Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 31, 1 August 1874 — Page 2

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Joan Hori
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

He mau Palapala Aupuni

Ua loaa mai i ka Moi Kalakaua, ma keia eke leta mai nei o Europa, he mau palapala hoalohaloha i ka Moi Lunalilo, i make aku nei, a me Kona kohoia ana i pani ma ka noho Kalaunu o Hawaii.

Mai ka Emepera mai o Rusia.

Ma ka lokomaikai o ke Akua : O Makou o Alexanedero II., ka Emepera mana nui o na Rusia a pau;

De Moscou, Kiow, Wladimir, Novogorod, Tsar de Casao, Tsar d’Astrakhoa, Tsar de Pologne, Tsar de Siberie, Tsar de la Chersonese Taurique, Tsar de la Georgie, Seigneur de Plescow et Grand Duc de Smolensk, de Lithuanie, Volhyoie, Podolie et de Finlande, Duc d’Estonie, de Livonie; de Courlande et Scmigalle, de Samogitie, Bialostock, Carelie, Twer, Iugorie, Perm, Viatka, Bolgarie et d’autres ; Seigneur et Grand Duc de Novgorod-inferieur, de Czernigou, Riasan, Polotst, Rustow, laroslaw, Beloosersk, Oudor, Obdor, Condie, Witepsk, Mstislaw, Dominateur de toute la contrec du Nord ; Seigneur d’Iberio, de la Cartalinie, de la Cabardie et de la Province d’Armenie ; Prince Hereditaire et Souverain des Princes de Circassie et d’autres Princes mont@guards ; Successeur de Norvege, Duc de Schleswig-Holstein, de Stor marn, de D@thmarsen et d’Oldenbourg, &e.

I ka Moi Kalakaua, ke Alii o ka Pae Aina Hawaii, ko Makou makamaka nui a maikai hoi:

  Makamaka Nui a maikai !

Ua hooili ia mai maluna o makou ke kaumaha kulipolipo i ka lohe ana ma Kau palapala i ka make ana o ke Alii Lunalilo, a ua hai pu ia mai no hoi ia Makou kou kau ana maluna o ka Noho Kalaunu—A ke noi ne Makou i ke Akua Mana Loa, e malama pomaikai mai i ke Aupuni au e hooponopono la, a e kuhikuhi aloha mai Oia i Kou Noho Moi ana.

Haawiia ma Stutgard, Aperila 29, 1874

I ka 20 o ka makahiki o ko Makou       Nohoalii ana

                        [Kakau inoa ia.] Alekanedero,

            Kakau inoa hou ia] Westmann.

Kuhina o ko na Aina e.

Mai ka Moi mai o Netelana.

E ka Makua :

            O ka loaa ana mai nei no ia o Kau palapala Ia’u, i kakauia ma ka la 16 o Feberuari i hala aku nei, e hai mai ana i ka make ana o Kou Mua Alii, ka Moi ke Alii Lunalilo, a i Kou kohoia ana e ka Ahaolelo i Moi no ka Pae Aina Hawaii.

            E hoomaikaiia Kou Moi no keia hai ana mai, a nolaila, ke awiwi nei au e haawi aku ia Oe i Ko’u olioli no keia hana hanohanao a Kou Lahuikanaka i hooili mai ai maluna Ou ; a ke hoike aku nei au i Kou Moi i Ko’u hiaai nui i ka pomaikai o Kou noho Alii ; a o Ko’u iini nui hoi, e mau ka launa makamaka ana me Oe me ka pomaikai e like la me Kou Mua Alii.

            Ano ua loaa Ia’u ka wa pono me ka oluolu loa, e hoike aku ai i Kou Moi i Ko’u manao mahalo oiaio.

            I Kou Moi ka makamaka maikai,

[Kakau Inoa ia.] William,

            Hague, Mei 18, 1874.

I ka Moi Kalakaua,

            Ke Alii o ko Hawaii Pae Aina.

Mai ka Moi mai o Denemaka.

E ka makamaka Maikai :

            Ua loaa mai nei Ia’u Kau palapala, i kakauia ma ka la 16 o Feberuari, o keia makahiki, e hai mai ana i ka make ana o ka Moi Lunalilo a me Kou kohoia ana i Moi no ka Pae Aina Hawaii a me Kou kau ana i ka Noho Alii. A ke haawi aku nei au i Kou Moi i Kuu hauoli nei no keia mea ; a ke noi aku nei au ia Oe, he pono e hoomaopopoia Ko’u makemake io e malama loa i na mea e hooiliia mai ana maluna O’u, oia hoi ka hoomau ana aku i ka launa makamaka maikai, i mea e mau ai ka pomaikai mawaena o ka kakou mau Aupuni.

            A ke hoike aku nei au i ko’u makemake maoli e pomaikai Oe, a e hoomahuhuaia hoi ka pomaikai o ka aina Au e noho la i poo.  Kou makamaka maikai,

            [Kakau inoaia.] Christian R.

                        Copehagen, Iune 2, 1874.

[Kau inoa hou ia]   de Rosendern Lehn,

            I ka Moi Kalakaua,

                        Ke Alii o ko Hawaii Pae Aina.

I na Luna Helu

            Aohe uku i hana hou ia iho nei no ka auhau ana i na waiwai paa a me lewa—He oia mau no. he 50 keneta no keila a me keia haneri dala.

            Ma na kuhikuhi ia ouou i paiia ma na Buke Auhau, ua waiho hakahaka ia i wahi e hookomo iho ai ka huolelo “hapalua.”

            P. NAHAOLELUA, Kuhina Waiwai

660

I na Luna Helu.

            Aohe uku i hana hou ia iho nei na ka Auhau ana i na waiwai paa a me lewa—He oia mau no. he 50 keneta no kela a me keia haneri dala.

            Ma ua kuhikuhi ia oukou i paiia ma na Buke  Auhau, ua waiho hakahaka ia i wahi e hookomo iho ai k ka huolelo “hapalua.”   F. NAHAOLELUA, Kuhina Waiwai.

660

Ua Hookohuia ka poe malalo iho i mau Luna Helu no na apana Ohi Auhau o na mokupuni lehulehu:

HAWAII——Hilo........................J. W. Keaomakani

                        Hamakua...............G. W. Halemanu

                        South Kohala.........H. S. Mahuka

                        North Kohala.........D. S. Kupahu

                        North Kona............S. K. Kaai

                        South Kona............D. H. Nahinu

                        Kau........................J. H. S. Martin

                        Puna.......................L. Kaina

MAUI———Lahaina........................J. A. Kaukau

                        Wailuku......................Thomas Birch

                        Makawao....................J. W. Ukumea

                        Hana............................C. K. Kakani

MOLOKAI & LANAI........................D. W. Kaiue

OAHU———Honolulu......................Charles H. Judd

                        Ewa & Waianae..........A. Kaoliko

                        Waialua.......................S. M. Naukana

                        Koolauloa....................J. Amara

                        Koolaupoko.................James Holt

KAUAI———Hanalei.......................D. Kaukaha

                        Anahola.......................Kupahuilima

                        Lihue...........................S. Kamahalo

                        Koloa..........................Palekaluhi

                        Waimea.......................Kuapuu

NIIHAU..............................................Kaapuni

P. NAHAOLELUA,

Kuhina Waiwai

656

Keena Waiwai, Iune 19, 1874.

           

Ka Nupepa Kuokoa

—ME—

Ke Au Okoa

I HUIIA

Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, AUGATE 1, 1874.

No ka Aha Kuhina o ka Moi.

            Ma ka nupepa Advertiser, o kela Poaono aku nei i hala, ua ikeia maloko o kona manao pepa, e makemake ana e hookuuia ke Kuhina Kalaiaina W. L. Green, mai kona noho’na Kuhina aku, a e hoonohoia hoi ka Loio Kuhina R. H. Stanley ma ia wahi.

            Aohe i lokahi ko makou manao ma keia mea, me ka manao o ka makamaka ; ina io e hoololiloliia ana, alaila, eia ka iini nui o na kanaka, e hoomau ia no o Mr. Green, oiai, o keia mea no ka mea i koi ikaika e hoopau loa i ke kala pepa mai ka bila aie dala aku ; a ua hooholoia e ka Ahaolelo, e kapae loa ia ia mea mai ka bila ae.

            A o keia Loio Kuhina e noho nei i keia wa, oia kekahi mea hooikaika i ke kokua ana, e hooholo loa ia keia mea popopo wale, e papapau ai kakou he aa ko ka hale. Aole anei keia he hoike ana no Mr. Green, he makamaka maikai oia no na kanaka ?

            Ke olelo nei ke Kumkanawai, i eha kanaka e pono ai ka aha Kuhina, aka, i keia wa, ekolu wale no, a nolaila, aole keia he aha Kuhina Kumukanawai, nolaila, he pono ke loaa i eha ma@ Kuhina.

            He mea pono hoi ke lilo ke aupuni o ka Moi i mea ikaika ; aka, pehea nae e ikaika ai ina ekolu wale no ? Aole loa, nolaila, he mea pono loa ke imiia a loaa kekahi mau Kuhina eha, e piha i ka naauao a me ka hoopono. E ninau mai paha auanei kekahi, Owai auanei ka poe kupono ma ia wahi?

            He nui loa no ka poe kupono iwaena o kakou, a mai waena mai o lakou e lawe ai ka Moi i mau Kuhina Nona.

            Ua haawiia iho nei i haawina hoomau no ke Kiaaina P. Nahaolelua, a ke mahalo loa nei no makou ia mea, oiai ua loihi kona noho ana me ka malama pono i ka oihana i haawiia aku iaia malalo o na Moi elima, nolaila, aole io no he pono ke onou hou iaia iloko o kekahi hana oolea. Nolaila, ke waiho nei makou i kona inoa mai ka poe ae a makou i ike ai he kupono, a e pono ai i ka Moi ke koho mai i mau Kuhina, a ma o ua poe la e lilo ai ke aupuni i mea ikaika.

            Kuhina no ka na Aina E—II A. P Carter a me W. L. Green

            Kuhina Kalaiaina—E. P. Adams, S. G. Waila, A. S. Ake, Kimo Pelekane a me T. C. Hoika.

            Kuhina Waiwai—C. R Bihopa, J. S. Walker, A. J. Kakalaika a me Keo Kaaka.

            Loio Kuhina—A. S. Hakawela.

            O keia iho la na poe a makou i ike ai he kupono ; aole nae makou i ike i ko lakou makemake e lawelawe i ka oihana, aka hoi, i mea e ike ia ai he poe kupono no kekahi iwaena o kakou, no la lawelawe ana ma ke ano he mau Kuhina no ka Moi.

            Aole makou i hooaiai ae nei i kekahi poe Hawaii e lilo i mau Kuhina ; aka, he pono no ke nana pono ia ke ano o keia mau hana. I ko makou manao, me ka naauao nui a hoopono, e pono ai i ke kanaka ke lawelawe—aka, owai la auanei ka mea e makemake ana i Kuhina no ka Moi? A owai la hoi ka mea oi loa o ka pono no ka lawelawe ana i ka hana ? Ina he mea kupono e ae no kekahi, he makemake loa no makou e ike i kona kupono.

No ka Hookupu

            Ua hoopuiwa ia mai ko makou manao, i ka ike’na aku i ka nui o na kane, wahine a me na kamalii e lawe ana i ka lakou hookupu i na moku kaua Beritania a me ko Rusia. Ma ko makou noonoo ana, aole pono o keia hana. Eia ke kumu akahi o ko makou manao ana aole he pono : He poe ilihune na kanaka Hawaii, a nolaila, ua pono ole ka haawi wale aku i ko oukou waiwai i na malihini. I ka nana aku i keia mau mea i hookupu ia, ua aneane e hiki aku na loaa i ka elua a ekolu paha haneri dala, ke kuai maoli ia aku ia mau mea ma ke dala maoli a oi aku no paha.

            Ina ua kuai io ia keia mau mea, alaila, o ka loaa no ia o ka mea e hookaa aku ai i na auhau a e loaa ai hoi na aahu. A eia ka lua o ka mea e maopopo ai ka pono ole ; Aole he hana naauao ka haawi wale aku i na malihini, no ka mea aole o lakou manao ia mau hookupu. I ko oukou hookupu ana i kekahi mau moku aole hoi i na mokukaua a pau. Pehea aole anei e anoninoni ka manao o ka mea i haawi ole ia i kahi makana?  i ka nana aku pela io no, a o ka hooomaka e mai no ia ia kakou. Nolaila, ke i nei makou, aole kupono iki o ka hookupu ana i na malihini. Aka ina ua hookupu oukou i ka Moi a i na ‘lii e ae o ka aina kulaiwi, e like me ka mea maa mau ia Hawaii nei, alaila aole a makou Ke ana aku ia hana.

            Ke lana nei ko makou manao, ua hoala ia keia mamuli o kekahi manao kuhihewa. Ina pela, alaila, e hoopau loa ia manao. “Mai hooni i ka wai ua lana malie.”

            O ka Poalima iho nei kekahi o ko kakou mau la kulaia mamua, aka i keia wa nei, ua hoopoina loa ia aku.

[Mai ka nupepa Kapalakiko Ata o Iulai 10.]

Ke Kuikahi Panailike o Hawaii.

            Ua noi aku kekahi poe Kalepa o Honolulu i ka Moi Kalakaua, e wehe hou ia ka noonoo ana no ka hoohui aku me ke Aupuni o Amerika Huipuia ma ka hana i Kuihaki Panailike; oiai ma ko lakou manao ana, ina aole e loaa keia mea, alaila, o ka holopono ole no ia o na hana e pomaikai ai ke Aupuni a me ka lahuikanaka. Ua manao nui lakou i ke Kuikahi Panailike, a ma ia mea hookahi wale no e loaa ai ka makeke no ka lakou mau kopaa, a e loaa mai ai ka pomaikai nui o na oihana mahiai ma keia mua aku. Ina aole e haawi ana ka Aha Kau Kanawai i mea e hoeueu ai i na poe mahiko, alaila, ke hopohopo nei lakou “i ka haule ino o na loaa o ke Aupuni Alii ma keia mua aku. O keia palapala hoopii, he hoopii i ka Moi; a o kona hoolahaia ana ma na nupepa, he hoopii ana ia i na kanaka o Amerika Huipuia, a ua oleloia ma kona poo, e noonoo akahele loa ia. A nolaila he mea pono i ko makou mau luna aupuni ke hoaiai i kekahi mea e kokua ai i ka hoohoihoi ana i kahi aupuni uuku; a he pono hoi ke hakilo ia ke kulana o ka aina, ke kalepa ana i na wa i hala a me ka wa e hiki mai ana, i mea e hooloihi ai i ka paulele ana maluna o makou. O kona noho naauao ana a me kona mau kanaka o na aina e mai, he poe Amerika ka nui. Ano ke au nei ka manao i kahi e pakele ai ke kiki pau ana iloko o ka aie kaa ole. U hoolala iho na Kuhina i Kuikahi Panailike me Canada; a ina o ka hooko ia o ke Kuikahi, alaila, he nui wale na kumu e ulu mai ai ke paonioni no na hana nui o na Mokuaina e kokoke ana me na Moanawai.

            A, ina e han io ia ana i Kuikahi Panailike me Hawaii, alaila, ua emi loa mai ke paonioni ana me na hana o Amerika, a ma ia mea e hui ai na kanaka Hawaii me makou ma na bona i hoopaaia a paa pono i ko na wa i hala ae.

            Eia ke waiho wale nei kekahi mau wahi o ka Pae Aina Hawaii i kupono no ka mahiko ana, he mau haneri tausani eka ka nui, e loaa mai ai ka pomaikai nui ke mahiia a hoouluia ke ko, ina e ae ia ana ke komo wale ana mai o na kopaa o Hawaii ma Kapalakiko me ke dute ole ia; aka, ina aole e loaa ana kekahi makeke dute ole, alaila he mea maopopo, aole e hiki’na ke hooulu ia ke ko a nui aku i ko keia wa. O keia mau apana mahiko, ua nui ia ia lakou ; aka, no ka lahui e like me kakou nei, he mea nuku loa ia; a e hala ana he mau makahiki mamua o ka pau ana i ka mahiia e lakou.

            Ina e hanaia kekahi kuikahi, aole no e nele ana ka hanaia o kekahi mau mea e kokua ai i ka hoopau ana mahope o ka makahiki hookahi a elua paha o kela a me keia aoao, a ina he hopohopo no ka hiki ole ke hoomau ia, no na hoohakalia wale i ke kanu nui ana i na aina kupono, ma ia mea e hala ai na makahiki elima a he umi paha mamua o ka nui ana o na mea i hooulu ia; a o na hoololi e ulu mai ana no keia mau mea he mea oluolu ma ka hana ana A ina he mea kue iki kekahi iloko o ke kuikahi panailike no ka uuku paha o ke kopaa, a nui loa hoi na poe makemake i ke kopaa ma Amerika Huipuia, alaila, he pono no ke hookomoia @ ka huaolelo “nui” ma ka mahi ana i na aina kupono @ ke kanu ko ma Hawaii, alaila, ua okoa loa aku ka mahi ana i ko na wa i hala ae nei, i ko keia wa aku. A nolaila, ke hoapono nei makou i ka waiho ia ana o ka palapla noi i ka Aha Kuhina ma Wasinetona.

[Mai ka San Francisco Bulletin mai.]

He Kuikahi Panailike me Hawaii.

            O ka ninau nui e pili ana no ke Kuikahi Panai Like ke hoala ia mai nei ka noonoo ana ma ke Aupuni Hawaii. Ma ka eke leta i loaa mai nei, ua ike iho, ua haawi ia aku kekahi palapala hoopii imua o ka Moi, i kakau inoa ia e kekahi poe Kalepa nui o Honolulu, e noi aku ana i ke Aupuni e kukakuka pu no keia mea me ka Hale Ahaolelo ma Wasinetona. A ua waiho ia keia palapala hoopii o ka Moi imua o ka Ahaolelo, me ke noi ana he pono e noonoo nui i keia mea, a e hookaawale ia i haawina e kokua ai i ka holo ana mai o ka elele e imi i Kuikahi maanei. I ka pau ana o ke ku nui ana o na moku okohola, aohe mea waiwai nui e ae i ulu mai ; aka o ke ko wale no. Nolaila, ua ala hou ae he ninau, no ka imi ana a loaa ona makeke no ko lakou mau ko. Iloko o kahi mau malama i hala ae nei, manao iho la na mahiko e loaa ana ia lakou ma na panalaau o Auseteralia, a me ke Kuikahi Panai Like ; Aka, mahope iho o na hooili ko ana elua a ekolu paha, ua ike ia ke emi loa o ke kumukuai o ke ko malaila, nolaila, aole i hoouna ia malaila. Ma keia mea ua huli hou ka manao o na poe mahiko i ke aloha mua, me ke kanalua ole o ka manao ua hoopaa lakou i ka lakou noi i kuikahi panai like me Amerika Huipuia.

            I ke ala ana o keia ninau no ke kuikahi panai like ua ala pu mai ka ninau mua no ka hoohui aina, i kue nui ia e na kanaka. A ina e nana aku i ka hoohui ia o Fiji me Beritania, ua oi loa aku na loaa o ka aina i keia wa mamua o ka wa mamua. Ma keia hui ana, alaila, he mea maopopo loa e lilo ana o Hawaii i waenakonu no ka waea olelo o ka Pakipika mawaena o keia awa a me Kina. A o kakou nei ke kokoke loa i Hawaii a me ka ulu ana o na pomaikai kalepa ma ka Pakipika, a e lilo ana o Hawaii i pula kaumaka ia kakou i keia wa aku, mamua o na wa i hala. O ka hoonaauao ia ana o ka aina, na Amerika no, a ua oi aku ka maa o na kanaka i ko Amerika Huipuia poe, mamua o ko lakou maa ana i ko Europa poe e malana ana i na oihana kalepa malaila. Eia imua o ka Aha Senate o Amerika Huipuia he kali ana no ka noho hou ae o ka Ahaolelo e noonoo i ke Kuikahi Panai Like me Canada ; a ua noi aku no hoi ka Ahaolelo o Kalepuni, he pono ke hana ia i Kuikahi me Mekiko. A o ke Kuikahi Panai like me Hawaii ke kolu, a nolaila, a na ninau a pau e pili ana i na pomaikai o na mea ulu e kalepa ia ana, e noonoo ia ana ia iloko o ka Ahaolelo e hiki mai ana.

            O ka ninau nui i hoea ae iwaena o kakou nei i keia mau wa aku nei i hala, oia no ke Kuikahi Panailike, ka mea i manao ia he mea e pomaikai ka aina, ke loaa mai ke Kuikahi. A no keia mea, ua ake nui aku na poe i ike i ka pono o ia mea, e ike i ka ae ia mai e Amerika, a i ka wehewehe ia mai e kekahi mau nupepa. A oia noho wale iho nei a hiki i keia mau la, hooholo iho nei ka Ahaolelo he pono ke hanaia i Kuikahi Panailike. A ma ka loaa ana mai nei o na nupepa o Kaleponi ia makou, ike iho la makou i ka hoike ana o kekahi mau nupeoa o Kapalakiko i ko lakou makemake loa i nei mea he kuikahi panailike ke hanaia i kuikahi me Hawaii.

            Aohe a makou mea hauoli e ae, o ko makou lohe wale ana no i ka hapai ana o na nupepa o Kaleponi i keia mau mea nui e pomaikai ai o Hawaii nei ma keia mua aku. No ko makou ike ana i ke kokua ia ana o keia mea nui e na nupepa o o Kapalakilo, nolaila, ua unuhi kaawale ae makou ia mau mea, e hoaiai aku imua o ko makou poe heluhelu.

Nu Hou Kuloko.

            E halawai ana ka Ahahui Ekalesia o Hawaii Akau ma Eleio, Hamakua, i ka Poaha mua o Sepatemaba.

            Ma ke ku ana mai a keia mau moku kaua, ua hoolaukanaka ia mai ke kaona nei e ko lakou mau luina.

            Ma ka Poakahi nei, ua hoolele hou ia na koa sela o ka manuwa Benieia i uka nei e paikau ai

            Ma ka po onehinei, ma Kaukeano, i haawi ai o J E Kamalena i haiolelo, no ka hoole waiona, a me na mea like o ia ano ma Hawaii nei.

            Ma ke ahiahi Poaono aku nei, ua holo aku ka Moi i Koolau, ua holo pu aku me ia o Mr Kaina ma ke ano Hope Puuku no ia hoomaha o ua o Kauliluaikeanuwaialeale.

            Ma ka Poalua nei, ua kau hapaia ka hae o ke Aupuni Hawaii ma Puowaina a me na hale oihana a pau, a me ko na moku, i mea hoomanao i ka make ana o kekahi Adimarala o Amerika Huipuia.

            He Kii o ka Moi.—Ma kekahi nupepa Farani makou i ike iho ai i ke kii o ka Moi Kalakaua, ua paiia ua kii la ma ia nupepa ma ke kulanakauhale o Konesatinopele ma Tureke, ua hoike pu ia he wahi moolelo pokole maloko o ua nupepa la.

            Ua lohe mai makou, ua loaa mai he palapala mai kekahi makamaka mai o ka Luna Hinuhinu o Hamakua, e uwe mai ana iaia no ka hoi loa o ua luna la i Makena, oiai ua kokua ikaika iho nei oia i ka palekai o Makena, kona wahi i manao ai, a haalele wale i ko kona apana nana i koho mai e imi i pono no lakou.

            Aihueia.—Ma ka po Poalima aku nei, ua aihue ia ka noho lio maikai o Iosepa Kuke, (Jos. Cooke) mai kona hale aku ma ka pa o Alapai. Ua hikilele ka pake hana i ka nakekeke, a i ka hele ana aku e nana, ike aku la ia he kanaka e holo ana me ka noho lio—ua hoao koke aku la e ki poka i ke kolohe, i eono ki ana i ka manawa, ua kau e kela i ka lio a puhala hiu aku la me ka noho. Aka, he aho kona, o ka loaa aku koe ona wi ka niho o ka iole.

            Mawaena o na laau papa o ka moku papa Deleware i hue ia iho nei ma Ainohou, ua ikeia iho he mamalaolelo Hawaii kekahi i kakauia ma kahi papahole penei : “Aloha na hoa o ka aina.” Ma ia mea i maopopo ai, he kanaka Hawaii kahi mea nana i hoopiha i kela moku i ka papa i ka wa e liuliu ana e holo mai ia nei. Ke panai ae nei makou malalo : “Aloha oe e noho la i ka aina makua ole.”

            Pauaho nona iho.—O kela haole Kumu Paikau o na koa kumau i pau ma ka haunaele nui o ka Halekoa, nona ka inoa o Kakaki (Jajczay o ka oihana Hunagaria) Ua hele aku oia me kona ohana ma Costa Rica i ka mahiai kope; a oiai oia malaila, ua loaaia iho la oia i ka mai tropical fiva, a no kona uiha i ka eha, ua hoouna pu aku ia i kona ola me ka poka o kana pu i ki ai iaia iho no a make.

            Ka Macarega.—Ma ka auina la Poalua nei i ku mai ai ka mokuahi nona ae kela inoa maluna, iloko o na la he 24 mai Sidane mai, me na ohua 131, me na waiwai no keia awa. Ma ka hora 10 o ka po Poakolu nei, ua holo aku i Kapalakiko, me kekahi mau ohua oonei; a mawaena oia poe o ka haole keaka Bila Emesona kekakahi me kona mau hoa ; a waiho hou iho la ia Honolulu nei e neo.

            Ma ka auina la Poakahi iho nei makou i ike aku ai i ke Alii ka Moi e holo kaa ae ana; ua hele a nohenohea lua o ua Kamakahalaloikalehuamakanoe.

            Sole Amu !—Pela makou i lohe aku ai i kekahi leo e kahea ana i kekahi poe koa e nakeke hele ana ka pahu i ka po Poalua iho nei, i ka hoomaopopo ana aku, eia no ka o kekahi o ko kakou mau puali koa, e hoomaamaa ana ia lakou ma ke “Sole amu ! Lepe huila !” a pela aku.

            Lilo hou no—Oiai o L Kaulukou e @ ana no ka make ana o kana keiki ; a ma ka Poaono o kela pule aku nei, miki hou mai la no ka make a lawe aku la i ka lua o ke keiki ; a no ia kaumaha, ua owili hou iho la na makua iloko o ke koloka eleele o ke kumakena walohia.

            Mawaena o ka makou mau mea i hoomanao ai, aole makou e poina ana i ka hoike aku i ka loaa ana mai ia makou o kekahi ipu haole nui maikai mai a Rev H. H Paleka mai o Kawaiahao; o kona kaumaha he 30 a oi. Aka, he wa ipu no nae hoi keia o kakou, oiai ke paki ia mai nei ka ipu ma na makeke; a he ai kupono hoi ia na na puaa, he unu wale mai no a piha na kaa hoihoi i ka hale.

            Pakele wale iho no.—Ma ke ahiahi o ka Poakahi nei, oiai e hoi mai ana ka Moi me Mr Kaina ma ko laua kaa; a o na kaikuwahine alii Liliu me Hon Mrs Cleghorn ma ko laua kaa okoa; a oiai lakou e hoi ana ma ke Alanui Moiwahine; ua holo hooponopono ole mai la kahi lio mahope a pakele wale iho la ke kuia mai me keia mau kaa alii ; o ke kumu o keia holo nui ana, ua moku ia kekahi ili huki o ia kaa, a puiwa ae la ka lio i ka hauhili o ia ili ma na wawae. Ke mahalo nei makou i ko ke Akua malama ana mai i ka Moi me kona mau kaikuawahine mai keia ulia ae.

            Ua minamina loa makou i ka hiki ole ia makou ke hooaiai piha aku imua o ka Lahui i ka Haiolelo Kaulana a ka Hon. Thos. N. Birch imua o ka Hale Ahaolelo ma ka la 24 o keia malama no ke kue ana i ka Bila Kanawai e ae ana i ke Aupuni e aie aku i miliona dala, a ma kekahi mau hopuna olelo ano nui ma kana kamailio ana, ua puana ae oia o keia Bila Kanawai, he la kupapau ia e kanu ia ai ke Kuokoa o Hawaii nei, a he nui aku kana mau wehewehe naauao ana, a ma ka makou hakilo ana i kana mau hana a me kana mau wehewehe ana ma na hana o keia Kau Ahaolelo, he mea kanalua ole ia makou ke puana ae he Pukuniahi oia no keia Kau Ahaolelo, nolaila, ke poloai aku nei makou i ka Apana nana oia i koho mai e hoomanao i ka lakou loea Kaukanawai a e koho hou mai iaia no ka makahiki, 1876.

            Hao aku hao mai.—Ma ke kakahiaka o nehinei, ua holo aku na kane, wahine, keiki iluna o ka moku kaua Rukini, e haawi i ka lakou hookupu me ka manawalea ana I ka hiki ana iluna o ka moku, ua hookipa oluolu ko ka moku poe, me ka haawi ana i na papaa barena a me ka waina. Ia wa i waihoia mai ai ka berena a me ka waina, o ka wa noia i hana rula ole aku ai na kane, na wahine, a me na keiki i ka hao aku a hao mai i ka berena a me ka waina; a papa aku la o J Kila, aole pono o ka hao, o i ia mai kakou he hupo, ike ole i na rula o ka poe maikai, aole he lohe mai o kanaka hana no e like me na ilio ke aumeume i ka iwi. Ua hoomaikeikeia no hoi he hula uliuli Hawaii imua o na malihini, ua panai pu mai ko ka moku he hula Rukini. E na makamaka, mai hana rula ole hou oukou imua o na malihini i piha rula, malia he uuku wale no  hoi oukou i hana rula ole aku la, pau like ka lehulehu holookoa i ke kapala pu ia i ka oukou pena ekaeka.

Emi na Lilo Aupuni!

E ke Kuokoa e ; Aloha oe :—

            He mea nanea, a lealea no hoi no ke kumu pepeiao o kekahi, ka luana ana me ka nanea maloko o ka rumi Ahaolelo o keia Kau, oiai i ka wa o na hoa hanohano (Hon.) e kukakuka ana no ka pono o ke aupuni, ka pomaikai hoi o ka lahui.

            O kau wahi kauwa nei kekahi i hoopomaikai ia mai ma ka loaa ana o ka haawina pomaikai o ka hoonanea ana maloko oia Keena, a ina paha oe e maalo ae ia manawa, ina ua ike mai oe ia Holoholopinaau e “hilinai ana Puna kalele ia Kau,” maluna o kekahi o na noho i hele i hinuhinu i ka vaniki, hohu maka hanohano maoli no. Mamua nae o ko’u hooloihi loa ana i ka manawa, (oiai, o kou molowa mai paha koe ia’u) e hai aku au no kekahi mau mea au’u i ike, a i lohe ai hoi, oiai au malaila.

            He mau la i au aku la, aole no hoi i liuliu loa, ua noi ia, a ua hooholoia kekahi mau kanawai. A no ka pomaikai nui e loaa mai ana i ke aupuni me na makaainana ma ia mea, ua ili mai ka manaolana maluna o’u, e hoike aku imua o na makamaka o kaua, no ko’u mahalo nui.

            Ua halawai ka Hale e like me ka mea mau, hora 10 o ke kakahiaka, a ua hoomaka na hana. Ia la, ua hoomaopopo au i ka hahana ino o ka wela o ka la, a i ka aneane ana e hiki aku i ka auina la, ua ike aku la au i ke ano ikiiki o na mea Hanohano. Ua hoihi loa ka hoomanawanui

ana o kekahi poe, a o kekahi hoi, ua haalele iho la i ko lakou mau noho, a puka iki aku la mawaho, no ka hooluolu ana. Ia manawa, e nalu ana o loko o kau wahi kauwa nei, “Owai la auanei ka mea noiau nui nana e imi i pono, a i kumu nana e pale ae i keia pilikia ku i ka wa, no ka mea, o na leo no keia o na makaainana, a ina e loohia lakou i ka popilikia, a i ole paha, e kau mai ana kekahi pomaikai ma ka lakou mau noonoo ana, o na makaainana no ia.”

            Aole nae i haawi ia mai ka manawa loihi no ia nalu ana me ke ano aloha, oiai, ua ike aku la au i kekahi o na hoa hanohano, e wauwau ana i kona poo, me ka haka pono o na maka i ka paia hikina o ka rumi, a komo koke mai la ka noonoo ana iloko o’u, e hooikaika ana ia e imi i mea nana e pale ae keia mea nana e hoolauwili nei kona lunaikehala, a holopono ole ai na hana o ka Hale.

            Aole no i liuliu ike aku la au i kona ku ana ae iluna, hookomo malie iho la na lima i ka pakeke o ka lolewawae paina hinuhinu, alawa malie ae la na maka me ka anapuni ana i ka loa me ka laula o ka rumi, a me ke ano o ke kanaka naauao, a hanohano, (i keia wa ua hoomaka ko’u naka ana, ua paa iho la ko’u manao he mea nui, a kamahao, no ka pono o ka lehulehu a o ka oili mai koe, puana ae la me ka leo nahenahe, i neia mau mapuna olelo hoalohaloha ; “E ka Peresidena, ke noi nei au e kauohaia ka makai o ka Hale e hoolawa mai i wai Hau no na hoa o keia Hale, i kela la keia la,” Manawa ole, ua kokuaia, a ua hooholoia, akahi no au a hanu pono mai, me ka i iho, “O ka aneane ae nei keia e hala na mahina ekolu, a ahahi no a holo kekahi kanawai a’u e kapa aku ai he hoemi lilo, a he hooluolu hoi i ka manao o na makaainana.”

            Nolaila, ke manao nei au, ua kupono loa ka mahalo ana i ka mea nana i imi keia pomaikai nui o ka Lahui Hawaii, a i ekolu huro no na hoa i kokua mahope o ka mea i mahalo ia. He inaina nae ko’u i ka poe ia lakou ka hoolako ana, no ka poina ana i keia mea, oiai, ua maopopo no hoi paha, he poe keia i mua i ka inu ana i na wai Hau ma ko lakou mau apana—hoopalaleha wale iho no. Mahalo ia ka mea Hanohano. I na no e makemake ea ? Nui mai e hoomoe ia i Paipu wai hau i hoomomona ia me na wai ko, mai ka hale hana hau aku. Pono no, he mea ia nana e hoopau ka ha o ka leo, oiai, ua ike ia no o kau hana mau ia o ke kamailio me ka hooikaikai—Nolaila, he kumu emi no ia no na lilo. Akahi kanawai au’u i mahalo ai, a eia mai ka lua.—

            I kekahi la mahope mai nei, ua hele hou no wau, a e like me mamua, ua lohe mai au i kekahi o na kumu nui e emi ai na lilo aupuni. Ua noho aku ka Hale a aneane e kupono ka la iluna, hoomaka ko’u haohao ana i ke ano nananakea mai o na mea Hanohano, a lia mai la ka ili me ka manao he mai ahulau, a e lele mai auanei papapau he aa ko ka hale. Lohe aku la nae au i ka nakulu o ka opu o kekahi o na mea Hanohano, me ke ano hakahaka o na maka, a komo mai la ka manao, ua hookina loa ka paha i ka waihau, a no ia mea ua howai mai la paha oloko. Aloha ino no ka hoi ! Ia’u nae e noonoo ana no keia mau mea, me ke kulou o ke poo ilalao, ua hoopuoho ia ae la ko’u nanea ana e kekahi leo kalakala, me he la ua haia ka haalulu—“Mr Peresidena, ke noi nei au e kauohaia ka makai o ka hale e hoomakaukau mai i mea ai i kela a me keia aina awakea.” He poe puni hoemi lilo ka hapanui, ua hooholo koke ia. Ua ku mai kekahi mau mea Hanohano e pale, aka, no ka pili ole o ka hoomoe ana i ke noi, ua hooleia ka laua pale e ka hapa nui.

            Pehea la kou manao? He mahalo ko’u la! Ka lua keia na kanawai koikoi a pomaikai no hoi o ka lahui ; aole no hoi o kana mai o ka hooikaika o ka mea Hanohano nana ke noi, ua hele a kakau ke aa ma na kumu pepeiao, e kiki ana ka hou o ka lae mao a maanei i kau a mea he hooikaika no ka pono lahui. Mahalo ia; ua ike kela i ka hakahaka mai oloko, nolaila, ua maopopo i na e liuliu aku no piliwale na Hoa, a hiki ole ke hana, nolaila he pomaikai no ka lahui ka loaa ana o ka mea nana e hooikaika hou mai o loko, a holo pono ka hana. Pono no ! Ina e makemake kauo aku ka Hotele Hawaii a kokoke, maikai no. Emi iki mai na lilo o ke aupuni. O ka lua keia o na kanawai nani a’u i mahalo loa ai—o ka huihui ae o ka wai hau, pumehana aku i na bola kope me na paapaa palaoa me ka waiu bata, kamau mai la ke kai Supa i lomi puia me ka uala kahiki, he pen@ ka hana; o kah pala koe iho, miki ia ae la na pauku naau kake komo i na pakeke o ke kuka. Huhu loa no au i ka poe nana e hoolako, no ka hoopoina ana, oiai, ua ike no hoi he hoe i maamaa i ka ai palaoa me ka waiu bata hoopalaleha wale iho no.

            Hookahi mea i koe. Oia ke kali ana’ku, owai la auanei ka mea noiau nana e imi hou mai ua kanawai i oi ae ka pii ikaika ana o ka pomaikai nui o na makaainana mamua o keia mau kanawai hoopau pilikia a hoemi lilo. Me he la o ka bila ai mea ono kihikihi kekahi kanawai maikai ina e hapai ia na.

            Nolaila ke mahalo nei au, a e huipu mai ana no paha ka lehulehu me a’u e hoomaikai aku i na hoa hanohano o ke kau Ahaolelo naau’o, no ka hooikaika i ka pono o ke aupuni, a me ka pomaikai o na makaainana. Hoemi lilo ole wale ! Mahalo piha ;

            Aloha no ! Ioane Paawela.