Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 12, 21 March 1874 — HE MOOLELO KAAO NO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

I unuhiia mai leko niai o ka īiuk* Arabia, mai lea Oklo Beritanin a ka OUlo līaieaii. Mahele lll—Helu 112. "1 TA KEIA mau olelo wale no a kahi IILL mapu elele, ili iho la maluna o ua mau aiii koa uei ka makau nui, a hele aku ia e hai i ka Alihikaua, no na mea a pau a kahi mapu elele i hahai mai ai. A ia lohe ana no hoi o ua Alihikaua nei, kauoha koke ae la oia i kekahi mau mahele koa, me ke kuka mua ole nae me kona mau hoa Kuhina a me ka Moi no hoi, a eleu like mai la lakou a pau e like me ke kauoha. Hele aku la nae ka lono o keia hoomakaukau kaua a lohe ka Moiwahine, alaiia, kauoha koke ae la oia i ka Alihikaua, ma o kana Puuku la, no kona makemake e ike lea i ke kumn o ia hoomakaukau ana. Aia nae a hiki aku ua Alihikaua nei imua o ka Moiwahine, mahamaha koke mai la no ka ninau a ua Moiwahine nei, me ke ano hoihoi, a ia wa no i hahai pau aku ai ua Alihikaua nei i na mea a pau ana i lohe ai mai na aliii koa mai, o ka lana koke ae Ia no ia o ka inanao o ua Moi nei, me ka makemake e ike pono i ke ano o ka mamo a Aelamu, no ka mea, ua lohe wale no oia ma ka oleloia, a ma ia lohe wale no, ua hoohikiia oia ma ke Kumukanawai a koaa mau kupuna i kau ai, e kue loa ana i na mamo a Adamu, aole e komo aku maloko o ia aupnni. Aka, ma ka mana no'hoi o ua Moiwahine nei, amamuli hoi o kana olelo paa, ua kauoha koke ae ia oia i ka Aiihikaua, e hai aku i ka lohe i na mea a pau, ma kahi e loaa ai o ka mamo a Adamu, e alakai koke aku iinua ona me ka maluhia. O keia oielo kauoha alii, ua pono ole ia i ka manao o na Kuhina a me na Luna Aupuni, no ke kue a me ka hoololi o ka Moiwahine i ke Kumukanawai, a ua holo aku la keia nune iwaeua o ka lahui a me na luna aupuni, a nolaila, ua hooholo iho no lakou, e hoonohoia na laina koa a me kekahi poe miuamina Kumukanawai, ma kela a me keia puka 0 ka pa-hao, me ka manao paha he alanui hele wawae wale no ka mea e loaa 1 na mamo a Adamu, aole hoi he alanui kauaheahe maluna ae, nolaila, ua pani ku iho lakou i na ipuka o ka pa-hao, ka puuhonua lanakila a lakou i manao ai e pale aku i ka enemi, eia ka auanei, puu pale ia ale, Na keia hookele." Ia Lo Hipa ma hoi ma kahi a ka mapu elele i haalele iho ai, ke mau nei no kona ike ana i ka & o ke ahi pele ma ka piko o ka mauna wahi a koua manao, e like lu me b& ano mau, eia km aoanei he puu kukohana wale iho no iwaeoa o ke kahua palahaiaha o ka aina. Ma ke ao ana ae nae, p&a mai la ka lewa i ka uwahi a pele, aohe ike ia aku o na wahi a pau, a koe wale no kahi a laua nei e noho ana. A hiki mai la ke aumoe o lea po i oleloia, kau ae la o Lo Hipa maliana o kona lio, a lele akn la. # A ia laua nei hoi i komcr pono aku ai iloko o ka malamalama o ke ahi pele. ike maopopo aku la keia i na mea a pau, no ka mea, na like ka ikaika o ka malamalama o ke ahi pele i ka po, me ka akahi hapalima o ka ikaika o ka mal&malama o ka la i ka wa liula. Ike aku la oia i ka puu hol ookoa mai luna a lalo, e ku aoa maluua c> ke kahua paUhalaha o ka aiaa, me kona manao ole iia% iia koknlma ke kalanakauhalē 1» pim k. 0 ka laa o kana meai ik*,oia no kahi puu uuku i olelo ik ma kela iiela ihoiiei • a c> ke kolu o fcaa» mmiike almmiinhi inamao, he

mea oo ia i like me he poai kaaia la, eia ka auanei he pa-bao.

Maiiuna a lalo o ka puu, ua ikeia mai la laua nei, me he kiko eleele la iwaena o ka malamalanoa o ke ahi pele, aole nae me ka manao o ka mamo ia a Adamu, aka,Jme ke kuhi no he manu, nolaila, aole lakou i hoomaopopo ma ka nana ana, a ua noho lakou me ka nanea. Lele poai ae la nae o Lo Hipa ma he ekolu puni o ka pur, a i ka eha o ka puni, haule iho la laua ma kahi he elua inile mai ke kumn mai o ka puu, a he ekolu mile hoi mai ke anapuui mai o ka pa-hao. Aole he mea i ike a hoomaopopo no laua nei, mai ka poe e kiai ana ma na puka o ka pa-hao, a i ka poe e ku poai ana a puni ka hua o ka puu. Aole loh no he mea i ike ia laua a hiki wale i ke ao ana. i

Oiai laua nei e ku aua malaila, nana ae la keia ma o a maanei, he ano e loa na mea a pau, a he mea kupanaha loa hoi ma kana hoomaopopo iho, a he mea no hoi ia i like ole me ko na wahi a pau ana i ike, no ka mea, o ke kulanakauhale ma na wahi a pau o ka lewa a me ka honua, ua kukuluia no ia maluna o ke kahua palahalaha o ka ili honua, i hoowehiwehia me ka malu o na lau laau a me ke ala ona pua. Ama ia aupuni hoi ana i ike ai, ua lilo ka hanohano a me ka nani o ka nanaina ma ke kahua laula mai ke kumu aku o ka puu, aka, o na hale lua nae ma ke kumu a ma ka hua hoi o ka puu, ua oluolu maikai loa na maka ma ka nana aku, a malaila e noho ai ka poe hanohano a me na kanaka kaulana oka aina. He elua kaulu no ia poe, a maluna aku o laila a hiki i ka palena o na hale lua, malaila ka lahui e noho ai.

Ma ka Puualii, ua hoopuniia me na mea hoonani, a he oluolu maikai na maka ma ka nana aku. Aia malaila ka Moiwahine, na'Lii a me na hale oihana.

Haaiele iho la o Lo Hipa ma i ko laua kulana malihini, a nee aku la imua, a hala hookahi mile, ike aku la keia i ka oiliiii mai o na mapu mailoko mai o na hale lua, a iho makawalu mai la, me he inau omaka wai la mai na pali mai, no ka mea, ua ike ia mai laua nei. Aole no hoi i hala ia laua nei ka hapaiua o ka lua o ka mile, hiki mai la kekahi la* ina koa mapu, aia nae iloko o ua laina la, kahi mapu elele i halawai pu ai me Lo Hipa ma, haalele aku la oia i ka laina, a miki mai la no a ku ana ma ke poo o ka lio, a hai aku la i na huaolelo, ika i ana aku, 0 keia laina koa mapu, ua makaukau lakou no ka lawe ana i ko olua mau ola, aole nae mamuli o ka makemake o ka Moiwahine, aka, mamuli wale iho no o ka manao o na Kuhina a me ka lahui, nolaila, ua kaena mua aku au ia olua no kuu aupuni, ina nae mamuli wale ihono o ka ikaika o kou mau lima, aka, aia ma ko pahi-wakawaka la ko'u kanalua, uo ka mea, ua lohe no an mai a olua mai, he mana maloko ona, a nolaila, ke hoihoi hou māi nei au ia olelo a'u, ake noi aku nei au i ko olua lekomaikai, iua e loaa ana ia olua ka lanakila, e hoomanao mai olua ia'n, a e liio no an i kauwa na olua a hiki i ka hopena o ko ? u man la.

A no keia olelo a ua wahi mapu elele nei, kauoha koke ae la ka lio ia Lo Hipa, e hoohamama iho i ka waha o ka eke talena, i ale ia aku ai oia iloko, a malailaJoia e malamaia ai a hiki i ka lanakila ana, alaila, e hookuuia aku oia me ka maikai. Pane iho o Lo Hipa, Aole o'u manao pela, no ka mea, ua loltie ae nei kaua i ka olelo ma kooa waltia T aka, aole nae i maopopo ia kaua ka manao oloko o kona naau. nolaila, e waiiko no iaia pela t a na kana mau huaolelo e hoike mai iaia iho. Hoomau mai la no ua wahi mapa nei i ka hoopili ia Lo Hipa ma, a hiki i kona owili pn ia ana e k<»a mau hoa me Lo Hipa ma. Hoko no o ia manawa, aole i haawi mai kela aoao i hookahi hnaolelo, aka, lele kamoko mailalakoo maluna o lakou nei, he ewalu mapn o ka iho ana

i mai i kinohi, a o ka hoomaka iho la no liao ka hakaka. Oka lio nae, paa mna ae la oia i ka haweieia me na huelo, a ua hiki ole iaia ke nee aku imua, aole hoi ika emi mai i hope, a hiki wale i kona haule ana ilalo, no ka mea, ua poni ae la kona kino i ka maeele. Iku no ka hoi ka peku ae aka lio i kahi hapa paa, i iho makawalu mai ka hana o na huelo mapu, hiki ole ae la i ua lio nei ke onioni oe. Aole nae o keia poino wale no ka mea i loaa i ka lio, o kona mau iwi kekahi, ua pau loa i ka haihai, a i paa wale no i ka alualu, mamhli o ka pnlikiia ana e ka huelo mapu, a ua lohe pono iho noo Lo Hipa i ka uuina me he lala wahie maloo la. Ano ka manaoio paha oka lio e make ana oia, huli ae la oia a nana aku Ia ia Lo Hipa, a uwe iho la. Pane mai hoi o Lo Hipa, E hoomanawanui, i no ka mea, © waiho pu ana no kaua ma keia wahi, ke haule nae ka mana o kuu pahi-wakawaka mahilo o ka ikaika o ka huelo mapu.

0 kahi mapu elele, aia no oia ke pili mai la ma ke kua o Lo Hipa, me ka manao e holo aku a komo iloko o ka laina koa o lakou, no kona makau i ka make, no ka mea, ua ike aku la oia i ka make ana o ka lio, kekahi o kana mea i manao ai eia ka he oki loa, nolaila, noonoo hou iho la oia, ina no hoi au e hoi aku iloko o ka laina koa o makou, e make ana no au, a ina no hoi au e noho iho pela, e make ana no, aka, e aho paha kuu make ana ma kahi a'u i kuhihewa ai. Aka, aoie nae oia i poina ika hoomanao ana no ka mana o ka pahiwakawaka, e like me kana i lohe ai ; a ina no hoi oia e ike ana ua pio na mea mana nei, alaila, a haawi pio ana oiaiaia iho ma na huelo a me na maiuu o kona poe hoa.

Oiai hoi ua wahi mapu nei e holoholo ana ma ke alo o Lo Hipa, ukiuki loa iho la koua mau hoa, a iho mai la elua huelo i ka manawa hookahi, me ka manao e loaa mai ua wahi mapu elele nei, e lekei ae ana keia ma ke kua o Lo Hipa, a pakele aku la, a o Lo Hipa nae ka mea i loaa pono mai, a haweleia ae kona kino a paa, mai lalo o na wawae a hiki i ke poo, aka, o ke kano nae o kona lima hema, ua hoopiliia ae la roa kona a-i, a pela i nana ole ai kona puu, a o kona lima akau hoi, hoani ae la,ia me kana pahi wakawaka, a kamailio mai ana na poo i kahi e, a o na huelo hoi i haweleia ai i ko ianei kino, helelei wale aku la no. A ike hoi ke koena aku i koe o na mapu, ua make ko lakou mau hoa, hoao mai la lakou e lele pualu mai maluna o laua nei i ka manawa hookahi, aiahoi, lilo koke ae la lakou me he opala la imua oka makani. A ike hoi na mapu nana e puliki ana ka lio, ua pau loa ko lakou mau hoa, hoao ae la lakou e holo, me ka manao i pakele i ka make, aia nae, e hoohamama koke aku ana keia i ka waha o ka eke talena, moniia mai la ua poe nupu nei e ka mana o ka eke talena, aole i hookoe ia aku kekahi i ahailono no lakou. Aka, o ka poe nae i koe e noho ana maloko o ko lakou mau hale-lua maluna o ka puu, o lakou ka poe nana i ike mai i ka pau loa ana o na koa i ka luku ia, a na lakou no hoi i holo iho a hai aku i ka lohe i ka Alihikaua a me na mea a pau.

A no ka poino i loaa i ka lio, nnuhi ae la o Lo Hipa i ka omole wai ola, a in akn la malona o ka lio, a ola maikai ae la e like me kona kuiana mua. 0 kahi mapu elele hoi, hooiaio loa iho la oia no ka mana o ka pahi, me kona manao oia wale iho la no la ka mea mana, hoea ana hoi ka eke talena me kona nani, he malama kana hana, a hoea ana hoi he omole, he hoola kana hana; hoohni ae la oia i keia mao mea ekolu i hookahi noonoo ana, a hooholo iholaoia, uaoiaioke Knmnkanawai i hanaia, he poe akamai io no ka na mamo a Adamu ma na hana mana. A no ko ia nei manao o make, nolaila, aole keia i hai aku i ka lohe i na mea a pau.

Ua hoomau aku uae oia i ka hoopili lua ko Lo Hipa ma meheu a hiki i ka lmiakii.i aua. O ka Alihikaua nao a me na haueri koa me ia, aia no lakoo e ku makaukau ana ma ko iakou kahua hoomoaua, aka, i ka hiki ana aku nae o ka lohe iuiua ona, o kona mati koke iho la no ia i ua koa. me ka i aku, E hele aku imua, a e hakaka me na mamo a Adamu. Aok» mea nana e oki i ke poo a lawe akn imua o ka Moiwahine ma kuu inoa, e noho oia ma ke kulana kiekie.

(Jtfe i pau.)