Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 16, 18 April 1874 — KA HUAKAI ALII. [ARTICLE]

KA HUAKAI ALII.

1 ke Kilauea i waiho iho ai i kaua mau milimili lani i lawe hoomiikaikai aku ai ia Hawaii i ke awa o Maken» me ka huakai alii, i ka puauawele a ka noeuoe molehulehu o ka Poalun, Aporila 7, aia hoi, ua miki mai la ke Keiki lalawai o ka uka iu ano o Ulupalakua, Kapena K>, a hookipa haoohano aku l.i i na M<n, a me na'lii maloko o na home o Rosy Ranch i poaiia e ke kahiko uluwehiwehi o ia wahi paoa i ua ca oluolu o oa pua, a me k* uliuli o na lau laau paina. A pae aku ka huakai i kula t ua hele aku lakou ine na ihoilio kukui e lapalipa hele aoa i ke kula. Nana aku " Kauluwela Puna i ke ahi a ka wahioe." I Ulupalaeui ka manao. Ua hauoli loa keia wshi i ke kipa ana aku o ke alii aimoku oona ka hoomaka ana i ka noho alii me ka palolo mua i» e oa koko hala ole. £ haakei aaa ka luaui lalawai, na ui heahea malihini, a me ka poai oia aina i ke kipaia ani o ia wahi e ka Maiua o ka Lahui Hawaii nona ka makia e heie aku nei e ku*tala i kooa mau m;>kaamaoa, o ke kahua o kona aupuoi, " Ka Hooulu Lahui." Ma keia wahi kaulana i hoaumoe iho ai na moi. na alii, a me ke huakai no oa po ekolu, me ka olioli ana ma na ahaaina, na lealea hooikaika kioo a me na mea ka i ka hnohoihoi maka malihini. Nana aku i ke Keiki Lalawai o ua oka la, aole i u mai i ka lehu'ehu, aka he ake noi kona e hooloihi hou aka me ia. Ua mahalo pihaia ia no oia. HOLO ANi. KO KA. Wa!-EHA. Mamua ae o ka Poalima, Apenla 10, ua hoakoakoa e ia ae na lio a lehnlehu wale • Uwa ai ka haaka« a koe, a i ke awakea, haalele aku la na moi a me ka hoakai alii ia Rosy R«neb t a kau aku la ka it>u no na Wai eha Ua ukali oaai la ka hapauea lalakamahele Kapena Ki me kaoa maa oi no ka mile hookahi a oi, » hoi ako la me ka paa ole o na maoao hoohihi alii. Ma> hope e ka hele akahele aoa, oa hiii akn la iakoa i kai o Kalbpolsto. kahi a ke Komite Ho«»kip>» Vloi o •« Wai eha a me ke keuo Ik> uui a ka launa ole i nkali ae ai i ka haakaie kaukoo aui e hoohanuhaaa i ke oluolu a ka he-kmw », k» ekola o oa knlaaakauhale h*oohaoo o Hawaii ne» p a e makee aka i na Uui Mei e ka-oa iho i loihi ka noho aaa. He lu«ole i

I ka ;ke «to i ka ooi iaooa oie o ka hoakai | lio, ka heie a I "Ohooiso fo* I«ao% oie, | Ike koia o K*«®»o«*o, | A hiki aku i W*ik«pQ-aa !•»— hk>, | Ua i»-i qo \k« o« nei o ka oee p«p> i ke kol», koho ' makaaweia ika ike «ko. I k« huak«i e he(ie oei, «ohe i lioliu hiki aku ia i | W AIKAPO. | lla ke alaooi aupum e heie aoa i Wai- ! iuko. ke kuinoa hui e helei* aku oei, ua i kukuiuia he m«u pio i kahikoia me oa Uuoaheie o ka w«o» me ua huaoielo moakaka nuoui maioo* o o« p:o efta peuei : Aluha oa W*i eha ia K»iakaa« &c. I u» Aiii e ha!" nei m«mu« o ke poo o ka huakai, o< hoio hooke«e mai ii oa ro«kaainana a hookahi ka noio pu iu*. Aohe oo hoi ne pane leo ia aku, houlaua ioa bnj li ika h 'ooaninaui. Ua holo poloiei «ko k« ho«kii, a i Wailuku. Ma kahi o ke alii H. Kuihelani, hookipa i«, a uoho milaila oe ekolu uiau 'O. Ua puiama mai la keia keiki kamaaioa kahiko ma ki apo aioha aua mai i ua moi, na'lii, a me n-» ohua. U« boom»kaokau e ia he manele |oo na Moi e amoia'i mai Waikape mai, i mea hookeUkeU oi lo;i ae i ko na apana e, aka, aohe nae hoi i holopooo, waiho ia ai ia hs na hookel.-ikela. Ina psha i holopouo, ioa ia ua oi io iakou. Na Pe ALOHA 0 WAII.UKU Ma kei-*» ame kei» wah-. o Huwaii, ua nni Wile la no na kipu uio'ua ana, a pela no hoi ma Wailuka. oko lakou mau pn uloha, he m*u kua hao loloa, ua hooii no hoi ka ouudi ma ka puka i houia ai. 1 ku hoolohe aku nae, ua oi ae ke kani o na pu o W uluku mamua o ni wahi e ae, oiai ke puiwa U nu lioo oa Moi me na alii, a haule inaoli kahi poe ililo i ka ka mea o ka puiwa i ka nakoio o ke kam. Ka ikf. alii nui ma Wailcku Ma keawakeu Poaouo ae, uu haawi na makaainanj o Wuilnku he aliuini nui m,iioko o kekahi lanai nui o ka pi 110 >le Waiona, a maiaiia i paioa pu ka Moi me ua maknainana m.i keanoahiaina Hawuii A ! ia manuwa no, e manaoi* ani he wuhi lea i lea haole maloko o ka Hale Hoole Waiona, | aka ike koino ana no oka Moi u kani ni I ohe a na keiki puhi ohe, o ku nele mai ia oo ia o na makaaioaua e hookeke a wawaibi maoii mai oo pulia kahi poo i m puka aniani, uo ke ake nui no e ike aln mai kuaaioa. Ke anaika nui.

Oiai, ua hoomiiimi» k » Moi ina kana huakai ia H.iwaii e hoike aku i ke kumu nui o kom hele makaikai ann akn i n>i ma kaainan i, pela no oia m* Wailnku imua o ke un*ina kanaki nni, aohe luu i ikeia ma na mokupum e ae, koe wale no o Honolulu. Ua pii ka Moi i luna o ka lanai o ka Hale Hoole Waioua, a haimauao mai la i kona iike nui o k;t hooulu lahui. Ma kei Hdle ooho o na Moi i hele aku ai na makaiinana e lulu lima pu, ae hookupu aku, e like me ko kakou ano makee alii mau ko na Hawaii i ka wa kahiko a hiki i keia manawa. KA HOOPUNINIIA I KULA 0 KAMIOMAO. I ka huakai alii i boi mm ai uiai UlapilakuH, ua hele lohi mai ke Kiaaina o KaUai maluna o ka lio mahope mai, a po uo i ke kula o Kain'iomao, a awakea Poaono, hoohiki loa i Wailaku. He ike aku no ka i ku a mai o kuikui, i ka po, aohe nae he loaa iki aku o kauhale. Ka Mui ma Waihee. I ke ahiahi Pouono, ua holoholo kaa ka Moi a hiki loa i Waihee, me ka ukaliia no hoi e ke Komite Hookipa o na wai eha. Me he mea U, o na wai eha, oia kahi nui o n« papa o na kanaka o na alii nui o ka wa kahiko o ko lakou oei hanaana alii e laa ka Mahi, ka llu, ka I, a pela aku. Haalele ana ia na wai eha. Ma ka wanaao Poaka»i iho nei, ua hsalele ako ka Moi i keia mau aina, a hoi aku !a a kau iluna o Kilauea ma Maalaea i ka hora skakahiaka nui, no ka mauao hali hoi i Lahaina. I ke ahiahi Sabiti aka, oa hoohikihiki e la na ukaoa a me naoliua alii, a moe aka i kai o Kamaaiaea. Mahope ibo 0 ka hora 5 o ia kakahiaka nui, ua haalele makoa ia awa, a holo rati i ka Malu Ulo o Lelk Kahi a ka huakai i hiki aku ai i ka bors 7: 30. Malaila, ua ku ka moka, a hoolele e ia ka Poe Puhi Oh« » me oa ohua i oka, a mahope aku na Moi a me oa alii. I ka lele ana mai o na Moi, ua «koakna ae U na wahi kanna kauaka helu oleloa o Lihaioa ma Keawaiki, e ike mai i oa Moi. A pae n« Moi i uka, ua hookani mai ka poe pohi 1 ohe ī ka leo Kameha.neha, a oa ke Kiaaioa Kapeoa i okali ae iluua o ka moku i kaMoi a hookipa mai la ia laua ma ka iooao oa makaaioaoa o Lahaioa. Ka haiolelo Hookipa a ks £.ottrrm HooKIPA o LABAINA. A pae moi U na Moi, oa aUkaiia lsoa i ka Hale Hookolokolo, a malooa o ka Laoai, 1 ko ai oa Moi, alaila, heluhelo mai ke Kiaaioa Kapena i ks hiiolelo hookipa, i hoo- | makaokauia e ke Koooi,te. U* kukaiia aku : [ ta haiolelo hookīpa ne oa mapooa Uo aiii I i k< mahalo. Pao ka haiolelo aoa, aUiia' | «oele mai o Mr a wm kaoa Pa- [ pa Hioieo» be mao nele elu», i k«k»iia ako | e ka poe pwhi ohe. A pao ke«a, aiaiU t ea

I O'-ha itko d* oikiaioim ikoikw ®® j \V*?oet> ik« bor-i 12 »«rakc» ®%» hook he

t k» b«iotclo » k* *oi. I* *». * D * eoēi o la h«FO, lUili, ikii I* o» *mm •!'» i L*«tkeb*. kahi hoi i boaaft e i* uo <* h okjp» an» taia. H.U L£fcO *A KA LCAIWI 0 W4IXIt, Ma ka :i ra I*2 a aama« ae, ua htH>h*i«■a nai o* kaoak* o Lnhaiia maloko o k-» loakiii», a na ka wa i oleioia ai, ua hiki kioo ae oa Moi ame o* a!»i e • hoaa e »ka ooho aiii i hoiuo e !oa i* ai mamoa oo L l *- Q)!itn ; aiatia, aUk»iia k* Mui kane a ooho ma kahi kiekie i hookiekieia ae k» po* a ka Mo* i kono ai e nuho po mai aie «a. Mahope o ke mele ina a ns «eiki LaHan naiiin», aUila, a* wehe o Rev. M Kua»*a i iiH huna me ke «>o< ike A* ua. Ku ni*i U ka M-n a kaiu uiio uo ke ano nut n kaoa huakai, o ke ake e ikemakn i n<% irakuatn«na ame kn hoouiu l»hni Uakokuai» kana bau>!pt«> e kt> Kuhmt \\* demano, a me oa me» Hmohano L. Ah«»l • A* J. KauLau a me G. W. Napaep*e Hookuuia ka haaa a boi nui aku la na (nakaaiu ina, a mnwaho >ho o L*nikeha, k ikali. Aka, i» n- 1 » Moi, oa ili ae la tn«i fca Hi!e noho o P*ka Maki. Ikk aui ana a ko Lauaiva. Ma Ki auiii.i U% ae, ua heie to»t na makaain»o4 e ike >loi tne oa uiakana h »okopu <> o kela a tne keia ano, aka ime, »i ;wu e ka nui ako Lihama mau mei hoi>k*.pti i ks» iuku ino ia me ka manao o ka i hala iniuiuu, oia kn 1a e hiki ai i Lahaina. eia ka auanei, e pauee *oa aku ana. Nolaila U, hemaheiua ai ko Lnhaina ma ia mea, aka, aohe uo nae i ueie loa, ua helu la 00. AHAAINA I HAAWIU NO KA Mol. Ma ka po iho o ka Poakahi ne», Apr. 13, ua k«>no la mai na Moi, na aiii, a me poe a ka moi i manao ai e hele pu me ia i ku ahaaiua, e Hale Torton ko Lkhnio i keiki lalawai Ua ae hku oa moi ia kono. Mauoo ae o ka bora 8 o ua po uei, ua hoakoako» e ae la na kamalii kula mn ku pa 0 iUmuku Kamiku, e kai huakai kukui ai. 1 puka mai ku hana, lelehu wule ka hoi ua kamalu. Oka heie n«> ia o ua huakai kukui uei a L.mikeha, komo mai la na moi a me ua dln lūiw iona u ka huakai lamalania kukui, a pii pu aku la a ka horne uoho o Uale. I hiki aku ka hana ilaila, ua hoouihlamalaniaia ua waht o ka hale a pnni, a oloko o k,i pa, me na kukui. MaiaiU pu ka poe pubi ohe, kahi i hookaulele mai ai i ka Ukou nnu mea kaui.

Ua m ilamai'i he wahi paani haole » hiki i ka hora 11, alaila. ua weheia ka ftha»ina iloko o kekahi keenu nuio ia hale. He wuhi ah'aina uuku wale no keia t kakaik ihi loa ka poe i konoia e hele Mahope o ka paina ana, ua h>>onanea hou « hnr;* 3 inahope iho, hoi mai iluua o ka moku na moi i ukali hele i» mai e ka huakai kukui a kahaone n<»ho nni. Ma ia po, ua h iohiwnhiwa o Kiin > i konn halo ku.»i me na tnAiam>*l>uua, ua ahikaopipia i ka lewa, a <ne ka ipukukui p ul.l i hiin-iia he kaiaunu me na hua olelo Fcii'jni, " E Oh ka Moi.' ; Ka Moi no Poeoo M< lokai. lloi' * 4 a ui'ihope iho, haalole ka huakai i » Lahuiua n holo'ku a ku ma Pukou Molo« kai i k» hora 7:15. Lele ka moi i nka me k« poe hapa loa e ike i na makaainaoa. Aka ia oiakou no nae e holo mai ana e ku, ikeia aku ia kekahi waapa e nee mai aoa me he pou nahele la i ka moana. O ka Molokai oi paha ia la, ke hela ia ka lauaahele a ulu iloko o ke kai. Lele aku la ka Moi i uka a halawai me na makaainana ma kuapa loko, aka ro kthi kupono ole malaiU, ua betc pololei lo.i :i ka llale Hookolokolo, malaila kahi i olelo ai imua o na makaaiuana i akoakoa napa mai, o ka Puakolu ae ka U i maoao ai o ka hiki aku ilaila o ka rnoi. Ua. HAIOLELO Pi)K:»LE KA Moi me na huaolelo hoalohuloha, e like me ke ano oui o kaua hoakai E hoike aoa hoi ia haiolelo i ke komohia iloko o ka houpo o ka poe houlohe, no Jta mea, i ka pau aoa o ka olelo a ka moi, o ko lakoa hun» koke mai la no ia. Al iila, oa kokua na Mea Hanohano H KuiheUni me J. U. Kawainui i ka moi me na haioielo kokua. Ike pokole me na me ka lawe anamui i n« makao*, % hoi koke akn la i ka moku, no ka holo i ke Panalaau o na Lepkka Haalele ia Pukoo mawaeni o «aB| me 9 kakahiaka Poalua, * holo pololei aku la no Kalawao, kahi o ka poe ī hoopoiaoia e noho aiakua ole aoa, hookahi no makua o ke aupuni. Hora 12 awakea. ku aku k« haakai i KaUupipa, a me ka hookiulu* ole oa lele na lala « lea P®pa OU His Bl H A Widemano, Hon. S G. Wiider 4 me Df. | Trosseau ; ka poe i «e U e bo!o i uka e | makaikai po »i t ka Hon. A. S. Cfeghorn, ! oa Kaoka Pitkio roe Wythe, J G D ckio- | son. na mea Kakaa Nupep* a L. Sheldoo, ka haole moreoiona Byroo Adoois, D*vid Malo, nne L T lum»ialii ko makoo kakauoielo. I ka lele aoa aka i oka, na hookipa koke aku U o BiU Aowana. Ikk L»ira asa e ea Moi. A haU ako U keU poe i Kalawao e oaea a> i oa h»U, k* aoho aoa a m« ke ano o oa m*i pilikia, oa lele mai k* Moi ae kona mao akali a aloha mai i na mai i akoakoa ako ma kahakai o Kalaopapa. Maiaila, o« h«iotelo pokole aku ka moi ia lakoo, » oa koihoi mai Ukou i ka p*ne oo ia olelo me o» olioli a ake oa btira i ka ike Moi *o« Aohe » līolhi, a boi kohe ka moi il« 0 a o ka moko. Kolana halkohamai Lkpkka Aobe «Eoea • ae ku aa%koa moaoūiao so» i oai oaai, o ka maholo wale «ko ao »

ui waUom »a* » ke aupuni i ko k*»oo poe i hoopoiooi® ek« mii- U* »»ika » "• bi»le o» laaa U w*i piuU, □» ** bane, ua Upaiaia o» m» e »»• h»n»ii» rke ola kioo ma. U» nin»n»oēo »ku makoo iko Ukoa ni»o piliki», aohe o»e » Ukoo me< i c« «a» e boohai*h*l*. He w»hi hoohilah?»U ooko 00, o k« hi*i o»e m»i «> ka iit IU poe * hao» «e likei*'i »»«■ ka P«p« OU, i kekahi mimw» piliki» »i o k« «n» ilu . E la* k» o* 1» • t>e k* m », hiki ole msi i s* w« kopono, emi »ho I» kahi h»»«nu« 00 i» «• pohole. Ak», o&e i«o ooi oka o»n*io». aohe we» • hooh»1«h?»N »i. Ei* k» noi ok» poe iep*ra : Mai T«nuari iS66 » h fci i Apenl» 7 1874. he 1.155 k» heiuna p*o t Uwei» i K»l»»»o MaH »- ko mai o kei« heluoa, he 304 n» kane i n»»ke, 144 wahine ok* nni ona lepH*r* 1 ka Po»!ua iho nei, he 697, » ona kokua ho» e*ilii ba a» » *«» poe m»i m*» o* k»a»»»ina pwha i houhihi oo e noho m»lail», o» hik' aku i ka 184. He wahi k iu»loa iki ko m»koa no na kokoa mai oo k» han» ote, e ukui» aKu ai oo la lioi Ukoa e ka Pap» ke mahui I»kou. a h»n«i ii)»> in» m»i. Aohe nae pei» k» uoho »na oi» poe. Noho uo ahoohanohano wale iho l»kou, » •»« p»Un. , »1« , 10 wr*le iho p«ha i ktthi wa. Pehea U Ukoo e ike a> i k.i a han» >ho i p»o. A ke manao nei makou maī kei» pee mai k» nni «> n» hxi<>h»iahaU aao ole e hoopukai» mai uei ma n» uupepa. O ka |oa o ka piuU wai kahi i kiiia ai * ke kum» oka wai hookahe inai, 66« ! h1 kapnai, au» make ia oo na $1500 l'.t Uwa na lepera i n» m*a e ui ae ai. Aio hoi malaiU, ke ku la he hale kuai lole no ka Papa Ola