Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 21, 23 May 1874 — Ka Holo Makaikai ia Kapalakiko. [ARTICLE]

Ka Holo Makaikai ia Kapalakiko.

[Kakauia e Hon'. J. Nawahi no ke Kuokoa.]

la wa qo a makou e hookomo aku nei, u.i kuhikuhi mai kekahi makamaka o'n, (Charles Kaiaiki,) i kahi noho o Mr \Veaver, ka hunona a Limaikaika; e ku ana kona hile mn kekahi awuwa malolo o Laurel Hill, uliuli oiaikii na iaan paina o ia w«hi ke nana aku, a oiai makou e holo 'na muwuho ae o keia wahi, un ike aku li makou ia Mokupuni Kao, (Gott Island) aia ia mokupuni mawaena o Kapalakiko a «ne Onalana, a he ike ia ako no oa kauhale o Okulana e kuku mai ana ma keia kapa o ka muliwai. Ua napoo aku ka la i keia wa a makou e hookumo aku oei, a o ke ahiaiii S «bati no hoi ia ; ia makou i kaalo pono ae ai mawaho o ke kulanakanhale, aohe i kana mai ua mea he paiaikuli o na pepeiao; e hauwalaau ana ma o a maanei o ke kue kani aoa oa oeoe o oa moku ain e uakeke ana n& hoila o na kaa, e kakani ana na bele o na halepule mao a maanei, a e kani ana hoi na Bana wi* kela wahi keia wahi, ane hiki ole ke hoomnopopo pano i ka leo o kou kokoolua ke kamailio mai la oe. Ua hoomalamalama ia ke kuiaoakauhale holookoa me ke gas, a he mea nani ke ike aku i oa kukui e ku lalaoi aoa mai lalo aku nei o ke kulanakaohale a iluoa o na puu, a pela oo ma na alanui « pau, mi» kahi papu like, a ma oa awawa, e ike poao aku no oe i oa mau lalaoi kukoi oei e ha-! lili mai ana. I ko makou wa i kokoke aku ai e pili i ka uwapo Harrisoo ma ka lae Riocoo, o ka pili mai la oo ia o na Hope Luoa Dute Awa, a pii mai aoa iluoa o ka moku o makou, me oa lipine liilii olaula, a me ka we pa kuni, me ka ipu kaleui ; aoko lakoa ioaoa ako la oo ia ma o» puka e wehe ai i ka okaoa, mamoa a muhope, a o ka paa mai la no ia o ia mau wahi i ua mau lipine oei, me na makai & kiai aoa, o lawe malo ia kekahi ukana; he haoa maikai loa ia. I keia wi, oa pili aka eoakoa i ka awapo, • ia pili aaa aku 00, ua mahaoi e aku la no •o e lele iaka, oo ko'u makemake e hehi e i ka lepo o Kalepooi Mahope iho o ka bora 7 o ia ahiahi 00, ua pii aka la au me ko'u kokoolj* C. Kaiaiki, e holoholo, a e i haoahaoo aku boi i oa «a oluolu papohea o ke aoo ahiahi e kololio mai ana mai na oawawa olu kohai mai o ka aioa go!a v a i paa »e ai boi ke poluea moku oia holo'oa mai; a pao ka holoholo aoa, oa boi mai no e oaoe ma ka aoko. Ma oeia wahi la auo wale mar la oo kē alohi. o ka aioa haoao, a roe na mea a pau, a paana ae la : M Aloba oo hoi ka ooho'na o »a aioa, Ka oenee mai a ka obo i ka oakele." Ma ke kakahiaka ae o ia la ia*i t be la maiie loa ia, oa ahu wale mai la oa wahi a pau o ke kalaoakaohale, oa mauoa, aa poo, iote q« oawawa e kokoke mai aoa ; a ike pa ia ako la oo oa omui» moliwai e

pii aku ai i Kakiirsmeta, « poU hoi mo ko S*a Iv>se miu» wa» 0k« auai vni e pii ai i Sdk4rimi'U, ot pslah«Uha is, tnawaena o 6 a 7, a 8 psha mile ke :tke» ou kau wahi, a he I;I8 ;nile k» loihi e pi» ai na enokuahi ilaila, he ololi aku o uka io« ; o ka inaoa wai hoi o Stn lose. uu ano hke no tne ia ke akea m« k»u wahi, aka ua pokole mai kona loihi i5O tuile waie no. Maauei *o e hoike aku ai no KapaUkik > pouoi iho :— O KapaUlniko, oia ke kuUnakanhaie nui loa oka mokuaina o KaUponi. Ke ku nei «uaiuna o na puu eha, a m» na kahua palihalaha, a me ua avi«:i no hoi ; aia h>« ina ka aoao hema ke kai ku >no o KapaUkiko, e huli ana oia i Akuu a rne ka Hiki* na Akau, e naua pono aku am i k<» nluwo hiwehi o na luu Uau o na kuianakauhale o Okaiana a me Alatnida, eoa kela kapa mai o ka muliwai 0 ka uui o na kanaka o ia kuUnakauh*ie, ua oi aku ia mimiu o ka 4 200.000, me he mei la u» pa ha ko laiU inau kaaaka i ko ll »waii nei Paeaina holookoa a pau. Ma ka hoike ana mai a kekahi mea i ka* m-ianu» ia wahi, ua manao oia he "20 000 na pike iloko o Kapslakiko, a he 30,0i)0 ua luelaio, n he like no paha me na ame na Farani. Ona lahui uae i lehulohu lo.i, a i >tue like a like paha, oia na G<* remani i a me oa Amenkn ponoi. Aole hoi au e poma ~i Ra hoike akn, aia iloko o ia leliulehu, he elima m»n Hawaii ponoi, a ewalo hap* Hawaii. Iloko ona Huwaii hoonahi Wahiue no ka Uaukinki o Makawao.

M:i ka nanama aku o ke kulanakauhnle tne he lt», uia a he 14 kulanakauhaio o lio lntn t alaila ane like aku me Kapalakiko. Inn oe e pii <* luna pono o ka pnu nana'ku, «ohe i kana mai o ua mea he hale, aohe oe e ike aku i kekahi aoao, a ina hoi e bu!iV oi<i keknhi aoao e naoa ai, poiiuliu ana na hale. loa oc e huli pono a n.ina aku i na muliwai, aohe i kani mai ua mea he moku <» keia me keia auo, e ike aku no oe i na moku pea, n* mokumahu, na waapa lawaia he lehulehu wale, e holo aua iuk » o S.iksrameta ame Sana I»ae f a e boi mai ;tn*»; e holo ana i Ukaiana ame Alnmid «, a e hoi mai ana ; e hookomo mai ana ma ka Pnka Gola, • e hoohemo aku ana, he kuakeo wale no na ka wai o ka huila o na mokinhi, a pela me na inoko pea Ina hoi oe c naiiH iho ilalo ina na uwapo c pili ai ua moku, aohe i kana mai u» mea he m<<ku, ua hele a haualaoa oa kia ; me he la no ua aneaoe e 1,000 ka huina pau o ua moku- Oka kuhi ona kohakai uwapo i paa i ke kuia e oa inoku, oa like ia me ka loihi mai Laeahi a Uonolulu, a o kekahi rnau uwapo aku he waiho wale oaai no. O na alanui hoi, oa oi ako ia mamua o kn 200, a ina e nana pono ibo oo iialo o na Alanui m«i lana iho o ua pua, e ike ihn no oe i nakaoaka me he naonao U ka inana iho raa oa alanui, me na aahu eleele wale 00. I ko'u mau la a pau i noho ai i Kapalikiko, aohe uo au • ike iki i kekahi wahi kane e aahu mai ana i ka aaha keokeo, he paa eleele wale no ko iakou, aka, he hapa uuku io§ nae o na wahme e komo ana i na aahu keokeo, a hinahiua, a me ke ano Mu 0 ka eleeie oo ka noi. He mea na hou ka'u i ike aku i na w&hineo ia w«hi ; he kohu Bea kekahi p>e o lakou ke nana aku ina kahiko lla kahei ia ka ai a puoi i na ili hulu (Rabtka paha) a pela no hoi ua lima ; o ka papale ho>, oia aoa 'oo ; o ko lakon Ukeke, he hulu wate | no, kohu akua huluholu o ka mauoa ke | nana aku loa paha e komo mai ana ke- | k*hi wahine o kakou ia aoo paikini, aole 1 p»ha i kana mai ua mea he akaaka ia ; aka ma Kapalakiko, he oani iho ls oo la, i mea e pale aku ai i kekahi anuanu O ka hele aoa ma na alanui olaila, be hookekejoa, be pomaikai kou hiki pono 'ka ma kekahi aoao oke alaoui. He awiwi ko laila bele aoa, i mea e racbana ai ke kino, aohe 1010 ka hele ana, lohilohi iho no. ku ia oaai i oa wawe o ka poe mahope mai Be palahaUha ka aai ona alaoui oiatU ; ahe maikai no hor kekatū man alanui. O na Alanni i kapaia Kearoey a roe Mongomery. o laoa ka oi o ka naui, a me ka piha pooo tna kanaka. He liko pu no ka nui o ka poe e hele aoa ma ia mao alanoi i ka ahiahi ine ka poe e hele toa i ka faora 12 oke aumoe. Ia oe e hele aoa ma na alanoi aoao, ua hamo ponaia ; e ike ibo oo oe 1 oa kokoi malamalama e aa ae aoa malalo,pooo ae o kahi a oa kaoaka e hele aoa, oa eli ia olalo a oaoa pooo ae malalo oua nao alanoi aoao nei, a ua kau ia ibo na aniani manoinoa malona oke alanai. • li< ke ta oe ko oa aoiani o ka oneki o na mo« kis. (Aohe i 1» ua'ka )