Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 34, 22 August 1874 — Page 2
| This text was transcribed by: | Walt Kekoanahenahe Bodnar |
| This work is dedicated to: | Halau Malamalama 'O ka Mahina |
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OLOA I HUIIA.
MA KE KAUOHA.
I KEIA la, ua hokohuia e Thomas W Everett Esq., i Luna Makai no ka mokupuni o Maui, ma kahi o William O. Smith Esq., i waiho mai. P.H. STANLEY, Loio Kuhina.
Honolulu, Aug 13, 1874.684
UA kohoia o Thomas W Everett i Agena no ke Keena Hooiaio Kope, no ka Apana o Maui, ko Hawaii Pae Aina. THOS. BROWN. Luna Hooiaio Kope.
Keena Hooiaio Kope, Aug 17, 1874.
Aponoia: W.L. Green, Kuhina Kalaiaina. 234
UA kohoia aku o H.W. Daniels i Agena no ke Keena Hooiaio Kope no ka apana o Wailuku, Maui.
THOS. BROWN, Luna Hooiaio Kope.
Keena Hooiaio Kope, Aug 17, 1874.
Aponoia: W L Green, Kuhina Kalaiaina 264
MAHOPE aku o ka Poakahi, Augate 24, e noho ana ka Luna Helu ma kona Keena, ma Alanui Marine, i kela a me keia la, a hiki i Sepatemaba 15. O ka poe a pau aole i helu ia no 1874, he pono e hele mai lakou e hoike ia wa; a o ka poe noho i loaa na pae kakahaka, e loaa no ma ka hele ana mai i keia Keena. C.H. JUDD.
664 Luna Helu o Honolulu.
Ua oluolu i ke Lii ka Moi, ka hookohu ana aku ia Ka Mea Kiekie ke Kuhina Kalaiaina, ka Mea Hanohano S.G. Wilder a me ka Mea Hanohano J.U. Kawainui, i mau Komisina Kuikawa, e ohi, lawe mai, a e hoouna aku i na mea hoikeike hana akamai, hana lima a me na mea ulu o ka lepo o ke Aupuni Hawaii. I kupono no ka Hoikeike Lahui, e malamaia ana ma Piladelapia, Amerika Huipuia, i ka puni ana o ke Keneturia iloko o ka makahiki 1876. 663.
UA HOOKOHUIA i keia o Mesara Z. Kalai a me S C Luhiau, i mau Komisina Alanui a Wai hoi, no ka Apana o Kohala Akau a me Hema, mokupuni o Hawaii. Eia na poe o ia Papa, o W Merseberg, Z Kalai a me S C Luhiau.
W.L. GREEN, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 16, 1874. 860
UA hookohu ia i keia la o W.D. Alexander i mea koho i ke Kumukuai o na aina no ka mokupuni o Oahu. A eia na hoa o keia Papa koho kumukuai o C.J. Lyons, J.W. Makalena a me W.D. Alexander. W.L. GREEN, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Iulai 10, 1874.
Ua hookohu ia na poe nona na inoa A. W. Maloho, i luna haawi Palapala mare no Koloa, Kauai: a o P. Monroa no Hana, Maui. W. L. GREEN, Kuhina Kaiaiaina.
Keena Kaiaiaina, Iulai 10, 1874.
UA HOOKOHUIA ka poe malalo iho i mau Luna Helu no na Apena Ohi Auhau o na mokupuni lehulehu:
HAWAII - Hilo…. J. W. Keaomakani
Hamakua…. G. W. Halemanu
South Kohala…. H. S. Mahuka
North Kohala…. D. S. Kupahu
North Kona….. S. K. Kaai
South Kona…. D. H. Nahinu
Kau….. J. H. S. Martin
Puna….. L. Kaina
MAUI- Lahaina…. J. A. Kaukau
Wailuku….. Thomas Birch
Makawao….. J. W. Ukumea
Hana…… C. K Kakani
MOLOKAI & LANAI….. D. W. Kaiue
OAHU- Honolulu….. Charles H. Judd
Ewa & Waianae…. A. Kaoliko
Waialua….. S. M Naukana
Koolauloa….. J. Amara
Koolaupoko….. James Holt
Kauai- Hanalei…… D. Kaukaha
Anahola…… Kapahuilima
Lihue…… S. Kamahalo
Koloa…… Palekaluhi
Waimea….. Kuapuu
NIIHAU………… Kaapuni
P. NAHAOLELUA,
Kuhina Waiwai
Keena Waiwai, June 19, 1874.
Ka Nupepa Kuokoa
-ME-
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday,$2 a year
HONOLULU, AUGATE 22, 1874.
A POAKAHI, e holo ana ka Moi i Hilo maluna o ke Kilauea no ka ike i na makaainana o Puna; a malaila ae paha i ka lua o Pele. Ke huli hoi mai, alaila, e kipa mua ana oia ma Hana a hiki ma Makawao mai ka palena.
Nu Hou o ke Alo Alii!
Ma ka hora 5 o ke kakahiaka o ka la 16 o keia malama, haalele iho la ke Alii ka Moi i Kona Halealii, a holo aku la no Koolaupoko, a hiki ma Heeia i ka hora 8 kakahiaka, a hookipaia aku ia ma ka hale o ka Mea Hanohano C. R. Bishop, a malaila ka paina kakahiaka ana.
O na hoa-ai nana i hoomuimuia ma kana papaaina, oia no Kona mau hoahele-o ka Mea Hanohano E.H. Boyd, Mr. Niagara, Samuel W. Alapai a me ka punahele nui a ke Alii, oia no o John Arm; a malaila pu no hoi ka Lunakanawai Apana o Koolaupoko W. E. Pii a me Mr. Kamai.
Mahope iho o ka pau ana o ke paina, na hele aku ia ke Alii ka Moi i ka pule, ma ka luakini Hoolepope o Kaneohe, a ua ukali pu ia aku no ia e Kona mau hoahele.
O ka hana kiekie a ihiihi a ku kakou Lani Moi ahonui i na aleale a ka hoino wale i hana’i ia manawa, oia no keia: Na Kona mau lima kapu ponoi no i hiipoi a i kaikai hele aku i kekahi mau keiki liilii loa, a imua o ke Kahunapule Rev. J. Manuela, e bapetizo a e hoolaa ia laua na ke Akua.
He hana lani a he hana hoohaahaa maoli keia a ka Moi i hana’i i na keiki makaainana o Kona aupuni, i ka mea hoi i ike ole ia, a i hana ole ia no hoi e na Alii Aimoku i pau nue aku la i ka hala, a ia Kauliluaikeanuwaialeale ae nei, ua noanoa na lima kapu.
O ka inoa o kekahi keiki i bapetizoia, oia no o Kahooululahui (w), na Kealo me Opunui; a o ka lua o ke keiki, o Kane, he keikikane ia, a o Maikai a me Kap@hili kona mea makua. O keia poe makua, aole a lakou hana mai, i ka Moi wale no ka paa ana ma ko ale o ke Kahunapule a hiki wale i ka pau ana i ka hoolaaia.
Mahope iho e ka pau ana o na keiki i ka hoolaaia, ka mai la ke Kahunapule a hai mai la i kana poolelo, ma Kor. 8:9. I ka hookuuia ana o ka anaina pule, ua hele mai na makaainana e lulu lima aloha pu ma ko lakou Moi ahonui, me na waimaka kekahi poe. A pau ka ike ana a na makaainana, ua hoi mai ka huakai Alii a kipa @@@@ kahi o Mr. Rose, a pau ka luana @@@ hoi loa aku la a hiki ma Ma@@@@ @@@ nolaila ia po, a ma ka @@@@ @@@ kakahiaka Poakahi ae, @@@ @@@ mai ka huakai a ka Moi no @@@@@, hora 8 ½, hiki ma ka @@@@ @@@@.
Na Kanawai o 1874.
Ke pai nei makou ma ka aoao mua o ka pepe o keia la i na kanawai malalo iho:
He hanawai e pili ana i na olelo hooholo e hoapono ana i na hoolilo waiwai paa a na Lunahoopoaopono Waiwai a me na Kahu.
He kanawai e hoopau ai i ka Oihana Kaua a me na Manuwa.
He kanawai e hoololi ai i ka Pauku 646 o ke kanawai Kivila, e pili ana i na palapala ae holo. He kanawai e ae aku ana i ke Kuhiua Waiwai e hoaie no na dala Kula a ka Papa Hoonaauao.
He Kanawai e huikala aku ai i ke Kuhina Waiwai no na dala i hooliloia nono hoolewa o na Moi make elua, Hoopaa poho Hotele, Laina mokuahi o Webbs me na makai o Oahu.
He kanawai e hoopau ai i ka Pauki 6 o ke kanawai. “ E kaohi ana i ka laba ana o ka mai lepera,” i Aponoia i Ianuari 3, 1865.
He kanawai e hoololi ai i ka Pauku i o ke kanawai o na holoholona kuni ole ia e hele hihiu ana, i aponoia i Iulai 18, 1879.
He kanawai e hoopau loa ai i ka Oihana lunakanawai kaapuni no Oahu.
O keia kanawai hope, o ka waiwai nui, oia no ka emi o na lilo, a aole no hoi he wahi ano i loli ae ma ke ano o ka lilo. Ua aeia kekahi o na lunakanawai kiekie e hele kaapuni ia Oahu nei, ma ka eha hele ana i ka makahiki, a e noho e hoolohe i na hihia ma kai o ka hihia, me ka hoolaha e ia aku mamua.
Ka Puali Nana ia Hokuloa.
O ka puali Beritania e hele mai ana e nana i ka maalo ana ae o Hokuloa imua o ka la, ke manaoia nei e hiki mai ana i Honolulu nei ma ka la apopo maluna mai o ka moku kaua Beritania Scout. Ua wae ia ka Pae Aina o Hawaii nei e na kilohoku o Beritania, oia kekahi o na kulana maikai i ka nana aku i ke aka o Hokuloa i ka wa e maalo ae ai imua o ka La; a e hoounaia ana no hoi kekahi puali nana hoku i Nu Kilani. Mai loko mai o kekahi nupepa o Ladana o ka la 4 o June, i ikeia iho ai, o ka puali nana hoku o Hawaii nei, eie no malalo o ka noho poo ana o kapena G. L. Tupman, a nana e hookaawale i hona mau kulana i ekolu e like me keia malalo iho nei:
Honolulu - Kapena G L Tupman, ke kilohoku; mea nana J W Nichols, kilo hoku me ke pai kii.
Hawaii - Prof. G Forbes, ke kilo hoku; mea nana, H G Barnacle, ke kilo hoku.
Kauai-Poo, R Johnson, Kilohoku; mea naua, Lutanela EJ W Noble R.M.A. kilohoku.
Mawaho ae o keia poe, he mau kokua kekahi e holo pu mai ana, a me he mea la, e hiki ana ka lakou nui i ka iwakalua kumaono. O ke kulana nana hoku ma haawaii malia paha o waeia ma ka aina laelae mawaena o Kohala a me Kawaihae, a i ole, i Kau paha. O ke Kauai hoi malia mawaena o Waimea a me Mana ma ka aoao komohana. Aole nae e maopopo loa i keia manawa, aia wale no a hiki mai ka puali, alaila, kohokoho no lakou i ka lakou wahi e makemake ai.
O keia maalo ana o Hokuloa o hiki mai, e haka pono ia ana oia e na kuiana nana he 75, a ma ka hapa nai e ia mau wahi, e makena ana paha ona mau mea paahana. O na lilo no keia mau huakai, e hiki ana paha mawaena o ka ehiku haneri kanalima tuasani a me ka miliona dala. Malia paha he mea loaa ole keia ai ka poe ike ole, aka he mea ia e hoolawa ai i ka hoopaapaa o ka poe kilohoku. Ina ma keia imi ana e loaa mai ai ona naauao hou; aka, i ka wa e nele ai ke kino kanaka i ka mea ole e hookiekie aku ai i ka imi ana akamai hou, he pono i ke aupuni e lawe maluna ona i na aweawe e hooholo aku i loaa lea mai ia naauao hou.
Mawaho ae o keia mau olelo ana, eia wale no na mea i manaoia e loaa mai ana, e moakaka lea loa ka mamao o ka La mai o kakou aku, a e hoomaopopo pono loa ia na lonity, a me na latitu. E ikeia ka maalo ana o Hokuloa imua o ka La i keia makahiki, ma ka la 8 o Dekemaba hora 4: 4, ahiahi, a malia paha o 9 minute aku.
Ka waea moe moana o ka Pakipika.
A keia mau ia mai nei e holo nei, i ikea loaia ai ko ke ao nei holomua ana ma na mea hiki i ke akamai kanak ke hoomahuahua. Ua lohe wale kakou i ka holokeaia o ka hohonu lipolipo o ka moana Atelanika e na waea olelo, ake, i keia manawa ke ana ia nei ka moana Pekipika ma na ala elua, ka akau a me ke ala mai Sana Diego mai a i Honolulu a hala loa aku i Iapana. Ua pau iho nei ke ala ma Sana Diego, Honolulu a hiki i Iapana i ke anaia, a o ke ala ae koe ma ka aku, aka malia nae paha ua pau ae la i keia wa a kakou e kamailio nei.
Ua hoomaka ke anaia ana o keia alanui e hiki mai ai i o kakou nei, mai Sana Diego mai ma Kaleponi a i Honolulu nei, a ua ikeia, he 2,240 mile. Oke ano nui o ka peapua o lalo loa, he ano iliwai, aohe apuupuu nunui. I ka haalele ana ia Sana Diego, a hele mai a he haneri mile paha a emi mai, ua loaa he mokupuui me he mea la, o ka pii ae paha ananei ia a puka ae i ka ilikai. Mahope iho o ka haalele ana ia wahi, o ka loaa mai la no ia o ka maikai a hiki i Hawaii nei. Aka, me he mea la nae paha e puka hou ae ana he mokapuni maluna aku o Hawaii ma keia hope aku. No ka mea, ua loaa he wahi kiekieua iloko o ke kai ma ia wahi, a me he mea la paha o ia ke kumu o kela olai ikaika i hoaleale i ke kai hoee nana i pulumi o Niaole me Kau.
Mai Honolulu aku, ua ana hou ia a hiki i Boniu Ailana, he 3,273 mile, a malaila aku a i ka mokupuai o Iapana, he 480 mile. Nolaila, ina a huiia na mile e hoomoeia ai ka waea mai ka aina puui ole hikina a i ka aina puni ole komohana, he 6,950 mile, a e olelo paha kakou i 7,000 mile.
O keia alanui ma o kakou nei mai, ua nui ka poe makemake loa, no ka mea, he wahi maikai keia, a ua hiki ke hana hou ia ka waea i keia a me keia kau o ka makahiki.
O ke alnui ae me ka akau, ua anaia mamua, a o ka paa i ka hou haaleleia, aka nae hoi, ua ana hou ia aenei. He pokole ia alanui, a he emi mai ka lilo no ka hana, eia paha ke kanalua iki, aohe nui paha ka hana.
Eia kekahi mea i makemake loa ia ai ke ala ma Hawaii nei, no ka mea, e lilo ana o Honolulu i home hoomaha no ke alanui mai Fiji a me Nu Holani mai.
O kahi hohonu loa mawaena o Honolulu a me Sana Diego he 3,054 anana, a mawaena hoi o Honolulu a me Bonia Ailaua, he 3,287 anana.
Ke hoomoeia ka waea ma ko kakou nei alanui, alaila, he 7,000 mile waea, lawa. Ua hiki no ke hoolimalimaia aku o Kikina Nui, a e hooili a pau ka waea maluna ona. E hiki ana paha na lilo no ka waea a me ka hoomoe ana ma kahi o ka $10,000,000.
Ka Ripubalika o Farani.
Heaha la auanei ka hopena o keia aupuui kui, o ka hoopau paha i keia Ahaolelo e noho nei, a koho hou i oua Ahaolelo, aohe akaka, aka o ka mea maopopo, ke pii liilii nei ke ano Ripubalika ma ka ikaika. Ina e hoopauia keia Ahaolelo a koho hou ia ona Ahaolelo, alaila, e loaa ana i ka Ahaolelo hou he hapa nui loa o na lunamakaaiuana Ripubalika. Aka ina aole e hoopauia keia Ahaolelo, e hoomania no a Makemahone i Peresidena e like me ka loihi a na koa e kokua ai iaia. I keia manawa mai nei, ua kukala akea aku oia, oiai ua koho mai ka lahui iaia i Peresidena no ehiku makahiki, e noho no oia i poo a pau ia manawa, nolaila, ua noi aku oia umua o ka lahui e hoopau i na manao hoohaunaele, aka e hooholo lakou i ona kumukanawai a hoopau i ka Ahaolelo, i loaa ai he manawa i ka lahui a lakou e noonoo ai i ka mea e hana aku ai.
O ka makemake o ka poe waiwai ma Farani, o ka hoihoi hou ia Farani i aupuni Emepire, aka, “o ke aupuni o na makahiki ehiku,” oia ko kamemahone ano aupuni e noho nei, ke pii mau nei ka ikaika.
I keia wa, ua waele aenei o Makemahone i ke kahua a ua maikai. Ua hoala iho nei oia i ona puali koa nui a Farani i ike ole ai i kekahi wa, a ua makaukau oia e lele aku e ulupa i kona mau enemai ina no wah a no loko ae o ka aina.
O Makamahone, o ke koa koulana hookahi ia o Farani i koe e noho nei, a ua hilinai ka lahui maluna o kona akamai koa. O ke kulana o Farani i keia wa, he ano pioo. Aole i ku ke kahua o ke lakou mau kanawai kumu, aka, me he mea la nae paha e hiki mai ana kona hopena. O na mea e ulia mai ana maluna o Farani, e ao ka mea nana i paipai, mahope o ka noho ana makaukau o ka aina no ke kaua. He pono i ke keiki umikumamawalu makahiki e noho malie. Ina e like me keia kapena hapanea e noho hookele nei ma ka hoauli o Farani, he mea maopopo ole ka loliloli ana ae o ka ihu kahi a ke panana e kau ana.
Na mea Lapaau mai Pake!
Ma ka Poaha iho nei, mamuli o ke ake nui i ka imi ana, ina he mea e maha ai ka poe i hookaawale ia mai na ohana aku e noho mai la ma Kalawao, ua hooholo ka Papa Ola, e ae aku ia Mr. W.P.Powell a me Kauka Akana, e hele i Kalawao, e hoike ai i ka laua akamai, ma ka hoola ana i keia mai hooweliweli, nana i hooneoneo i kekahi mau home o kakou. Ua mikiala ka Papa ma ka lakou hana, a o ka laua koe o ka ae mai. Ua haawi pu ia hoi, e lapaau laua no eono malama ka loihi, a ina e loaa ke ola, alaila, e hoohaaweia laua me na pomaikai o keia ola kino ana. A nolaila, mai manao mai ka lehulehu, ua hoohemahemaia keia apana hana e ka Papa. E hoomanawanui kakou i na ehaeha o keia noho ana.
Ua kakau leta mai o G W P K. o Lahaina ia makou, e hai mai ana, no ko lakou pilikia hana ole, no ka pau ana i ka wawahiia o kekahi wiliko o laila, a me ka hele auwana ana o kolaila poe paahana ma kahi e loaa mai ai kahi ola; he mau mea e ae kekahi ana i helu papa mai ai. He mea kaumaha io no ke nele ka aina i ka hana ole, no ka mea, o ka hana ka mea e pale ai i ka noho ilihune ana, a e nui ai ka pomaikai o ka aina. He ahona ao hoi ka na wahi mokuahi la ia makou e noho aka nei, ke ku mai laua loaa kahi hana, - i ka lawe lanahu kahi poe, kuai moa ulu kahi poe, he pohaku akoakoa ke kahi poe, ina e lilo, manao ae ia ke ola, a pela aku, a oia iho la ka kakou kulana he nele.
Nu Hou Kuloko.
I ke kakahiaka nui onehinei, ku mai ka makuahi Mikado mai Kikane mai, a holo aku la ia la no i Kaleponi.
Ua holo aku ke Kilauea no ke kaapuni ia Kauai i ka auina ia Poakola iho nei, a e hoi mai ana i keia kakahiaka.
Ke hooili ukana nei ka moku kiapa R. R. Wale, a ina e piha ae, e holo aku ana ia no Kapalakiko.
Eia ae ma kai o Ainahou na papa a me na laau emi loa o ke kumukuai, no ka elua keneta o ke kapuai
Ma keia hope aku, na lohe mai makou, e hooholoia aku ana ka moku kuna Hokulele, no na awa o Hana.
Ma ke kakahiaka poaha iho nei, ua holo aku ka mokuahi kaua o ka Moiwahine Cameleon no na awa ma Tahiti a me Amerika Hema.
Ua lohe mai makou, ua oluolu i ke alii ka moi e hookohu aku ia Kauka R. Makipine opio a me ka mea e kakau nei, i mau lala hou no ka Papa Ola haole.
A ka ia 12 o Sepatemaba e hiki mai ana, e kuai kudalaia aku ai ka pa, ka hale a me kekahi hapa o na lako hale o W. F. Conway ma Hilo.
He nui ka poe i hoopaaia a ninaninau ia ma Hilo na ka imi pono ana e loaa ka mea nana i pepehi i na hapauea i make mainoino aku la.
Ke loheia mai nei, ke hooma-uia la na o Kona e na kuaua hoouliuli lau nahele, a o Hilo hoi keia ka aina ua, ke holpu la ka malie.
Ua lohe wale mai makou, ua hookohuia o Edmond H. Rogers o Kaluaaha, Molokai i hope luna makai no Maui ma kahi o Mr. T. W. Everett i hookiekieia ae.
Ua lohe mai makou, ua waiho mai o Kauka Hatinisona i kona noho ana Kauka kaapuni no Maui, a ke waiho hakahaka nei kela mokupuni nui. E loaa koke ana no nae paha ona kauka hou.
Ua lohe wale mai makou, eia ke kakau inoa ia mai nei he palapala hoopii ana, e hoopau i ka Lunakanawai Apana o Honolulu nei, no kekahi kumu nui e ku ai i ka hewa, ina he oiaio.
Ua haiia mai makou i ka malama ia ana o ka la 31 o lulai ma Lahainaluna, a no ka lohi loa o ka loaa ana mai o ia lono no na mea i hanaia ma ia la, ua kapae ae makou ia lono me ka mahalo.
NO KALAWAO. - Hookahi hebedoma iloko o Augate nei i loaa ole ai ka make maiwaena mai o ka poe poino o ke panalaau maluna ae. Ina hoi pela a loihi aku. O ka nui o na mai lepera ma ka lone hope, he 681. I nui ke aho.
Ke kanu nui loa ia nei ka laau Iukalipikata ma na wahi kuaaina, a nolaila ke paipai aku nei makou e kanu nui oukou e na kanaka, no ke kumu he laau keia e loaa ole ai i ka mai fiva
Ma ka la 19 o Sepatemaba, e kuai kudalaia aku ana ma ke akea, ka pa Hale Hookolokolo ma Honolulu a me ka Hale pu, no ke kumukuai aole e emi malalo o ka $20,000.
HOA AHAKUKAMALU HOU.-Ma ka poalua iho nei, ua hookiekieia ae Ka Mea Kiekie Ke Alii WP Leleiohoku, i hoakuka no ka Ahakukamalu o ka Moi. Ua eo iaia ka noho ana opiopio hana maloko o ia Aha.
AIA PELE LA UA HUHU-Ke lohelohea hou mai nei o Pele, ua pii hou ka ena. Pau pu no na lua a i elua i ka hana e noke hala ole mai la, a he ekolu mau olai i hoohakui iho ma ke “kai opua i ka lai.”
NO LAHAINALUNA.- Ua lohe mai makou ua kohoia o D.D. Balauina opio i kumukula-ao no kela kula maluna ae ma kahi o Rev. A.O. Forebe e waiho mai ana no ka hoi e malam i ka ekalesia haole kahu ole o Hilo.
MAKE I ALOHAIA.-Ma ka auina la o ka la 12 o Augate nei, make iho la o losepa Pahaeleele, o Kanakanilehua, a he kamaaina oia nolaila, iloko o kona mau la e ola ana ma keia houua, a na haalele iho oia i ka ohana a me ka noho lehulehu ana, a ua hele aku ia ma ke alanui anoano. Aloha ino.
Ma ka po Poalua nei, ua haawi ae ko kakou poe Puhi Ohe i anaina Puhi Ohe nui maluna o na waapa, i mea hoonanea i ua Manuwa o ke Awa o Honolulu, ua hale ekolu hora malaila. Ma ia wa ua hoaia mai la na kukui hoku o ka moku keua Beritania Cameleon, me na waihooluu like ole.
KE PUHI WAIONA.-He wa oi loa aku keia o Honolulu nei ma ke puhi wai ona, no ka mea, na hele a puni ke kulanakauhale i ka poe puhi wai ona e noho mai nei. Ma ka la Sabati aku nei i hala, ua loaa he pahu rama no Kapela o Kaholoakeahole, a ua olokaaia aku i ka Halewai. A ma ka hookolokoloia ana, ua ae ka mea kolohe i kona hewa, a ua “puu ka lae kahi ke pohue,”a “Puehu ka hulu mai ko poli se.”
AHAAINA AUA KAHUNA.-Oia ka inoa o kekahi ahaaina akea i malamaia maloko o Halealoha, Lahaina, malal o ka noho hoopoonopono poo ana a Hon. Mrs. Emma Kapena, wahine a ke Kiaaina opio o na mokupuni e pili ana. O na loaa o ia ahaaina i mea kokua i ke kahu o ka Ekalesia o Wainee, ma ke ano paha e aua, aole e holkuu.
KE KUOKOA MA KA AINA E - Ua loaa mai ia makou he leta mai ia George Niula mai o Port Diseovery, Aina o Wasinetona, Amerika Akau, e hoike mai ana he nui kona ake e loaa ona Kuokoa nona. E haawi ia no ka nupepa ia oe, ke hookaaa e ia mai kona unu makahiki he eha dala. E loaa no ia makou ma ke poo leta a dala maoli ke hoounaia mai. Eia no ka nupepa aole e holo, o ke dala ka mea holo.
Ke imi kolohe mai nei kekahi poe aea houkae o kakou, ma ka lapulapu ana e puhi hale. I ke kakahiaka Posono aku nei o kela pule, ua loaa aku kekahi puu pulupulu i manaoia e hoaa ma kekahi hale noho ma ke kihi o na alnui Uniona a me Malapua. E loaa aku nae ke kolohe, o ke kino na ka luahi, e hans paka ai i ka hoopai o kana karima i imi ai. Aohe no e ole, a loaa iho ke kolohe. O ka lohe kou a malam, “ o pau Peapea i ke ahi.”
HOOKUUIA.-I kekahi la o kela pule aku nei, ua hoopiiia ka Halekuai Waiona ma ke kihi akau o na Alanui Papu a me Hotele, a ua hookolokoloia e ka Lunakanawai Hoomalu, no ka haawi ana i ka wai ona i ke kanaka Hawaii, ka mea i papaia ma ke Kanawai. Ua manaoia he hewa maopopo loa keia, eia ka e puhalahiu ana, a ke kani iki mai la ka ia la aka, oiai”ua ola ma ka apua” o ka mana Lunakanawai, Ua lohe mai nae makou, he hope paha ke Kahu o ka Aha no ua Hotele la.
HE MAKANA.-Ma ka Poakolu i hala iho nei, oia ka hora 9 o ka po, ua haawi makana ia mai la kekahi o ko makou hoahana o keia Keena, ma ka haawi ana mai a kana Lede i kekahi kaikamahine mohaha nunai, nona na paona i hiki aka i ka umikumainakahi. Me Mr HL Sheldon, ka Lunahooponopono o ka nupepa “Advertiser,” ko makou hauoli pu ana, no kona hoopomaikai ia ana mai me kekahi moopuna nani, a me ke noi pu ae i ka Lani e hoomau i ka hoouna ana mai i na makana o keia ano, no ka hoonui hou ana i ka lahui o ka Moi KALAKAUA, ka moi nona ke au i oleloia ai.
-“E hooulu i ka Lahui.”-
Ua hiki mai ia makou na haina o na Ninau Hooulu Lahui a ua kapaeia, no ka mea, ma ko makou noonoo maikai ana, aole i oi aku na hewa a keia lahui i hana ai mamua o kekahi mau lahui e ae, aka, ke mahuahua mau nei lakou i na wa a pau. Aole no ka haawe ana a Kamehameha III i keia lahui i ke Akua ke kumu i emi ai. O ko naaupo loa ia, no ka mea, na ke Akua mai na mea a pau, aole hiki ia oe ke hana i kekahi mea no ka ole, a haawi aku i ke Akua, e manao ai oe oia ka mea e emi ai. Mai hoopunipuni mai oe, he lalu loa kau.
KA UKU KOLO MOKU O PELE-ua hoolaha ia ae ma ke akea, ka uku no ke kolo ana a Pele, a penei no ia:
No na kiapa a kiakolu malalo o
500 Tons…. $40 00
No na kiakolu a kiapa maluna
aku o ka 500 tons….. 45 00
No na kiakolu a kiapa maluna
aku o ke 1,000 tons…. 50 00
No na okohola Hawaii a haola 40 00
No na kialu a me na moku kuna
maluna aku o ka 200 tons.. 35 00
No na kialua a moku kuna malala
o ka 200 tons…. 30 00
HOIKE KULA BERITANIA KUOKOA.-E hoike ana ke kula Beritania Kuokoa o Halawa Kohala Akau Hawaii ma ka la 29 o keia malama. O na mea e hoike ia ana, o ke Kumumua, ke Ao-heluhelu mua a me ke kolu, ke Sepela, ke Kamakamailio Beritania me ka Hawaii, ka Papa Hoonui, ka Hoikehonua, ka Ui, ka Arimatika, ka Haiolelo, ke Kakaulima a me ka Himeni. O ka ehiku keia o na malama i kulaia' i keia kula, a nolaila, aule au i manao ua makaukau loa na houmana, aka nae, na na makaikai e hoike mai ko lakou makaukau a me ka ole. Ke kouoha ia aku nei na makua mea keiki o keia kula e hele mai oukou a pau, e ike i ka holomua io a me ka ole o na keiki a oukou; a i na hoa’loha e ae hoi, e nana mai i ike maka he oki loa ka lohe pepeiao. Jos. POEPOE.
O KANA PUNI PAHA KA IPU? - Ma ka malama i kunewa ae nei, ma Koolaupoko, ua ike ia kekahi hana nooupo malaila, oiai i kekahi kino lepo e laweia ana e kanu ma ka lua, a i ka wa i makaukau ai e uhi aku ka lepo maluna o ka lepo, ike ia aku ia ka laweia ana mai o ka ipu-aimaka e kekahi kanaka, a kiolaia iho la iloko o ka lua, oia ka mea moa, a mahope aku ka lepo. A no ko’u haohao no keia mea, ua ninau aku au i ke kumu o ia hana ana pela, aole nae he mea nana i hai mai i ka haina o ka’u ninau. Aka, noonoo wale iho la no nae au, “o kana puni paha ia o ka ipu,” a i ole, ua ono paha oia, aole nae i ai o ka make e no ia, nolaila, hooliloia ai i moepuu nona. He hana naaupo keia, me ka manao paha e ola hou ae ana, a i ole i o paha no ka hele ana aku o kona uhane. Ua oki e Hawaii ma keia ano, no ka mea, ua helu pu ia oe me na aupuni naauao o ke ao nei, me ka manaoia na naauao ia, eia ka ke malama nei no oe i kahi hipuu iki o ka naaupo.
KAMAHELE.
HE KAUA HOU PAHI.-Ma ka hora 10 paha o ka Poaono aku nei i hala, ua hele ‘ku kekahi mau haole olelo e hamaaina elua o Honolulu nei a me kekahi haole malihini, oia ka malamamoku o ke kiapa Wale a komo iloko o kekahi hale hoainu hia ma Kaopuaua ma waikiki iho o Kaumakapili. Ia lakou malaila, aia hoi, ua ulu ae he hakaka mawaena o lakou a me kekahi luina o ka moku kaua Amerika Benecia, no ka wahine kanaka mahaoi no hoi o kakou nei o ka hele i ka hale inu hia e hokae ai. Ua lalau i na laau mua a hili aku hili mai, a mahope loaa pono ka pahi a ua manuwa nei, o ka wa aku la no ia i holu ai i ka hou a i na haole kamaaina wale no nae, eha moku o kekahi a pela no kekahi. Eia na inoa o ua mau haole la, Speckman a me Gertz. He mau haole wale no nae ua mare i na wahine a he mau keiki ka laua. Mahope o ka pepehi ana a ka haole, ua holo malu oia a hoi loa iluna o ka manuawa me ka manao paha e nalo. I ka la Sabati ae, ua hele ia e huli, a mamuli o ka ikeia ana, na hopuia a hoopaaia ma ka hale paahao O ka haole mua ka mea nawaliwali loa a o ka lua, ua eha no, aka aohe paha poino. Ke kaliia nei a maha ae, alaila ninaninauia.
WAA KAHULI.-Mai ka peni mai a ko makou makamaka o ka ua Kukalahale, e noho la ma ka olu kohai o Holualoa, i kakauia ma ka la 13 o Augate i loaa mai ai ia makou malalo iho ka moolelo o ka make ana o Kapukui: Ma ka po o ka la 7 o Augnei, ua holo mai o Kapukui (k.) no Keauhou, a me Kahuamoa (k.) no ia wahi hookahi no, mai Kaelehuluhulu aku, e hoi ana i Keauhou, oiai laua maluna o ka waa hookahi, a hookahi waa mahope o laua aohe kanaka oluna oia waa, he ukaua wale no, ia laua ka e holo nei he mea e ka holo launa ole, oiai he hoolua ka makani, oiai laua nei ma kahi wahi oia mau lae kaulana o Puukala (a i ole e pili ana i Wakole,) kahili iho la ka waa a haule iho la laua elua i ke kai, a ea ae la o Kahuamoa a paa i ka iako mua, a hea’ku auhea oe, auhea oe, aohe pane mai. Aia wa hoohina oia i ke kia, a mahope ka i ka liu a pau, a hoi hou i Kaelehuluhulu pela i pakele ai keia Kahuamoa, a pau no hoi kona ike ana ia Kapukui, a i ka hai ia ana mai o keia mau lono, ua eleu ae’la ka hope makai o Kamakainai Esd., i kana hana o ka ninaoioao ona i na mea i make hikiwawe.
- AHA KORONELO NIELE. Ua koho ia he mau kanaka e noho i ka aha koronelo niele, he eono ko lakou nui. A ma ka lakou ninaninau ana i na mea i ike i ke kumu o keia make ana a me na mea a pau e pili ana ia ia, me ka loihi no o ka manawa ka noho ana aia aha, a no ka maopopo ole i ko lakou noonoo, nolaila, na hoopanee na aha ‘la a hiki i ka wa e kahea hou ia ai.
UA UKUIA KA HOOPONO E KA LAHUI-Ma ke ku ana aku nei a ke Kilauea i Hilo, a lele aku ua lunamakaainana Nawahi, Haupu a me Kipi-hookahi o lakou i haawiia ka mahalo piha e na makaainana o Hilo mamui o ka huro ia ana aku, ke apuepue aku e lulu lima a me ka makemake nui e loheia na hana o ka Ahaolelo mai ia Nawahi aku. Na ka leta malalo iho e hoike mai i ka oiaio:”Hilo, Aug. 12, 1874.-Aloha oe: Ua aui ka la, ku mai ana o Kilauea. Ua ike makou i na lunamakaainana. O ka mea hou a makou i ike iho ai, o ka huro o na kanaka ia Kahooluhi (Nawahi). E huro ana ma kela wahi keia wahi o ke alanui me he Moi ala. E alualu hele ana na kanaka ma o a ma keia aoao e aumeume ai i ka lima. Ua puka na waapa i ka wa hookahi, o ko Kahooluhi a me Palapala hookahi o laua waapa; o Kipi me kekahi poe ma kekahi waapa. Ua hiki mua ko Kahooluni waapa mamua. I ka wa i pili ai i ka uwapo, oia ka wa i huro mai ai ke auaina holookoa mai uka a kai ma kela aoao keia aoao o ke alanui.
O Kipi keia, o ka poe i pili iaia huro ae la. O ka hapanui, penei ka huro ana, HURO MILIONA NUI! HURO MILIONA NUI! KANAKA HOOKACMAHA I NA MAKAAINANA ! HE BILA AIE DALA !! Aohe make huro, pela na kanaka, a he mea waiaau nui keia a na kanaka.”
- I ka po ana iho, ua hele aku he 24 poe mele a puhi ohe, e hoomaikai i ka Lunamakaainana kuokoa opiopio, ma kona home kau i kiekiena, o Homelani, i Hilo. A he 200 paha poe makaikai i hahai pu aku. Ua meleia he mau himeni, a ua puhi ia he mau leo mele hoohaaohano. Mai kana leta ponoi mai, ua ikeia iho, ua aueaue 2,000 na kanaka i hele aku e huro hoomaikai iaia makai o Kaipalaoa; a mawaena o ka 800 a me ka 1,000 poe i lelu lima pu me ia. He hoohanohano maikai loa ana kela a na makeainaua, a me he mea la, oia hookahi ka Lunamakaainana kaulana ma Hawaii nei i keia la.
NUHOU MA KAU NEI.-Ma ka la e 1 o Aug. o keia makahiki, ua hoomakaukau ae o Kai (k,) he ahaaina no kana kamalei he keiki. Me keia la, ua neue ‘ku na mea he lehulehu e paina, me ko lakou aloha. Na mea hou ma keia ahaaina, ua nui, a lehulehu na mea i hoopulu ia i na wai hoomalule kino. Na keia mea he ona i hoano-e ae i na helehelena maikai o ka kanaka. A ukele na waha a pehu na maka, i ka nana’ku. Ma ke ahiahi loa ana iho, ua lalau ia’ku ka lima hema o Makuaole (k,) e Kahikina (k,).