Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 25, 20 June 1874 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Walt Kekoanahenahe Bodnar
This work is dedicated to:  Halau Malamalama 'O Ka Mahina

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIIL HELU 23,         HONOLULU, POAONO, JUNE 20, 1874   NA KELU A PAU 655.

E pau na Pupupu Kahiko!

E pani me na Hale Laau!

PAPA, PAPA, PAPA!

O KELA ME KEIA ANO,

-A ME-

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S.G. WAILA MA!

-KIHI O-

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE,

no ke Kumukuai HAAHAA

LOA! ae like ka nui me

Ka makemake.

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

            NA PAPA MANOANOA,

                        NA PAPA HELE,

                                    NA KUA,

                                                AAHO,

                                                            AAHO LIILII,&c

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,

            NA PAPA MANOANOA,

                        NA PAPA HELE,

                                    NA KUA,

                                                AAHO, POU,

                                                            AAHO LIILII,

                                                                        MOLINA, & c

            Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

            Na Puka Hale, o na ano a pau,

            Na Puka Aninui, o na ano a pau,

            Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

Pepa Hale me na Lihilihi.

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA,

                        NA AMI-PUKA LIILII,

                                                NA KUI NAO.

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

            E lawe walo ia no na moa i kuai ia mai keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

Aia maanei ke keena o ka

            MOKUMAHU “KILAUEA,”

                        L. Marchant, Kapena.

S.G. Waila ma.

640 3m

 

HE MOOLELO KAAO

-NO-

ROBIANA LO:

Ka Hiwahiwa o ke Koa.

HELU AKOLU O KA IKAIKA.

Unuhiia mai loko mai o ka Bake Arabia, mai ka Olelo Beritania a ka Olelo Hawaii.

MaHELE III-HELU 121.

A IKE o Keahina, ua haule ino kona mau kokua lanakila, nolaila, komo iho la ke anu a ka maka’u iloko ona, a mihi iho la oia no ka make, a i aku la i ka moopuna, Ua wanana mua iho nei au, aole paha kaua e mau ana ma kēia wahi, no ka mea, he noho wale ae nei no hoi, akahi no a ike ia ke kupua nana i wehe a i kulai hoi i ke pani o kuu aupuni, ke ala hou ole mai la ke pani a paa e like me kona mau, nolaila, ina o keia kupua a ua pili ia kaua, alaila, , ua pomaikai kaua, aka, ina aole kaua i pilikana iaia, e lilo ana keia aupuni i mea ole, a o na kino aku no o kaua ka moepuu; aka, he laki loa nae no kaua, ina e hooliloia mai ana kaua e noho kanaka aku malalo ona, alaila, e aho no ia, hala ae kekahi mau la, mamua ae o ka iho koke ana aku o keia mau oho hina ilalo o ka lua.  Pane mai nae ka moopuna, Ina no pela, o oe no ke noho kanaka aku malalo ona, a owau nei la, aole au e ae ana, a e noho alii ana no au maluna o kuu aupuni.

            A me keia olelo a ka moopuna, i mai o Keahinoa, E kuu moopuna, o akahele oe ma ka olelo ana, no ka mea, o keia kupua, ke ike nei au, ua pili loa ia kaua keia kupua, nolaila, e hana oe me ke akahele, aole hoi me ka hele ino, no ka mea, me he mea la o ke kane keia a ko kaikuahine i hoopalauia ai, a i kakli loihiia iho nei no na makahiki he umi a keu, nolaila, o hana oe me ka hoonauao, aole hoi me ka pupuahulu.  Aka, aole io no kaua e pilikia loa ana ma o ke kane la, aka, he mainoino no ke loaa ana i na aoao elua, a o ka hopena nae, e hele aku ana oia i ka lanakila, aka, aia wale no ma o ko kaikuahine la ko’u kanalua nui, na ka mea, o na mea mana a pau a ke kupunowahine o olua, ua pau loa i ka haawiia i ko kaikuahine, a ina oia e ike mai e hana ino ana kaua i ke kane aliaila, e komo ana kaua iloko o ka pilikia, a o ka haawina e loaa ana ia kaua, e like ana no ia me ka’u i wehewehe mua ae nei.  Ua pono no la hoi ia oe ke hana e like me kou manao, ina nae he wahi mana iki kekahi a ke kupunowahine o olua i haawi mai ai ia oe, ina la hoi ua loaa ka puuhonua o kou ikaika wale no ma na lima ka mea i haawiia mai ia oe, a ina e poino ae ua mau lima nei ou, he mea hiki ole i ko kino ke hooikaika ae e pale no kaua iho, nolaila, ke nonoi aku nei au ia oe, ma ko kaua ano kuhihewa, e hookuu lanakila aku kaua i ka enemi, anoai o loaa ia kaua he pomaikai ma ia hana ana, a o ko kaua hana ana aku ma ke ano me ka manao e lanakila, e loaa ana ia kaua ka poino; mai kuhihewa kou manao no ka nui o na mea make e waiho nei ia kaua, he mea ole loa lakou i ka mana o ko kaikuahine, nolaila, i mea e hoonaauoia ai oe, e nana aku oe, mai ka puka akahi a hiki i ka puka ewalu, ua haawi pakahiia ia lakou na make, a auhea lakou i keia manawa, ua lilo ko lakou mau ikaika i mea ole, a pela no oe e hoomanao iho ai, lie mea makehewa ke hana aku, no ka mea, o kou ikaika a me ka kana mau mea make, he mea ole loa, oiai he hana hope ole; a i makemake nae oe e hoopau i kou kuhihewa. he pono no ia oe ke hoao, aka, mai hoomau loa aku nae oa, o kanu pu ia kou kino ma ka ilina o na heana o ka poe pio. A pau kana mau olelo ao, kauoha ae la oia i kana olelo hope loa, i ka i ana ae i ka moopuna, Ke huna nei au ia’u iho, i ole ai au e ike aku i kau mea e hana ai, a i loaa ia oe ka lauakila, e kii mai oe a lawe ae i kuu ole, a e kanu aku i kuu kino ma ka ilina o na heana o ka poe pio, a ma kekahi ano e ae paha au i makemake ai.  i loa no a pau kana mau olelo kauoha, wili ae la oia i kona kapa ahi, a moe aku la, aole oia i kiei hou iki mai a hiki wale i ka hoala ia ana e Lo Hipa.

            Ake nae, e like me ka pii ana ae o ka nui o ua moopuna nei, a me kona ikaika, pela no i pii pu ae ai me kona naau hookiekie a uilani hoi, aka, he ikaka hope ole nae, a hoolilo oia i na oleloao a kona kupunakane i mea ole, a hele aku la mamuli o na kuhihewa a kona manao, a he hopena ino ka mea i loaa iaia.

            Maanei hoi e na hoa, e waiho iki kakou i ke kamailio ana no Keahinoa ma, a me ko laua mau puuhonua lanakila e hilinai nui ai, a e nana ae hoi kakou ia Lo Hipa, oiai oia e ku ana ma ka paepae o ka puka ewalu, huli aku la oia a nana i ka loa a me ka laula o ke aupuni, hewa no ka hoi i ka wai ua mea he nani, a o na mea hoi a pau a ka wahine hapa dia i kukikuhiia mai ai iaia, waiho akea mai la lakou a pau imua ona, a he nani wale no lakou a pau i ka nana ana aku, aka, aia nae ma ko lakou wai hooluu, ua kue kekahi i kekahi, a o ka make nae i waihoia i kela a me keia, e like me ka olelo a kona makuahine, aole no oia i manao he oiaio, no ka mea, na hoike mai ka ulu ana o no laau e like me ko lakou mau, a o na pua hoi, mohala maikai mai la e like me ko lakou nani, a moani mai la ke ala; a o na ea i kololio mai, he olu wale no; a o ke alanui e moe pololei ana mai kahi a ia nei e ku ana a hiki i kahi o ka hale nani e ku mai ana, a nolaila, ua kapa hou iho oia i ka olelo a kona makuahine he wahahee, no kona olelo ana, “aole ia he hale maole, aka, o na heana ia o ka poe i pio malaila,” aka, ma ko ianei manaoio, he hale io no.  Ike aku la no hoi keia, he elua mau muliwai e kahe ana, aia hoi ma ko laua mau kumu, he mau wai lele, a ke lohe aku nei no nae keia i ko laua halulu ana.  A o n pua hoi e popohe ana ma na kapa o ke alanui, na nani no, a o ko lakou ulu ana, ua like loa, a o ke ano nae o na pua, aohe like, aka, i ka nana aku nae, ua like loa me he lei la i paukuia. “Nani kela.”  A mai kahi hoi a ia nei e ku ana a hala mai na kapuai he umikumamalua o ke alanui, a o na mea a pau ma ia wahi, aole no he ahi, aka, ma na wahi e ae a pau, he ahi wale no a puni.  A no ko ianei makemake e hiki i kahi o ka hale nani e ku mai ana, i hoopauia ai kona kuhihewa, aka, ua oleloia mai hoi, “o kahi au e ku ana, aohe ahi olaila, aka, ma na wahi e ae a pau o ke aupuni, he ahi wale no.”  Aia nae i kona hehi ana iho i ke alanui, aohe nae he ahi, a lalau ae la oia i na pua e luluu ana, aohe no he ahi, a hoohele mai la oia a hiki i ka umi kapuai, aole no he ahi, a o ka pau loa ae la no ia o kona manao ana, he oiaio ka olelo a kona makuhine.

            Maanei i waiho iho ai o Lo Hipa i na olelo ao a pau a kona makuahine, a hana aku la e like me kona kuhihewa.  A iaia i hele aku ai a hala na kapuai he umikumamalua, aole he poino i loaa iaia, aka, i kona hehi ana aku i ka umikumamakolu o ke kapuai, o ke komo poho aku la no ia o kona mau kapuai iloko o ke ahi i hele a no-a ka lepo, a o na ula hoi o ke ahi, apu mai la ia ianei mai na pua mai, a o ko ia nei emi hope mai la no ia, aka, o na alina nae a ke ahi, ua ili iho la maluna o ia nei, a he pilikia hiki ole no ia i ka hoola ia, aka, mamuli o ka mana o kahi omole laau a Kauka Le, na hoola koke ia me ka hikiwawe loa.  A no kea poino i loaa iaia, akahi no oia a hooiaio iho i ka olelo a kona makuahine i hahai mai ai, a hoopau loa ae la oia i kona manao kuhihewa, a hana loa aku la e like me na mea i kuhikuhiia mai ai iaia, aka, o ke ake nui o kona manao e hiki aku i kahi o ka hale nani e ku mai ana, aole no ia he mea e kanalua ai, aia no ka palena he ike maka.

            Mahope iho nae o kona pakele ana mai loko mai o keia pilikia, hoopau ae la oia i kona manao ma ka hele wawae ana, a oia la kona mea i loaa ai i ka pilikia, a ina paha wau e lele ana maluna o ka lio, aole no au e halawai ana me ka pilikia, nolaila, hookuu ae la oia ia i kona lio mailoko ae o ka buke, a kau ae la.  Aka, mamua nae o kona kau ana ae iluna o ka lio, ike aku la oia he wahi omamalu ao, aole nae oia i manao, he ahi ko loko o ua omamalu ao la; a no ka pakela mama o ka lele ana o ka lio, ua komo kukonukonu aku la oia iloko o ka omamalu ao he elua mile ke kiekie mai ka ili honua lewa ae, aia hoi, eeke ae la ua lio nei, a pelu aoao ae la kona poo, me kona manao paha e hoi hou i hope, aka, ua hookikina loa nae o Lo hipa no ka hele ana imua, aia nae, nuha loa iho la ka lio, a kue iho la na makemake iwaena o laua, no ka mea, o ka hele imua ka makemake o kekahi, a o ka hoi hou ana i hope ko ka lio makemake, no ka mea, ua ike no oia, aole loa e hiki ke hele imua.  Aia nae iloko o ia wa, honi ae la o Lo Hipa i ka hohonouahi holoholona, a nana ae la oia ma o maanei, aohe mea e ae ana i ike, aka, i kona leho ana iho ilalo, a ike ae la oia i ka hulu o na wawae o kona lio, e pipiia ana e ke ahi; a no ka maopopo ole iaia o kana mea e hana ai, mihi iho la oia no ka make, a hoopuka ae la i kana mau huaolelo, me kona manao o ka plaena hope ia o kana mau huaolelo, i ka i ana ae Aole no au e minamina i kuu make ana ma keia wahi, ina no la hoi e ike lihi aku ana au i na maka o kuu wahine. ka mea hoi i ike ia ai o keia wahi, a nona hoi ke aloha a’u e malama nei no na makahiki he nui, eia ka e make e ana au ma keia wahi. Aloha no hoi oe e ka wahine, eia ka ma na kino wailua kana e launa ai.

            Holo aheahe aku la keia mau olelo a Lo Hipa, a loaa o Kauiokalewa, e noho ana i ke anpuni i ka lihilihi o ke anuenue, ka oi hoi o na aupuni o ka lewa a pau.  i ko kauiokalewa lohe ana no nae i ka puana leo mua, lalau ae la oia i kana ipu lohe, aia hoi,  ua lohe pono ia na huaolelo a pau.  A no ka maopopo ole iaia o ka mea nona ka leo, aia hoi, lalau ae la oia i kana aniani hoonui ike, aia hoi, ike aku la oia i kana kane iloko o ke aniani, e noho ana iloko o ke okoko ahi o ke aupuni o Keahinoa ; a ike pu aku la no hoi oia i kona kaikunane e hooulu ana no i ka ho-a i ke ahi, a puni loa ae la ke aupuni i ka enaena o ke ahi.  Aia nae iloko o ia wa, aahu kikepa iho la oia i kona kapa anuenue, i ole ai oia e ike aku i na make o kona kaikunane, ka mea nana e hanaino ana i kana kane, nolaila, aole oia i iho iho me ke ano kino e kokua i kana kane, aka, lalau ae la oia i kekahi o kona mau manu kiai, a hoohuli ae la i ke alo o ka eheu o ua manu nei, a kakau iho la i na huaolelo maluna o ka eheu o ua manu nei, a penei na hua i palapalaia:

E KUU LO HIPA MAIKAI E; E WELI OE:

            Ua hiki mai i o’u nei kou leo kaniuhu no’u, nolaila, he mea menemene a me ka ehaeha nui kai komo mai iloko o ko’u iwihilo, ma ka ike ana aku ia oe e noho ana iloko o ke okoko ahi o ke aupuni o Keahinoa, mamuli o ka hana aloha ole a kuu kaikunane, ka mea nana e hoolilo ana i kou kino i pio na kana ahi, mamuli o kou imi ana mai ia’u i kau mea i manao nui ai, nolaila, he mainoino ke loaa ana ia oe, a he make loa hoi kona nolaila, penei oe e hana ai, o ka hulu auanei la i hoomakaia ai ke kakauia ana, e uhuki ae oe ia hulu a kiola aku ma ka aoao akau, e pio ananei ko laila ahi, a o na mana a pau ma ia aoao, e lilo ana i mea ole; a o ka hulu auanei ma ka palena pau o kuu mau olelo, e uhuki ae oe a kiola aku ma ka aoao hema, e pio ana ko laila ahi, a o na mana a pau malaila, e lilo ana i mea ole: a o ka hulu hoi ma ka hua mua o kuu inoa, e kiola aku ma ka hikina, a o ka hulu no hoi ma ka palena pau o kuu inoa, e kiola aku ma ke komohana, e ike auanei oe, e pio ana ke ahi mai o a o, a o na mea mana hoi a pau, e lilo ana i mea ole.  A o na mea aku i koe, e hana no oe e like me kou makemake.  Kau kauwa hoolohe

KAUIOKALEWA.

(Aole i pau).

Ka holo Makaikai ia Kapalakiko.

[Kakauia e Hon. J. NAWAHI no ke Kuokoa.]

NA HALE HANA LOLE.

            Aia maloko o Kapalakiko, he mau Hale Hana Lole eono e ku nei, a ke mahuahua ae nei na hale hana o ia ano, na ane pau hoi ko lakou lawe ana mai i na lole o ka aoao Hikina mai o Amerika.

            No ka pokole loa o na la, a no ka mamao loa o kahi i ku ai o ka nui o na hale hana lole e ae, nolaila, ua hele no au a me ku’u kokoolua e ike i kekuhi hale o ia ano, e ku ana ma kahakai, ma ka hema aku o “North Beach.”  Elua ia mau hale malalo o ka Ona hookahi.  He 4 hale pakahi ko laua kiekie, a he mau hale uinihepa nunui a loloa hoi.  He 350 ka nui o na pake paahana ma ia wahi, a he hapa loa ua haole kaue, wahine a me na keiki hana malaila, a hookahi no o lakou Luaa Nui, he haole Geremania oia.

            Ma ka lokomaikai nui o ka Haku nona ua Hale Hanalole nei, ua kauohaia ka Luna Nui, e alakai aku ia mana, a e kuhikuhi i na wahi a pau loa ia maua, o ua mau hale hana nei.

            He wehiwehi Na mea Paahana o kela a me keia ano, oia Oihana he Hana lole.  Hookahi no huila nui naua e hookaa i na huila a pau loa, oia mau hale a elua, he 30 kapuai, kona anawaena, a he 200 lio ka ikaika o ka mahu nana e hooholo i na hana a pau.

            He makena na huila liilii e niniu ana ma o a maanei, maluna a malalo, e upaupa ana kekahi mau mikini, i na hulu hipa i hookomoia iloko o ka wai wela me ke sopa, a e awi maloo ana kekahi mau mikini i na mau hulu hipa la, e kihaehae ana hoi kekahi mau mikini i ka hulu i aeae iho ka hulu, e oniniu ana hoi kekahi mau mikini, i na pokaa lopi, a e ulana ana koi kekahi mau mikini i na lole o kela ano a me keia ano, he lehulehu wale.  He oiaio, he lala nui keia o ka hana lima akamai, aka, pehea la wau, e hoakaka aku ai, a e wehewehe aku ai, i moakaka keia mea ia oukou?-Ua hiki ole ia’u ke hoike aku, ma na ano pohihihi o na mea e hanaia ana, aka, ma na mea a’u i hoomaopopo ai, ua hiki iki no paha.

            O ka hale mua a makou i komo aku ai, oia kahi o ka huila nui, nana e hookaa i na huila a pau loa o ua mau hale nei; ma kekahi mau keena aku mahope, he mau huila hao ano palahalaha a ano pukapuka e kaa ana iloko o kekahi pahu wai wela i hanaia me ke Sopa.  Hookomoia na hulu hipa iloko o na pahu nei, a e holoi, a lilo ae ka hulu i mea maemae a aiai hoi; mai a nei aku, komo ae la i kekahi keena e ae; he mau huila no hoi ko laila, e niniu ana, a na keia mau huila e ui i ka wai a maloo loa; mai anei aku komo i kekahi hale mawaena ae, loaa mai i na mikini okioki; a kikaehae ia ae la ka hulu, a lilo i mea aeae makalii, me he mau huna olona la ka makalii, hoiliili no na pake ia mau hunahuna a piha na hinai i-e, alaila, lawe hou aku ma kekahi keena e aku, hookomo iloko o na mekini e milo ai, a lilo i mau maawe lopi loloa loa; a mai laila aku lilo i na mikini oniniu pokaa lopi, a lilo i mau pokaa lopi loloa, me he mau pokaa aho lupe la a kamalii e hoolele lupe nei.  A mahope hoiliiliia ua mau pokaa lopi nei maloko o na hinai ie nunui, a lawe ia e hookomo iloko o ka mekini e hooluu ai.  O ka wai e hooluu ai, ua ano like no ia me ko ka hili kukui e hooluu ia nei, a me ko ka noni hoi, he laau ano ulaula, a ano melemele.  ano eleele no hoi, ka lakou mau mea e hooluu ai i ka lole e like no me ko kakou e hooluu ai i na kapa maoli o kakou.  Kuiia no ua mau apana laau nei a aeae, haila ia me ka wai, a, aole hoi au i ike aku i kekahi mea e ae i hui pu ia iloko; he mea e ae no paha ia a lakou; A ia wa kiola ia na pokaa lopi iloko o na wai la, a puka ae lilo i mea ulaula, a omaomao, a ahinahina, a uliuli hoi, e like me ke ano o ka wai i hooluuia ai.

            Malope iho o ka maloo ana o ua mau pokaa lopi nei, ua lawe ia lakou e hookulalani maluna o kekahi mau mikini loloa, e like ka loihi oia mau papa mikini, me ka hapalua o ka loihi o ka hale holookoa a elua a ekolu paahana ma ka papa mikini hookahi, a o ka lakou hana, oia no ka wili ana i na pokaa lopi, a makalii loa na lopi; mai laila aku, laweia aku ua mau pokaa lopi nei i ka poe ulana lole ma kekahi hale ae maluna, a malaila e ulana ia mai ai a lilo i lole:  Penei no ka hana ana a lakou:

            O ka mikini ulana lole, ua ano like no kona mau manamana liilii, e like me ko na lauoho o kakou; he elua nae papa e komo ana na niho o kekahi mawaena o kekahi, e like me kou hookomo ana ae i kou mau manamana lima, kekahi mawaena o kekahi a e like no me ka ulana ana a na wahine i ka moena, pela no e hana ai na mikini; aka, hookahi nae mea ano e ae, oia keia, he pelu pakahi i ka lauhala ka na wahine ke ulana, aole pela keia.  O keia, ua omauia ua lopi ma ka welau o ne ia mau nihoniho he lehulehu wale. a i ka wa e kaa ai ka huila, huli kekahi papa niho ilalo, a lilo pu me na maawe lopi ilalo; pii hoi kekahi papa niho iluna me kona mau maawe lopi; ia wa, holo ae la kekahi pokaa laau nui me ka piha i ka lopi, mawaena o keia mau papa lopi elua; kaa kou ka huila, a lilo na lopi malalo maluna, a o na lopi maluna lilo malalo, holo hou ae la ua pokaa lopi nei ma ka laula mawaena o ua mau papa lopi nei, a pela e hana pinepine ai me ka hikiwaweloa, a paa i ka ulauaia, a lilo i lole

            O na lole papamu hulu hipa a kakou e ike nei, penei no i hana ia ai.  E hoonohoia no na lopi o ka loa e like me na kahakaha loloa omaoma, ulaula, ahinahina, a eleele paha a kakou e ike ai ma na lole papamu, a he mau haneri pokaa o ia mau ano like ole; a aia no i ka mea ulana lolo ka huanoe ae o na lopi o ka laula o ka lole; i na he lopi ulaula kana i manao ai, hookomo mai oia i pokaa lopi ulaula, a ina manao oia i lopi omaomao ma ia wahi aku, lalau no oia a moku ae i ka pokaa ulaula, a hookomo mai malaila i pokaa lopi omaomao; a pela no kela a me keia ano lopi ana e makemake ai e hookomo mai ma ka laula o ka lole i ka wa e ulanaia ai.

            He hana hikiwawe loa ka ulana ana mai o na huluhulu moe, na lole papamu, na Kasimea o kela a me keia ano.

            Mahope iho o ka paa ana hookomo ia ma na mikini opiopi, a hoopaaia me na helu a hoounaia ma na kaa, iloko o na hale kuai o ke kulanakauhale.

KA HALE HOIKEIKE BUKE O KAPALAKIKO.

            Oia no kekahi o na hule nui iloko oia kulanakauhale, a he mea nani ke nana ’ku i ka nui launa ole o na Buke o kona mau keena, ua hele a piha pono na papa kau palapala aohe wahi kaawale iki.  Aia malaila na buke o kela ano a me keia ano: o kela a me keia olelo o ka honua nei; na nupepa hoi o na ano he lehulehu wale.  E ike aku no oe i ka pakaukau loloa, ua hele a ohuohu i na poe heluhelu e nonoho ana; O ka poe makemake heluhelu, komo no lakou ma na keena heluhelu, a o ka poe makemake e lawe ma ko lakou mau home, ina buke a lakou i makemake ai, lawe no lakou, me ka malama pono i na buke a hoihoi mai, me kekahi wah uku no ia lawe ana; Ua kakauia ka inoa o ka mea nana i lawe a me ka inoa o ka buke i lawe ia ai, a me ka la i lawe ia, a me ka la e hoihoi mai ai, Me he halepule la no keia hale.  He eha ona mau hale kona kiekie, a maloko o ia hale, he 30,000 ka nui o na buke.  Komo pinepine mai no na poe makaikai i kela a me keia minute. he hoike ia no ko lakou makemake nui i ka ike.

 

NA HALEPULE.

            He 46 ka nui o na halepule o Kapalakiko ponoi iho; ma ka nana aku, ua ku no i ka nani na hale hoomana o na aoao a pau.  He nunui a kiekie na hapa nui o lakou, he mau puoa he lehulehu wale e kuku ana maluna o kela a me keia halepule, a he pakahi no hoi ko kekahi. O ka halepule a’u i pii ai no,u iho; oia no ka halepule o Kauka Pohaku (“Dr Stone.”) He nui wale na halepule e ae e kokoke mai ana i ua hale nei.  He hale ano pohaku uinihapa keia; a he nana no hoi o loko, ua kinohinohiia na aniani nana o na puka, he ulaula melemele, omaomao uliuli a pela aku, e like no me ko na luakini pope a kakou e e ike nei.  He ano hualala pio poepoe ko na noho o hope mai o ke anaia e like me ko hope o ka mokuahi Kilauea.

            He piha loa ka hale, aohe wahi kaawale iki; nele loa kahi poe i na noho ole, piha loa na ala hele o loko i ka poe kuku wale, no ka lawa ole o na noho.

(Aole i Pau).