Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 23, 6 June 1874 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO: Ka Hiwahiwa o ke Koa. HELU AKOLU O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO: Ka Hiwahiwa o ke Koa. HELU AKOLU O KA IKAIKA.

aaahiia n»i l -'< > :oa; o Va B>ike Af»bU. mai ka Olelo Bcriiania aka O'e!•> Hawaii. Mahki.e 111 —Helu 119. MAILOKO aeo ko L > Ilipa hiamoe nui. i pnoho ae ai oia a noonoo iho la no ka mea i loaa iaia ma ka moe, aia hoi, kuku okou mai la no na mea ai pau i loaa ai iaia ; a i kona hoomaopopo i ana, ua ukaka lea loa na mea a pan a laua i kamaijioai, aka, minaiuinaloa nae oia j no ka pau pono ole ana, oiai aoleoia i poi- i na nn ka ia la olelo ana mai i ka mea e he-! mo ai ka puku, uolaila, hoomoemoea hou i no oia, a hala na anahulu elua, a i ke ko \ lu hoi o ke anahuhi, a iloko o ka ewalu o na po o ia anahulu, hiki hou ana no kona uhnne i ke aupuni Kanalimakumamulua, aka, iloko nae o na auahulu i hala, ua hele makaikai ae la kona uhane ma na wahi a pau o ka lewa a me ka honua, aka, he mea kanalua loa nae ia na kona nianao, no ka mea, aoheona makemake i ua alakai a me na kuhikuhi ana ma na mea e ae, ke ole e hahai ia mai iaia na hana ana e heino ai ka puka. Aka, ma keia hiki ana ona i ke aupuni Kannlimakumamalua, halawai koke mai la no ia me ka uhane o kona makuahine dia, a hookoni hou mai la no kela i ke kamailio ana no na mea i hala,aka, i aku o Lo Hipa, Ua hoomaopopo no au ia mau mea a pau, aka, o ka puka uae o kahi e hiki aku ai, iiohe i ike ia, nolaila, he makemake au malaila ko kaua ka-! mailio aua i koia manawa, oiai ka wa kupono i loaa ia kaua. I mai ka makuahine, 0 kuu mea i manao ai e hoomaopopo hou aku, no j kuu uianao ua poina oe, aka, ke i mai j nei hoi oe, ua maOpopo no ia oe ia mau j mea a pau, a o ka puka wale no kau ma-! kemake i keia manawa, uolaila, me kou | uiinamina ole e hemo ai ka puku, aka, ina he minamina kon, aohe no e loaa'na ka puka, a uolaila, ua oi aku ka pono o j ka hoi ana mai, mamua ae o ka hou poo i wale ana aku no, e hoino wale ai no oe i kou kino iho mamuli o ka ula leo, ka mea waiwai ole i hoowahawahaia e kekahi poe. aka, o ka poe nae i kuhima ma ia ano, ua ike no lakou i ka pomaikai. Pane aku oLo Hipa, E hooko ana no au ma na mea a pau, ina he olelo kau e pili ana i ka make, a i kekahi ano e ae paha, e hooko ana no au rae ka minamina o!e, no ka men, ua hala aku la na la o ka minamina, a i keia wa la ea, ua pau ka noonoo maikai. a o ke ake nui waie no i ka hiki ame ka hiki oie i kahi i manaoia, a pela wale no na noonoo ana a ko'n mauao i keia wa. A lohe ka makuahiue no na olelo paa a kana keiki, i aku la oia, Heaha la hoi kana, ua lohe ae nei au i kon manao, a nolaila, i kou hoi ana a hiki i na paīi hookui o ka lewa, alaila, e kui oe i ke ole (niho) akau oko ilio; ame ua niho la oe e kaha aku ai ma kahi au i manao ai aia malaila ka pnka. E kaha no <>e e j iike me ke ano oka puka komo. E kajha mua nae oe ma ka aoao maluna, e hoomaka ana mai ka lima akau ae a i ka lima hema, a e kaha pololei iho ma ia aoao a hiki ilalo, alaila, e kaha pololei ae malalo a hiki i kahi e like ana me ka hoomaka ana o ke kaha maiuna, -alaila, e hoomaka oe i ke kaha aua mai ia» io ae a hui me kahi-i hoomaka mu«ia ai uialunia. Ata wa. e emi kapakakahi aku oe, aole hoi e podo la oe ke ko papn aku mamua o kahi au i kaUa ai, o hina mai auanei ke pani a make e oe e iike me ka make ana o kekahi poe l:npoa ma ua wahi la, mamuii o ko lakou inaaupo; he poe akamai loa lakou ma .ka imi ana t kahi e hemo ai, aka, koe ūae na loina o ka wehe am, nolaiia, ua Hio Ukoa he mau paepae no ke pani a iakou i wehe mal*u.

Mamuli o kekahi m »u ohilo u ka waiiiue hapa di<i 7 oia h<ii ka mea e pili an \ 1 i ka hemo ana 'puka ma o ka uiho la o kanailio. nolailu. aoie no oia i Uwe j mai ia man oleio, no kona maaaoio noj * | aoie o ka hanu ana me ka nilio ilio wale < j no ka iiiw e hemo ai o ka puka, ke ole i ; na kokua ia mai ma kekahi auo e | nolaila, pane aku oia i ka m iknahine, j i ka i ana aku, Ē kuu makuahine, ua la-! we mai no au i ka hapanui o kau man I olelo. aka, o ka hemo ana o ka puka me j i ka niho elemakule o kuu ilio, aia maiai- { ko'u wahi kanalna iki ana, aka, ina nae | me ke kokukia mai ma ano e ae, f alaila, e hiki wawē ana no au i ka hooiā i ana aku me ke kanalua ole. Aole nae j no kuu minamina i ka niho o leuu ilio, : a oia ke kumu o ko'u kanalua ana,aka, | no kuu ike maoli iho no, aole walo no o ! ka niho o ka ilio ka me i e hemo ai. I ka lohe ana o ka makuahine hapa jdia i keia muu olelo a kana keiki, noluiI la, pane aku la oia me ke ano hooinaina, ; i ka i ana aku, E ke keiki a kuu kane, i hanai a'u a ka wahine, o hoolohe oe me | ka hooiaio loa i kuu mau olelo, no ka j mea, i 'noaa lioi oe.no kou ike olelo, a j uo keaha la oe i kapa mai ai i ka f u mau I olelo he oiaio ole, no'ka mea,ma ka-ma- ! na o kuu olelo, i hui pu ia me ka mana kupua o ko ilio, alaila, ua like loa ka oi j o kona niho, me ka maka daimana oki | aniani a ka noe kamana. Pane aku o j Lo Hipa, Ina pela, e hoihoi hou mai no i au i ka'u muu olelo, aka, e kala mai nae | oe no ko'u kuhihewa, a e alakai loa aku hoi ia'u a hiki i ka palena au i manao ai e hahai mai ia'u. Mamuli hoi o ka mihi oiaio a me ke noi a Lo ilipa, ua lilo no ia he mea maikai i ka manaoo kona inakuahine hanai, nolailu, olelo mai la oia, Ua kuhikuhi aku nei au ia oe i ka mea e hemo ai o ka puka a me ke ano.o ku hana ana a me ka wehe ana hoi, a e hoomaka ko kaua kamailio hou ana ma ka hina ana iho o ke pani ilulo, no ka mea, i kona haule ana, e naueue ana na paia paa o ka le wa, a e holo aku no koria nei ana a hiki imua o Keahinoa, a ia wa oia i manao iho ai he knpua ko wsho ua hiki mai, a ia wa oia e hoopuka ae ai i kana olelo kaena, i ka i ana ae, Ina he hope ko ka mea nana i wehe mai nei i ka puka o kuu aupuni, alaila, e hele mai ana oia me ka lanakila a hiki i ke pani ewalu o kuu aupuni, kahi e hiki ole ai i ka mea ikaika ke pale nona iho, uo ka mea, mai ka la i kukuluia ai keia aupuni a hiki i keia la t aole hookahi kupna a kanaka | ikaika hoi i hiki ke hoi ola mai kuu aupnni aku, no ka mea, he mea ole loa na mea a pan ke hiki mai maanei, ke ole i he kuleana a pilikana kona iloko o keia ; aupuni. I E na hoa, e hoomaka hou ko kakou | nauea ana ma na alakai uhane ana a ka | wahine hapa dia ia Lo Hipa,no ka mea, j wahi ana, Mahope iho o ka hauie ana ! o ke pani, e pii ae oe a maluna, alailn, 1 keekeehi ihooe, me ke kaenaana ae ma' | kuu inoa, i ka i ana ae, A make ua'u na j ke keiki hanai a ka wahine hapa dia, ke | kaikamahine knpua a ke akua. poo waj lu ; penei no la haawi pio mai, alaila, | ioaa ke ola, aka, ina e waiho a iaweiawe | iima aku au, a kapalau ae na olelo i ola, j aohe oia e ioaa, no ka mea, "he ai a ma- | no.nana kumu pali. M A o keia mau olei lo au e pane iho ai, e holo aku ana uo | ka iohe a hiki imua o Keahinoa, a ia wa j 1 no oia e hoomaknukau ai i kana mau, \ • : : mea make. A haaleie iho oe i ke pani j ; mna, komo aku oe iioko o ka pouii, a i 1 haia na ia he anahulu, hiki oe i ke pani j ' eloa, he mau moo na kiai o ia pnka. hej mau kupuna ia nou. na kaikaina no hoi j ia o ko'u makuakane, pii ae no auanei oe a luna, kaena iho no oe e like uie kau hana ana i ke pani mua, pela aua- j nei oe e haua a! ma ka lua o ke pani ; a ina UuiK e iohe ae i ka hualelo w poo walu." e iiinau koke ae aoanei laua* "nawai ke kupua o oe V! Pane koke iho nooe, tt na oloi* uo & lohe lapa i ki|u pao^ ; iho» e iaookaawale koke ae auaneiUua, a loaa he puka a he aUuui nohoiiiou e

heh? ;tku ai. A haaleie iho oe ii* walii, imku hou akn no oe iloko o ka pouli. u hala hou he anahuin la, hiki ike pani eko?ti, he m ui mupu ko iailu miu kiai; h he me % weliweii ka lau.i ira« hana ke ike aku, a o ke pani o ka puka, tia h%opaai i me ko iauu tiTau iiuelo, aka, i la\ia ike ana mai nae ia oe, oko lalia wa no i« e lele piuao ae ai, e like me kn lele pioao ana a ke kanaka iluna o ke kowali, a ia wa oe e uuuhi ae ai i kau pahi wakawaka t a i kou hoani aua ae, o ka manuwa no ia e moku mai ai kO iaua mau huelo, a o ko laua mau kinq, e hoio auanei e pee a nalowale, no ka uiea, iie uiea makau loa na laua na mea hulali. Mai ia wahi aku, e hoomau no oe i ka heie ana imua, a hala hou no na la he anahulu, hiki oe i ke pani eha, he mau okai ko laila mau kiai, he pni na elieu ;■ me ke kimo aiia ine ko laiia mau nmiumi, aka, aole nae s» lana miike, nō ka mea. ua ike nui ia, he mea paani wale ia no lakou e kainaiii, noiaiia, aōhe lele ana o kou oili no laua. A hala p;Vni ehu, naku hele lu»u akii no oe ilokooka pouli, a hala hou ke anahulu la, hiki oe i ke paui elima,he niau liona ko laiīa mau kiai, a o ko laua mau ikaika, he mea hiki ole no ia ke hoonanaia, noua makau ia laua e na mea a pau. aka, i kou wa nae e s hookuu ae ai i kau liona mailoko ae o kabuke, alaila, e hele koke inai auanei laua a kukuli mai iinua ou a me ka liona, no ka mea hoi, o k(|g... liona e malama nei, oU no ke alii malury\ o na liona a pau, a pela laua e | hoohaahaa mai ai' imua o olua, a nolai la, aole e hiki ia laua ke aua i k?i puka' no olua, a e ku no oe a hele aku me ka ianakila. A hiki oe ike pani eouo, he lio ko laila mau kiai, a o ka peku'ka laua make, a e lohe no o Keahinoa i ke poha o ko laua mau kapuai i ka wa e pekn ai ika enemi. Aka, iko laua wa nae e ike mai ai i kou lio, e hookaawale koke ae no laua ia lnua iho, a kaawale ka puka no olua e hele aku ai. "A hiki hoi oe i ke pani ehiku, he mau ilio ko hiila mau kiai, ao na mea ola ke hiki aku imua o laua, e hiki no ia laua ke haehae liilii me he mea ole la, aka, i kou wa nae e hoike ae ai i kau ilio mai loko ae o kau buke, a ina hoi laua e ike mai, e konini mai auanei ko laua mau huelo, no ka mea, o kau ilio e malama nei, he haku no ia maluna o na ilio a pau o ka lewa a me ka honua, nolaila, e hookuu akea mai no laua i ka puka no olua. A i anei la, pau ka hoonohoia'na o na kupua mea kino ma na puka, aka, ma ke pani ewalu, ua like kona hanaia ana me ko ke pani akahi, aka, he ekolu nae oia nei wahi i okiia me ka niho o ka iiio, h o kona weheia ana, ua like no ia me keia ano puka, a o ko ke pani akahi hoi. he hina palaha kona hemo ana. Nohula, i kou wa e wehe ai i keia puka. e hoomanao ioa oe i kon mau olelo m*»a, no ka mea, mahope iho hoi o kau hnna ana, e wehe oe me ka noonoo lo», aoie pono ia oe ke ku papu mai mamna. o loaa mai auanei oe i ke kololio utrahi tne ka wai Wela. a o kon make no ia, Uolaila, 6 emi ae oe mahope o ke pani, a hala aku ua kololio inea make la, alūila, e hoi ae oe a kn ilnna o ka paepae oka puka, a hnli oe a nana akn i ka loa a me ka īaula o ke anpuni. mni makahehi ōe no kona nani, no ka mea, o ua niau nani īa a pau au e ike aku nna, he mau mea wale no ia nou e ma> ke ai, oini ua.waiho liiliiia ka māke ma na mea a pan ; a o ke ulanui nani au e ike iho ana, e moe pololei ap.a mai kahi au eku ana a hiki i ka hale kiekie a aiohi au e ike aku ana, aoleno ia he Jiale maoli, aka, o na heana ia o ka poe i pio ma ua aupnni la : a o ke alanui hot, aole no ia he alanni maoli, aka, he loko wai wela no i», aohe roea ola» e hiki ke hoi ianakila mai, maiioko mu o koea weia; ao na pua e inlnu aoa ma dh aoao( ao|e iio ia he mau pua maoii, »rka, he mauUpalapa ahi no īa, a i kou wa e launa aku "ai i o lakou la, e apu koke ia mai nn oe eka ula o ke ahi, n o na mea a pao e pii» ana ia oe, e pao ana ia, a o kou kino hoiookoa aku uo ka hope. • ••■• -■ - • v, (Aak ipau). .