Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 9, 28 February 1874 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia, mai ka OUlo Beritania a ka Olelo Haieaii. Mahkle lll—Hklu 110

AHALA ke anahula la'o ko ka wahme dia noho pu ana rae Lo Hipa ma, hoomakaukau iho la oia e hoi,a mamua ae nae o kona hoi an i,hui ae la oia me kana keiki ma kahi malu, no ke knka ana i kekahi mea huna imua o Melekuliana, i ka i ana aku. Ke kokoke mai nei ka manawa i oleloia nou, nolaila, a i hiki mai ua la la, e ku no oe a hele, mai minamina no ka nani o keiia wahine, no ka mea o ko ia nei nani, ha nani ia i hiki ole ke heluia ma ke aupuni o kela wahine, aia a o ka nani i oi ae mamua o ko ianei nani, oia ka nani heluia ma ia aupuui ; mai hoohihi no hoi oe no ka nani o keia aupuni, no ku mea, o keia nani au e ike nei, ua like ia me ke kula o ke kanaka hanai holoholona ma ia aupuni ; o ke kulana hanohano 0 keia Halealii a kaua e ike nei, he raea oie ia imua o ka hale o na dia hoopaheehee hau oua kaikamahine la i haawiia m;ti ai nau ; o ke pakaukau a kakou e ai nei maanei, he mea ole ia imua o ke pakaukau hana a ko laila poe kamana, no ka mea, o ka papaaina a ua kaikam ihine la, aia no ia maluna o na eheu o na manu hulu gula elua i huiia ma kahi hookahi; ao na mea ai maluna iho, na kela ano lau keia ano lau e hoike mai i na mea ai maluna iho, a o ka mea nana i hoomoa a me ka mea nana i lawe mai a hoihoi hou aku, he mea ike ole ia 110 ia, aka, aia nae nia ke kani ana a kekahi o na manu, hiki mai la na mea ai, a i na hoi e kani ae ka lua o ka manu, laweia aku la na mea ai, a nalo pu aku la me ua mau manu nei. A no ke kani koke ana mai o ka bele o ka aina awakea, ua hoopokole iho la ka wahine dia i ka hahai an \ no na mea a pau o ke aupuni Mahina, me ka i aku no nae, 0 na mea i koe nku »a'u ma keia alakai ana iho nei ia oe, na kou ike | maka no ia e hooiaio iho, rae kuu manao no nae, ina io no oe e hiki ana ilaila, e hoohihi ana kou naau, a e maona ana kou maka i ka nani, no ka mea, aia malaila ka nani kiekie o na mea a pau loa. Aia nao a hiki aku oe ilaila, a mahope iho o kou ike aiii ana, a i makemake oe e hele e nana i ka hale eia o ke Aliiwahine, a o kabi dia aaanei e hahai mai aua ia oe a hookani ae rne kona huelo, he makuakane ia nou, no ka mea, o ko'u wahi kaikunane no ia ; a ina hoi e loaa ana ia oe ka pomaikai, o kau mea m ilaraa no ia o ko wahi makaakane, he wahi pono uuku no kana e hiki ai ke kokua ia oe, a e hookuu ae boi iaia mai kona noho hookaawaia ana.

Mahope iho oka pao ana oka aina awakea, hoomakankan iho la ka walnine no kona hoi, aka, no ka pakela wela loa o ka la iloko o ia koena la, na ka-na iki ia a ma-u lea aku. A oia ka hora elima paha o ke ahiahi, haawi ae la oia i kona aloha hope loa ia. Meleknliana ma, a lole ako la e like me kona mana, a ma ka bora 12 o ke aumoe, hiki akn la keia ma ke aupuni kanalima kumamalua, aia nae o Hipa, ua paohia ioa ia e ka hiamoe ; a no ka hfaihui o ko ka Wahine dia man lima, oiai kona kalele mna iho ma ko ia la lae, paoho ae U kela a i mai, Ua hoi mai !a ka oe ? Pehea k*a noho ana o ke keiki a kana? Ae iho la keia me ka i iho, Ua hei mai nei aii, a o ke keiiki a me ka hunona a kaua, uia no ke noho la me ka oluolo. Ina ia oae mahope iho o ko Uua niareia ana, na iele koe ia mai oiaena koa o ka wahioe, no kekahi man knm& t aka, na paii loa nae lakon i ka moiiiiae ka mana oka 4ke lalena. A i ka hala ana o na lim 2,

bou ia akn Ukon rae k* lan ikiln. A no ko Ukoa ike an i i ka hopeoa o ka lakou hann, komo iho Uka hilahila iloko o lakou, a hele miii la e knkuli hoomnikni imu i on», me ka hanwi pn mai i ko lakou mao ola, aka, ua kaia waleia aku la lakou. Ue mau maliina paha raa ia hope mai, u i ala ae he kaaa mawaena o ua poe koa nei a me n* koa o ke keiki alii o ke aupuni Makeliii, ke kane hoopalau a Meiekuliana, i iilo mai nei i hunona na kana, a oia ke kumu o ke kaua, aua pan kekahi hapa o na koa o keia aoao i ka make, a na Lo Hipa nae i kii Q hoola hou ia lakou,.

Aia hoi mamua ae o ko'uhiki ana'ku, he elua mau hoonka kaua nui i hanaia mawaena o Lo Hipa a me na koa o ke aupnni Makelia, a o na koa wale no kai pau i ka luku ia, a pakele aku ka Alihikaua me ka mahunehune. Aka, ua komo nae iloko o ka kaua keiki ka manao hopohopo, a e makaukau ana oia me ka manao e hele mai i o kauanei, aka, hiki e aku nei hoi au, a pau ae la koua manao no ka hele mai. Maanei. e hoopoina loihi ana kakou no ka hooinanao ana no Hipaa me ka wahine di;», a e ukali ae kakou mahope o ka Lo Hipa huakai e hiki aku ai i o Kauiokalewa la, ka moopuna hoi aka Maiiina a me na poino i loaa iaia ma ke alanni.

A hala na makahiki elua o ko Lo Hipa noho pu ana me Melekuliana, aia hoi ua hele papala mai la ke aloha, a he haawe kaumahaia malana ona, a ua hoao oia me ka manao e hoomama ae, aole nae ho hiki ; a o ko Lo Hipa aloha hoi, ua kilihehe wale iho no ia, me he akua leo iki la oka poe hoonohonoho akua makani.

I like ai hoi me ka mea i hoike mua ia mai ia Lo Hipa ma ka moe, a na ka wahine dia hoi i hoakaka mai i ke ano, ao ka hookoia ana keia. A oiai hoi, ma na la hope o ka umikumamalua o ka makahiki, ua mahia mai la ka manao aloha iloko ona no Melekuliana, a ua kohu akua lapu oia iloko o ia mau la, a o na hana hoalohaloha hoi a kana wahine a me kona mau koina maluna o ianei, ua hala hope ia mau pono.

He elua la hoi i koe mamua ae oko Lo Hipa haalele ana iho i na palena o ke aupnni Uwila, kakau iho la oia i kekahi palapala kauoha, ao'e nae me ka oiaio ka hanaia ana, aka, he mea wale uo ia e hoonalonalo ana i kona haalele io ana iho ia Melekuliana, i hiki ai iaia ke manao, be huakai hele ka Lo Hipa, a hoi hou mai ; a penei na olelo i palapalaia :

" la'u e kaawale akn ai mai keia aupuni aku no ka makahiki hookahi, e noho no oe me ka hoomanao ana no'u, a ina hoi e komo aka iioko o ka elua makahiki, alaila, e hooinanao iho no oe ua roake au, aka, mai kaumaha nae kou manao no ia mea, o kou mama ana ia, oiai ua kaawale oe mai ko kana berita mare ae, a e loaa hou aku ana ia oe be pom iikai, alaila, he hiki loaia oe ke hana e like me kou manao, ina paha no ka mare kane hou, a ina paha no ka noho wale ana iho, aia no ia i ka mea pono ia oe, nolaila, o na makahiki loihi a kaua i noho pu ai me ka oluolu, a me na hiohiona a pau o ke aupuni nei o kaua, oa owili ae au ia mau mea a pau i mea na f o e hoomanao ai a hiki i ko kaoa hui hou ana, a ina hoi au e make, o ko makou make likeana no ia. Me ka mahalo."

Ia Lo Hipa e kamailio ana no kana •man olelo kanoha, kahe makawalu iho U ko Melekuliana mau waimaka, a he man k«una kawele i pulupe i kona mau waimaka, a o kona mau helehelena, ua pii ae U ka ula i kooa mau papaliua, no ka liki i ka uumi i ke aloha o ke kane, a ua poina oia ma # ka hoomanao ana no na mea e ae, a na hilinai nui kona manao a me kona noonoo ana ma o ke kane wale la no, a ua hoao oia me na olelo hoalohaloha. lehulehu i ku i ka ana ana i ke kane, aole nae i hookmm i* make* make ona, no ka mea, na hiUa ka palena | aiohaooiamao leo» m oa hikimaiki ka

manawa i oleloia no Lo Hipa, a o ka hookoia ana keia.

Aia no nae iloko o ka wa a Lo 'Hipa e kamailio ana no kaml ole'.o kauoha, n biki ma kahi e olelo ana no ka mare hou ana aku o Meiekuliana i ke kaue ke hala ka manawa i oleloia, aia hoi, pane mai la nae o Melekuliana, Ina e hooko io ia ana ia mau olelo au e kane, ke hoohiki nei au, e like me ka loiiii o na la o ko kaua noho pu ana, pel i no auanei ka loihi o ko'u mau la e noho kane ole ai, a i hookahi a'u kane, oia hoi ka uoho ana me ka hoomanao no ko kaua mau makaliiki o ka noho pu ana.

I ka lohe ana o Lo Hipa ia mau olelo a kana wahine, i aku la oia, Ina e h ila io ana ka manawa i oleloia, mai naauauwa ia oe iho no'u, no ka he b«na ia na ka naaupo, aole no hoi ia i kupono no kou kulana, nohula, e noho io no oe me ka hoomanao, a hala ka palena o ka'u mau olelo, alaila, ua hooknu akea ia oe, a he hiki loa ia oe ke hele i ka loa a me ka laula o kou ra mao, a na ka lokomaikai o na lani e kokua ia oe.

Ma ke kakahiaka hoi a Lo Hipa i haalele iho ai i na paiena o ke aupuni uwila, ua ano e mai la ke kulana o ua ao o ka lewa, ua haawi mai la ka uila i kona malamalama, naue ae la hoi ke olai me kona ikaika, a ua hoowaia ka aina ; a o ka hekiii hoi, kani nakolo ae la ma na paia paa o ka lewa, a o na waipuilani hoi o ka iewa, iho makawalu iho ia ; a he ekolu hoi mau anuenue i huiia i kah"i hookahi, pii ae la ia a kupololei iluna, a i ke awakea ana ae, nalo aku la na mea a pau, a koe wale iho no o ke anuenue. Aka nae, mahope iho oko Lo Hipa waiho ana iho i kona aloha hope ia Melekuliana ma, a puka ae la oia a ku ma ka lanai o ka Haiealii, hina iho la ua auuenue nei a moe pololei aku la i ka hikina ; wehe ae la no hoi keia i ke kui omau i hoopaaia ai ma ko ka lio rumi, a oili mai la hoi ka iio me na pono a pau no ka hele ana.

I ka lio e ku makaukau ana, huli ae ia o Lo Hipa a honi aku la i ka ihu o kana wanine, a kau ee la maluna o ka lio, a holo aku la maluna o ke anuenue. laia e holo ana imua, emi pu aku la no ke anuenue mahope ona. E like no hoi me ka loihi o kahi a ke annenue e moe ai, pela no hoi ka loihi o kahi a Lo Hipa e hele ai. Ina e haia na laelua a eko* lu paha o ka moe hou ole ana aku o ke anuenue, pela no hoi ka loihi o kona mau ia e kaii ai. Eia hoi ka mea kupanaha, ina e uiuhua iho o Lo Hipa no ka lohi, kapae ae la oia no ke kali ana ī ke alakai a ke annenue, a hoao ae la oia e hele mamuli oka mana o ka lio e like me ko ka wa mainua, nuha iho la hoi ua lio nei, noke wale iho la no ia ma kā hooikaikaana i wabi e hiki ai, aolehoi i ka neen aku imua, aole hoi i ka emi ana mai i hope, aka, lele wale ae la no nae o mna a kupono iluna, a hoi iho la uo a k»bi ana kapuai iku mua ai; a pela wale no keia i apa ia ai a kua luhi maoli, a haule iho la no keia hiamoe, a mai loko o ka hiamoe, i puoho ae ka hana, e moe ana ke anueuue, kau ae la no keia ma ka lio, a hele aku la.

A hala na mahina eono ma keia ano hele, komo iho la ka manao kaninhn iloko ona, a huli ae !a oia a nana i hope, a 0 ka lele mai a ka opn i ka lewa, manao kuhihewa wale iho la no oia no ke aupnni Uwila. noUila, hn ae !a ke aloha o ka wahine, (Meleknliana) aole nae me ka ikaika kuponli e hiki ai ke hoi hoo 1 hope. aka, me ke aheahe malie wale no e hiki ai noke ani ae a hele no imua me ka Unakila.

• Mai ko iatiei haalele ana akn i ke anpnni UwiU a hiki i ka hala ana o na mahina eono, aole he hoohalua ano kipi i halawai pu mai me ia, aole no hoi he poe kiu mui na anpnni mai o ka lewa, no ka mea, ua makau lakon ia Mahina, ka mea nona ka mana kiekie maluna o na mana a pan o ka lewa, do ka mea, na ike mai no lakon ma o na annenoe 1« ekolu i hoiia i kabi hookahi, a kukuloia ae me he kit la, eia ka he hoaih>na

ia no na hana a ka M»na Kiekie, a o ka wa ia e hoomalu ai na aupuni a pau o ka lewa i ka wa e inoe ia ana eua auuenue la ; aia w»le no ko lakou hoeu ae a hala aku ua anuenuA la imua. alaila, hana aku kela a me keia aupuni e like me kona makemake(Aole i pau.)