilo, ka hoku i ikeia ma ka hikina e ka poe Magoi. O na kumu a me na haumana, ua kahiko nani wale nae Ho a pau, he 125 paha ka heluna. Ua weheia na hana me ka pule a ke Kahunapule, alaila, he mele iho, e “Olioli ko honua” Alaila, ku mai ke Kahukula Sabati o R. Whitmau a kahea i kekahi papa kula, o ka lawe aku la no ia he elua mau wahi kamalii me ke kii hoailona kaua, oiai ka papa holookoa e pualu ana he mau pauku paanaanepili ana ilaila. O ka mua, he apo uliuli me ka huaolelo, “Oiao,” alaila he pale umauma me ka inoa i kakauia “ Ka pono.” Alaila, he mau kamaa mai me na huaolelo i kakauia, “ ka olelo maikai e malu ai.” Lawe hou ia mai kaahu poo, me na hua olelo i kakaaia “manaoio,” alaila, o ka papale mahiole mai me na huaolelo, “Ke ola” a mahope ona ka pahikaua, me na hua olelo i kakauia, “ Ka ʻolelo a ke Akua.” O keia mau mea a pau, ua kauia maluna o kekahhi laau, me he mea la, ua ikeia ke ano koa a pau maluna o ia laau. Alaila, o ka hui like like no ia o na haumana i ke mele ana. “Eu na koa opio o ke Kea.” Mahope o keia, ua lawe pakahiia mai, he mau mea hoonani e ae, i kakauia me na huaolelo “Manaoio,” “Manaolana” a me “ ke aloha.” O keia mau mea i hanaia ai, mai ka hoopilipili ana mai no ia i na pepa lau kala. Ua maikai maoli ka hanaia ana, a ua mahaloia ke kahukula Sabati a me kona mau kokua. O ka ninau, e makemake like ana anei na kamalii Hawaiʻi i keia mea hou ke ike lakou? Manao paha lakou he like me ke kii a na Katolika, aole paha?

 

Ka Halemai Moiwahine.

Ma ka hoike a ke kauka o keia hale lapaau lahui, ua ike ia iho, o ka nui o na mai maloko o ka halemai ma ka la 21 o keia malama, he 75, penei ka hoomaopopo ana, 40 kane a he 29 wahine Hawaii, a he eono haole, he 4 nae o lakou he poe noho mai ma ka uku. O ka nui o ka poe i aeia e komo mai i ka hale mai iloko oia wa, he 109, penei. 64 na kane a he 32 na wahine, Hawaii, a he 13 mau haole. Hookuuia he 101 oia he 55 na kane a he 32 na wahine, Hawaii, a he 14 haole. Mawaho ae o keia poe, he 160 na mai hou i hoopaaia na inoa maloko o ka buke haawai laau, nolaila ina e huiia a pau, he 269 ka nui no ka hapana, a he 4,616 na huihhui ana laau i hanaia. O ka heluna kiekie o na mai maloko o ka halemai i kekahi wa he 88, a o ka emi loa, he 65. O ka averiga o ka la o na mai maloko o ka hale, he 78; haawi ia ka laau he 8 I ka hapaha e pau ana, he 8 mea mak 5 na kane a 2 mau wahine< Hawaii, a 1 haole. Iloko o keia makahiki e pau ana, 448 na mai i lapaauia, oia hoi,  he 10 ka oi ae o ko keia makahiki i ko ka 1872, na likeia me ke 82 mai o ka a ma ka averiga. Hookuuia, he 426. Mailoko mai o keia poe he 260 mai Oahu mai 24 mai Hawaii 97 mai Maui, 2 mai Molokai, 20 mai kauai, 1 mai Niihau, a he 3 mai na mokupuni mai o ka hema, me 41 na haole; a o ka poe i haawi ia na laau mawaho, nhe 825, huina pau loa, he 1.278 na mai hou koe nae ka poe mai mua i paa mua na inoa ma ka buke, a i hele mai e lapaau ia aole i kakau hou ia na inoa. He 22 wale no ka moiwahine iloko @ makahiki. Ua ike pu ia no hoi maloko o ka hoike a  @ Sipilasa, (syphilis) ano kuhihewaia he mai puke. O ke komo ka i nui mai ai ia laha ana, no ka hoohemahemaia ana o ke kanakawai e hoemi ana i na ino i loaa ma ka hookamakama ana. A mailoko mai o ka heluna o na mai i lapaauia i keia makahiki, he 174 o lakou i loaa i keia mai. Ma ka hoike a ka Puuku malama dala no ka Halemai, oia ko kakou Kuhina no ko na aina e, ua aneane hiki aku ka aie o ia halemai i ka $3,00; a nolaila, ke manao nei makou, aole keia he kumu na kakou ka poe mawaho nei a nana maka aku ai i ko kakou hale lapaau e loaa ai i ka poe hune e imi ana i ola kino no lakou ma ia hale, na lapaau a me ka malaia ana.

 

Sepania a me Geremaia

HE WAHI hihia hou kekahi i ala ae mawaena o Sepania a me kakou i na mea hou i loheia mai Kina mai. Ua hoike mai ka waea olelo, ua hopuia he elua mau moku kalepa Geremania e ka manuwa Sepania mawaho ae o na kapakai o Sulu (Sooloo,) a ua laweia i Manila, a malaila i hoahewa ia ai, me ka hoolohe ole mai i na keakea a na kanikela Germania a me Bertania. Eia na inoa o na o na moku “ Maria Louise a me “ Gazille.” O na luina o ka moku “ Gazille,” ua hookuu wale ia, aka o ke kapena a me ke Kupakako o ka “ Maria louisa,” na mea i pakele ma ka mahuka ana, ua manaoia laua e make, ma ke ano he kiu, ke loaa aku laua mawawaho o na palena o ko laua mau kanikela pakahi. O ke kapena, he Geremania ia, a o ke kupakako, ke noi nei oia i na malama ana a ke kanikela Pelekane. Ua olelo ke kapena, ua hoopuia ka moku ma na wahi he 16 mile mai na kapakai aku o Sulu, a ina e like me ke kanawai o na moku kiai awa, alole he mana o na Paniolo e heleʻku mawaho o na mile eiwa. Eia nae, ke olelo nei ka na paniolo, aole he moku, o “Maria Louise,” ua ku mai no oia ma ke awa o Honolulu nei, aole i loihi ka manawa i hola aku nei. Aole i manaoio ke aupuni o Geremania no keia lohe, aka, ina e mahui aku ana, aole e ole ka uwalu mai o na maiuu o ka hopauea Elemakule, me kona kuhikuhi puuone lua ole, ke olelo no, alaila, he hooko wale ia no; a aole ana no paha e liuliu na la a kakou e kali ai, a loaa mai paha na lono, ua palu ia ae la o Sepania e Geremania, a i ole, e oki pu ana paha. Ua like paha keia hihia me ko ka moku “Vireginiusa,” I hopuia mai nei e ka manuwa Sepania ma ke kai @ kea.

UKALI HOPE LOA,  Ma ke ahiahi Sabati ihi nei, ua nui a lehulehu ka poe i ukali aku i ke kino make o Luahine, a waiho pu ia aku la ma ka halelua o Puholahua.

 

Ke Komo nei o Sepania

Iloko o ka pilikia nui, me he mea la i ka nana aku, e ake ana ka poe hoohaunaele e ulupa i kona kulana aupuni. O ka lohi o ka hoopau koke ana i kona kaua kuloko, he hoike ana ia i kona nawaliwali. O ko lakou ano aupuni i keia wa, he Ripubalika no ia. A ina no e mau ana ko lakou ano Ripubalika, e hoopauia ana no ko lakou Peresidena mamuli o ka huihui ana ae o na alii Sepania, no lakou na ikaika, aole e hiki ke paa aku. O ka naʻLii mea e ake la e hana, o ka lawe maiia Ilamuku Serano i Poo Aupuni no ke Keiki Alii ke Duke Alfonozō, a ka moiwahine o Sepania, he hoike ana ia i ko Peresideha Cascla kupono ole a me ke aupuni ana i aa ai e hoomalu aku, me ka ano kuhina like ole o na manao ana e kainuu nei, me ka lokahi o na puali kaua a me na hakoko ikaika mai a ka poe katolika kalisa. I ka nana i ua pakui ikaika o keia, ua ikeia, ka ohana malu nei na poe kahunapule katalika, me manao o kaiehu i ke kuana o ka Ripubalika. Ua hiki no i ka maalea o na kahuna kanaka ke ohumu, aka, meha. ,mea la, aole i halele wale mai na hooponopono a  ka Mea Kiekie ma na aupuni poepe i keia wa. Ke ulupaia nei ka Pope o na ale o ke kupikipikio, a ke palukuiia mai nei kekahi o kona mau elele mai kela aupuni nui mai o Geremania. He mea maopopo ma keia, ke hoopouopono aupuni honua mai nei kela Moi Kiekie. Pomaikai wale nae o Hawaii nei, i ke kaa ole ana o ka mana hooponopono aupuni ma ka mala o  ia ano hoomana.

 

Nu Hou Kuloko.

 

Ma ke Sabati aku nei i hala, ua hoohakui iho kekahi mau hekili kui pamalo.

 

He kuai kudala o na noho halepule o Kaukeano ma ke ahiahi Poakahi e hiki mai ana.

 

Ma keia mau po Poaono aku nei i hala, ua maumaua mai ke kudala ana a na luna kudala a kajou no na mea makana.

 

O ka nu hou mau Kaleponi mai a kakou e kali ai, aia malama mai o ka mokuahi kaua Tenedos o Beritania.

 

KUAI KUDALA. Ua lohe mai makou, ma ka Poaono la 3 Ianuari e hiki mai anal e kuai kudalaia aku ana ka moku Wonita.

 

Ma keia la, e kuaiia ai na laikiui kuai awa o Honolulu nei, aia ma ka Hale o E. P. Adamu.

 

He keo a na wa makika a me @@@@@@@@@

Ole ke hoonanea iho e lehulehu i na ahiahi me ka hana luhi nui ole o nalima i ke kahili.

 

Ma ka la Korisimaka iho nei, ua ikeia kekahi mau wahine Hawaii e aluhee holo mai ana i ka lio, a e kani wale ana no hoi ka aka a kekahi.

 

Ma ka la Sibati iho nei, ua ku mai ka moku kuna Neti Mela, mahope iho o kona kaawale ana aku mai keia awa, he mahina a oi ae.

 

I keia mau la kau nei, ua pa ikaika mai kamani, a ua lawe pu mai hoi i na kui houhou a ke anu. He hoike ana mai ia i e kau nona keia wa.

 

Ma  na la 7 a 8 ae nei paha o Ianua, e ku mai ai ka mokuahi hou, mai Kikane mai. O “makareca” ka inoa o ua moku la. He mokuahi holoka keia.

 

Ua lohe mai makou e malamaia ʻna he halawai makaainana ma ka po o ka la 30 Dec, no ka noonoo ana i na Lunamakaainana a ka apana o Honolulu nei e koho aku ai.

 

HAPE NUIA.  A keia Poaha ae e hiki mai ai ia la he hookahi wale no  ona hiki ana mai i ka makahiki, a me he mea la ma ka nana aku, e malama punia ana ia la e na ano wai holuu ano e a pau o na lahui e akoakoa nei me kakou.

 

MARE MUA MA OLOALU.  Ma ka la 7 o Dekemaba nei, ua mareia e Rev. G. Puuloa. O keia ka maka mua o ka mare ia ana ma keia kihapai. A no ko olua lilo ana i makamua no ia hana maemae, ke makemake ei makou, elilo olua i mau alaki no ia oihana ma ia apana.

 

KANIKAU AOLE DALA.  He mea pono i na mea pau a pau, e hoomaopopo lea, i na rula no na kanikau a me na olelo hoolaha e makemakeia ana e  pai ma ke Kilohana Pookela,e hookaa mua ia mai na uku, i ka wa e hoounaia mai ai na kanikau a me na hoolaha, a i ole ia, e hele aku i ko makou mau luna pepa, a e hookaa ia lakou.

 

HALEPULE HOU.  Ua wehe ae o Mr. J. T. Walakahauki kona halepule hou ma ke ahiahi Sabati aku nei i hala, imua o ke ana ina nui, a nana ponoi no i malama i ua hana. He himeni, pule, heluhelu baibala a he haiolelo ano Iaia. A i ka hookuu ana o na hana, na Rev. S. C. Demona i pule hope loa. Ua maikai a nani ka hale i hoomakaukauia, a ua kupono no paha ia i ka makemake o ka mea nana i hana i hapai. He halepule jeia, kahi e hele ai na mea a pau me ka uku dala ole.

 

Ua hoonakui maumaua iho na olai ma kekahi mau paia aku o ka honua nei i na malama i hala aku la.

 

Ina alole e hoi mai ke Kilawea i kakahiaka nui o keia la, alaila, ua kii oia i ka Moi a hoi mai ka la apopo.

 

Ma ka po Poakolu nei i hoao ae ai ke kalohe e komo i ka hale kuai o Walakahauki, ma Alanui papu, aole i hiki pono.

 

AHAAINA KUMUKULA – Ma ka bora I ka Poaha iho nei, ua malama ae na kumu kula o Oahu nei, i ahaaina na lakou ma Liliikawai.

 

Ma ke ku ana mai o na moku kaleponi, ua ike ia iho ka mahuahua o na ohia haole, kaukemio ke ai maka iho, a ono loa aku hoi ina i koalaia a moa.

 

NA KULA AUPUNI.- Ua hoomaha ua kula olelo Beritauia ma ka Poalima aku nei i hala, o keia kulanakauhale, a e hoomaka hou ana ma ka Poahila 5 o Ianuri, 1874.

 

KA HA A KE KOLOHE.- Ma ka po ana ina pule nui iho nei ma Roma, ua lawe ae no kekahi poe hoomawaewae i ka Haku me na omole wai ona, e inuu pu ai. N@ na no ka hele pu ae me ia dilabolo i ka poli.

 

MANAO NUI IKE KUOKOA- Ma ka la 26 iho nei, ua hookaa mua mai o Mr. W. H. Coles o Hauula no ka manao nui e hala oia kana mupepa, a me ke kii makana. E mahaloia ka hikimua o ka hookaa.

 

Ma ke kakahiaka Sabati iho mei ka holo ana aku o ka moku Adimarala Ame rika “Saranac,” no Kapalakilko. Oiai keia moku ma ka kakou awa, ua loaa i kona mau alii moku hanohano na hoaloha he lehulehu.

 

KULA KUMU no OAHU.- Ma keia mau la aku nei, ua malamaia ke kula kumu o ke mokupuni o Oahu ma kawaiahao e ke kumu alakai C. J. Laiana. Ma ia kula, ua weheweheia kekahi mau mea ano hou.

 

HE KOENA O NA MAKANA ALOHA.-  Ua waiho mai o Rev. A pali, i na heluna dala malalo iho, oia ke koena o na makana aloha mai na ekalesia mai, no ka hoomaemae ana i ka lakini o Waioli, Kauai : Mai na akalesia mai Kohala he $ 11.10  no Waihee, maui, he $50 32 ; Olowalu, he $5.10 ; lahaina, he $25 00. Ua makana mai o Hon. E. Mikalemi, he buke himeni no ka awai o Waioli,  me ka inoa pu mawaho.

MAKE I ALOHA @ KA WANAAO,

@@@@@@@@@@@@@@@@@

mai Moiwahine, mai kona lili @ ma hookahi pule @ aku o kona he ana ia Kona, ua make kana kane elua @ nei pule o kona hiki ana i Honolulu nei he ko o ka hale mai i make iho neim ua hui aku la paha me kana kane aloha ino.

SAMUELA HALUAPŌ.

 

EIA IHO KA MAKE- Ua waiho o Ka Haleuluhe i keia wahi olelo ano nui malalo iho : “ Hewa ka mea hoolaha laibila i ka inoa maikai o ke kahunapule o Kaumakapili Ua ku  i ka Lolo Kuhina ke hoopili i ka Luna na Hoopuka o ka nupepa Nu HOU malalo o na Pauku 1 a me 5 o ka Mokuna 32 o ke kanawai Hoopai Karaima. E makaala ka Loio kuhina i keia hewa.”

 

 

Ua minamina makou i ka lohe ana mai i ka Poalua iho nei,, ua hoolohe ole na haumana o ke kula Kaikamahine o Waialua, i ko na kumukula mana. Eia ka lohe ; ua kipakikuaia kekahi kaikamahine nui o ke kula no kekahi kumu, aka, pualu, mai nae na haumana e ana i kela mea i kipaku ia, a nolaila, ua kuee. I ka lohe ana o ka Papa Kahu, ua halawai lakou, a hoouna i ke kauoha, e kupaku i na kaikamahine manao ino a pau.

 

Ma ke ku ana mai a ke kiapa Hawaii, “ D C Mare,” i kela Poakolu aku nei i hala, ua lawe pu mai oia he umi tausani dala maoli no keia makeke. O ka nui o keia mau dala, he mau hapalua dala amerika wale no.

 

Ma ke “kometa” i ku mua mai nei, ua lawe mai no hoi oia he iwakalua tausani dala. A nolaila,, ina e hui ia ae keia mau dala,alaila, ua ahona loa ia ma ke kokua ana i na hana kalepa.

 

KA LUNAMAKAAINANA o HAMAKUA, HAWAII-

Ua hounaia mai keia palapla mai lalo iho, e ka mea i kakau inoa Hamakua, a penei no ia: “E ka Luna Hooponopono I ka halawai ana o kekahi aha apana o Hamakua, ma Eleio, i ka malama o novemab, ua waihoia mai ka ninau, Owai la  ke kanaka a na hoa e koho ai i Lunamakaainana no keia kau Ahaolelo ae ? Mahope iho o ke kuka ana, ua hooloia, o S Kamelamela ke kanaka kupono, no ka mea, ua kaawale oia mai na oihana aupuni ae, a ke noho kuoo nei. Ma keia, ke paipaiia nei na kanaka a pau o hamakua, e makaala a e koho ia S. Kamelamela, i Kunamakaainana, oiai he kanaka kuokoa oia, a he hiki ke hilinai ia i waha kupono no oukou imua o ka Ahaolelo kau kanawai o keia pae Aina.” {Ke manao nei ke” kuokoa,” he kanaka kupono io keia, a ke paipaiia nei i na poe e ae a pau ma ia apana, e koho me ka lokahi iaia. L H.}