Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 25, 20 June 1874 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO: Ka Hiwahiwa o ke Koa. HELU AKOLU O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO: Ka Hiwahiwa o ke Koa. HELU AKOLU O KA IKAIKA.

anuhlia nr»i J > *o-ii o ka Dake inai ka Oielu a *: i O.'olo Iluwaii. Maiikle 111 — HELU 121. 1 IKE o Keahinoa, ua haule ino koXjL niau ko*ua lanakila, nolaila, komo iho la ke anu a ka maka'u iloko ona. a mihi iho la oia no ka make, a i aku la i ka moopnna, Ua wanana mua iho nei au, nolo paha kaua e mau ana ma keia wahi, no ka mea, he noho wale ae nei no hoi, akahi 110 a ike ia ke kupua nana | i wehe a i kulai hoi i ke pani o kuu aupuni, ke nla hou ole mai la ko pani a paa e like me kona mau, noluila, ina o keia kupua a ua pili ia kaun, alaila, ua pomaikai kaua, aka, ina aole kaua i pilikana iaia, e lilo ana keia aupuni i mea ole, a o na kino aku no o kaua ka moepuu ; aka, he laki loa nae no kaua, ina e hooliloia mai ana kaua e noho kanaka aku malulo ona, alaila, e aho no ia, hala ae kekahi mau la, mamua ae o ka iho koke ana aku o keia tnati oho hina ilalo oka lua. Pane mai nae ka moopuna, Ina no pela, o oe no ke noho kanaka aku malalo ona, a owau nei la, aole au e ae ana, a e noho alii ana no au maluua o kuu aupuni. A ma keia olelo a ka moopuna, i mai o Keahiuoa, E kuu oe ma ka olelo ana, no ka mea, o keia kupua, ke ike pei au, ua pili loa ia kaua keia kupua, nolaila, e hana oe me ke akahele, aole hoi me ka liele ino, no ka moa, me he mea la o ke kane keia a ko j kaikuahine i hoopalauia i kakali | loihiia iho nei no na makahrilvi he umi a keu, nolaila, o hana oe me ka hoonauao, aole hoi me ka pupuahulu. Aka, aole io no kaua e pilikia loa ana ma o ke kane la, aka, he maīnoino 110 ke loaa ana i na aoao elua, a o ka liopena nae, e hele aku ana oiii i ka lanakila, aka, aia waie no ma o ko kaiku ihine la ko'u kanalua nui, no ka mea, o na mea mana a pau a ke kupnnowahino o olua, ua pau loa i ka haawiia i ko kaikuahine, a ina oia e ike mai e hana ino ana kaua i ko kane, alaila, e komo ana kaua iloko o ka pilikia, a o ka haawina e loaa ana ia kaua,

e liko ana no ia rao ka'u i weliewehe | mua ao nei. Ua pono no la hoi ia oe ke hana e like me kou manao, ina nae he wahi mana iki kekahi a ke kupunowahine o olua i haawi mai ai ia oe, ina la hoi ua loaa ka puuhonua o kou ika* ika o hilinai ao ai, aole ka auanei, he ikaika wale no ma na lima ka mea i haawiia mai ia oe,a ina e poino ao ua mau i lima nei ou, he mea hiki ole i ko kino ke hooikaikaae e pale no kaua iho, nolaila, ko nouoi aku nei au ia oe, ma ko kaua ano kuhihewa, e hookuu lanakila aku kaua i ka enemi, anoai o loaa ia kaua he pomaikai ma ia hana ana, a o ko kaua haua ana aku ma ke ano me ka maaao e lanakila, e loaa ana ia kaua ka poiuo ; mai kuhihewa kou manao no ka nui o ua mea make e waiho nei ia kaua, ho mea ole loa lakon i ka mana o ko kaiknahine,nolaila, i mea e hoonaauaoia ai oe, e nana akn oe, mai ka puka akahi a hiki i ka puka ewalu, ua haawi pakahiia ia lakou na inake, a auhea lakou i keia manawa, ua lilo ko lakou mau ika ika i mea ole, a pela no oe e hoomanao iho ai, he mea makehewa ke hana aku, no ka mea, o kou ikaika a me ka kaua mau mea make, be mea ole loa, oiai he hana hope ole; a i makemake nae oe e hoopau i kou kuhihewa, ho pono no ia oe ke hoao, aka, mai iioomau loa aku nae 00, o kauu pu ia kou kino ma ka ilina o. na heanao k* po« pio. i pan kana mau olelo ao, kauoha ae la oia i kana 01010 hopo ioa, i ka i aiia ae i ka moopuma, b<|Qa uei au ia'n \b» t i oie ; ai au e ike i kau mpa o hana ai, a i ia oe mai oe a 1*

we ae i kuu oia. a e kunu aka i kuu kino ma ka iiina ona heana oka poe pio, a rnu kekahi auo e ae paba au i makemake ai. I loa no a pau kana mau oleio kauoha, wili ae la oia i kona kapa ahi, a moe aku la, aoleoia i kiei I»ou iki mii a hiki wale i ka hoala ia ana e Lo Hipa. Aka nae, e like me ka pii ana ae oka nui o \ia moopuna nei, a me kona ikaika, pela no i pii pu ae ai me kona naau a uilani hoi,aka, he ikaka hope ole nae, a hoolilo oia i na oleloao a kona knpunakane i mea ole, a hele aku la mamuli o nakuhihewa akona manao, a he hopena ino ka mea i loaa iaia.

Maanei hoi e na boa, e waiho iki kakou i ke kamailio ana 110 Koahinoa nia, a me ko laua mau puuhonua lanakila e hilinai nui ai, a e nana ae hoi kakou ia Lo Hipa, oiai oia e ku ana ma ka paepae o ka puka ewalu, huli aku la oia a nana i ka loa a me ka laula o ko aupuni, hewa no ka hoi i ka wai ua mea he nani, a o na mea hoi a pau a ka wahine hapa elia i kuhikuhiia īnai ai iaia, waiho akea mai la lakou a pau imua ona, a he nani wale no lakon a pau i ka nana ana akn, aka, aia nae ma ko lakou wai hoo* luu, ua kue kekahi i kekahi, a 0 ka inake n:ie i waihoia i kela a me keia, e like me ka olelo a kona makuahine, aole 110 oia i manao he oiaio, no ka mea, ua hoike ruai ka ulu ana o »a laau e like mo ko lal;ou mau, a o na pua hoi, mohala maikai mai la e like nie ko lakou nani, a moani mai la ke ala ; a o na ea i kololio mai, he olu walo no ; a o ke alanui e moe pololei ana maLkalii a ia npi e ku ana a hiki i kalii o ka hale nani e ku mai ana, a nolaila, ua kapa liou ilio oia i ka olelo a kona makuAhino he wahuliee, no kona olelo ana, 4 'aole ia he hale muoli, aka, o na heana ia o ka poo i pio malaila," aka, ma ko ianei manaoio, he liale io no. Ike aku la no hoi keia, he elua mau muliwai e kahe ana, aia hoi ina ko laua niui kumu, he man wai lele, a ke lohe aku nei 110 nae keia i ko laua halulu ana. Ao na pua lioi e popohe ana ma na kapa o ke alanui, ua nani no, a o ko lakou ulu ana, ua like loa, a o ke ano nao o na pua, aohe like, aka, i ka nana aku nae, ua like loa ir.e he lei la i paukuia. u Nani kela." A mai kahi hoi a ia nei e ku ana a liala mai na kapuai he umikumamalua o ke alanui, a o na mea a pau ma ia wahi, aole no he ahi, aka, mil na wahi e ae a pau, he ahi wale no a puni. Ano ko iauei makemake e hiki i kahi o ka hale nani e ku mai ana, i hoopauia ai kona kuhihewa, aka, ua oleloia mai hoi, kahi au e ku ana, aohe ahi olaila, aka, ma na wahi e ae a pau oke aupuni, he ahi waie no/' Aia nae i kona hehi ana ibo i ke alanui, aohe nae lie ahi, a lalau ae la ola i na pua e luluu ana, aohe no he ahi, a hoohele mai la oia a hiki i ka umi kapuai, aole uo he ahi, a o ka pau loa ae la no ia o kona manao ana, be oiaio ka olelo a kona makuahine.

Maanei i waiho iho ai o Lo Hipa i na j olelo ao a pau a kona makuahiue, a ha-1 na aku la e iike me kona kuhihewa. A j iaia i helo aku ai a hala na kapnai he ; umikumamalua, aole ho poino i loaa ia ia, aka, i kona hehi anaaku i ka umiknmamakolu o ke kapuai, o ke komo poho aku la no ia o kona mau kapuai iloko o ke ahi i hele a no-a ka lepo, a o na ula hoi o ke ahi, apu mai la ia ianei mai na pua mai, a o ko ia nei emi hope mai la no ia, aka, o na alina nae a ke ahi, ua ili iho la maluna o ia nei, a he pilikia hiki ole no ia i ka hoola ia, aka, mamuli o ka maua o kahi omole laau a Kauka Le, ua hoolakoke ia me ka htkiw»we-loa. A no keia poino i loaa iaia, akahi no oia a hooiaio iho i ka olelo a kona makuahine i hahai mai ai, a hoopau loa ae la oia i koua mauao kuhihewa, a hana loa aku la o like me na mea i kuhikuhiia mai ai iaia, aka, o ke ake nui o kona mauao e hiki aku i kahi o ka hale nani e ku mai aua, aole no ia he mea e kanaiua ai, aia no ka paiena he iko maka. Mahopo iho uae o kona pakeie ana

ipai loko ro7jj o keiu pilikia, hoopaii ae |a oia i kona īnmao ni) ka bek* \v;sum»» ana, a ota la kona raea l loaa ai i k-t pilikia, ;i iua paha wnu e le-le ana malnn i o k'a lio, aole no au e halawui ana me ka pilikia, nolaila, hookuu ae laoia i kona iio mailoko ae o ka buke, a kau ae k. Aka, mamua nae o kona kau nna ae iluna o ka 'iio, ike aku la oia he wahi omamaiu ao, aole nae oia i mmao, he ahi ko loko o ua omamalu ao la ; a no ka pakela mama o ka iele una o ka lio, ua koma kukonukonu aku la oia iloko o ka omamalu ao, he elua uaiie ke kiekio mai ka ili honua lewa ae. aia U©i. eeke ae la ua lio nei, a pelu aoao ae la kona goo, me kona inanao paha e hoi hon i hope, aka. ua hookikina loa nae o Lo Htpa nokaheleana imua, aia nae, nulia ilio la ka lio, a kue iho la na make* i|iake iwaena o laua, no ka mea, o ka 4>ele iuiua ka makemake o kekahi, a o ka hoi hou ana i liope ko ka lio makemake, no ka mea, ua ike no oia, aole loa

e iiiki ke hele irnua. Aia nae iloko o ia wa, lioni ae hi o Lo Hipa i ka hoiiono ualii holohoiona, a nana ae la oia ma o maanei, aohe moa e ae ana i ike, aka, i kona ieha ana iho ilalo, a ike ae la oia i ka hulu o na wawao o kona lio, e pipiia ana e ke ahi ; a no ka maopopo ole iaia o kana mea e hanaai, mihi iho la oia jio ka make, a hoopuka ae ia i kana mau huaolelo, me kona manao o ka paiena hope ia o kana mau huaolelo, i ka i ana Aole no au e minamina i kuu make a'na ma keia wahi, ina no lahoi e ike lihi aku ana au i na maka o kuu wahine. ka mea hoi i ike ia ai o keia wahi, a nona hoi ke aloha a'u e malama nei no na makahiki lie nui, eia ka e make e ana au ma keia wahi. Aloha no hoi oe e ka wahine, p-ia ka ma na kino wailua kana

e launa ai. Holo aheahe akn la keia mau olelo a Lo Hipa, a loaa o Kauiokalewa, e no-« ho ana i ke aupuni i ka lihilihi o ke anuenue, ka oi hoi o na aupuni o ka lewa a pau. I ko Kauiokalewa lohe ana no nao i ka puana leo mua, lalau ae la oia i kana ipu lohe, aia hoi, ua lohe po--110 ia na huaolelo a pau. A. no ka maopopo ole iaia o ka mea nona ka leo, aia hoi, lalau ae la oia i kana aniani hoonui ike, aia hoi, ike aku la oia i kana kone iloko o ke aniani, e noho ana iloko o ke okoko ahi o ke aupuni o Keahinoa ; a ike pu aku la no lioi oia i kona kaikunane e hooulu ana uo i ka ho-a i ke ahi, a puni loa ae la ke aupuni i ka enaena 0 ke ahi. Aia nae iloko o ia wa, aahu kikepa iho la oia i kona knpa nnuenue, .i ole ai oia e ike aku i na maka o kona kaiknnane, ka mea nana o hanaino ana 1 kana kane, nolaila, aole oia i iho iho me ke ano kino e kokua i knna kane. aka, lalau ae la oia i kekahi o kona mau manu kiai, a hoohuli ae la i ke alo o ka ; eheu o tia manu nei, a kakau iho la i !m liuaolelo maluna o ka eheu o ua ma'nu nei, a penei na liuai pa'apalaia : E kuu Lo Hipa maikai e ; E welī oe : Ua hiki mai i o ; ti nei kou leo kaniuhu j no J u, nolaila, he mea meuemene a me ka ] ehaeha nui kai komo mai iloko o ko r u ! iwihilo, ma ka ike ana aku ia oe e noho j ana iloko o ke okoko ahi o ko aupuni o | Keahinoa, mamuli o ka hana aloha ole a kuu kaikunane, ka mea nana o hoolilo ana i kou kino i pio na kana ahi, mamuli o kou imi ana mai ia'u i kau mea i manao nui ai, nolaila. he mainoioo ke loaa ana ia oe t a he make loa hoi kona, nolaila, penei oe e hana ai, o ka hulu ananei la i hoomakaia ai ke kakauia ana, e ulmki ae oe ia hulu a kiola aku ma ka aoao akan. e pio auanei ko laila ahi, a o na mana a pau ma ia aoao. e lilo ana i mea ole ; a o ka hulu auanei ma ka palena pau o kuu mau olelo, e nhuki ao oe a kiola aku ma ka aoao hema, e pio ana ko laila ahi, a o na mana a pan malaila r e lilo ana i mea ole ; a o ka hulu hoi ma ka hua mua o kuu inoa, e kiola aku ma ka hikina, a o ka hulu no hoi ma ka palenn p»n o kuu inoa, e kiola aku ma ke komoliana, e ike aoanei oe, e pio ana ke ahi mai o a o, a o ua mea mana iioi a

p vu, e hlo i me;» ole. A ».» im moa aku i koe. o Uana no oe e iike me kou mukemake. Kau kauw i lio »'olte. KAUIOKALKWA. i peiii).