Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 19, 9 May 1874 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

MA KE KAUOHA.

 

@ H @ Esq. I keia @ I @ Wai a@  Kaka@ lelo no ka Makeke ma@  T. L@ mai.

H.A. Widemann

Kahina Kanaka

Keena Kaleialoa Mei 5, 1874

 

I keia la ua hookokuiaa o J O CARTER Esq @ malama @ Auponi

P. NAHAOLELUA

Kahiea Waiwai

Keena Waiwai Mei 5, 1874

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE SS: Mama@ o ka mana I @ mai @ e na Kanawai a me ke Kumukanawai o ko Hawaii P@ A@ ke @ o ka Aha Hokolokolo Kaapuni e malamala  ana I M@ ma ka Haie Hookolokolo o Hilo, mokap@i o Hawaii, k@ hoopanee @ ia @ a noho @ ka P@, ia 24 o @ A D 1@.  Ik@ e ko o Mana a me ke @ o ka Aha Hookolokolo K@ ie ma Honolulu, i keia ia @ o Aperila AD @74. (Kakau @ ) ELISILA H. ALLEN.

Ikea e

Walter R. @, Kaka@olelo Aha Kiekie @

 

Heeiaha Kuia Aupuni - Mai ka la @ o Aperila 1@74, a ma ia hope aku, e @ ana ka Papa Ho@ @una o keia me keia kamu kula iaia kekahi kula ma ka @ haole Koelani, ma Honolulu, ma ke ano he hana p@ i ka  O@hana, ke kakau ana i na @ kula a me ka ohi p@ ana i na dala mai kela me keia haumana.  I ka pau ana o @ me keia @paha kula, a lawe koke ae i ke Ka@ooleio o ka Papa ma kona Keena hana.

Aole e ae @ kuu wale ana o kekahi me ka @ ole I ka @ o ke kula koe wale no ka poe I ae ia e ke Kakano@ mamuli o ka mana i Haawi la e ka Papa ma ka @ e p@ ana ia mea.

O na @ a pau i haule ka hookaa ana o ko lakou uku kuia @ kekahi hapaha kula okoa, e hoopau ia ana ko @ ana i ke kula a @ pono i ka hookaa ia ko lakou @ no ka hapaha kuia i kea hope ae, ke ole e ne la ko lakoo @ hou ana e ka Papa Hoo@ no kekahi kumu kupo@  ou manao, a ke ole hoi i ae ia e ke @ e @ me ka inea i hai ia malama.

O ka uku no ke kuia ana ma ke kuia o Alanui Papa, (Kula o Beckwith) he hapaina no keia a me keia he @, a ma na kula o Kahekuoa a me Pokukaina, E@ma Dala no ka makahiki, oia he $1.2@ no keia me keia hapaha.

Ma ke kanoha a ka Papa Hoo@.

W. JAS. KAMIKA,

Kakauolelo

Honolulu, Aper 12, 1874@

 

Keena o ka Oihana Aopalapaia}

Honolulu, Aperila 11, 1874}

E HOI@KIA'NA na kula a pau o ke Aupuni, ma ka Poalua me ka @, la 2 a me 3, o luae e hiki mai ana; @koe ka Apane o Honolulu.  Na na Lunakuia o kela a me keia Apana e Hooponopono no ke ano a me na wahi kupono e hoike ai na kula.

E hoomakaia ana na Kula ao Kumu ma ka Poalima ia @ June, ma na wahi i oleioia malalo iho nei:

Hilo..............Hawaii..............C.H.Wetmore...........Kumuao

Wailuku..............Maui..............C.B Andrews................Kumuao

Honolulu..........Oahu

Kauai

Ma kela, ua Kanohaia na Kumu ao o na Kula Apana a pa@ o ke Aupuni, ka poe

@ i ka pomaikai o ka hanauna @ e akoakoa iloko o keia mau kuia, a e kuka pu no ka @ o ko lakou mau haumana.

@  ka hoike no na haumana o na kuia Apana e makemake ana e komo I Lahainaluna, ma ka ia 5 o @ ma keia a me keia apana, ma kahi i noho ai o ka Luna@ Na ua Lunakula o keia a me keia apana, a na ka @i aponoha e iakou paha, e hoike i na haumana, a e haa@ i paiapaia apono i ka poe i aponoia ma ia hoike ana.

H.R. HITCHCOCK, Kahukula Nui.

 

OIHANA O KO NA AINA E. E ike auanei na mea a pau e naua mai ana, ma keia ia ua hoike mai James H. Wodehouse Esq. ko Beritania Ko@aisina a Kanikela Nui, e ike aku la Mr. George Macfarlane, ma ke @ Kokua Kanikela Beritania, no ka manawa e kaawale ana o Mr. Hope

@ a m a keia, ke hoikeia aku nei, mamuli o ke @ Moi, e hiinaiia kana mau hana Kokua Kanikela Beritania a pau e ko ka Moi aupuni.

Haawila malalo o ko'u lima a me ke Sila o ka Oihana o ko na Aina e i keia ia 30 o Maraki A D 1874.

W.D. GREEN,

Kuhina o ko na aina e.

 

O@ HOOLANA I NA KULAHANAI KAIKAMAHINE HAWAII--Mai ka la i o lulai, a ma ia hope uku, aole e uku ana ka @'apa Hoonaauao i ka uku e uku mau ia nei, no na kaikamahine e hookomo ia ana ma ia mau Kula, ina ua oi aku ka nui o na makahiki i ka umi (10), i ka wa i hookomola @; a mai ia manawa, a mahope aku, aole e uku ia ana no na  kaikamahine i oi aku na makahiki mamua o ka umi @ (16)..

@ na hele mau ka haumana i kekahi kula o kela ano, mai ka umi (10) mai o kona mau makahiki, a huoioliia aku i kekahi kula e ae o ia ano, oiai oia e hele ana iloko o ka @ o ka umi (10) a hiki ka umikumamaono (16) o kona mau makahiki, e lona aku ana no i ke Kula ka uku nona; aka, e uku ia ana no hae no ka loihi o ka manawa i hala ai mai ke komo mua ana i ke kula ana i hele hope ai, ai noi ae ai hoi i ka uku nona; me ka hoomanao ole ia o ka loihi o ka manawa i haia ai laia i na kula i hele mua ia.

I mea nae e loaa ai ka uku i oleloia, no na haumana e hooioliia ana e like me ka mea i haiia maluna, e hoomaopopo pono la ka hookuu maikai ia ana o ka haumana mai ke kula i hele mua ia ai, oia iho no hoi, o ke kula e noi ana i ka uku no ia ano haumana, aia ia maiaio o na rula a ka Papa Hoonaunau i hoolahala i ka la @ o Iune 1865.

Ma ke kauoha a ka Papa Hoonaanao.

W. JAS. KAMIKA,

Kakauolelo o ka Papa Hoomanao.

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday, $2 a year

 

HONOLULU, MEI 9, 1974.

HUAKAI ALII NO WAIANAE;  Ma ka Poakahi ae, Mei 11, e holo aku ana na'Lii ka moikane a me ka Moiwahine e ike i na makaainana o laua e nonoho mai la i ka makani Kaiaulu o Waianae, oolaila e ike mai oukou i ke Alii Aimoku me ka paweo ole.  Aole ona manao nui i na mea e ae, o ke aloha wale no i buipuia me ka hooulu lahui kana mau mea nui.  E ukahia ana keia huakai alii e ka pohai alii o ke alo alii iho.

KE ALO ALII. - Ua oluolu maikai loa na ola o na Alii ka Moikane a me ka Moiwahine.  Aia ko laua hoaumoe ana ma Kinau hale.

-O ke Keiki Alii, he wahi k@ iho nei kona ma ka puu i kela hebedoma iho nei, a ua pohala loa, aohe mea i koe.

-Maluna o ka moku kaua Beneoia ka Moi a me ke K@aina o Oahu nei i ke awakea Poalua iho nei, kahi i makaikai ai i ka paikau ana a na koa.

-I ke ahiahi Poalua iho nei, ua hele aku ka Moi i ukaliia e kona mau ukali e ike ia Mi Kuke wahine ka lakou kumu nana i hoonaauao ma ka olelo palale e namu ia nei, he haole.  He hoomaikai kiekie "oa aku keia a kane haumana alii iaia.

 

"Ina ma ka aie ana i hapalua miliona dala i keia makahiki, he mea ia e hiki ai ia kakou ke hoomahuahua aku i ka nui o ko kakou poe uku auhau, a e hoomahuahua pu ai hoi i ko kakou mau loaa, a i ka hala ana o na makahiki elima, e loaa hou mai ana i ko kakou loaa lahui, he miliona-alaila mai makau wale kakou me ke kumu ole no ka aie lahui."

Ua haohao loa ia makou i ka heluhelu ana i keia olelo alakai a ko "Hawaii Ponoi," maluna ae.  No ka mea, o ka rula, he hana na@uao ole no ko kanaka ke k@o ana iloko o ka aie - pela ke aupuai, e like me ke kanaka.  Iua e komohia kekahi kanaka iloko o ka aie, he mea paakiki loa ke hoopau ae, aia wale no me ka hana ikaika a me ka hoomanawanui i na pilikia aole i kana mai.

I keia wa, ke noho aie nei ka lahui Hawaii ma ka $300,000 a oi aku, a maluna o keia ma@ dala, ke uku nei ka lahui i kela a me keia makahiki he $30,000 uku panee I mea e ukuia ai keia auhau koikoi, ke laweia nei he akehi hapa umikumamalua o ko kakou maa loaa e pau.  E like me ka leihi a kakou e uku aka ai i keia uku panee i ka poe i @ dala @ a loke @ oka alua, aole @ ia i laoloa e like me na dala he kaouakolo @ ina e @ ana i ka poe ma dala @ E@elani, a o Amerika paha i keia make @ keia makahiki.

I @ hooholo @ kako@ i kanawai e aie aku ai i $500,000 i hea e loaa mai ai i@ kakou keia p@ dala i makemakei@ e ke kuo aupuoi ka "Hawaii Ponoi."  Aole e loaa  ana maloko o keia aina, aka @ L@na a me Nu loka wale no e loaa ai.  Pehea e loaa mai ai ia p@ dala ke hele aku kakou iwaho e aie ai?  Eia, e moraki @ ana kakou i na aina aupuni a pau me ka @ kaa aku i kela a me keia makahiki @ $40,000 uku panee, kela pau dala aole hiki ke k@aia iho maloko nei o ka aina, aka e  lele aku a@ ma@ lok@ aku nei o ka aina a i Lanada a i ole i Nu Ioka paha.  Ina pela mau e oil@ aku ai he $40,000 mai ko kakou aina aku i na makehiki a pau, alaila ehia la auanei ka loihi o ka manawa a pau loa ke dala i ka hele iwaho, a waiho hou iho ia kakou e nele i ke dala keokeo a me ke gula ole.

Eia hou kekahi:  Ina e aie aku ana kakou i $500,000 i keia makahiki, a hui me $300,000 a@ mua e ku pai @ei, like me ka $800,000 ka aie lahui,  A i@a e uku ia ka uku panee, alaila, ua like ia me ka lawe kaokoa ae i ka akahi hapaono o ko kakou @au loaa makahiki.

A ka la keia e hookaa pa@ loa ia aku ai keia aie nui, heaha iho ka kakou?  Eia ke na poe a kakou i aie aku ai, ina ma Lanada, a ma Amerika paha, e olelo mai ai, ina aole e hiki ia oukou ke hookaa i ko oukou aie e like me ka ae like ana, alaila, e lawe no makou i na aina aupuni i mo@akiia mai ai, a ina aole e kaa ke aie, alaila, haawi pau loa mai na mokupuni a pau.

Nolaila, e maakala kakou e na hoaaloha a me na makamaka o ka aina kulaiwi, e noonoo kakou i ka kakou mea e hana ai o like pu auanei kakou me ke kanaka i moraki i koua hale a loaa mai ke dala iaia, uhauha ia i na lole nani, a i ka la hookaa keia, nele loa iho la ia a pilikia.  Kok@lo mai la na m@ o ka poe ana i aie aku ai, uwalu mai la i kona mau pono a pau a koe ka malo i ka puhaka, hookuu olohelohe ia uku la e hele kuewa me ka puana.  Nolaila ke hoao e aku nei makou ia kakou e makaala no ke komo ana aku e aie dala ia waho.  He hoihoi na maka i ka la e ohi mai ai, a he pupuku ino i ka la hookaa, no ka mea, o ka poe piepiele dala he paakiki loa lakou ma ka hana piepiele, a ina aole kakou e makaala, e lilo ana ko kakou aupuni a me ko kakou kookoa, a o ko kakou poe e ola nei i keia wa, he mau makaainana kuapapanui na ka aie ia hai.

I keia hebedoma aku e hoike no makou i ka@poe heluhelu i ka mea kupono e hana ai, a e pilikia ole ai kakou.

 

Na hana o ka Ahaolelo

A hiki i ka Poaha ino nei, oia ka piha ana o ke hebedoma hana o ka Ahaolelo.

Na hana ano nui o ka la mua, oia ka wehe kino ia ana o ka Ahaolelo e ka Moi me ka haiolelo alii mai ka noho alii mai, a me ke kohoia ana o Hon. C R Bihopa i Presidena no ka Hale.

Poalima mai, ka lua o na na la hana, oia ka waiho ana mai a ko Hanalei e hoemi@ $35,000 no ka Moi, - o ke noi hoonui lilo a $3,500 no Honolii, ka waiho ia mai o aa Komite ku mau o ka Hale, ka hoolaha ia ana mai e ka Loio Kahina he 10 mau bila, hookahi o ia mau bila he ilio hae,-a me ka hoopanee ana o ka hale no ka Luna Aupuni make Kakela.

Poaono mai, ke kolu o na la hana, na hoopii e hookuu i na auhau o na makua elima keiki, - e papa loa ia na Luna Aupuni aole e holo b@lota, - e heo@ioia o Kauka Akana i kauka mai pake no Kalihi me Kalawao, - e papa loa ia ke koai w@ona - ka halahu o ka luna o Waialua i ka iliki ana mai e hoopau i ke Kuhina Waiwai, oiai e waiho ana no ka hoike ma ke p@kaukau, ka hooholoia ana ao na nopepa a me ka lawe ana mai o ka luna o Waialua he olelo hooholo, a hoihoi hou no me ka holo pono ole.

 

Poakahi, la hana eha, ka lolelua'na o ka hale a hoole i na nupepa aole make kuikui malamalama - ke noi a ko Molokai i $2000 no na alanui, ka hoopaapaa ana no na poo leta, kela me liilii loa, a me ka noonoo ana no ka hoololi Kumukanawai o na Hale Ahaolelo Elua.  Mahope o na olelo ikaika a na Hon. Mikalemi, Naukana, Haupu, Nawahi, a me Aholo ma ka aoao mai o na makaainana, na waiho mai ka Loio Kuhina he haiolelo koikoi e pili ana i ka pono o ka hookaewale ana, oia keia:  "O keia hoololi Kumukanawai aole ia na ka Aha Kuhina hou, aka na ka aha mua mai.  I ka noonoo ana i keia mea, he mea maikai ka hoomanao ae i ko kakou mau mea kuhao O ka hooponopono aupuni maikai i ikeia ma kekahi mau aina, he mea ole ia m@nei Eia wale no ka @inao, he hiki anei i ka lahui ke hili@ai a koho i na kanaka naauao wale no i mau lunamakaaina?  Ina e loli ae ana, malia o maikai, a @ ole e oki loa paha.  I keia wa, o ka huina o na alii a me na Kohioa he 17 i ka @8 lunamakaainana.  Malia paha o koho no na lunamakaainana a pau me na alii, aka, ina aole e makemake ka lahui, aole laau lapaau e pakele ai.  Ma na mea i maa, he hana ino keia, no ka mea, na ikeia kekahi mae hoa e haka pono aae na maka a ma  kahi a na kuhina e kau ae ai na li@a, alaila kau pu ae la.  Aole i kohoia mai ka lunamakaaianana e hele mai e @ i ka pomaikai o k@ mau pakeke, aole i ko ka lehulehu.  O ka h@le o na makaainana, oia ka hale ma@a maoli, no ka mea aia no iaia @ paa o na kaula kaohi o ke mana o ke waih@na aupuni.  Aka, me keia mana, he pono e hoohui p@ia me ka naau@o.  Ms Amerika Hoipu@ o ka @ ka manowai o ka mana o ka lahui, a me ka hale olalo.  I ka wa elua hale, aole e pupuahulu na hana.  I kekahi manawa na hiki i ka poe pihoihoi ke hooholo pupuahulu iloko o ka hale hookahi, aka ina elua hale, e lawa ka apa ana iloko o ka lua o ka hale, hoea e mai ko ka lahui inaina no ia pupuahulu a nele iho la, oia ka mana o na hale elua.  Ina e koho au e koho ana no ka hookaawale ana i elua hale no ka pupuahulu ole, aka me ka noonoo akahele a oiaio."

 

Poalua, ka lima o na la hana, na hoopii e hookaaia na hana hou a pau ka aie lahui i ka ukuia, e papaia ka hoohana ana i ka paahao ma na moku, e hoonoaia na ia kapu, e ae ia na kauka Hawaii e lapaau lanakila, (he wahi koena naaupo paha.) ka pepehi ia o na hale elua, (ka mea i minamina nui ia e ka poe naauao a pau, koe wale no kaholona,) ka hoopaaia ana i ka Loio Kuhina iloko o ka Ahakuhina, ke ana waiwai no ka poe koho, ke ana waiwai o ka poeikohoia, a me ka hoopaaia o na lunakanawai e holo b@ lunamakaainana no.

 

Na Hou Kuloko.

Makena mai nei ua mea he ipu haole i keia wa.  Auhea, o kona wa no nae hoi keia.

Ua hoihoi hou ia aenei o Penikala ka ma ka oihana wai o Honolulu nei, a ua pao o Kapena Lono.

Ke noiiia nei na poino o ke "Kilauea," a me he mea la, e hoomaka ana paha kana aukai ma ka la 18 aenei.

Ua pau i ke ahi ma ka la 25 o Apr. i hala, ka hale noho o ka Hui Hanai Holoholona o Kohala  A ua poho paha he $4,000 a $5,000.

O ka luahine nana i ulana i ka moena pawehe i makanaia iho nei i ka Moi Kalakaua, ua aneane 80 paha makahiki, a ei ae no ke noho mai nei i Aala.

 

HEAHA LA AUANEI ka hana hookelakela a ko Honolulu nei ma ka la 11 aenei o Ione o hiki mai?  Oia ka la i hookaawaleia ai e hoomanao no ka na'i aupuni nui kaulana Kamehameha.

Ma ke ahiahi o ka Poakahi mua o Iune aenei, e kohoia ai na luna nui o ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu nei.  E ike ia ana ka iniko o na malimali leo o na luna hooikaika ma ia po.

Ua loaa mai nei i ka Hui o Schaefer ma maluna o ka moku kalepa mai Bosetona mai, he hookahi tona laiki i pau ole i ka ihi no Karolina Hema mai.  I laweia mai nei he anoano kanu.

I NA KAHU EKALESIA - Ina ua nele kekahi o na ekalesia i ka Palapala pai hakahaka ole no na helu ekalesia o na makahiki 1873-4 e palapala koke mai i ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii, a e hoouna koke ia aku no.

KANELA AOLE "MEKIA." - Ma ka hookohuia ana o Mekia W.L. Moehonua i P@ku no ka Moi, ua haawi hou ia iaia he oihana hanohano, he ukali ponoi no ka Moi ma ka inoa Kanela.  Nolaila ma keia hope aku he Kanela kona kahea ia an.

"KUKULU KII I KAI O KAHUA." O ka mahanahana keia o ka lehulehu o ka miki ana aku o ka hoolohe puhi one ma ke ahiahi Poaono aku nei ma Pohukaina, oi kali aku, a aohe hiki nui mai o ka poe lehelehe kani, a hala wale no ka wa o ka hoolohe ana, a puana ae la makou, "Kukulu kii i kai o Kahua.

Ke mahalo nei makou i ka hoomaka ana o ka Ahaolelo ma na mea liilii e ai pakiko ma ka hoolilo ana, aka, ina e hoolilo ana lakou no ke poo leta kakau waha malu, na berena paakiki, na waiu bata, na wai momona i mea e maona ai ko lakou opu a lololi ka noonoo, alaila, aia malaila ka hemahema.

Ma ka la 5 iho nei o Mei, oia ka piha ana o na makahiki he 48 o ke Kanela Moehonua, a ua malama ae oia i wahi paina poaa ma Halaaniani me kona mau hoa lunamakaainana o ke poo nahoahoa.  Ua hanauia oia i Mei 6, 1826.  Aohe no i lu'a iho, me he mea la a e loaa hou no ua mau umi makahiki o keia mua aku.

Ma ke ahiahi Sabati iho nei, maloko o ka luakini o Kaumakapili, @ haiolelo mai o Dr. Wythe imua o ke anaina Hawaii nui i akoakoa mai, me ka hai maopopoia ana mai o na kumu e ulu ai ka lahui Hawaii a me kona kulana mawaeoa o na lahui naanao.  E puka ana kana haiolelo ma kekahi wahi e ae o ka pepa o keia la.

KA AHAAINA A KA HELU 2 - Ma ka po Poaha i hala, ua hooko ponoia ka aheaina hulahula hoomanao a ka Poali Kinai Ahi Helu 2, no ko lakou hiki ana aku i ka 25 o na makahiki a ia puali i ku ai.  O keia no ka puali moa loa o ka oihana kinai ahi o Honolulu.  Ua mahaloia na me a pau, a ua houhanohanoia me ka hiki kine ana mai o ka Moi.

 

HOONAULU HOU - Ua ike iho makou i ka wehe ana ae nei a kahi keiki Tela Hawaii, a "P@," ma i ai @ nui ai mauka iho o kahi o Akona i Aianui Beritania mamua aku nei.  A eia laua ma Alanui Moi, ma Ewa o ka halekuai o Kahela me Kuke; kahi i hoonauiu hou ai ma ka oihana tele lole Ke manao nei makoa, aole paha ho@ laua e huai loa maia hou aku.

 

HE HOOKAMANI KA! - Maka Poakahi iho nei, ua hoopauia ae he 22 ana makai kiai o ke kulanakauhale nei, mamuli paha o ka lawa ole i na uku.  Ia wa i hookunia aku ai, o ka hoi nui aku la no ia, inu i ka wai one, a hele ma na alanui me na huaolelo @ i ka waha a komo wa'e i ka pa o ke Aliiwahine Emma, a ano haunaele maoli i ka lakou walaau nui.  Ua pau i ka hopuia kekahi poe o lakou, a ua pokeokeo ka palahu.  He hookamani maoli ka i ka ike'ku.

Ma ke ahiahi Poalima aku uei i hala, ua malamaia he paikau kinai ahi ma na wahi i hoana okoa ia a o na Luna Hoohaua wale no ka poe i ike.  Ua puka ae na kaa wai a pau me ko lakou mau hoa he nui, a o ka helu 4 paha, aole i 12 poe hoa, e ole kamalii ua lakou i huki a i pauma.  Hoopalaleha no hoi na hoa o ia puali.  Malia no hoi paha, aohe makemake o kahi poe, heaha la hoi ka mea haalele ole mai, a hookomo ae ana ona poe miki ma ia wahi.

 

PAKELE KA ONOHI MAI HEMO - Ua menemene makou i ka ike  ana aku i kekahi o ko makou hoa hoolealea, ma ka Poalua'ku nei, i ka ike ana aku me he hua kukui la na maka'i ka hele a pehu, a e lele ae ka onohi ina la ua makapaa.  No ka rama no keia pomo, aolaila, mai hoopa hou oe ia mea, malia o ka hana ana keia i loaa ka ke, hana hou aku oe, "haha poele ka papai o Honolulu."  "O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make."

 

HU KA AKA IA OE E WAIALUA - E aka @ ka hoi a mamae ka iwiaoao ia oe, i ko awala ana mai nei i kau Olelo Hooholo imua o ka Ahaolelo.  "E hoopau i ke Kuhina Waiwai e noho nei."  Ea, mai hoowahawaha oe i ka ka Moi mea i hoonoho ai, no ka mea, ua ike no kela i ke kupono o ia kanaka ma ia wahi.  Ka i no paha o ka hoemi mai kau i na lilo, a me ka imi aku i kahi e ulu nui ai na loaa, i pau ai ka aie lahui; aole paha o ka hana i olelo hooholo ha@h@ ma ke kua o ka Hale.  Heaha keia ou?  'He maamaa ole no no'u i ke ku hoe.'

 

OIHANA WAIWAI - O ka hookohuia ana o Keo Kaaka Esq, i malama buke nui no ke aupuni ma ka la 5 iho nei o Mei, ua pahola ae ia me ka manao mahalo a hoapono like maluna o keia anaina.  Me he mea la aole paha hookahi kanaka kupono e ae iloko o keia aupuni e like me ia ma ke akamai i ka malama buke a ma ka maa ma ia hana nui o ka malama ana i na helu.  O kona kohoia ana, he kaa ana ia o ka mahalo maluna o ke Kuhina Waiwai a me ke aupuni, oiai ma keia hope aku, e'malamaia na helu o ke aupuni me ka hoopono a o kana mau hana e hookoia me ka hiliuai.

 

HOOHOIHOI MIKIALA HANA - Ma na la o kela pule aku nei, ua ike iho makou i kekahi Olelo Hoolaha, a kekahi mau Ona Waiwai o Honolulu nei; Messers Hackfeld & Co. (Kale Olelo e ma)  E haawi ana i ka lakou makana hoohoihoi i ka poe e ake ana e hana ma ka lakou mau hana, no ka uku, hookah@ dala me hapalua no ka la, a he elua dala ma ka po.  A ina pela ae ua mea ona waiwai e hoohaehae ae ai, aiaila, e p@ ana paha na uku hana o ko kakou mao poo la.  A ke manao nei makou, oia ka hoohoihoi mikiala hana @, aole o ke akamai kamaiho wale @ no, a o ke pikanene me Oa @ae oo na haawina uku.

 

Ua pahola ae kekahi lono, e kuai kud@laia aku ana ma ka @ 6 o Ione e hiki mai ana ka Hale Hookolokolo aupuni ma Honolulu a me kona pa e poai puni ana.  He mea kupauaha keia i ka nana aku.  Ke waiho mai nei kekahi poe mea dala aloko o ko kakou waihoua aupuni i ka lakou mau dala me ka morak@ ole ia o na aina aupuni no ka mea, ua hilinai lakou no ko kakou inoa maikai, aka, ina e lohe ana ka poe i hoaie wai ia kakou e kuai wale ia ana na aina aupuni, aole anei e ano pihoihoi mai ka poe mea dala i ho@ m@ a noonoo ino iho me ka hilinai ole mai?  Eia kekahi, he wa emi loa keia o ke kuai ana o na ama oo ke dala ole, a eia ka iloko o ia wa dala ole e ho@loia aku ai ko kakou mau aina ma ke kuai kudala?  E noonoo pono kakou a mai ae aku e kuai wale i na aina aupuni i ka wa kupo@ ole.

Ma ka la 22 o Apr. haiolelo ka Moi ma ka luakiui o Lanakila ma Hauula, i ka pau ana o ka heiolelo alii, lawe aku la o Keaunui i kana kaikamahine muli imua o ka Moi, na honi mai ka Moi i ke kaikamahiue nuku, me ka ninao mai o Kalani, nau no keia kaikamahine?  Ae aku o Keaunui ae na'u no, aia ka makuahine ma-o, na hapai hou.  Pane mai ka Moi, "a ina o honau e kapa aku i kona inoa o Kahooululahui," a ua ae ia aku ka leo o Kalani.  Ma ka po o ka la 24 i ka Moi ma Ewa, @ 2o ka po hanau iho la o Mrs. Hellen K. Keaunui, a ua kapa koke ia kona moa o David Kahooululahui.  O ka 13 ia o na keiki a laua, o kekahi hunahuoa ia o ka ulu o ka lahui, pomaikai ke aupuni ina pela na wahine a pau mai Hawaii a Kauai.

 

Ka Holo Makaikai ia Kapalakiko.

(Kakaniae Hon. J. Hawahi no ke Kuokoa.)

No ka pa pono mai o ka makani mamua o makoa, nolaila, ua huli makou i luna a i lalo ia ma@ la, a ma ke 34 o na la, ua ikeia, ua hala ae makou, he 200 mile ma ka akau o Kapalakiko; a no ka oa maikai ana mai o ka makani, no hooiho makou e komo iloko o ke awa.  I keia wa, ua ano oleualena mai la ke kai i ka nana iho, e like me ke awa o Hilo ke nui mai ka wai o Wailuku, pela io, no, no ka ikaika o ka iho wai mai uka mai; nolaila, ua lilo ke kai i mea olenalena.  I keia wa, ua paapu loa mai la na ano manu a pau oloko o ke awa o Kapalakiko, eia iwaho loa kahi@ auwana hele ai, he nani no ia poe manu ke nana aku, keokeo kahi, kikok ko kahi, eleele kahi nunui kahi, liilii @ hoi kahi, lele kekahi poe iluna, hoi kekahi poe ilalo, a o kekahi me he honu ia.

A ma ke kakahiaka Sabati, Maraki 29, hora 9 A.M., na ike pohihihi aku la makou i ka aina, e moe loini ae ane  mamua o makou; he mau haneri mile ma ka aoao maluna a malalo o ka ihu o ka moku o makou e ku lalani mai ana na mauna, mamua kekahi, a waha mai la hoi kahi mahope e kiei mai ai.  O Kaleponi wale no ia aina a makou e nana aku nei mai luna a lalo.  Naua pono aku la makou a ike i kekahi puu kie kie e ku ana i kapakahakai, e aiai mai ana na hale oluna; he mau hale kukui malamalama ia o Point Rayes ka inoa oia wahi Mai ka hora 10 a hiki i ke ahiahi, ua ike pinepine makou i na Sila, he poe ano like lakou me na ilio, e au ana iloko o ke kai.  He ano papau ke kai o keia wahi a makou e holo nei no ka mea he ano popoi iho ka ale mehe nalu la.  Ma ke hora  2 ae, ka alo'ua makou ma ke alo o ua hale kukui nei, a hooiho aku la ka moku o makou i lalo e komo i Kapalakiko; a i ka naua aku me he la he 30 paha na mile ko makou kaawale mai ke kulanakauhale mai.  Ma ko'u nanaina aku uliuli maikai na mauna, e kuku mai ana na laau paina iluna o na puu, a ilalo hoi o na awawa, ma kahi a makou e holo aku nei.  Ike aku la no hoi makou i na moku he lehulehu wale, e hoopuka mai ana, a e hookomo aku ana mamoa a makou; a ia huli ana ae ma ka aoao hema, ikeia aku la kekahi mau mokupuni liilii kiekie, e kuku lalani ana, he 25 paha mile ko lakou kaawale aku iwaho o ka aina mai ke awa mai o Kapalakiko, Farrllones ia pae moku, elua keia mau mokupuni he mau hale kukui ko luna.

Mahope iho o ka hora 5 PM., ua kaa pono loa ae la makou mamua pono o ke awa e hookomo aku ai, me he la he elua a oi ae paha na mile ke kaawale mai ka Puka Gola mai, (Golden Gate,) oia ka inoa o kahi haiki o ka wai e hookomo aku ai na moku mawaena o na lae aina.  Ma ka aoao akau o kahi e komo aku, he mauna kiekie, me na kualapa a me na o awa'wa; a melona o kekahi o keia mau kualapa kiekie e ku ana ma kahakai, he hale kukui; a maloko iho o kekahi wahi lae malalo iho o na hale kukui nei, oia kahi e ku ana na moku Pailaka  Ma ka aoao hema hoi, he aina ahua a ano palahalaha hoi, e moe loihi aku ana i ka hema.

I nei wa, ua ike maopopo loa ia aku la o Cliff Housse, he hale nui ia e ku ana i kahakai, ma ka aoao hema o ka Puka Gola; oiai hoi kahi e hoonanea ai ka poe i hele mai, mai ke kulanakauhale ma o Kapalakiko, e makaikai i na liona opiopio o ke kai, oia hoi na sila he lehulehu wale, e noho ana maluna o na moku pohaku liilii mawaho mai o kahi e ku ana ua hale la.  E ike ia aku no hoi na papu e kuku mai ana manua pono o kahi e hookomo aku; hookahi wahi papu maluna o kau wahi mokupuni e kaawale iki aku ana iwaena o ka moliwai; a o ka papu nui @, e ku ana oia ma Lae Papu, (Fort Point) ma kahikai o Presidio, kahi noho o na koa kiai @ me ka poe Puhi One o ke Aupuni ma ka mokuaina o Kaleponi.  Maluna aku o na ahua, e ikeia aku ai ke aiai mai o na kia mahala he lehu lehu wale e kuka mai ana iluna o Lone Mountain a me Laurel Hill, me he kulanakauhale la e kuku ana iluna o na puu, a ahi iho la ilalo o na awawa, a malalo hoi o ka uliuli o na lau laau paina.  He mau pa Ilina noia e ku kaawale iki mai ana mawaho mai o ke kulanakauhale.

Ia wa no, ike maopopoia'@ la kahi moku kialua, eia ka o ka moku kialua Pailaka Helu 2, e kii mai ana ia makou; a o ko makou popolua iho la no ia, mea ia mamao loa, he mau minute pokole wale no, hanuu ana ka ale o ua wahi moku nei ma ko makou aoao, aohe i kana mai ua mea he holo, he@ha ia ka holo o ko kakou @ ku@ nei, ke hoohalikeia me ia la; aole no hoi kau o ka holo hooponopono mai, he hele ulau'u loa no, me he la i ka'u nana aku, e hookui mai ana no i ka moku o makou, eia ka aole.  I ka'u hoomapopo aku, me he la elua wale no anana ke kaawale mawaena o ma kou, mamoa o ka huli ana aku o ua wahi moku Pailaka nei mai o makou aku; Iloko o na minute pekole loa, ua lele iho la ke pailaka me hookahi sela  iluna o kahi waapa uuku, a pilikoke mai la i ka moku o makou, pii mai la ke pailaka, a huli hoi aku la kani sela, a emoole, loaa koke mai la no i kahi moku, hukia ae la iluna, a o ka huli aku la no ia o ua wahi moku nei, e alualu ana he moku hou aku.  Me keia mea, ua oi loa aku ka eleu a me ka hikiwawe o ko laila mau pailaka mamua o ko anei nei.

Ia kau ana mai ao o ke Pailaka, o ke kuea ae la no ia o ua ia, a o ka hoohuli koke ae la no ia o makou e hookomo @ ke awa, he ano papau a ololi hoi kahi kupono e hookomo aku ai, e mimilo ana ka wai me ua nalu liilii e popoi ana ma ka aoao akau o ka moku o makou, e huki ana ka wai o ka muliwai i kai, no ka mea, ua hooma@ ke emi ana o ke kai, aka no ka ik@ na ole o ka makani mahope  ponoi mai o makou, nolaila, ua lilo ka uana o ka wai i ole i ka ka holo  o ka moku.  Ia makou no a kaalo ae ma ke alo o Lae Papu, ua ike ponoia aku la na hale ma ka aoao komohana o Kapalakiko; ua uhi paapuia na puu a me na awawa e na hale, aka he ano hoowahawaha aku la wau i keia aoao o ke kulanakauhale no ke ku iluna o na puu, a ma na awawa, eia ka he nani loa ia mau wahi ke lele'ku i uka.

(Aole i pau).

 

KEAUOKALAKAUA

Na hana o ka Ahaolelo

La Hana 2 Mei 1, Hora 10 AM Halawai ka Hale.   Hon. C. R. Bishopa ma ka noho Pule ke Kahunapule.  Heluheluia ka moolelo o ka la i hala a aponoia.

Hoohikiia ka luna o Wailuku o Hon. Mr. Kepoikai e ka Lunakanawai Kiekie E. H. Allen.

 

HELUHELUIA NA PALAPALA HOOPII MALALO NEI

Mai Wailuku mai, e kue ana i ko ka Hale ae ana aku i na hoololi Kumukana wai.

Mai Wailuku mai, e noi ana e hoonohoia i ekolu agena o ka papa ola ma na apana pakahi

Mai Wailuku mai, e noi ana e haawaiia ka mana hookolokolo i ka Lunakanawai Apana o Wailuku mamua aku o ka $500.

Mai Wailuku mai, e noi ana, o ka olelo Hawaii ka olelo oiaio o na h@na Aupuni.

Mai Wailuku mai, noi ana e weheia o Kahului i awa ku moku.

Mai Hilo mai, e noi ana, e hoopania ka auhau medala o ka Ilio.

Mai Hilo mai e noi ana, e hookaawaleia i $3500 no ke alahaka ma Honolii.

Mai Hanalei mai, e hooemiia ka uku o ka Moi i $35,000 a i elua wale no Kuhina.

Mai hanalei mai, e noi ana i $1,000 no ke kula Beritania malaila.

Waiho mai o Hon. Mr. Nawahi he olelo hooholo, e kauohaia ke Kuhina Kalaiaina e waiho mai i na palapala hoopii ia Mr. Kepoikai o Wailuku.  Waihoia ma ka papa a hiki i ka wa o na palapala hoopii.

Waiho mai ka Peresidena i ua Komite ku mau o ka Hale malalo iho nei:

KOMITE NO KO NA AINA E - His. Ex. J.O. Dominis, Hon H. A. Kahanu, S. Kipi, C. K Kakani, C.K. Kapule.

KOMITE WAIWAI - Hons J.I. Dowsett L. Aho@, P. Isenberg, D.H. Nahinu J. Kauai.

KOMITE NO KA HOONAAUAO - Hons. L. Aholo, P. Haupu, P. Isenberg, J. Moanauli W.C. Lane.

KOMITE MALAMA OLA - Hons. W.T. Martin, S.G. Wilder, J.A. Kaukau, S.M. Naokana, D. Kaukaha.

KOMITE KALEPA MAH'AI A ME HANA LIMA - Hons D.H. Nahinu, J. I. Dowsett, G.W. Napaepae, P. F. Koakanu, R.P. Kuikahi.

KOMITE O NA AINA AUPUNI  A ME NA HANA NOU - Hons P. Isenberg, E. Mikalemi, S.K. Kupihea, N. Kepoikai, J.H.S. Martin.

KOMITE KOA  - Hons W.L. Moehonua, J.A. Cummins, A.S. Cleghorn, H. Kuihelani, T. N. B@ch.

KOMITE HO@ BILA KANAWAI - His. Ex. J. O. Dominis, Hons J.P. Parker, J. Nawahi, W.L. Moehonua, J. Kakina.

KOMITE O NA BUKE HELU - Hons. A.S. Cleghorn, L. Aholo, D.S. Kupahu, J.P. Parker, J. Kahai.

KOMITE PAI PALAPALA  - His Ex. H.A. Widemann, His Ex. A.S. Hartwell.

Hoolaha mai ka Loio Kuhina, e lawe mai ana ia i na Bila malalo iho.

1-He Bila e hoopaa ana i ka mare ana o na wahine Hawaii me na Pake i ike ole ia ka m@ mua ana.

2-He Bila e hooponopono ai i na hoa o ka Hale Ahaolelo.

3-He Bila e hookaawale ai i ka Mana Noi Hooko i ka wa e make ai ka Moi me ka Hooilina ole.

4-He bila e hookaawale ai i ona Hooia o Buke no na Malama Buke Helu o ke Aupuni.

5-He Bila e hoohoihoi ai i na Laina Hooholo mokuahi me na Aina e.

6- He Bila e hoomana ana i kela a me keia aoao e hoo@ no lakou iho.

7- He Bila e haawi ana i ka mana i ka Moi e hoapono a e hoole i kekahi mau Haawina o ka Bila Haawina.

8-He Bila e hooponopono ai i na kuleana e koi@ mai ana e na mamo.

9- He Bila e haawiana i ka mana i kekahi Komiaina e hooponopono i na Kanawai.

10-He Bila e hookaawale ana i ka hookolokolo ana o na Ahi hooponopono wai wai hoilina.