Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 52, 27 December 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

A ma keia lohe ana o Lo Hipa, i aku , la oia, me ka leo nahenahe a hooliai ia- 1 ia iho imua o ka wahiue dia, i ka i ana aku, E kuu mauia. e.oluolu oe e ae mai ; i kuu inanao, e hele kakou e ike pono j i ke ano o ia aiua. I mai ka makuahi- ] ne, Aole he pono ia kakou ke hele ma ' na aupuiii e ae, me ka loaa ole o ko olua | hoa paio, ka mea hoi nana i puhi hoomainoino ia olua i ke ahi. Ma keia olelo a ka wahine dia, ua hoopoluea ia ko ia nei noonoo maikai, a ua hiki ole i ko ia nei kuko ke hookele i ko ianei iini, oiai ua uluku ko ianei manao e like me na ale o ke kai i ka wa mawani, a hiki ole ke pauma i na i ini o ke kanaka ke ike, a lohe e like me keia. A ike uae keia ua kue ia kana noi, huli ae la lakou nei a lele aku la i ka akau, a hala bou eha mahina, aohe no lakou i ike hou i kekahi mea ma ka lewa. | A ma keia lele ana a lakou, ua hala- I wai hou lakou me ka pilikia a ke anu a H me ka luhi, a ua hiki ole ia Lo Hipa ke hoomaopopo ma ka lakou lele ana, a ( hooluolu iho la i kona mau maka, a hia- | moe iho la, a na ka haawiīia ma ka hihio i hoala i kona hiamoe. Aia nae a ala mai la oia, ike aku la o, Hipa, ua ano e na helehelena o kana ke° iki, ua hele a liaikea, a ninau mai la oia, heaha la ka mea i ano e ai o kou heiehelena, a me he mea la ua aihue oe(ji I mai o Lo Hipa, Ua aihue io no naau,no ka Jteiatmoe ana a'u/a ia ai ko'u mau helehelena au e ike mai ia ia'u i keia manawa. A lohe nae ka wahine dia no ka laua nei mau olelo, ninaii aku la oia, Heaha ka olua e ohumu liilii mai nei ? loa no he makemake i ka hoi ana i hope, he mea hakalia 010 ia, ina pela ka manao ana ? Pane mai o Hipa, Aohe o maua manao pela, aka, he moe na ianei ka maua e kamailio nei. Kahea koke mai la-no ua wahine dia nei ia Lo Hipa, Pehea kamoe i loaa ia oe? Pane mai o Lo Hipa, Moe iho uei no hoi paha au, loaa anā ia'u elua kaikamahine maikai, a nani hoi, a o ko laua mau hiohiona ua like loa, a he mau inahoe ka olelo ia ana e pono ai ; a e noho ana laua iloko o ka maliiua, o kekahi ma ka akau, a o kekahi ma ka hema. He hoku nae ka mea a kekahi e paa ana ma kona lima akau, a o kekahi hoi,he anuenue kana e lei ana. A o uamahiua nei no ka hoi a maluna pono iho nei o kakou, a ninau mai nei no ia'u, E huli ana nae paha oukou ia Melevila ma ? Ae aku nei no ka hoi ko'u uhane. I mai la nae kela, Ae, eia nae kuu kauoha ia oe, e kakali oukou maanei a po keia la, a e moe iho oukou i ka po, a i ka oweheana o ka pili o keao, e lele mua akuoukou a kiai makahi a ka la e puka ae ai. A i kakali hoi oukou malaila, a i puka ae ka la, e hoike koke aku oe i ke kumu o ka pahi, a e paa no ka oi o ka pahi iloko o ka wahi, mai nolio oe a hoike iki, 0 make auanei ka la, a loaa ole ka mea a oukou e imi nei, no ka mea, o ka mana o ka pahi a oukou, ua oi aku ia mamua o na maoa a pau ; a o ka la hoi, ua ike ia e ia na wahi a pau o ka lewa a me ka honua, a ina i kou wa e hoike ae e lele koke aku auauei koua mana a pili 1 ka la, a na ka la ia e kolo ia oukou me he moku la—a o ua mau aupuni la, ua hoopuniia me na pa hao, a ma ke kahea wale no e hemo ai ka puka. 0 ka huli aku la no ia o ua mahina nei, a hele aku la ma kona alanui, a puoho ae nei hoi au, eia no ka he moe. A lohe ka makuahine no na olelo a ke keiki,- i ae la oia, Ae, e loaa io ana no ia kakou ka aiua—a o ua mea la nae e kamailio pu la me oe, o ke kaikamahine i kamailo pu iho la me oe, oia no kekaikamahine i kamailio pu ai iloko o ka hoku, a ke ike hon nei oe, aia ka iloko > oka mah:;,u * o mea e paa ana ika i hoku, okov,, bi i- ia.ananana kuhii kuhi ana, ao ka m>m. hoi e lei ana ike anuenue, o kou , huahanau no ia, aka,

lunukiia mai loko mai o ka Ēuka Arabia, mai ka Olelo Beritania a ka Olelo Hawaii. Mahkle lll—Hklu 102 ALOHE ka wahine dia no na mea a pau i loaa ia Lo Hipa ma kana moe, piha loa iho la oia i ka olioli, a hiki ole iho la iaia ke hoopuka koke mai ike ano oka moe. Ano ko Lo Hipa makemake loa e ike koke i ke ano o ka moe, nolaila, ninau koke aku la oia i ka makuahine, Aole anei e hiki ia oe ke hoike koke mai i ke ano o ka moe i loaa ia'u ? Pane mai ka makuahine, Oka wahine e ku ana, o Melekuliana ia, ke kaikaniahine nona ke aupuui Uwila ; a o ka mahina e paa ia mai ana ma kona lima akau, o kona aupuniia e haawi mai ana nou ; a o ke ao nui ana e hilinai ana, e hoao ana olua, a mahope, e haalele ana oe ; a o na hoku he 12 e hoopuni ana iaia, o ka nui ia o ko olua mau makahiki e noiio pu ai, a ku ae oe a maloeloe, a haalele iho iaia, a lilo aku oe ia Kauiokalewa, ke kaikamahine i loaa mau ia oe tna ka moe ; a o ka manu au i ike ai, 0 kou hoa ma keia hope aku. kii oe e iua pahi nei au i ike ai. Aia nae a hiki aku la keia ma ka lli- ■ na Alii, e hamama mai ana ka puka o ka hale, a o ko ianei hele no ia a komo aua iloko, a wehe ae la i ke pani o ka pahu ma kahi o na kui i hoopaaiaai. Ai ka hemo ana ae o ke pani, aia hoi ka pahi e waiho ana, a ua like loa me ka mea ī loaa iaia ma ka moe. Lawe ae la keia 1 ua pahi nei, aka, hooinauao ae la nae keia i ka lua o ka iwi, a i ka huli hou ana iho, aoho nae he loaa. Hoi aku la keia a hiki i ka hale, a hoikeike aku la imua o kona mau makua. Lalau mai la ka wahine dia i ua pahi nei, a i mai ia Hipa ma, Eia ka mea e lanakila ai kakou maluna o ke aupuni kanalima kumamalua, a e pau ai hoi o Melevila ma i ka luku ia. A no ka mau no o ko Lo Hipa manao haohao, ninau aku oia i ka makuahine, Auhea la hoi ka lua o ka iw? i hookomo pu ia ai iloko oka pahu ? Nana iho la ka wahine dia a i iho, Eia no na iwi a elua, ua hui ia ; o ka iwi pili, aia ma na maka, a o ka iwi aoao, oia ke kino o ka pahi. Aka, oka huiia ana nae o keia mau iwi, oia iho la ke kumu e oi loa ai 0 ka ikaika. A hala kekahi mau la o ko lakou nolio ana, hoomakaukau iho la lakou nei no ka lele ana i ke aupuni kanalima kumamalua, a lele aku la. Aia lakou nei e lele huli ana, a hala ua mahina eha, aole lakou i halawai me kekahiaina, aole no hoi me kekahi mau mea e ae o ka lewa. Aka, ma keia lele ana, ua hoomauawanui lakou i ke anu a me na inea 1 loaa ia lakou. Aia nae ma ke ahiahi o kekahi la, leha ae la na maka o ua wahine dia nei ma na kukulu o ka lewa ; a oiai oia e kuupau anā i kona ike kilokilo, ike aku la oia i kekahi wahi ao opua i hoopuniia me na hoku ewalu, a 0 kono ano, ua like no ia me ka aina ; a oia wale no ka mea i loaa iaia ma ia nana ana. A no kona hai ole mai hoi i kana mea 1 ike ai, ninau okoa aku la no o Lo Hipa, Ka i no hoi e hai mai ana oe' no na mea au i ike ai, e like no hoi me ka mea mau ia oe? I mai kela, Ua ike au he wahi ao, a ua hoopunia oia me na hoku ewalu, a o koua ano, ua like no ia me ka aina ; a ua ike pu aku no hoi au i ke aupuni o Anariata a' me kona kaikaina o Kauiokalewa, ke kaikamahine no hoi i loaa mau ia oe ma ka moe, a i ike ia hoi e oe iloko o ka hoku.

- f ,' Mai j» koena la no ljoi £ po, a i ka pip.i iele ako la lakou nei a kokolee rma"katii-'a\ka lft 'e liiki ai A iu oili luiia ae hoi o ka la rue koila naui liui, ,» no hoi ia i hoike ko|ke $e »M v ke kuto4 ; 0 ka £a|ii,ao}cā w» jio ia o ka i hoki aku ai e like me 7 * 4 Ma keīH lel| aua, ua hala ia lakoū 4sa mahina h(jok&ni,Jttamuli o ke al*kai ana hiki aku 1« i kivhi o na māu aiirt,kaupuni ae lalakou iiae ije iopa o -ka, p uka kajtti/iloko> liooōoo iho, i if4nu a btfoināk«hāē me ka leo nuf, K£'-::A i nana fo > ,;4n& ka o ko lakou-' ji©i Momaka 'akti>la ia eiomo •_ aLI) ana, itjbikr i ka peUiantf 6 fia" pajii> 1 •:.:% : noi ilōko | fo nt>, i kā "i f#fcaji na aupuni « Jpau. $ 'e Wlākou't(et iī^ko| Melevila, i ae la oia i ke kupunawaliine, Kupanaha maoli ka hoi keia ao opua e holo ana i o a ianei, me he ao naulu la e hoohaehae ana, a mahea la ke komo ana mai nei, oiai ua paa na puka, a paa pu hoi me ka inakaui, ka mea nana e halihali mai na ao opua, a ke haohao loa uei ko'u manao. Pane mai ke kupunawahine, Nana ia aku ana na wahi apau. A i ka nana ra ana, e paa aua no na pani Olelo aku o Melevila, Heaha la ka olua e kamailio nei ? Pane inai la ke kaikaina, Ka i no hoi aiao kela ao opua la. mahea ke komo ana mai nei ? Mahea hoi ? wahi a Melevila, me ka i aku no, E hookuu aku i ka pohai manu. Lele ae la ua pohai manu nei iluna, a hookokoke mai la i o lakou uei. O ka manawa no ia o ka wahine dia i kena ae ai ia Lo Hipa, e hoike lihi ae i kauwahi mea iki o ka pahi ; a ia hookapeke iki ana ae no, o ka pau loa iho la no ia o ua pohai manu nei i ka make, a helelei liilii aku la ma o a maanei, a ualilo koke ae la lakou a pau i lehu—a me kalehu hoi o na manu make i luku ia ai na manu a me ua holoholona i loaa aku i ka lehu o na manu make, a koe wale no ka poe i hanina ole mai. A ike ae la o Melevila i na manu, ē opeapea mai ana na leino kupapau i ka lewa, o kona manawa no ia i kena ae ai i ke kaikaina, e lele e nana, me ka majnao e hakalia aku ana ka make.. Aia nae i ka lele ana o ua kaikaina nei a hiki iluna, a hookokoke aku la, me ka manao, aia la hoi a ike pono aku i ka nui a me ke ano o ka poe e noho ana maluna o ke ao opua, alaila la hoi hoohamama aku la i ka opu hipa aihue a lakou, me ka manao kuhihewa, he mana koe o ia opu hipa, aia nae, e hoike koke ae ana o Hipa i ka pahi, a o ka make aku la »o īa, koheoheo ana ke kino kupapau. A ike o Melevila ua make kona kaikaina, miki aku la oia e hoola koke ine kona mana. A iaia hoi e hoopapa ana, eia ka ua papaa ke kino a pau mawaho, a maloko hoi, ua lilo i lehn, nolaia, lawe ae laoia a waiho aku la imua o ke kupuuawahine. A ike oia ua make kana moopuna, kauoha koke ae la oia ia Melevila, e kiola koke aku i ka uwea mimiki. Aia nae a kiola aku o Melevila i ka uwea mimiki, e alo ae ana o Lo Hipa ma, halahu aku la, a hoi ako la me ka nele, ao Lo Hipa ma hoi, emi malie iho la lakou a ku ana ilalo, a nalo aku la ke ao, a ike pono mai la o Melevila

NUia, o,ko lnua eneir.i ao, ninau mai lu oift " me ka liookano, Heaha mai nei ka oukou o onei ? Pane ka wahine diaj. I kii mai hoi makou ia oe i 'kō makou eneini, a inake oe īa makou, lilo keia aupuni no' mākou, a o makou iauanei ua'iii u a keia liope aku, a'ina Hoi oe e lanakila maluna o makou, ua hiki ho, no ka mea, 0 kou pāia paa uo keia, a he poe kouiohewa makou. % * v • '* ♦ • / Aia pae iloko o ia wa, o ka hoomaka koke mai la no ia o kb kupunawahine i ka uwea mimiki, a o Melevila lioi hoohanmma aku la oia i ka opu hipa, aia naeia w|i hoike ae la o Lo Hipa i ka inaka o, ka lakou pahi, i kapaia o "Heletrluiilu," a o ko laua make aku la no la. '-lioku ukii, la no hoi lakou i na uiea a pau, a noho iho la me ka lanakila maluLilo ae ht ia mau aupunH bome maikai no lakou. 4 A r httla kekahi m«u la, nonoi aku'la o i mafr v inakua, i ka i an^; mai. ollia ? hele hoy ; hon no 'oSjpiV Ā6le: y e' ioaa ainihou ana iu oe | kahi ana i ike ai i ke af pouli mamua ona, a iaia e kaapuui aifa mawaho o ka pouli, olapa ae la ka uila, holo ae la ka malamalama iwaena ona ao eleele. A ma ia malamalama aua i ike ai, ua ike pu aku ia i ua laina liona e lele kaapuni ana, ua hoopaaia ko lakou mau huelo i na pahi, a pela no na manu, ekolu pahi ma ka eheu hookahi o ka manu, a pelu nia kekahi elieu ; iaia i ike aku ai, hookokoke aku la keia, a iaia i kokoke'ku ai, ua ike-e mai kekahi īnanu, a o ka wa no ia i lele mai me ke kanalua ole, e like me ke ano mau o ka poe i makaukau inau no ka hoouka kaua, ke uliauhau ole iho ke ike i kona eneini ; i kiii manu i hiki mai ai imua oia nei, nana pono mai la o Lo Hipa i kana mau mea eha e paa ana mao a maanei, unuhi ae la keia i ka pahi wakawaka, a hookokoke aku la keia ma ka aoao ..kau, a iaia i kokoke aku ai, kikaha ae la ka manu mao a maanei, a ike ka mauu ua kupouo ko ia nei kulana ma ka poaeae, upoi ae la oia i kona niau eheu. (Aolei pau.)