Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 2, 10 January 1874 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

lunuhiin mni lokomai o ka Bttke Arabia, mai ka Oleb Beritania a ka Olelo HawaiL Maukle lll—Helu 105. AMAMULI <* nu olelo a Lo Hipa, i mui la o Meiekuliuna, Kupunahu uo ka nooaoo ana a kou inanao, me koo ike ae la no k», aole he mea kupono nana e mare ia kaua, he poe wahine keia, he muu liona kela, a he mau manu noho uka noho kai, noho kipaiule, kaukau palale hoi mao—a no kuu ike, ua nele i ka mea kupono ole uana e mare, nolaila t i 'mauao ai au, e noa ke Jcanawai o ka mare ira keia ano, a o ka hui ana no hoi o na kino o kaua, oia uo ka .mare oiait/, a 0 ka olelo a ke Kahunapule, he mea hoani wale no ia, a ua like no kona ano me keia mau kiaha, no ka mea, aole o ko kaua mareia ana imua oike Kahu* napule, oia\ko kaua mea e nAio kupati loa ai a hiki i ka hopena, a neie hoi i k'a meo a (M ke kiai una Aku i ko hai ipu-ka-a-hal«aole pela, no ka mea, o ke au o ka manawa, aolo kaua i ike, nolaila, e lalau like kaua i keia mau kiaha, a e hookui mai i kou kiaha me ko'u, a o kuu lilo no ia i wahine nau, a o oe hoi i kane na'u.

A uo ko Lo Hipa manao, e loaa koke iaia na hooluolu ana a me kona hiki ana aku i ka pahu hopu o kona iiui, uolaila, lalau iho la oia i kona kiaha, a pela uo hoi o Melekuliana i kona—kaumaha ae la no lioi keia ma ka inoa o na makua, a o Melekuliaua no hoi i kona mau wahine, a hookui aku la o Lo Hipa i kona kiaha, a inu like ae l& l&ua.

A o na ma»u nae iloko o ia manawa, eia no ke hoolailai malie nei, a ike nae lakou ua pau ko laua nei mareia ana, o ko lakou wa no ia i ilikipau iho ai ma ke iqele ana.

A uo ka loihi loa o ko Lo Hipa hoolohe ana, paio ae la ka leo o na manu me ka makalnainoe,oiai e hoomakaleho mai ana kahiamoe i ko ianei mau lihilihi, a lanakiia ae la ka hiamoe maluna o ka leo o na manu. A ike hoi o &felekuliana, e hookaukaunu ana ka maia hiamoe me Lo Hi-

pa, no ka mea, uaf ke aku la oia, e hihina iua ana kona mau lihilihi, nolaiia, lo'u malu iho la kana aka, nolaila, olelo koke aku la no oia i kona puuku uui, i ka i ana aku, E hoi aku oe,ae hoomaemae iho i ka rumi i hoomakaukauia ai no ke keiki alii o ke aupuui Makelia. A iohe ka puuku no keia leo kauoha, eleu aku la oia ma kana hana i maa. A makaukau no hoi na mea a pau, hoi aku U oia a hai aku ia i ke Aiiiwahine. Mamuli no hoi o ka olelo a ke Aliiwkhiae, lawe mua aku la no ua puuku nei i ke kiaha a me ka pua ala iloko, a kukulu iho la maluna o ke pakaukau, a maloko hoi c» ka rumi i hoomaemae ia. HktQ minuie mahope iho, hoala lb UoMelekuliana ia Lo Hipa, a puoia. Pane hou iho ka wahine, e ku a e hoi kaua ma ka rumi moe. loWo lio Hipa, ola iho la oia, a fcu ae « & haele kuikoi aku la a komo U >oa nei hiamoo,; a e hooiuoln ana, me kekahi olu ika* ie i ko Lo Hi* | olelo iho ai oia> Hamau m» oa «upnAin« iloka oka wahUaoe, 10**11 ohoomaii i aūpuni a hiki i

A haia na muhina eha o ko laua noho j ana, ua ano hoohihi !aua ia iaua iho. aka : ; nae, i kekuhi la, hoouua aku la o Mele-, kuiiaua i kanu manu kiai, i ka i anu'ku, E leie oe iioko o ka uwila a me na ao eleele e hoopuni ana i na luiua iiona. A ; ia muuawa no, ieie aku la ua manu nei, | a hiki aua imua ona iaina lioua. Paue | koke mai ia no ke'lii o ou iiouu, Ka hua j ika umauma, haina. Pane aku ka ma-1 nu eiele, Ma ka olelo aka £iaku o ka- j kou, ua kauoha ia mai nei oukou a pau, j e heie aku imua oua, uo kekahi mea nui ana i manao ai. I ka iohe ana hoi o ke alii o na liona, ninaa koke mai la oia, Heaha ka pilikia au i ike ai a i lohe ai hoi ? Pane aku la ka maun, Aohe a'u piiikia i lohe, aka, o ka'u mea nae i ike, ua mareia ua haku uei o kakou me iea mamo a Adainu, a o Lo Hipa ka inoa, a he eha ae nei malama o ko laua noho pu ana. Ma keia lohe ana o ke alii o na liona, ua uwo koke ae la oia me ka leo nui, a huipa ae la i kona hueio i ka lewa, a kani ae la e like me ka pu kuniahi, noua ka ikaika e kiola ai i kona poka i elima mile ka mamao. A lohe mai la na liona a pau e noho ana iloko o ke aoeleele, iele kuapuui ae la lakou mawaho o ke ao, a pela no hoi na manu, aohe mea i koe aku iloko o ka uwila a me na ao eieele. A ike hoi ke alii o ka liona, ua akoakoa mai na mea a pau, hai aku la oia i ka huaolelo imua o na laina iioua e ku una imua ona, ika i ana aku, ELe hai aku nei au imua o oukou, a ke ninau pu aku uei uo hoi, O ke 'Lii o kakou, ua mareia me ka mamo a Adamu, a pehea la ko oukou manao? Hooho like mai ia na ieo,. E make ka mamo a Adamu e pono ai I Mahope iho o ka hui ana o na laina liona, lele auua mai la lakou a hiki i ke aupuni uwila, a hiki ana ma ke alo o ka Halealii, u huipa ae la ke alii o na liona i kona huelo i ka lewa, a kani ae la oia e iike me ka pukuniahi.

A lohe nae o Lo Hipa no keia mea kaui, haohao iho la kona munao, aka, o Melekolaua nae, ua maa oia ia inea. Ku ae la oia a puka aku la iwaho, me ke kono ole iho nae ia Lo Hipa, aka, puka aku la no nae keia mahope. Ia Melekuliana ma hoi imua o kana mau laina liona, hai aku la oia i kona manao imua o lakou, O ka hoopalau ana a oukou ia'u me ke keiki alii o ke aupuni Makelia, ua haule ia malalo o ka ma-

kemake o ko ka po, nolaila, na haawi ia aa a ua lilo na ka mamo a Adatnu, a ke ku pu uei oia ine a'a imua o oukou i keia la, nolaila, u Aohe hana a Kauhikoa, Ua kau oa waa i ke aki," a pehea ia ko oukou manao ? Ina he manao ko oukou, e hoike mai no me ka oiaio. O ke alii hoi o na liona, holoholo ae la oia me ka hookano, owiliwiii ao la i kona huelo, a huipa ae ia i ka lewa, a kani ae la e like me kahi pu a Kina. Kani no ma ka hueio, puka no na huaoleio ma ka waha, £ make ko kaue e pooo ai! Pane mai o Meiekuliana, Aole au e ae aku i ka make o kou kane, oiai, he kane ka'u i haawiia mai e ka po, aole mamuli o ko'u makemake iho ; e like no hoi me ko oukoa makemake i haawi ai iā'u na ke keiki aiii o ke aupuni Ma kelia, pela no hoi ka ka po haawi ane ia'u na ka mamo a Adamu. Aia nae iloko oka w&a ke alii o ns iiona i pane kikoi mai ai, huii hope a< la o ko Lo Hipa aio, hoala iho ia i kona kino, a hooneinei aku la i kona lemu i hope, me ka aui pu ana ae o na maka, a komo ioa aka ia iioko o ka hale, a iawe mai l& i kana wahi eke talena« Panē kikoi mai ia no ke aiii o na lio88, Aohe ou mana e hiki ai ia oe ke hoopakele ikeoU o ko kane! Paneako ia oMelekoliana, Pela paha, ak» f he hobhokma Y oe, ft he kaiuUui keia, ama ka oieloi* a&a,l*e liaka keia noo e ka holoholoi» a W n» »ana o ka iewa.

Ma keia| olelo a Melekuliauu, Aieua j ae ia ka alii, a iioloke »e la iMiena i oua luinaliioiaa, ti hoolale koke oia j 1 ka maki ana i na laina liona mua, ine : ka makaokan e iele aku miaiuua o Lo Hipa, aia hoi r e iioohamamu koke afcu aoa keia i ka wuha o ka eke i&leua, a he kohu makuai puahiohio ka Melekuiiana oka ike ai *a ika wili ana iho, aui iie la kona maa Ipwka, me ka manao o pola mai i ka lepo, aka, plliwa ae oia i ke amio ani iho ma kona kua, a kulana aku la oia, no ku ikuika o ka mukani ia omo ana mai a ka maua o ka Aia nae a nana pouo aku oia iinua, aole na laiua lioua ma ko lakou kulaua, uiaila, huli ae la oia u niuau ia Lo Hipa, Auhea iho nei la hoi na iaina liona ? I aku o Lo Hipa, Malia paha uu hoi aku la no ma ke alauui a lakou i liele mai ai ? Ano keia olelo a Lo Hipa, wikiwiki ae ia o Malekuliiana i ka uana i ka lewa, uole nae oia i ike i kekahi wahi kiko eleele iloko o ka, lewa, nolaila, uinau hoti aku la oia ia Lo Hipa, Ina ua ike pouo oe i ko lakou wahi i hele ai, e kuhikuhi mai oe ia'u.. a ina hoi ua ike oe ua pau i ka make, e hiki no ia oe ke hoola, uo ka mea, ua lohe au, o ka poe mamo a Adamu, he poe akamai kekahi o iakou ma ka hoola ana. Ma keia mau ninau a Melekuliana, pane aku o Hipa, Āole au i ike iko lakou wahi i hele aku ai a me ko lakou make aua, aka, he amio makani ka'u o ka ike ana iho mawaena nei o kaua, a kiapalulu aku la i hope. Mamuli o keia maalea o Lo Hipa, pane aku la oia ika wahine, Eku malie iho oe maanei, a e nana aku oe i kahi e hoea mai ai, malia o hele niii aku a kahi & ike iho ai au i make, alaila, hoi nui hou mai e pepehi ia'u. Ae mai la no o Meiekuiiuna, me koua ike ole uae i ke ano o ka Lo Hipa mea e kamaiiio nei. 0 Lo Hipa hoi, komo aku lo oia iloko o ka liale, a puka aku ia ma na puka ma ke kua, a ma kahi palahalaha e pili mai

aua i ka hale aiii, hoohuli uku Ia oia i ku waha o ka eke taleua, a puka huikau aku la lakou me ka haluku e hehi ana kekahi maiuna o kekahi, me ka maI nao ika eha, aka, oke ola wale no ka manao nui. A uo ke ano pihoihoi o na liona i ka maka'u i ka make, nolaiia, ua holo puahia aku la iakou, a onini ana ma ke alo iho o ka Haleaiii, ma kahi o ko lakou kulana hooio.

0 Melekuliana hoi, i kona ike aua no i ka hoea ana aku o na iiona mua, puiwa ae la oia i ka olioli, a kahea aku ia hoi ia Lo Hipa, Auhea oe, eia no keia mau liona la, aohe i make! Pane mai la hoi OLo Hipa, Heaha ia ? Pane mai la o Meiekuiiana, 0 na iiona, ua pau mai nei 1 ka hoi. a me he mea la, aole kekahi o lakon i nalowale akn. Auhea ? wahi a Lo Hipa. I mai ia o Meiekuliana, Eia no hoi la. E wiki e wiki hoi o Lo Hipa, aku ana ma ka aoao o Melekuliana, a pane ae la i kana huaolelo ano ike ole, I ka ai holoholona nui aku nei noi ha, a me kekahi mea ano koko e ae, no ka mea, he poe puni koko keia. Pane mai o Meleknliana, O keia ano aole o lakou al i na mea koko i hoomoa ole ia, i a o ka kaoa mea hoi eai nei, o ka lakou i no ia eai ai. Pane ako oLo Hipa } Ae, . pela no i kahi manawa t e ai ana no la-1 k kou ika weaweo, a e inu ana no hoi i ke koko o na mea koko, no ka mea, he ruia k paa ko na mea a pau. > Mahope iho nae o kaiaua mau kikonl

olelo aoa, ninau aku la o Melekuiiana i ke alii o na liona, Pekea la kou manao no kue kane, ka mamo hoi a Adamu ? Pane oai ke aiii o na liona, £ ke Alii, e ota aau loa oe a me kau kane, a no oiua ka hoomaikai paiena oie ma ke aupnni Uwila nei. liealii o na liona e olelo ana, akwa akulaoLo Hipai ka laina liona hoiookoa ellkii mai ana imua o laua nei, e ka)iesmf lw ana ko lakou mau waim*ka, naiaila, nuiau aku U uwe <ma

uukou ike aha ? Paue mai la ka mauu ; i hakaku ai lue ianoi, E uwe ana uiakou u iku ui;ik tu ika make ia oe, uo | oieio hoiiko i hoopuka ue uei, | ka manao e pepehi ia oe, me ke Ju- | hihewa. uae r oko uiakou nui ka mea e | make ai oe, eia ka o makoa *ke pau aua | i ka_make. Oa ike uaau i kou ikaika I ma ka pepehi una ia J u a make, a uio kou hoola hōu uua ia'u me kou niana nui, %ina keia haua auu iho nei, ua kuhiiiewa au, ine kuu mauao, o ko'u hookahi ia ke kumu o kou ikaika, u iua hoi o makou a paū ke lele ana maluna ou i ka manawa hookahi, aolo la oe e ianakila ann, eia ka o kou huiuaa loa aku ia. A lohe nae ke alii o na liona, niuau ae la oia i ka mauu, Ua halawai mua no ka oluir? Ae aku ia ka mauu, me ka i aku, Na iauei i pepehi ia'u a tnake, a naua no hoi i hoola hou ia'u me kona mana uui; a o ku'u uku uo hoi iuia, oia kuu alakai ana mai a hiki i ke Uwila nei, e like me kona makemake, uoie nue me kuu manao, e lilo aua i kane na ke Aliiwahiue, aka, o ko'n manaoio ma ia alakai ana mai a'u, i make ai oia ke hiki mai ianei, eia ka auauei, e pololei ana kela a ka waha o ke Ahi, a no kakou iioi ka haule iuo imua ona i keia la. A lohe kealii o naliona, kukuii iho la i oia imua o Lo.Hipa. Ao na laiua lioi na iioi e kuku mai ana, ike uiai la lakou i ke kukuli ana o ko lakou Alihikaua imua o Lo Hipa, o ko lakou alu iike iho lu no ia ilalo, a kukuli iho la. A ike mai lu hoi ua AlLhikaua nei, e kukuli ana na laina liona, ao- la oiu ia IjO Hipa, ika i ana ae, Eke 'Lii, ka mamo hoi a Adamu, e kala mai oe no makou a pau, oiai ua hewa makou a pau imua ou i keia la. I ka lohe ana oLo Hipa i keia leo mihi, pane aku la oia iinna o na laina koa e kuku mai ana imua o laua, Ua kalaia onkon a pau, aole he hewa i koe maluna o oukou a pau,nolalla, e hoi odkou iloko o na ao elfeele i hoopumehauaiu e ka uwiia a me ka hekiii. I ka lohe ana o ke alii o na liona i ka oleio aTto Hipa, hookani mua ae la oia i kona lii®io, a laiua aku la i ka nui o ua liona, a maki aku la i ka lewa, me ka liuipa like ana i ko lakou mau huelo, a kaui like ae la, e like me ke kaui aua o na pukuniahi i ka wa hoouka kaua nui o na aoao elua, a naueue ae la na paia paa o ka lewa. a auhee ae la na ao opua, a hoi aku la lakou i ko lakou wahi mau.

A o keia poe iiuelo- kani i hookaniia i ka manawa hookahi, he hoike ana ia i ko lakou aloha alii. Aia nae i ka hiki ana o ua mau laina liona nei iloko*o na ao eleele i hoOpumehanaia e ka uwila a me ka hekili, ua mihi aku lakou a mihi mai ia lakou iho, no ko lakou pakele ana i ka make iloko oka manawa pokole. 0a haohao pu no hoi lakou i ke' kumu o ko Lo Hipa ikaika a me ka mana uana. i hoopaa ia lakou. Aka r ma ka ike aka iiona i pu* ka maa mailoko aku o ka eke iaiena, i mai la oia, la'u i puka mai ai, a holi aku la au a nana i hope, ike aka la aa ia oukoa, e oiiiili mai ana oukou mailoko mai o kekahi wahi eke uuku e paa ia ana pia kona lima. I mai kekahi, Ina he wahi eke io kau mea i ike ai, alaila, 1 o ka eke tjplena aku la a Manna; a o ka|na moopuna keia» No ka mea, i ko'u

wa e ooho pa ana me Manna, joa ike ao he eke taieoa kana mea make, a no kun hoao ana © aihae, kipakaia mai ai aa. A hala ka makahiki o ko laaā nei nct ho pa ana, a oiai laaa e hiampe ana i kekahi po, a ma ka waoaao o tia po la, hiki mai la ka maua elele a ke keiki alii o ke aapani Materia, ke kaae oo hoi h Melekaliaoa, i hooMlpl ai e ke aiii o na liona* Lele nei a kaa pa me ka iaain lew o ka HalealiL A ike mai ka aanii Bat i ka mano ekle, kani ae la oia me kaleo nni, a paīwa ] ifloS MeiekaHaiia, a hoo* lono iho la ; a iai» e hooUaa ana, kani hoa ana noka mana kiai, a hoomanāo

•,io ia no oia, m\ hiki mai ka elele a v ua kuue, uoluili/nU ae la oin, a i kiei : ak» ku o konu ike aku U no ia, o ka uiuuu eiele io uo a kaua kauo i hoo paUu ia ai, au*i hoi i ike maka ole ai a i kiakukaNa pu ai !a hoi. Puka ioa aku la o Melekuliuna, a aUv ha aku la, ino ka ninuu pu aku t Auhea ko'Lii, u heahu kou inauao o ka hiki ana < maii nei ? Aloha iuui la ka manu, uie kai tuai t " Aia uo kj|h haku ke uoho la | me ka hoomauao ia oe, a i hoouna mai i uei ia'u, e hai aku i ku lohe ia oe, e hoo- j makaukau oe uo ka mure, oiai o ka piha i aua keia oua makahiki eha o ko olim | hoopaiau ia ana. | A lohe o Molekuliunu i na olelo a ka > uaunu, i aku lu oiu, Auhea oe, o ka hoopulau ana a kuu mau liona » kau kino j me ko huku, aole no au i ae, a noiaiU, e j hoi oe u olelo uku i ko haku, uu loaa J kuui kune mumuli o kuu uiukemake, a | ua mureia au me Lo Uipa, ke keiki puu- J kuni o Pelekuue, a he Qalatia mu keka- | hi olelo aua, a e hui aku uo hoi oe, j "Mai noho iu a hoale mai, j i ka wni ua laua mulie, j O !ap;&n ne nei, ) Alu inaTna eu oka lewu." J CAole i pau ) |