Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 5, 31 January 1874 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

I unuhiii mai loko niii o ka Buke Arabia, mai ka Oleh) 'Beritan iu a ht OMo Haieaii. Mahele 111 —Hf.lu 101 AI NA laina liona e ku ana imua o lau i. olelo aku o Lo Hipa, E hoi | oukou a pau i ko oukou wahi mau, a i ike oukou i na hoa paio o oukou, alaila, | e hoi hou mai kekahi o oukou e hai mai īa'u, a owau ke hele aku e kaua me lakou, oiai ua ike no au„ he poe ikaika ole oukou. A pau na olelo a Lo Hipa, hoi aku la j na liona a me na manu i ko lakou mau ! wahi mau, a hala hookahi malama, hiki hou mai U ka maiiu alihikaua o ke aupuui Makelia—a ia lakou ma ka lewa, ike e aku la na manu kiai o ke aupuni Uwila, a o ka lele koke mii la no ia o kekahi manu e hai, e like me ke kauoha a Lo Hipa. A hiki mai la ua manu nei. ninau koke aku la no o Lo Hipii, Eia oe, a heaha kamakom ike? Pane mai ka manu, E like mo kau kauoha, ina e hiki hou ae ka enemi i o makou la, alaila, e hoi hou mai kekahi o makou a e hai mai ia oe, a oia ko'u mea i kii mai la ia oe, no ka mea, ua hiki ae nei ka alihikaua o na manu o ke aupuni Makelia. no ka hoomakaukau ana i ke kaua. Ma keia olelo » ka manu elele, hoomakaukau koke iho la o Lo Hipa, a lele aku la mi kahi a namanu a me na liona 0 ke aupuni Makelia e akoakoa ana. I loa no a ike mai ke'alii o na manu i ko laua nei lele aku, o ka laina koke ae la iio ia i kona mau koa, a hoomaka mai la e lele mai iluna o Lo Hipa, oiai oia e ku ana imua o lakou. A i na manu hoi o ke au'puni Makelia e hoopuni ana ia laua nei, pane ae U o Lo Hipa ika manu elele, E hoi koke oe ano, o lilo auanei au i Ifa malama ma o'u iho, a ike olē au i ka mea e hana ia aku ana nialunaou, a o kou pilikia no ia. nolaila, e hoi koke oe i keia wa. O ka, wehe ae la no ia oua manu nei i koua mau eheu a lele akn !a. A o kekahi manu hoi o ko aupuni Makelia, ike aku la oia i ka lele ana o ka manu o ke aupuni Uwila, alualu aku U oia mahope, a oiai laua o hakaka ana, loohia iho la ka manu elele o ke aupuni UwiU i ka piiikia hiki ole iaU ke hoopakele iaia iho, nolaila, ua hopu pio ia iho la oia, me ka mahunehnne o kona kino, aka, koe no nae kona ola. 0 Lo Hipa hoi, alawa ae la oia i ka akau, aohe nae ona ike iki i ka lele o ka manu elele, aka, ike aku la nae keia i kekahi manu, a he nkana nui kana e lele mai ana. nolaila, manao ae !a keia, ua hopu pio ia ka manu elele, noUila, hoohamama akn la keia ii ka waha o ka eke ialena, a malaila i hoopaaia ai ka manu kipi a hiki i ko lakon Inku nui ia ana. A o ka manu elele hoi, lapaau ia iho U kona mau palapu, a hoounaia aku U oU e hoi ma kona alanui, e hiki akn ai i ko lakon wahi mau. 1 ka mana elele e lele ana, kan malie iho la o Lp Hipa i knhi hookahi, a o na manu hei o ke aupuni Makelia, hoopuni ia ae U keia a puni. Aia hoi ia wa, ike aku la keia Jie mau laiua liooa kekahi e hoopuni mai ana mnwaho; ama kana hoomaopopo akn, he mau iauaani ko iakon nai. 1 Aia naa iloko oia wa, hooknene pono iho !a oia i kona knlina, a unnhi ae U i kaiia pahi wmkawaka, apaa ae la ma i koi* lio» ikiou A ike nae keia e ko* lō>k«r |o* mai m kii pohai mann, o ko ianeiiaia kikaha a» U w> ia malokoo aapohai ka owiHwiU anai paiuw»kawakti« O kealuaaeo na manaoke aapuni "'4t

k<i Lo Hipn e paa ;tna, o kun<i iioomakii mni t;i 110 i» e lele aiui e uhau m« tnn. _!—, — o ku ebeu ka oi inamu i o k* pahi, aia hoi, e alo ae aua ka lio, hala ae bi kau » h uin-i mu.i. Ho;to hou aku la no ka manu ma ka npi- | ki ana me kona m tu eheu, o ka wa uo ia a ka lio i iliki ae ai i ka peko, a ku ; aku la ma ka eheu hema, a hai ae la, na | oki ce i loha ana ia eheu. j A ike hoi ua manu nei ua poino kona eheu, a ke iiolo la ka eha ma na wahi a I pau o kona kino, emi hiaiie aku la oia [ mawaena o na liona e kaapuni mai aua, | a mahuka aku la. 0 na poh ir manu hoi e hoopnni ana. ike iho la lakou ua poino ko lakou alihi-1 kau;i, hoao mai la lakou e lele mai maluna o Lo Hipa, me ke kokua pu ana mai o na laina liona, o ko mnei komo pono aku la no ia iloko o koR i m iu enemi, owiliwili' ae la i kana pahi, a lele aku la ka lio i o a ianei e like me ka mama i loaa iaia, a la no hoi o Lo Hipa i ka hahau i kana pahi maluna 0 kona mau enemi ; a ua like ka pahi a ke keiki Lo Hipa ia manawa me ka huila makani ka niniu, a nolaila, nole 1 hiki i na manu a me na liona ke lioomaopopo naai no ka ianei wahi e hahau aku ai i kana pahi. Aole no hoi i hala na hora eiua o ke kaua ana, pau loa iho Ia na manu a me na liona i ka make, a iele auna aku la ko lakou m iu kino kupapau i ka lewa, a waiho mokaki aku Ia maluna o ke aupuni Uwila. Hoolai malie iho la keia, a alawa ae la ma o a maanei,aole kekahi mea i koe maluna o ke kahua kaua, aka, ike aku la keia i ka manu alihikaua i hai ai ka eheu, e lele kikaha ana malalo iho o kekahi ao nui i hoopuniia e ke anuenue, a maloko o ua ao la, e noho ana ke keiki alii o ke aupuni Makelia, maluna o ke kaikaina o ka manu i hai ai ka ehen,'i hele hoomakakiu mai oia e makaikai i ke kahua kaua, 4 aka, 110 kona ike ana ua pio kona aoao, nolaila, emi aku la oia a pee aku la iloko o ke ao. Ua haohao no hoi o Lo Hipa no ke ao a me ke anuenue e hoopuni ana, nolaila, ua hoomaopop no oia he kanaka, me kona manaoio nae, ina he alii kane, alaila, he alii no oia ma ka aoao o ka makuakane, aole nae-he alii o ka makuahine, a o ia ka mea i hookahi ai o ke anuenue. A no ko ia nei manao ole e hiki ilaila, hoohuli ae la oia i ka lio me ka manao e hoi. e uhu .aku ana ka lio iioko o ka lewa, oi kaohi wale keia aohe nae he paa mai, no ka mea, e manao ana ka lio, e hakaka kona haku me ka enemi, oia hoi ka manu. A no ka pakela ikaika o ka huki ana o ka lio, hoopau loa ae la o Lo Hip i ma ka hooikaika ana m \ ke kaohi, me ka pulua ana o kona man lima. A ike ka lio i ka ikaika loa o ke kaohi ana a kona haku, manao iho la oia e ko ole ana kona makemake, noiaila, awe ae la oia me ka ieo nui, e uhuuhu ana i ka lewa. Iloko nae o ia wa, akahi no a hoomaopopo iho o Lo Hipa i ka mea a ka lio e huki riei ma kona makemake. oiai ua kokoke laua uei e komo eku iioko o ke ao nui e ku mai ana imua o laua. Aia nae a kokoke aku laua nei r akahele iki mai la ka lele ana a ka lio. A o Lo Hipa hoi, ike aku la oia i ka manu e lele kikaha ae ana ka manu ma ka welelau o ke ao, a o ke keiki ahi hoi t e noho ana oia iluna o kekahi maou nui, a o ko ia nei unuhi koke ae la no ia i kana pahi wakawaka. A o ka manu hoi i oia mahunehune ai, ike mai ia oia i kona hoa paio, komo ioa aku ia oia iloko o kahl pouli o ke ao t me k& manao paha e pakeie aoa oia. Ia Lo Hipa nae e naike« ana i ka nana | ilaila, i aiawa ae ka hana, aole ke keiki I alii, a i nana akii ka hana, e leie ana, a o ko ianei hoohamama koke aku ia no ia i ka waha o kana eke -kalena, a o ke kaapa aku la no ia o ua maao nei a komoakuk iloko o ke aupaiii Makeiia, a o ka hao mai ia no ia o ka eke ialena i

l.koea m o k i hulu wale no kai pau l iihu. a hao no hoi ka m inu i konu ! a kiup.i aku ia a komo iloko o koaa aupuri ; a puhili iho la ka mana o ka eke ta]ena. Aia Lo Hip * hoi e hoka wale ana, hoohul' ae la oia i kona lio, a hoi aku l i i ke aupuni Uwila. a komo ;»ku la iloko oka Halealii. A o Meleknliana hoi t ialau mai 1h oia i kn lima o kana kane, a alakai aku la iloko o ka rumi hookipa me ka olioli. A U lakou maloko oka rnmi hookipa, hahai aku la oia i ka moolelo ma ke ka* huakaua, a me ka pau loa ana o ma manu a rae na Uona o kela aoao i ka make, a me*ka pakele ana o ka manu alii. Pane mai o Melēkuliana, Pehea kou manao no ka manu, a he i ha ka hoi kona iuea i pakele ai ? Paue aku oLo Hipa, Ina aole ona kokua e ae. ina ua inu ka maka o kuu pahi wakawaka i kona koko.

A hala kekahi la. hele akn la o Melekuliana a me nu haiawahine maloko o ka mala pua, a ike iho la i ka hulu o ua manu nei, e inokaki inai atia, nana pono iho la keia, a paa ae la ma kon3 lima. A iaia e paa ana, ike mai la o Lo Hipa, pane mai la oia, Heaha ia mea au e paa la i ko lima ? Oielo niai o Melekuliana, He liulu manu hoi paha, maikai maoli ka hoi keia hulu. Pane aku o Lo Hipa. Ka i no hoi o ka hulu no na o ka manu a ko k ine hoopalau, ka mea Imi a ko naau i iini ai, au e hoonaua nei i ko aloha maloko o na kihi eha o ke aupuni Uwila nei- ■ A lohe o Melekuliana no keia mau olelo, haohao iho la kona manao, a pii ae la ka inaina iloko on i, a hoi aku la a hiki imua o Lo Hipa, pane aku la me ka inaina, E Lo Hipa, he haohao au no kau olelo, ma ka huolelo "iini," a me he mea la ua ku ia olelo au i ke aloha ole. Pane aku o Lo Hipa, Mahea la kou wahi i ike ai, ua ku ka'u hana i ke aloha ole ? Pane mai o Melekuliana, Ka i no hoi aia no ma kela mau hua air i olelo mai nei, a he mea na'u i iini ai." Ua iohe mua no hoi oe i kuu hoopalau ia ana e na liona me ke keiki o ke aupuni Makelia, aole no ia mamuli o ko'u makemake, aka, mamuli wale no o ko lakou iini, a na ike nooe i ka haule ana o ko lakou maoao imua ou, a mi kau olelo. ua lilo au ia oe a me kuu aupuni, a eia hoi au mamuli ou a hiki i keia la. a ma ou la ka iini a ko'u manao e noho nei, me ka hoomau ia aku o ko kaaa noho oluolu ana, a na ko kaua mau la hope e hookaawale ia kaua. Ma keia mau olelo a Melekuliana, hene iki iho la ka Lo Hipa aka, a o Melekuliana hoi, ''Hoomakue mai la ka aa iuka." A ike hoi o Lo Hipa, ua pii ke kai o ke Aliiwahiue, kahea koke ao la oia i ka mano, e hele a hai aku i na kuene, e hoomakankau i na mea ai. A i ka makaukau ana o na mea ai, hookani ae la ke knene i ka bele aina. A pau ka ai ana, hoi aku la lakon a ma ka rumi hookipa. O Lo Hipa hoi, kii aku la oia i kana eke talena, a wehe ae ]a i ke kaula gula i hoopaaia ai ma ka waha, a hooholi akn la imua o Meleknliawama, a helelei aku ia ka hulu o ua manu nei iwaho. A ike mai U hoi Ukou la i ka paila hulu e ku ana ke ahua. 0 Melekuliana nae, hoomanao ae la oi& i ka hulu i loaa ai iaia maloko o ka mala poa. Aia no iloko o ia manawa, kena koke ae la oia i knoa knene nui, E hao koke oe i keia ahua hulu, a e lawe hoi oe a mawaho o ka pa t a e puhi koke aku t ke ahi. Hana aku la no ke knene e like me ke kaooha a kona haku. A i ke ahi e hao ana i kona mana, pii ae !a ka uwahi a pouli ka lewa- A ma keia pouli i ike ae al o Lo Hipa, a hoohalike iho la ia me ka pouli o na ao eleele e hoopuni ana i na Uina liona. A hala pa la ekolu o ka ponli ana, hiki mai la ka makani puahiohio, a owili aka U i ka uwahi iloko o ka Sewa, ma na kihi hoi eha o ke aupuni U wila. A oaa ka ikaika qo o ua puahiohio la, i lawe hele akn ai a komo iloko o ke aq-

puni kanaiiinA kumam.ilua, u Uoni ae U k» w.ihine di;i i k* holhMio hulu manu. kaoi iho h» kana u-hu. Loiie mai li n O Hipu, a i mai. Heaha ia au i uhu iho I» ? Paue nku lii kn w ihine d«a e like

me ka ninau a kana kane, He hohono hulu mauu ka'u e honi nei. a kani iho la ka'u u-hu, a lohe mai la oe. Ika lohe aua no o Uip ika olelo a kana wahine. lele ae (a kona hauli, a kupilikii mai U kona noonoo maikai, nolaila. kena ae l\ oia i kana wahine, i ka i ana aku, Ma ka ike i loaa ia oe, ke nonoi aku nei au ia oe, e nana ae oe i ke keiki a kaua. A oiai ka wahine dia t> kuupau ana i kona ike kilokilo, ike «ku la oia i ke kahoaka o ka laua keiki, ua hakaka me kekahi kupna o ka lewa, a nolail i t pane aku oia i ke kane, Auhea oe, o ke keiki a kaua i keia wa,ua kaua me kekahi manu kupua o ka lewa, aole nae laua i make, aka, o ka hulu nae o ka mauu, ua pau ia i ka unuunu ia e ka mana o ka eke talena ; a o ua hvrlu la, ua puhiia ae la i ke ahi, a nolaila mai keia hohono uwahi a'u i honi ae nei. Maanei, e waiho iki kakou i ke koena o na olelo a ka wahine dia ia Hipa, a e pelu hou ae kakou i hope i o Lo Hipa la, oiai ka wa a ka makani puahiohio i hiki mai ai, a palu ae la i ka uwahi o ka huiu o ka manu, ua kalae loa ka lewa, a koe no nae na ao eleeie e huna ana i na kiai o Meiekuliana iloko oka lew,,. A ia Lo Hipa e hoomau ana i ka nana i ka lewa, ike aku la oia i ka pio o ke anuenue iloko o ka lewa, heomanao ae la oia no ke keiki ana i ike ai iloko o ke ao, e noho sna maluna iho o kekahi manu nui. Aia no iloko oia man iwa, ua hoomakaukau koke ae la oia i ka lele, a lele aku la. Mai ia la apo a mai ia po hoi a ao, aole kekahi mea ana i ike, nka, hoomau no nae oia i ki lele ana a piha pono ia mahina, ike aku la keia i k.i"wena mai o ke ahi, a o ko ianei lele pololei aku la no ia ilaila, a hiki ana mawaho o kahi a ke ahi e a ana. 0 ua ahi la, aole no ia he nhi maoli, eia ka ananei o ka maua ia oua manu kupua la. Kaapuni ae la nae keia mawaho, a ua nele nae keia ma ka ike ana aku i ke kumu o kahi e a ana, noka mea, ua pahola like ae la ka maUmalama mai o a o, a eia no ka hoi o ke aupuni Makelia koke aku no ia, he ekoln wale no mile aku i koe mai kahi a ka mea a e a ana a hikl i ke aupuni Makelia. A iloko o ko ianei wa e lele kaapuni ana, aohe o ia nei wahi mea a hanina ike aku i kona hoa paio, uolaila, kau malie iho la keia i kahi hookahi. Ano ka hiki ole iaia ke k»li no ka wa loihi, nolaila, hoi aku la keia a hiki ma ke aupuni UwiU, a noho iho U a hala hookahi pule, a i kekahi l v. oiai oia e holoholo ana ma ka mala pua, malu ana ka la f •j i alawa ae ko ianei hana, e lele kikaha aku U ua manu nei i ka lewa, o ko ia nei lele pololei aku la oo hoi ia ma kahi aka manu e lele ana. A ike iho la ua manu la iaia nei, pko ae la oia i kona man ehen, a hooiho pololei inai U imua oLo Hipa. A ike hoi oLo Hipa ua kokoke kona enemi imua ona, owiliwili ae la oia i'kana pahi ; a o ka manu hoi, ua pau ka piao ana o kona mau eheu, a e hoomakaukau ana oia e npoi a4 ia Lo Hipa. # (Aoleipau.)