Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 28, 11 July 1874 — KE AU O KA LAKAUA. Na hana o ka Ahaolelo. [ARTICLE]

KE AU O KA LAKAUA.

Na hana o ka Ahaolelo.

La Hana 55. lulai 6.—Hoomakaia na haoii e like me ka mao. Noi ka Hon. Mr. Isenberg ka Lunahoomalu o be Komite o ka bila e pili ana i ka laikini opiuoa, i maoawa hou e 000000 ai. Aponoia. Hoike mai ka Hon. Mr. Wilder ka Lunahuomalu o ke Kornite i waiho ia ai oa p&lapala hoopii lehulehu, mai kekahi mau apaoa mai, peoei : Hou. C. R. B.shop. Ke hoike aku nei ko ookou Komite Hookolokolo oaa palapala hoopii lehulehu pe nei : £ hooooa ia na kai lawaia—e hoopao ia ua luoa aupuoi ike ole i ka olelo Hawaii—e hoololi ia na panku 21 ame 24. oke Kumokaoawai—e hoolilo ia ka olelo Hawaii i olelo Kumu—e kuai wale ako oa mahi awr | i na awa a lakoo me ka laikioi ole—e mau i no ke Kumokaaawai e like me ia e ko nei, e ae ta oa looa nana koho e holo Lunamakaaioaoa—e hoohana ia oa paahao ma oa alanoi ma na wahi epilimai ana—e hoihoi la ka hapakulo o oa loaa o oa Aioa Leialii iloko oka waihona oke Aupuoi—aole e loaa he oko i oa Lonamakaaioana, no kekabt Ahaolelo Ko iKa wa—e hoopau ia ke kaoawai e p'li aoa i na lio kea—aoie e ae ia kekahi Hawaii e kepa aoi ako i ka makahiki hookahi—e koho kela ame keia apa- | na koho i mao lonamakaaioaoa m»i!oko ae ena kaoaka oia maa apaoa—e 9 bor« hana oka la—e waiho ia keia mao palapaia hoopii iehuieha ma ka papa. Sam'l G. Wi!der D. Kaukaha J Komt>i*eehueha L. Aholo Aponma. D. W. Kaioe.

Hoiko mii o Mi Kt«« *» Lo««hoom»l" | 0 ke Koai'īe no ka btlm e hoohoihoi ao* » j ka poe ban* wae» o?cl<>. oe k* aoa mai i kekahi mau hooloh nna ka p*oka 1 a me ke 60, a na hooholoia m€ na hoolol», • k»k»o poepoe ia. A u» waihoi» m* k» p*p>* a eooooo po ii k* hiii. HooUh* m»i o Mi Komoikeehoeho ewi' ho B*i aii« oia be kanawai e hoololi ai * o» p«uko 1443 % «M ka 1476 o ke k.nawai K»viU. Helohelo m«i o Mi J. H. & h® olelo hooholo i $3.000 oo *» hoomaeaiae idi i ke lUoai ouū Waiohioo i Kwl"*'®* Noi m»i ka Hoo. W. T. M«rtia e hoololi 1 $1,000. M« ke ooi ia ioi e waihoi* k» olelo hoohulo m» kft papa, oa hooholoi» • heluhelu pa ia me ka bila haawin» lse hoala ia ae. Waiho mai o Mi Koakano he olelo hooholo, e hoolako ia o>.a boa o ka Hale Ahaolelo me ka ai i ka wi e hoomahA ai. A mahope o ka hoopaapaa anm oa hooholoia, e hoolakoia i ka berena. Helohelo mai fca Loio Knhin* no ka maoawa mua he bila e kokoa ana i ka hooholo aoa i na laiua moknahi ma%vaena o keia Pae Aioa a me ua Aina e. Kauohaia e pai. HooUha mai ka Loio Kuhioa e waiho mai aoa i» he bila e kokua ana i ke kuikahi panai like, heluheluia no ka manawa mua, a kauohaia e pai. Ma kp kapaeia ana o na rula hoike mai ka Loio Kuhina mai ke komit« mai o ka bila e hoololi ana i ka paufeu 1452 o ke kanawai kivila, a hoike hoa mai he bi!a hou. Kapaeia na rula, heluhelu akahi mai ka Loio Kuhina i ka bila, a ua kaoohaia e pai. HaUwai hou ka'Ahaolelo i ka hora I P. M. i ku hke ai me ka olelo Hooholo. Heluhelu alua ia mai ka biU e hoomana ana i ka hoopuka aua i na palapala hoopii ma na hihia KiviU i hookumuia ma ka Aha Kiekie a me na Aha Kaapuni o keia Aupn* ni f a e kapae ana ī na paoku S9l, 893,899, a me 900 o ke Kanawai Kiv*la o keia Aupuoi ma ke noi ua waihoia i ke komite wae. Heluhelu alua ia mai ka biU e kauoha ana i oa luna anpuni a pau e hookupa ia hooholoia e kakau poepoe ia. Heluheia alua ia ka bila e hoolo'i ana i ka pauku 483. e pili ana i na waiwai i molakiia, a ma ke noi ua waihoia i kekahi Komite Wae. Heiuhelu alua ia mai ka bila e pili ana i oa aina e ili ana i na hooilina. A mahope 0 ka hoopaapaa aoa, ua waihoia i ke Komite Wae. Heluhelu aloa ia mai kabila ehoomana ana i ka hoaie dala, a m% ke noi, oa waiho | ia ī ke Komno o k» H-.10 <> k a Poaha ia 9 ; o lulai. Hoopanee ka Ilale. [ | La Hana 56. lolai 7. —Hoomaka na hana e like me ka mau. Kapae ia na rula, a waiho mai o Mi Nawahi he palapaU hoopii m«i kekahi Knmukula mai o Kealakomo, Puna, Hawaii o Kaaikauna, e noi mai ana <; uku ia aku oia 1 $32 00 no kona lawelawe aoa i ka oihana Knmoao. Ma ke noi ua waihoia i Pee Komile Hoonaauao. Heluhelu mai o Mi Kaai ka Lunahoomalu o ke Komile i holo ai i Molokai, i ka Ukou hoike, no na meae pili ana i ka poe mai. A ka mai nae ka Hon. Mr. Wilder a hoohalah la no kekahi mau mea i hoike ia, oiai aole oia i ike i ka oiaio,, a ma na mea i ku i ka oiaio oa mahalo no oia ; a no ka like a like o ka hoike a ke Komite, nolaila, aole oia i hooholo loa, aole hoi i ke koe loa; aka, he kuikawa. A i ka nana aku, ua huikau ka nōoooo o ke Komite> oo na mea o loko o ka halekua». Ku mai ka Hon. Mr. KniheUni akokua i na wehewehe a ka Hon. Mr Wilder. O na mea i hooili ia mai Wailuko mai a i Hono-1 lulu nei oo na poe m&i lepera, ia Mr. Wilder ' wale no na lilo o ua oku moku i Uwe ia mai i nei a pela hoi ka lawo ia ana aku i Molokai. Ku hou mai o Mi Kaai a hooikaika mūi no ka pooo o ka hoike a ke Kotn'te. Kamailio mai o Mi Mikaleimi aoie i 1100« aoaia ke Komite e imi i ua mea e ae ; aka, no ke oU no o na mai lepeni a m« ka ole ma ko lakoa noho ana ma Molokai. Mahope iho o ka hala ana o sa hora hoomaha. Ku mai o Mi Mikalemi a hoike hoo e like me kana i hoike mua ai. Ko mai ke Kuhina Kalaiaioa W L Green, a heluhela mai ī ka palapala a Mr. Powell. A mahope iho o ke oki ana o ka heluhelu ia ana. Hoike mai Ia oia. I ka nana ana i na olelo o na Kaoka oei t u& maopopo iaia, be kanaka ikeole oia i ka lapaau mai lepera. Ko mai o Mi Nawahi, a i mai, oa makemake oo oia i ka hoike ana n Mr. Powell. Hoike pokole mai ka Hoo. Mr. Kahanu, he pono ke hoapono loa i ka hoike a ke Komile. Mahope o ka hoopaapaa loihi ana, na noi ia e waiho hoo ia ka botke i ke Komite, a oa hooholoia. Kapae ia na mla, heluhelu akahi mai o Mi Kaai he kaoawaie hoololi ana i na Pauko 14*20 i me 14*23 o ke Kaonwii Kiv»U e pili ana i na paahana malalo o ka Aelike. Kapae la oa niU, heloheilo mai o Mi N»okioi, ho paUpala hoopiii mai ia Kta» wehunahaU, e ooi mai ana e paa ka ooho Lunakaoa wai ana o ka Hon. A. F. Judd oo

k. (Hioo ole o k. boo|i»i *o. i k» boow»b«- , waha Ah» Hooko'okolo. Ral. a»i k» P«re»;d»»« »» h »'» ®» w « ho 0 a* rul» o k. H.U. kei. p.'.p.l. hoopu. Ma k« ooi o. w.iho hoo i. k. p.ltp>l» » ka mea oao* • helohelo ro»i. A helahelu .J». i» k» bIU e h^!° h "" 1 k» 18 ® *• K.0.w.1 Kivil., . hoeholoi» e k.k.u poepo» U. HelQh.lv> .kolmi» k» bil. K.o.w.ie hoololi M .ik»^ ak » 1333 oke K;,D ' W " Kml. e pili »«» ' »* Kthu hana '' a u * hooholo loa i». n.pa"» lt • boolol ' "" " P.oko I o ke k»n»»»i e h.«wi .o. i k» m.a. ike Koh.o. K.Ui.io» oo k. Uwe .o. i k. »iu» . me k. w.i i me» e koko. »i i w.i oo ke kol.n.kaoh.le o Hooololo i apoooi. m. k. U 13 o Aog«»e, M. H. 1860, i ua hooholo loa ia»« Noi «nai o Mi M.kalem« r e hoopanee lo». Ma k» nioaa »a aoa, oa haole ke noi he 30 poe i koho, h« 14 ae a he 16 hoole, ft hoohulo loa ia ka bila. Hapai hou ia ka hila e hoololi aoa i k» Pauko % 23? o ke Kanaw*i Kiv»l», a ua holo ma ka heluhelu alua aua. Ma be ooi a k» Loio Kuhioa e waiho ia ka b»!a i ke Komilō W*e, ka Loio Kohina, Hoo Messrs Kupihea, Kauai, K«pule a me . Lane. ! Helahelo alua, ia ke kaoawai e hoopan | ao« i oa Pauku 0. 7, 9 o ke kaoaw*i e pili ana i ka lawe ana i oaohua maleko o kei» aupnni, a ua wiiiho ia » ke Komite VV ae, oi» hoi keia poe„ Hoo Messrs Kaa», Mikalemi, Birch, Kaokaha a roe Nawahi. Hapai ia ke kunawai e hoololi ana i ka Pauku I, o ke knoawai e pili aoa i ua koa, e hoopakele ia na koa mai k» auhau kioo ae. Mahope o ka hoopaapaa aoa, ua haule ; ke ooi|e hoopaoeo loa. Hoopaoee ka Hale. La llaka 57. lulai 8, 1874.—Hoomaka na haoa e like aie ka mau. i Hoike mai ka Loio Kuhina ka Lunahoomalu o ke Komite i waihoi» ai ka bila e kokua ai i ka hooko aoa o na palapala kena ma na hihia kivila, a nonv>i mai e hooponee loa, oiui aole i hikii mai ka wa no ia bila. Aponoia. j Heluhelu mai o Mi Kauai he olelo hoo- ! holo, e kauoha ia ka makai o k» Hale, e hoolakoia na hoa> a pau o ka Hale, me na pooleta 2 keneta lie 50. Hooholoia. Heluhelu akahi mai ka Hon Mr. Dowsctt he hila e hoololi ai i ke kanawai e hoololi ai » oa PauKu 130 a me 131 o ke Kanawai K.ivila, i aponoia i Dek. 1864, e pili aua i ; aa luna kepa haole. j Hoolaha mai o Mi Koai, e waihomai ana ; uia he Lila kanawai e hoala hou i ka Pauku | 1284 o ke Kanawai Kivila e pili ana no ka mare. | Heluhelu m«i o Mi Cumminga he olelo : hooholo, e hookoimo ia iloko o ka btla haa- j wina i $30,000 no ke »la pali o Nuuano. ! Waihoia ma ka papa. | Waiho mai o Mi Kauknh» he olelo hoo> : holo, e noi an» i ke Komite Wae i waihoia | a» ka haoa e pili ana i na poe mai lepera, e ' hoike mai i ka lakou hoike i ka Poalima. | Ma ke noi na hooholoia ka olelo hooholo : me ka hoololi, e waihoia aka ka hoike aia i i keia Poalua aku. I Waiho mai o Mi Kopihea he olelo hoo* I holo e hookaawaleia i $500. oo ka haoa aoa 1 i alahaka ma Pek*ku»u, Mwlokni. Noi mai o Mi Eiirch e hoopanee loa. | I ka nioau ia anii o ka hoopanee loa, ua hanle a ua waihoiia ma ka papa, a noonoo po ia me ka Biia Haawina. Helohelo akahi eoui ka Hoo. Mr. Wilder he kaoawai e hoololi »i i ka Pauku 470 o ke Kaoawai Kivila e piii »na no ke Ual» i 1 hoaie la mai i ke Auponi, aole hoi e uku ia ; kahi uku panee mai, ka waihona aupuni ae, ! i ka rnea i hoaie mai i ke aupuni i $50 00. Waiho mai o Mi Kaikahi i ka hoike t ka ' hapanoi o ke Komite no ka hookaawala an» i haawina no o» poino i loaa mai iloko o ka ia 12 o Feberaari, oia hoi $1,100 83 W»»ho ia ma ka papa, n biki i ka wa o ka Bila Haawioa e hapai hoa ia ai. I I Na Han'a o ka La. I L»lo ka Hale i oa hana o ka la, oia hoi ka B»U Haawina. Noi mai o Mi Biro,h e hookomo ia iloko o ba Bila Haawio» i $400. no ke ulahaka ma i Waihee. | Noi ma» o Mi Kankaha e hookaawale ia | i $30,000 oo ke aliaoui pali o Nuuanu. i Haule. I Noi ma» o Mi Ku*lkahi e hookaaw«l e ra » | $1,160 88 no na poino o ka poe hoohauna- ! ele o ka la 12 o Feb?ruari i Kan» ai, e like me ka hoike a ke Komite. Hoololi mai o Mi Ilaupu me ka paku» ; hoo »ku i $59. | M»hope o ka hoopaapaa loihi aaa, oa ! hooholoia me ka hoololi. i Noi mai o Mi AWoio e hooktawale I» i \ *500, oo k»hī hoopilii wa»p« ma Pelekoou, Molokai. Hooholoi». L»lo ka Hale i ka ooonoo »na i k» bila e hoikala ana i ke Kuhioa W a iw»i oo na lilo » oa hoolewa ana «» na Moi elot i hala ako oei, a me kekabi mau lilo e ae, iloko o na aiakahiki eloa i hala ae oei. Halawai Kuikawa o ka Ahaolelo M. H. 1813 $9.314.39 h »* 4 » 1874 9697 48 Hoolewa o Kameliameha 5 11,661 62 Lun»lile ll 988 50 No ka laioa noliuhi o Weba 90^00.00

Ma ke ooi f u« hoobyioi4 ka bi!a e kakau poepoe ia. Ok« biia e hooioli aoa ika P« 0 ko Io i ke Kaoawai e hooloiī an« j k« Pauku 2o ' ka Mokaoa 2 o ke Kaoiwai K.ti|«. oia faoi ka heiuhelu alua aoa, « hooholoi* e kakao poepoe «a i hookahi w«le oo iaikioi opiaoia no Uonoluiu. Waīhoia mai k, bi!« e kokui »/ ik, bocko u» ooa pnl.pal, keo , n , „ hlfcu Rj V!l». m. kon» helohelu .10, ,0, w ,j. hoi, i k, Komiie \V.e oi. hoi kei, poe. k, Loio Kuhio», Hoo Me MrS K.ok.h., Ki P i, Kapuie i me Commio^. Noonoo i« ka bil« e hookua ia di kokoa ona mai lepera roa ka »uh«u ia f oia ho» kooa heluhelu alua ib ana. Noi insi ka Uon Mr. Ciegborn e hoopaoee loa ia, a oa hoohoioia. Heluheiu aiua ia ka bila kauawai e kokua i ka poe hana waea oleio, tne ka hoike a ke Komile i waihoia ai ka bsl«. t M« ke noi, ua waihoia ka b.ia i ke Komite o ka Hale a ka Poaiima hapai hoo. Heiuhelu alua ia ka hila Kaoawai, e hooloii i ka Paeku 1452 o ke Kanawai Kivil® e piii ana i na keiki Kamehai, a me ka hoike oo hoi a ke Komile oia biia, a uoi ia e waiho ma ka papa, a hoike hou ia mai he hila hou nia kahi o ka bi!a i heluheiu aiua ia. j Ma ke nol aka Hon. Mr. Isenberg, e ! | hoohoio loa ia ka bila hou a e kakau poe-1 ' poe ia. | Ueluheiu alaa ia ka bila Kanawai e hoo* loii ai i na Pauku 1420 a me 1423 o ke Kanawai Kivi!a e pMi ana i na pauhana maluio o na oielo aelike, e kokua ana i na | paahaoa i hoopaahao ia no ka uhaki i ka aelike, e hookuu loa ia ka paahana mai ka haku hana aku ke pau ka hana pnahao. Ma ke noi, ua waihoia ka bila i ke Komite Wae, eia iakou Uon Mr. Kaai, Kaukaha, Iseuberg Aholo a me Kipi. Liio ka Hale i ka noonoo aua i ka bil& e hoomaua ana, e kauohn ia e hoopnka la na palapala hoomalu Wuiwai ma ua hihia Kivila. Ma ke noi, nn hoopnneo ka Haie.