Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 8, 21 February 1874 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka IKaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka IKaika.

! I wmhiia mai loko inai o ka Buke Arabia, mai | ka Olelo Beritania a ka Olelo Hawaii. Mahele 111 —Hklu 109 ĀHALA be mnu la inahope iho, ike ia a£u la ka paa ana i:nai o ka malamalama o ke ahi ma na lewa o ke aupuni Uwila, a ua oi aku ka ikaika o kona malamalamai kokauwila o ua aupuni la, a ua holo aku kona malamalama ena na welau a pau o ke aupuni Uwila. He umi la ke kiai ana o ia malamalama i ka lewa, a ano pioo mai la o Lo Hipa, no ka mea, aole no oia i poina i ka hoomanao ana no kona hoa paio. A no ka mau no o ka uluku pihoihoi iloko o Lo Hipa, nolaila, nonoi aku la oia i kana wahine, e hookuu mai iaia, i ka i ana aku, E ae mai oe ia'u, e huli hope hou ae au ma ke alauui a'u i hele mai ai, e hiki aku ai i kuu aupuni, no ke kii ana i kekahi mea i ike i ke kilokiio, no ka hele ana mai e nana ae i ke ano o keia ahi, no ka mea, ua hoao iho nei au ma ka nana ana, aole nae he maopopo ia'u o ke ano, ua huna loa ia ia mai ka'u ike kilokilo aku, a oia no hoi kekāhi mea nui a'u e haohao nei, o ka hunaia ana o ko'u ike. Ma kuu manao koho wale nae, me he mea la, ua pili keia ahi ma ko'u aoao, a i hoounaia mai la paha e makai mai ia'u, no ka noho nui iho la a o kuu ike ole ia aku, komo iho ia ka manao haohao iloko o lakou, a noiaiia, hoouna ia mai la keia elele e nana i ke ano o ko'u noho ana. Pane mai o Melekuiiana, Ina hoi ha peia, ua pau ae la no kou manao ana no ka hele, no ka mea, ua maopopo ae la no hoi ia oe ke ano. Pnne aku o Lo Hipa, He manao koho wale no ia o'm, aka, he makemake loa nae au e hele a ike maka i ka oiaio. 0 Meiekuliana nae, ualiio loa oia ma ka noonoo ana no ke ahi, no ka lilo ana i mea lohe i ka oielo, noiaila, aole oia i manao, ua otai6 ka olelo a kana kane, a oia hoi kana i ninau ai i ka i ana aku, Ke haohao nei au no kau olelo, i hoounaia mai nei keia ahi e nana i ke ano o kou noho ana. Kupanaha no hoi kau olelo e ke kane, no ka mea, o ke ahi, Jie mea lohe ole ia i ka ieo, a o ka pau no o n i mea hana kona paleoa, noiaiia, mai hoao hou mai oe ma keia hope aku e hoopunipuni mai ia'u ma na mea e like me keia ke ano. 1 ka lohe ana o Lo Hipa i na olelo a kana wahine, i aku ia oia, ma kuu ma- ! nao, he hiki ia'u ke olelo aku, ua hoo- ; wahawaha oe ia'u. a pela no oe i hoowahawaha ai i ka'u mau olelo, e like me ka mea i puka ma kuu wnha, pela no na mea a pau ma kuu mau aupuni ; he hiki loa i na mea pepeiao ole a pau ke iohe i ka leo, a ka no a hele e like me ka olelo, a ina e kauehaia e hana, e hana koke ana no me ke kanalua ole, a inrua no a make, a lanakila hoi. A lohe o Melekuliana t na olelo a kana kane, kahe moolio iho la kona man waimak», a kipaiahea ae ia maluna o kona mau papalioa iahilalhi, a pnana ae la, i ka i ana mai, 0 oe a me kau mau olelo, he ai a he ia ia e maona ai no kuu la pololi, he hale hoi e mnlu ai i ka la a pe ka na, he kapa hoi e pnmehana ai no koo po aon, he kuhike hi a he alakai hoi no ke alaooi, he hoa hoolaukanaka oo kaht mehameha, he kamaaioa hoi no kahi makamaka ole, he mrepa hemo ole hoi t na kaa a kan, a o kn make ko kana mea naoa e hookaawalle. O o» olelo a ke Aiiiw«ihioe t he mea akaaka wale 00 ia na Lo Hipa, me ka i akn t O kan maa olelo a pan i poka ae mal kon waha, na ike oi!> oe i ka oiaio, •ka» 4> na ftaia na p«ka komo o ke|ia hale t ke lakoo» aole e komō

hon ana kuu poo moloko o keia hale, a ; o ko kaua wahi moe, ke hoole mai nei, I aole ka wau e moe hou ana, o na mea ai o ka papaaina, ke hoole mai nei lakou a pau, aoie ka wau e ai hou ana ma j keia hope aku ; a o ka malu o na lau laau a me ke ala o na~ pua, aole au e hooluana hon ana ma ko lakou nnlu, aole j hoi e honi hou i ke ala o na pua ; a o ka nani a me ka hanohano o ke aupuni, aia ka piko i kahi e kahi i paaia mai ai, a he hooponopono wale iho no ka'u, a ke i mai nei nae, e waiho ana au i ko'u luhi ma ia ano, a e loaa ana ia'u he hoo* ponopono kuokoa ana no'u iho, nolaila, o k{f hopena o ka mea a'u e olelo nei, na ke au o ka manawa e hoike mai. I ka lohe ana o Melekuliana i na olelo a Lo Hipa, aole oia i pane mai i hookahi huaolelo, aka, hookiekie ae la oia i kona leo, a uwe iho la, a ua hiki ole i kekahi poe e ae ke hoonana iaia, a ua waihoia oia pela no na hora he kanakolu kumamaono. Ua uwe oia me ka leo j kiekie, a emi iho, a hiki ole i ka leo ke puka mai, a o ka hau wale no o kona waha ka mea ike ia aku.

A ike o Lo Hipa e aneane ana kana wahine e pilikia, hoopuka koke ae la oia i na huaolelo hoolaulea oiaio ole, a kanahai iki mai la kona haaloulou ana, aole nae he puka mai o ka huaolelo, no ka mea, ua ha loa kona leo; a i ka hala ana o kekahi la hou, ua poha iki mai la kona leo, a pela no ka pii liilii ana a hiki i ka puka maikai ana mai o ka leo. Aia nae iloko o īa wa, pane aku ia o Lo Hipa, Ku maoli keia hana ana iho nei au i "ka naaupo. Pane mai ka wahine, Aole no au i manao, e ola ana au ma keia hana ana iho nei h'u, no ka mea, ua like kau mau huaolelo me ka pahi e oki ae ana i kuu puu, a ua poina ia'u ka hoomānao ana no na mea e ae a pau, a hookahi wale no mea im.ua o'u, o«a hoi, he makemake loa au e make e mamua, i ole ai au e ike i kou haalele ino ana iho ia'u. Pane mai la oLō Hipa, Aole no au i manao, e lilo ana ia mau olelo a'u, i mea na kou manao e hooiaio ai, a haina i kou ela iho, ka mea i minamina loa ia e ko ke ao a pau, mai ka lewa iluna nei, a i ka papaku olalo, aia oe ae nei ka hoi, lilo ana i mea ole. He mau minute paha mahope iho, ua ano maka hiamoe mai la o Lo Hipa, a hoi aku la. Aia laua maluna o kahi moe, olelo ae !a oia, Pau 010 ke kaumaha o ko'u manao no keia ahi e hoopuni nei i ka lewa, e aho paha e hoi hou au au e ninau aku i kuu makuahine hapa dia. Pane ae o Melekuliana, I ae nei no hoi oe, ua inaopopo uo ia oe ke ano o ia ahi, a heaha hoi kau o ka hele hou ana aku e niuau ? Pane mai o Lo Hipa, Pela no ko'u manao, aka, he makemake nae au e ike pono i ka oiaio ; a ina no hoi oia no kela, alaila, aole hoi he olelo ana, a ina aole ia, alaila.hele loa au i ke aupuni kanalima kumamalua.

A ike o Meleknliana, ua paa loa ko Lo Hipa manao no ka hele, a o ka hooko ana no paha auanei ia o kana mau olelo no ko laua kaawale, nolaila, nonoi aku la oia, i ka i ana akn, Ma ko'u manao kuhihewa, ke nonoi aka nei au ia oe, e ae mai ia } u e heie pn me oe, a make malalo o kau huakai. Ua ae aku no 0 Lo Hipa, meka i aku, Ina pela, e hiamoe kaua i keia manawa, a pau ka aina kak&hiaka, alaila kaua hele. Ia laua e moe ana, a ma ka hora 12 o ka po, kani ae la ka manu kiai me ka leo nui, a puoho ae la o Melekcliana, a hoala aku la ia Lo Hipa, a puoho ae la kela, me ka ninau aku ia Melekuliana, | Heaha hoi keia ao e hoala nei o ka po ? 1 Olelo iho o Melekaliana, Aole au i ike, o ke kani a ka manu ka ? a mea i loha ae nei, a puoho ae la au a ho&la aku la ia oe, me koa manao e alaje oe, a e hele aku e nana, no ka mea, he haohao loa au i ke ano e o keia kani ana a ua manu kiai nei. I loa no a pan na olelo a Melekuliana, o ko Lo Hipa ko ae ia no ia, a puka aku Uiwaho, a holoholo ae la msk ka laoai

laa.i oka Halealii. Ano ka mau uo o ! kepoluluhi hiamoe, aole aua mea e ae j i koouiaopopo ia wa, a mahope iho, ike aka la oia i kekahi ao nui e lewa »na m?t ka aoao o ka ipukukui, a na ka malama ama o ka ipukukui i hoike ae i ke- ; ia mea iioko o ke ao, aoie nae i maopo- . po i.a Lo Hipa kona ano, nolaila, puiwa ; ae la ow, a pioo no hoi, ine ka manao, o | kot»s hoa paio no, nolaila, unuhi koke |ae L. oia i kana wahi buke T a wehe ae | la i ke kui omau i hoopaaia ai ma ko ka lio \rahi, a oili ae ia'ka lio, me ka lako ina pouo a pau. Kuu ae la keia maluna, a unuhi koke ae la i kaua pahi, a lele aku la imua o ke ao uui e kau ana ma ka aoao oka ipukukui. A kokoke keia ma ka aoao o ke ao nui, owiliwili ae la oia i kana pahi, me ka manao e hahau aku maluna o ka mea e noho mai ana loko o ke ao, nona na helehelena i hiki ole ia Lo Hipa ke hoomaopopo iho e like me kaiaa ike. Aka, iaia nae e in tkaukau ana e oki aku me kana pahikaua, pae mai ana ka leo mai loko mai o ke ao pohina, e i mai ana, Owau no keia e kuu keiki, e hoihoi hou i kau pahikaua iloko o ka wahi. Ma ka leo i pae mai, ua hoomaopopo koke iho no o Lo Hipa, o ka leo no ia o kona ujakuahine hapa dia, nolaila, pane aku la oia, Auhea oe e kuu makuahine, ka mea a kuu manao i kau nui ai e ike ia oe, eia ka e hiki io mai ana no oe, no ka mea, ua paa kuu manao, aia ma keia ao ana ae, mahope iho o ka pau una o ka aina kakahiaka, e haalele iho ai maua i ke aupuni Uwila nei, a hele aku la maua i o oiua la, no ka ninau ana aku no keia ahi e a mau nei ma ka lewa o ke aupuni Uwila nei a me na hoohalua eae e hoopuni mai ana ia'u. Paue mai ka malmauine, A'ohe kupua ikaika ma ka lewa holookoa nei mai oa o, e lanakila ae maluna ou ; he mau pilikia no ke loaa ana ia oe, aka, he lauakila nae ka hope. Ia oe iloko ona pilikia, ua ike no au, a o kau mau mea a pau e hana ai, na maopopo no ia'u, nolaila, ia oe e hele ana imua owau no kou hope, aia wale no kou pilikia a pauaho au :ia oe.

A no ko laua nei loihi loa ma ia wahi, kahea okoa mai la o Melekuliana, i ka i ana mai, E ke kane, aolo paha ia o kahi kupono no ka hookipa makamaka ana, oia no hoi ka hoihoi mai a hiki i ka hale nei i kahi pumehana, kamailio ana ke kamailio, hoike na mea hou, a i makemake e ai, eia ka ai, eia ka ia, ai a maona, haule iho lea kamaiiio. E kuhi ana paha oe, o oe wale no ka mea aloha, he aloha no ko makou la e noho aku la.

A lohe ka wahine dia no na olelo a Melekuliana, iae la oia ia Lo Hipa, Mahalo aku la au i na olelo a ke Aliiwahine, oiai ua kupono ole io no ko kaua kamailio ana keia wāhi. no ka mea, aole i mamao ka hale mai o kaua aku. Nolaila, e hoopau i ko kaua kaliana maanei, a e hoi kaua i ka hale.

Ia laua no i alu iho ai, ku ana ma ka puka o ka Halealii, a hookipa pumehanaia aku la me ke

Ia lakou nae e luana ana, hahai mai la ka wahine dia i ke ano o ko laua no> ho ana, ua mau ka maluhia o ka noho ana, aohe kipi i hiki mai, aohe laoi he kiu i maalo ae, mai kou la i haalele ae at ia maua a hiki i ka la a'u i held mai nei ; o ka nani a me ka hanohano o ke aupuni, he oia mau no. He elua makahiki mamua ae nei, ua hoi au e nana i kahi aupuni Poepoe o kakou, he oia mau no kona kulana, he makaala a pumehana hoi ko loko o ka hale, me he hale noho ia ia e ke kanaka ; aka, oioio wale mai no nae m'u ko wahi makuakane uhane aie nui, me he mea la aia no oia malaila kahi i malama ai. Kipa mai no hoi au ma ke anpuni o Oalaiia, e noho aiia no lakoa me ka maluhia iloko o keia mau makalhiki; a o ko kuahine nae, oa puka ae mai ke kala, a ua hele i ka makaikai, a ua poho ka moka ma ka moana, a oa pan loa na mea a pan i ka make f a he kaikaimahine wale no ka mea i pae ola ako i k» aupu-

ui o Italia. A ruu in napepn i Uiki ae, loheia niai au t, uu iuareta we keka'ui keiki lud »io waiwai nui, i oi ae koua hoolianohauo ana iaia iho oiauiua ae o ko ka Moi o ia anpuni. Ma keia oleloa ka wahine dia, kulu iho 1h ko Lo L1 ipn mao waimaka, no ke aloha i kona kaikuahine. a hoopuka ae la i kana huaolelo, Infv no hoi o keia lohe «na iho nei o'u, a ua hiki au i ka palena o kahi a'u i manao ai, ina la ua kii au i kuu kaikuahiue, a hoihoi raai a na olua ka malama. Ake manao nei no hoi au, o kahi maku »kane uhane aie nui aku la 110 kona mea nana i hoopakele. I mai ka wahine dia, Pela no ka Lo ; Waleua i olelo mai ai ia'u. Ua hiki loa aku no hoi au i ke aupuni Waoakua, a ike i na elemakule, o ko laua mau no, a o ke kulaiia o ke aupuni, aole no ia i ano hou ae, a he oia mau ! no hoi ka malnhia. Iloko nae o na la i hala aku nei, ua loohia o Hipa i ka mai nawaliwali, a ua hooikaika no au ma ka lapaau ana, aole nae he loaa o ka oluolu, a e ole no kahi koena wai ola, loaa ai ka pono, a ua maikai loa oia i keia wa. (Aole ipau.)