Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 31, 1 August 1874 — HE KAAO KUPUA ! [ARTICLE]

HE KAAO KUPUA !

ILOKO o kekahi la, ma kekahi wa mamualoa aku nei, e ku ana lie mau hale nani iloko o kekahi ululaau nui ; a ma ka hu-a loa owaho o ua ululaau nei e ku ana ho wahi hale uuku, ua hihiia a paa loa o luna e ka waina a mo kekani mea hihi e ae, a ma keia "wahi hoi e hanan ai na manu iloko o la wela o ka makalii; a oiai ma ia wahi, he mea mau ka pa kolonahe ana mai a ka makani i ka wa hooilo, a i ka hui ana ae oia welau kehau waianuhea me na lau o na laau, mo hela e oli mai ana i ke mele uwe aloha no ka la Karitimasa; no keia mea ua kaohi paa ia ka iini iloko o ka ohana e nobo loa ilaila. Aia hoi iloko o ia wahi kekahi wahine, o Dame Lakahaka kona inoa, a e walea mau ana ma na hana lima. O ka mea mau loa nae iaia, oia no ka ulana lole; aka, mamuli o kona hookui ia ana e kekahi manao menemene, a me ka paila ana o kona iini nui no kekahi wahi kaikamahine uuku o Setela ka inoa, ua hoomaha oia i kana hana noeau; a he mea hala ka hoi ia ka olehala o ke koele ana 0 na huila o kana huila nanala lole, a penei kana olelo i ua wahi kaikamahine la, " e malama i ka hoopono i lilo oe i keiki maikai." Ia lohe ana o ua wahi Setela nei i keia mau olelo a kona makuahine, holo'ku la oia ma kahi e popohe maikai mai ana o na pua ala o ke kihapai, a ako aku la i ka pua, a oiai oia e ako ana i kekahi pua, a pu-wa mai ana ke ala o ke onaona o kekahi mau pua e aku, a o ka ia nei liana no ka ako, me ka manao ole ia Dame Lakahaka kona luaui, no ka mea, ua liio kona manao i ka nani o na pua, a o ka olu iho hoi o na lau laan aiwa loa aku la hoi ua oia nei a ka hoonanauahuki, me ka i iho, "maanei no ka hoi au e noho ai, e kui i kuu pua." A puana'e peneia : " Hiaai wale ana hoi au ilaila, I ka olu kohai oia Dale, Me he la he wai Kuauhoe, Ua anu aujmamuli o ko leo." Oiai ua o Setela e noho ana, e kui ana no i ka pua; hoea mai ana kahi wahi elemakule uuku, ua hele a hawele ka umiumi ilalo o ka lepo, a lie meano hoi i ike ole ia eia mamua. A haka pono aku la na maka o ua wahi elemakule nei me ka oluolu o ka nanaina, a aole no he makau iki o Setela ia ano e o ke kino o ua wahi kanaka nei. A ninau aku la o'Pekeokaluukea, (elemakule) ia Setela, "Heaha kau hana maanei, e ke kaikamahine, i hele loa mai ai oe mai kou home mai ?" Pane mai la o Setela, " e kuu makua. kane, i hele mai nei au i ka ako pua, a e awiwi ae ana au la i ke kui o huhu mai auanei o mama Dame Lakahaka ia'u." A ninau aku la o Peke, heaha kau olelo, ina e hoee ana au ia oe o holo maluna o kuu lio ? Heaha hoi auanei ka'u olelo olaila, he

olioli ka hoi ia no'u i ka holo maluna o ko lio, wahi a Setela. Alaila hahau iho la ka elemakule ma ka ili o ka honua, elima hahau ana me ka laau a me ke kahea ana, " e ka mea hihiu olalo o ka honua e aha ana oe ?" Aole i emo ku ana, he lio eleele me na eheu lilelile, a o ke ake koke ae la no ia o Setela e kau, iaia no a kau malunh, & o ka lilo aku la no ia i ka lewa, me'he manu la ka lele ana. Oiai oia nei e lele nei maluna ae, ike iho la oia i na hale nani, na kanaka, a me na laau maikai e maalo ana malalo oia nei. A ma ka ia nei nana ae i na ao, ua nani loa. A i iho la ua o Setelsr, pomaikai maoli ko'u ike ana i na inea he nui wale; aka o ka nui o na kamalii opiopio, aole o lakou makemake iki, e luliluli mau ana ko lakou mau poo i ka lele o keia mea eleele iluna me ka bu oka makani o na eheu. A oia lele oia nei a liuliu, mea mania maka hiainoe mai ana, a puliki aku la i ka hulu o ka a-i, a hiamoe iho la, a pau kana ike ana i ka nani e maalo ana, a o ka lele no hoi ka ka lio a hala paha he mau mile, hiki ana laua nei iluna o kekahi mauna kiekie. Ia liiki ana ma keia wahi, kipaipai aku la kaeheu o ka lio i kekahi pohaku nui, a wehe ia mai ana ka puka, eia ka he Ana kupua, ia wa, hoihoi ia aku la 0 Setela iloko o ua ana nei a hoomoeia iho la. Oia hiamoe ko ua o Setela, a ala ae, ike ae la oia i keia wahi ano e loa, ua hoonani ia oloko i ke elaimana, a o ka papahele me na paia, he gula wale no. I kona hoomaopopo ana i keia nani, ilihia iho la oia i ka makau, a mve ae la me kaleo nui, " aloha wale noka hoi o mama Dame Lakahaka;" no ka mea, akahi no a uluku mai kona manao eehia no keia mea ano e imua ona. A liuliu, hoea mai ana ka oi kelakela o na kupua kiai o ua ana nei, oia hoi o Yeolila, ai mai la, "Ooe e Setela ko makou moiwahine, a ma kau kauoha makou e lawelawe aku ai ma keia mua aku." A noi aku la o Setela i ua kupua nei, " e ae mai oe e hoi au e ike i kuu mama ia I)ame Lakahaka." Hoole loa aku la Violila, me ka i ana " aole makou e ae aku ia oe e hoi, aka, e noho pu ana no kakou me ka pomaikai." A hala na la he nui, maa loa iho la ia 1 ka noho ana ma ua wahi nani nei, a pau ae la no hoi kona manao ana i kahi pupupu hale o lakou a me kona makuahine. A hala he mau makahiki, pii ae la ka nani o Setela. A iaia e noho ana iloko o koua IlaleaHi, me ka hana ana i kekahi lole nani i kui pu ia me ke daimana, kui ana ka hekili, a liuliu iki, hoea mai Ia o "ka mea hihiu o lalo," me kekahi keiki alii opiopio. No keia mea, ala ae la kona hoomanao ona, me ka i iho, "akahi no a maopopo ke kumu o ko'u laweia ana mai nei ma keia mauna—a nolaila, ua ino loa keia mauna a me kona mau kupua liilii." A i ka hala ana o kekahi mau la, hoao ae la laua nei, a kane a wahine ihola laua. A oiai hoi laua e nohooluolu ana, i aku ke Keiki Alii ia Setela, "He mea pono ke hookuuia na kupua ilalo, i hookahl hele ana i ka makahiki, a o ko kaua wa ia e hele ai." Pane mai nae o Setela, "Pehea auanei e hiki ai ?" Paae inai la no hoi ke Keiki Alii Alefereda, "He koloka pouli ko'u, a he hiki loa no ia'u ke hoopulou ia kaua a elua a nalo wale loa me ka ike ole ia mai e na kiai olalo." Ia lohe ana o Setela, ua nui loa kona olioli. Ama kekahi po, ua nui ka wawa anaiwaeaa o na kupua, me ko lakou haka pono ana ia laua nei, a liulio, alaila, ua nalo aku la lakou. A hiki mai la hoi ka manawa e hele ai lakou ilalo.pioloke ae la lakou me na leo nui, e nakolo ana me he hekili la. I ka wa hoi i mao ae ai ke kupinai ana, alaila, ike aku la laua nei i ka mo-

moku nui o na kupua i ka puka iwaho : a ia wa do boi laua nei i puka like ai, me ko lakou ike nui ole mai nae ia laua nei, no ka mea, ua ulii ae la ka mana o ke koloka pouli, o ka nalo no ia o laua nei. A ia laua nei i hemo ai iwaho, mailoko aku o ka mauna weliweli, nui loa iho la ko laua olioli. Aia nae iloko o ia v/a, ua lawe nui mai la laua nei i ke dala, ke gnla a me ke elaimana. Aia nae ia laua nei i hiki ai i kahi o Dame Lakahaka, noho iho laua malaila, aole nae i liuliu ka noho pu ana iho o Setela me kona makuahine, a o kona make no ia. Ma ia wa hoi mahope iho, mare iho la laua nei, a noho iho la laua me ka oluolu, a he nui ka pomaikai i loaa ia laua.—Pi-pi holo kaao.