Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 27, 4 July 1874 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO: Ka Hiwahiwa o ke Koa. HELU AKOLU O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO: Ka Hiwahiwa o ke Koa. HELU AKOLU O KA IKAIKA.

| «nuāiii r;jii I ik ' tn•« o ka B i'io Ai-aM». mii ka ! Olelo a ka 0;e! » H.iw'iii. j 111 —iIELU 122. 1 - MA KELA pulo aku nei, ua kaniailioia e kakou ko konio ana o Lo ; Ilipa iioko o ke ahi a me ka hiki ana j aku o kona ieo kaniuhu imua o Kauiekalewa. a no ia mea, ua komo welenia ke aloha kaumuha iloko ona, a ua lana ae kona manao o iho mai e hoopakele i | kana kano, aka, no kona ae ole ia e puka akn mawaho o na palena kahi ona i hoomaiuia ai, nolaila. ua ike iho nei ka- : kou, ua lalau ae oia i kekahi o kona nia.n manu kiai, a palapala iho la i kona mau manao a pau ma ke alo o ka eheu o ua inanu nei, e kuhikuhi ana i ka, mea po no a Lo Hipa o hana aku a oia hoi na mea i kamailioia iho nei ia. kakpu ma kela pule akn nei, a oia mau moa a pau kana i h.uui ai, a hoounaaku Ia i ka manu, a lele aku la. Maanei, e waiho iki ana kakou i ke kamailio ana no ka manu, a nana no ia J o lele ne, a o huli ao kakou a nana aku ia Lo Hipa, oiai oia a me kona lio iluna ponO o ka welelau o ka ula o ke aiii, a ua hiki 010 i ka mana o ka lio ko pale no laua iho, oiai ua paa ae la kona mau wawae i ka nikinikiia me ka uia o ko ahi, a kuoi iho Ia i kahi hookahi, me ho moku la i knu i kona heleuma, a hiki oie iho la iaia ke nee aku imua aole hoi ke emi aku i hope, a haalele iho i kona kulana mua, oiai ua hamoia aku la ka hulu o kona mau wawao e ke ahi, a o kona mau, mikiao nao, aolo no i hemo, nka, o ka wela nao a mo ka hahana o ke ahi, ua hanu ae la ia maialo o ko Lo Hipa mau kapuai, a ia wa oia i pupuu mai ai i kona mau wawae, a noho kikanalei iho la, nkn, o kona mau noonoo maikai a pau, ua hala aku ia, me kona inanaoio no, aoho palena o ko oia i koe nona.* A oiai nao oia o noho ana mo ka hoomanawanni, aia lioi, malu ana ka la, a manaō iho la oia, ua pauiia aku ia o na aka, i kona alawa ana ao a uana aku iluna, iko ao la oia ho manu, a e hoolai maiie iho nna kana iho ana ; aia nae iloko o ia wa, hu mai 1«% kona aloha i kona mau kupuua manu, a puana ao la oia, Ina no hoi o oo koia o kekahi o ko'u mau knpunamanu, a ua noho mai ia oe, a ua ilve mai hi paha na pilikia ka oukou pulapuia, noiaiia, holo mai nei oe o kokua ia'u, a eia io no wau la iloko o ka piHkiu e noho nei; aka, mamua ao nae o ko T u ike ana aku nei ia oe, ua hoo : manao mua ao nei no au i ko ? u aloha no ouko\i a mo o'u makua, no ka inea, i na U mamua aka nei, a iloko hoi o na makahiki loihi i hala, ua hele au mamuli o kuu ikaika a me ka mana o'u mau kokua, a ua poina ioa ko'u hoomauao ana no oukou n me ua mea a pau, nka, iloko o keia loohia ana iho nei o'u i keia pilikia, ua hiki ole ia'u ko pale ana do ? u iho, a hoao iho nei an ma ka mea Ihki, aole nao i loaaia'u kalanakila ; a nolaila, ua kokoko mai nei onkou a paq iraua o'u,aka, o ke kaupale nae mawaena o kfc -tnafee a ke ola, na oi loa aku ia mamua o-ko'6 hoomanao ana no onkou, no Va moa, na pohihihi !oa ia'u ko laua maa palena. ' 0 keia' mau olelo i kamailioia ao la, he man 01010 houpnupu waie iho no ia na Lo Hipa, oia wale iho, me ka iohe , ole mai nae o ka manu, oiai aia no oia i ka lewa kahi i lele mai ai, a o ua manu 1a no he», aole no ia he manu no ioko mai o ka ohana manu o kana mau kupnna, aka, o keial manu, oia no kekahi o ko Sjuuoka]eifrfL mau mana kiai, o liko me ka kakoui kamaiiio ae nei» a o kana mau hāna oao ka kakou e nan,ā ae ai ma keia .wahi. ' 7"" , Ho ka i mann Jbai e nee ma-

»ie iho ān i a kokoke vo Lo Hipa l i, ua | loia mai la oia i ka weia o ke uiii t nola--1 iia. aolo oia i iele pono ni ii ma ke alo o •Lo Hipa, aka, iho pono iho la no oia . maluna, a hoopuni ae la ia Lo iiipa me j kona man eheu ; a o ka eheu i kakauia ] mo na hua paiapala, paluiuia mai ia ia | mamua pono mai oLo Hipa. Aia nae i kona ike ana, aole uae oia i heluhelu i na meu i palapalaia, aka, e ae la oiu, a lele ae ia kona hauli, mo kona manao ua hiki mai kona hopena, eia ka auanei he qla nona. Iloko nae o kona wa e pupue ana i ka makau, aia hoi, ike iihi aku Ia oia i ka iuoa o Kauiokalewa, e kau ana mahope 0 na hua i paiapaiiiia, akahi no a kanahai mai' kona manao kuhihewa, a lana maikai iho Ia mo he wai lana malie la. A hala he mau minute mahope iho o ,kona noonoo ana, heluhelu aku la oia i I na hua i palapalaia, a ua akaka loa iaia inui ka niua a i ka hope, nolaila, lalau aku la oia i ka huhi i palapalaia i ka hua mun, huhuki no la oia ia hulu, a kiola aku la ma ka aoao akau, a pio aku ia ko laila ahi a me ko laila mau kupua a pau loa ; a o ka luiln i kakauia ma ka hopena o na huaolelo, huhuki ae ia keia a kiola aku la ma ka liema, a pio aku la ko laila ahi a me ko laila mau kupua a pau loa ; a o na hulu hoi ma ka mua a me ka hope o ka inoa, kiola ia aku la kekahi ma ka hikina,a o kekuhi lioi ma ke komohanal Mahopo iho no o aua o k* Lo Hipa hana no na huiu K |?iu ao la ua manu nei a hoi aku ia ika home o kona haku, mo ka haawi oie iho i hookahi huaolelo ia Lo Hipa.. A no.ko Lo Hipa maaao hoi, aia la hoi anana e hookuu aku i ka manu e hoi, nolaila, aole oia i haawi mua i kana mau huaolelo, e hai aku anaia hoi i kona aloha ia Kauiokalewa a mo kona mahaloaku no kana mau hana maikai ana mai. Aka, no kona nanea loa i ka lilo ma ka nana ana i na palapu o na wawae o kona lio, ka mea a ke ahi i hana ai mo kona aloha ole, aia hoi, i nana aku auanoi ko ia nei hana, e lele ana ua mnnu nei iloko o ka iewa, ia wa i puana ae ai oia i kana j mau huaolelo, O oe hoi e kela manu e | lele la, a ina owau kou haku, ina Ia ua ! hooliloia oo o a'u i moepuu no ke ahi, | no ka mea, he mau wahi huaolelo ka'u i | manao ai o makana aku i ko haku ma ! ou la, me kuu manao ua ao ia la oe i ka | hana maikai, eia ka ho kauwa ino oe, a I o kou hoomaikaiia, aia no ia i kouhaku, j aolo ia'u, uo ka niea, ua hana inai oo i jka mea pono ole iiuua o ? u, nolaila, ke | haawi iho nei au i kuu mau huaolelo j ma ka welelau o ka makani, a nana no e lawe a haawi aku i ko haku, mamua ae o kou hiki ana aku ; a peuei na huaoleio i hoounaia : 1 KUU HjkKU maikai : Ua hiki mai io ? u nei kau makana kokua, ua hoopio koke ia ke ahi, a ua loaa ia'u ka lanakiia, a no na mea aku i koe, aoie an i hoao. Nolaila, ka waiho aku nei au i ko ? u aioha ame ko'u mahaio ho kau hana maikai ana mai. Aloha no. Lo Hipju

A hiki keia man oleio imua o Kaniokalowa, ua haohao loa oia no ka hiki e ana aku o na huaolelo, aole nao ka manu, nolaila, noonoo iho ia oia, a ninan iho la, Heaha la ke kumu o keia ? laia nae i aui ae ai a lalau akn la hoi i kaii» ipu maianaa lohe. aia hoi na olelo a Lo Hipa, e poala ana iloko o ua ipu nei. Aole hoi he hookahi huaoieio mai ko Lo Hipa waha ae, i oeie ke komo aua iioko o na ipu lohe nei A iioko o ko Kaniokalewa wa e kaana ana i na hnaolelo, aiaila, ike iho la oia ua hewa kwia mann, a komo iho la ka hilahila iloko ona* A waiho akn la oia i kana olelo kauoha i kona Hamnkn mann. Aole no hpi > linlin ma ia hope iho, hiki mai la ua mauu nei me na maka hoihoi, aka, na hoopaa koke ia aka la oia me ka hookoiokolo oie ia. Aka, ua hoao no oia o ninau mai i ke kumu o kona hoo paaia ana, aka, na hao aku la kaHaniu-

ka i kona nmoii o like uie ke kauoha a ko lakou haka.

I Enu hoa, nia kem wahi, e kamailio ! iki hou ana kakou no ka mauu a mo ke | kaikuuane o Kauiokaleu a, oia hoi o Keahinoa, kamea i kapuia muka inoa o ke kupupakaoe, ka mea hoi nonake anpu-ni-aiii—a oiai ua o Keahiuoa moopuna e uoho aua, nie ka haka ponookona uaau maka ia Lo Hipa ma r o ka pnu ao la i ke ahi a mako iho, aia hoi, malu ana no ka la, a i alawa ao kona hana iluna, aia kti he mann, a o kana hana nae, aolo keia i hoomaopopo, aka, na komo uae ka haohao iloko ona, nokamoa, he mau makahiki loihi no kona o ka noho ana' ma ua aupuni la, aole naeoia i ike aku i kekahi manu e lele po;io ae ana mahina o ke aupuni, aole no hoi raa kahi e kokoke maiana i kōna mau palena, he ole loa no, a he kamahao hoi keia ike ana ona. A oiai uamānu la e hookokoke iho ann, haupu ae la oiano na olelO a kona kupunakane, a o kona hoomaopopo ana, ua waihoia no I 'ia a hiki i koua ike maka ana.

Aole no i linliu ma ia hop© iho, pololei ae la oia ma knhi r a Lo Hipa ma o kan ana, a hoohniia ne la lakou u lilo i mea hookahi ma ka. ia nei iko aku r a kakali aku la keia o ka hopena o ku lakou mau hana. Aole no i liuliu iho, ike aku la keia i kekahi mea e lelo ana i ka akau, a o kona ano, ua like no ia me ka Hokuwelowelo ; a i kona haule anā iho, kani ao la ia mo he pnkuniahi la. Aia nae iloko oka manawa pokole, pio ilio la ko ahi ma ka aoao akau, a o na mauakupua a pau ma ia aoao, ua lilo ae la lakou i mea ole. Iloko nae o ia manawa, hooiaio loa iho ia oia i na olelo a pau a kona kupunakane, ai ae la paha, "Ileaha la, hol kana, nana aku la oo mahope o ke alo-! ha kaawe he kane, a nana maka mai nei i oo ia'u i kou pokii, i hoauo no hoi au nou, me kuu manao e kokua ana oe ma-' muli o'u-, eia ka ua like pu no kou inanao me ko ke kupunr»vahine o kaua ; a heaha la hoi kana, "weho i ka piko la e ka hoahanau." A iloko oia wa, nee ae la oia a ma ka aoao heina, hoōulu ae ia oia i ke ahi a nui, o ka hele ia o ka ula o ke ahi a papalo malnnao Lo Hipama. A iloko no o ia wa, iko hou aku la no keiu i kekahi mea oka oili ana mai, a iele ae Ia i ka hemia, a o kona ano, ua like no ia mo ko ka a o ke ahi a me na kupna a pau malaila, ua auhee akr, la lakou me he aka la. A iko nae ,o Keahinoa 2, ua pio ka hapalua o ke aupuni, hooulu ae la oia i ka hapaiua i koe, pii ae ia ka ula o ke ahi a papale maluna o Lo Hipa ma, a ina paha he hooulu ana na ka mea hope, 0 ke ahi no la hoi ia, pau o Lo Hipa ma 1 kalua ia. Aole no i upuupu iho, oiii ana no ua mea lele nei, a iele aku la i ka hikina, a o kona ano a me kana mau hana, ua like no ia mo ka kona mau mua. I A oka hulu nae i kiolaia ma ka aoao komohana, aole n'6 fa i like loa, no ka mea, o ko ia'nei ano, ua like loa no ia meka Waipuilani ; a i kona haule ana ' aku, liio ae la na mea a pau ma ia wahi

i moanawai hobonu. Mahopo iho o ka hala ana o kekahi man minute, hele makaikai ae la o Keahiuoa maioko ona paleim o kona aupuni, me ke kaumaha a me ke kumakena hoi oia i naaa aku i na mea a pan, aoie kekahi me» hookahi e knnou mai ana a e haawi mai ana i ko lakon mau hoomaikai ana iaia, no ka mea, o na laau a paa a me na mea kupo, pepee iho la, a o na pua hoi a pan o kela a me keia ano, na kulou like iho la lakou a pan iialo ; o ka Halealii nani a me kona pa e hooponi ana, ua iiio iho> la ia i mea ole, a o na iwi o ka poe a pan i pio inaiaiia, ku mai ana ke ahua ho mau paiia kiekie; ao na kiai ma na puka i pili ia lio Hipa, holoholo ae ia lakon me ka oiieli; ao ka poe hoi i pili ma ko Keahinoa aoao, o noho haka)ala wale an& iio, me ke kali ana i ko lakou hopena. (AoUipmt).