Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 35, 29 August 1874 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XII. HELU 35.  HONOLULU, POAONO, AUGATE 29, 1874.  NA HELU A PAU 665

E Pau na Pupupu Kahiko!

E pani me na Hale Laau!

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

--A ME—

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S.G. WAILA MA!

--KIHI O---

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWA-

HINE, no ke Kumukoaia HAAHAA

LOA! Ae like ka nui me

 ka makemake.

LAAU NOUAIKI !

NA LAAU KAOLA,               

             NA PAPA MANOANOA,   

                        NA PAPA HELE,      

                                 NA KUA,     

                                      AAHO,   

AAHO LIILII,&c

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,               

             NA PAPA MANOANOA,   

                        NA PAPA HELE,      

                                 NA KUA,     

                                      AAHO, POU,   

AAHO LIILII,

MOLINA, &c

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

Na Puka Hale, o na ano a pau,

Na Puka Aninni, o na ano a pau,

Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

Pepa Hale me na Lihilihi.

NA LAKA PUKA

                             NA AMI-PUKA,                 

NA AMI-PUKA LIILII.

NA KUI NAO,

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

 E lawe wale ia no na mea i kuai ia mai kela Pa Papa aku a I kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke  kaona nei, a me na Awa o kela Poeaina e like me ka aolike. 

Aia maanei ke Keena o ka

MOKUMAHU “KILAUEA,”

L. MARCHANT, Kapena.

S. G. Waila ma.

653 3m

Haiolelo kue a ka Hon. J. Nawahi

I KA

BILA AIE I $1,000,000!

E KA PERESIDENA :

  E ae mai ia’u e ninau aku, He makemake io anei ko kakou i keia Bila Aie Dala, I $1.000,000 ?

  Ke hoike mai nei ka Hoike Makahiki a ke Kuhina Waiwai, Ua hiki no I ko kakou aupuni he hooholo i kona mau hana iho, ma ka hoolilo pakiko ana i na haawina, i na mea kupono wale no ; aole hoi i na hana kuahewa a me na hana i maopopo ole ko lakou hopena.

   Ke olelo aku nei au me ka minamina nui, o ka hoemi ana i na hoolilo malalo mai o na loaa, he kalaiaina naauao loa ia.  A ina ma ia alanui ko kakou aupuni i hahai ai iloko o na makahiki i kaahope ae nei, alaila, aole loa e komo mai ana iloko o keia hale kekahi bila aie nui hewahewa launa ole, e like me keia, he $1,000,000!!  Ua manao no au, ua hiki no ia kakou e hookaa i ko kakou aie i ka wa kupono e hookaa ai ; a ua hiki pu no hoi e hookaa aku i ka ukupanee o ia aie.  Malia paha, e olelo mai ana kekahi poe o oukou, “Aole e hiki aku ana na loaa e like me na mea i kohoia.”  Pela io no paha, aka, aole no i pau loa na dala i kauohaia ai e aie aku, ma ke Kanawai o ka makahiki 1872 i hala aku nei, a ua hiki no ke aie aku i na dala he haneri tausani a oi aku, malalo o ka mana o keia kanawai.

   E oleloia mai paha auanei, e uku aku ana kakou i ka ukupanee kiekie, ke aie aku maloko nei.  Aka, i ko’u manao, ua oi aku ka maikai o ka aie dala ana maloko iho nei o ka aina, no ka ukupanee i 12 a 15 paha hapahaneri, mamua o ka hele ana aku e aie mawaho, me ka moraki pu aku i ke aupuni no ia aie.

   O ka aie dala ana maloko iho nei, he hana wale no ia e hiki ai ke hooponopono ia iho e kakou wale no i ka wa hookahi, aka, o ka aie ana aku ia waho, he mea maopopo ole, kona nui, ke kaumaha a me na lilo a kakou i maopopo mua ole ai e hooliloia aku ai, a hiki i ka wa e kaheaia mai ai kakou, e uku aku i ka ukupanee a me ke kumupaa.

   Ano, oiai au e ku nei, he hiki ia’u ke hoikeike aku i ka hana naaauao a kekahi aupuni ma Inia Komohana, no keia mea he aie dala, a penei ia hoike :

  “Port-au-Prince, Aug 8. 1873. Haiti.  Ua hoole na Hale Ahaolelo elua i ka manao aie aku o ke aupunia ia waho, no na $3,000,000.  Ke makemake nei ka Ahaolelo e hapai i ke kuka ana, no ka aie ana iho iloko o ka aina, no ka huina dala, he $800,000 ; a ina e hui pu ia me ka loaa aupuni, alaila, ua lawa ia no ka panai ana i ke kala pepa.”

   He aupuni mokupuni keia no ka poe negero, aka, no ka lakou aloha i ko lakou aina, ua hoole lakou i ka mano o na Kuhina, ma o ka la o na makaainana iloko o ka Ahaolelo.

    Ina hoi he hiki ia lakou ka poe paele e aloha i ko lakou aina, heaha hoi ka mea e hiki ole ai ia kakou na Hawaii ponoi e aloha i kakou aina hanau, ka aina i noho ai ko kakou mau kupuna a kulaiwi, a kau mai, i ka lakou mau mamo o kakou.

   Ma keia Bila e noonooia nei, ua haawiia ka mana i ka Moi e aie aku ai---E na hoa hanohano, e ae mai ia’u e ninau aku, Ua noi mai anei ka Moi e aie dala aku ? E olelo mai paha auanei oukou, “Pela i ikeia ma ka Haiolelo Alii.”  Pele paha, aka, i ko’u manao ponoi iho, aole ka Moi i ake e hooholoia keia bila.  He poe ike maka kakou a pau loa, o ka Moi e noho alii nei, oia ke alii mua loa i hoopaka akea ma na nupepa, e kue loa ana i ka haawi ia Puuloa, i mea e loaa moi ai ke Kuikahi Panai Like, a no ka mea, wahi ana, “he mea ia e hooweliweli mai ai i ka noho kuokoa ana o ko kakou aina.”

   Ina he ino ka haawi ana i wahi apana aina uuku, aole anei i oi loa aku ke ino o ka aie dala ana i $1,000,000, me ka haawi pu ia aku o ka aina a pau o ke aupuni.

   Ua haohao loa au i ka ike ana aku, o ka poe keia i hoikeike mai ai ia kakou i ke ino o ka haawi aina, aka, aole nae o lakou kue mai i keia bila aie dala.  A no keaha la i kahea ole ai ka haiolelo akamai o Kaumakapili, i halawai e hoomalamalama mai ai ia kakou i ke ino o keia bila?

  Ua maa kakou, a ua kuluma hoi, o ke kanaka i lumilumiia e ka aie, aole loa oia e kuokoa, e like me ke kanaka aie ole.  Pela no noi ko kakou wahi aupuni nei, ke aie aku kakou i ko waho poe mea dala.  Ua hiki ia lakou ke keehi mai i ko lakou mau kapuai ma ko kakou kaniai ; aole loa ana kakou e ku a hele pololei, aka, e paa no kakou i ko kakou maluna o na kuli, no ka hele ana i kahi hanohano o ka poe nana ke dala i hoaie mai ia kakou.

   Ke olelo aku nei au, ina e makemake ana kakou, e hooloihiia ko kakou noho ana kuokoa, he pono ia kakou ke pale loa aku i na aie o na ano a pau!  O ka oi loa aku nae o ka ino, oia no keia aie, e koiia mai nei e keia bila.  Ua like loa keia me ka mea i hanaiia, a’u i ike ai ma ka moolelo o kekahi aupuai kahiko ma na aina Hikina, a penei no ia :

  Ua kauaia kekahi kulanakauhale o ua aupuni nei (i hoopuniia e ka pa nui) e ka enemi, aole nae lanakila iki na enemi o waho aku nei, nolaila, noonoo nui lakou i kahi e hiki ai a lanakila maluna, o ua kulanakauhale la, nolaila, kapili lakoa i kii lio nui hakahaka o loko, a maloko o keia lio laau, ua hookomoia na koa i makaukau i na mea kaua.  I ka po, ua laweia ua kii lio nei, a kukuluia ma kahi kokoke i ka pa, e pili ana i ka puka nui e komo mai ai o waho ; a i ke ao ana ae, ike aku la na kanaka o ua kulanakauhale nei i keia mea nu hou e ku mai ana mawaho o ka pa ; a no ko lakou pihoihoi a me ka naaupo, ua kii lakou i ua kii lio nei, a hapai ia aku la a waena konu o ke kulanakauhale, a hookuu iho la ilalo.  I ko ke kulanakauhale noho ana me ka makaikai ana i keia mea hou, aia hoi, puka pau loa mai la na koa a pau o loko o ua kii lio nei, a lawe pio ae la i ke kulanakauhale holookoa.

   Malia paha o pane mai auanei kekahi poe o oukou, “He keu aku la no ka lakou naaupo!”  Pela io no ; a pela no kakou o ike aku, oiai he wahi aupuni ko kakou i makalehoia e na haole e lilo no lakou, aka, ua hoka wale no ia mau hoao ana a pau.  He nui wale no na hoao ana a lkou iloko o na makahiki i hala aku nei, a o ka haawi ana ia Puuloa ka lakou hana hope loa i hoao ai, a nele iho la.  Aka, ano, ke kapili nei lakou i kii laau, me ka hookomoia o ka enemi iloko.

   O keia Bila Aie Dala, $1,000,000, oia no ki kii lio laau, a ke laweia mai ne a kukulu ma ka pili pa, a ke noiia mai nei kakou ana, e laweia mai ua lio ana e la iloko o keia Hale Ahaolelo.  Ke nana aku nei kakou i keia lio laau, (bila aie) he mea a kakou i ike pakaulei ai.  Eia wale no ka’u e noi aku ia oukou, e kiola loa aku kakou i keia lio iloko o ke kai, a i ole ia iloko o ka lua pele o Kilauea.  O kakou o na kanaka hawaii, ka poe nona ka aina a kakou e haanou nei, mea ae no ka aina, mea iho no ka aina.  Ano, o ka wa kupono keia e hana ai kakou i na mea e pono ai ko kakou aupuni, a e mau ai hoi ke kuokoa ana o ko kakou aina i aloha nui ia.

    Ke manao nei au, he molehulehu ka wa i hoea mai ai keia bila, a pela no i powehiwehi ai kona mau helehelena, a maopopo ole kona ano kino maoli ke nana aku ; a ma ia ano no hoi i manao ai au, he nuku loa ko kakou naanao no keia bila ; aole au i manao o kakou a pau loa ka hapa ike (moakaka) ma keia mea, malia paha o ka Luna Hanohano mai Hilo mai, (S. Kipi) oia ka mea i hele a paulehia loa i ka maopopo no na pono o keia Bila ; a me he la, e hoi aku ana paha oia o Hilo, o wehewehe aku i na makaainana nana ia i koho mai, i ike mai lakou i ka waiwai o keia bila.

   Pehea la ka makemake o ka mea nana ka bila?  Ua makemake paha ia e ike maka ia ka miliona dala ma Honolulu nei, aole paha ?  He elna kuamoo no keia mea.  O ka mua ; ina e laweia mai na dala i aie ia aku ai iloko nei o ka aina, alaila, he mau lilo ku i ka wa kekahi no na uku panihakahaka a me na uku moku ; a i ka noho ana iloko nei o ka aina, a hala ka hapalua makahiki, alaila, e hoouna hou ia ka ukupanee, oia ma ka hapa makahiki ka uku ana o na ukupanee.  Ina peal e hana mau ia ai, alaila, i ka hiki ana mai i ka wa hope loa e hokaa ai i ke kumupaa, ua pau loa no na dala i ka laweia iwaho.  A o ka lua; ina e makemake ana e waiho no na dala ukupanee ma ka aina i loaa mai ai, alaila, e aie aku ana a nui mamua o ka mea i makemakeia.  Heaha la ka hopena ke hiki mai i ka wa e hookaa pau ia ai ke kumupaa?  Ina aole e hiki ke hookaa i ka manawa i aelikeia’i, alaila, e hoounaia mai ana paha ka moku manuwa nana e koikoi mai me ka lima ikaika e hooko aku kakou; a ina aole e hiki, alaila, o ka lilo holookoa no o ka aina ka uku ; a e ala mai ana paha ua haunaele ia wa, i ike ole ia hoi mamua.  Pela no ka mea i ike ia mamua aku nei, mawaen o Farani a me Mesiko, oiai ua aie aku o Mesiko i kekahi haole Farani waiwai, a no ka hookaa pono ole, ua hoounaia mai na moku manuwa me na koa is Mesiko, e koi ai no ia aie, a ua lilo ia i mea e pilikia ai ia mau aina, mamuli o keia ano aie.

   Hookahi a’u mea haohao loa i ike ai ma ka Pauku 2 o keia Bila, o ka uku ana a ku i na Luna Aupuni me ke kala pepa.  E loaa ana i ke aupuni na Lunakanawai, na Luna Alanui, Luna Helu, Luna Auha’i, na Kumukula, na Makai a me na Luna Aupuni e ae i hoolimalimaia e ke aupuni me ka dala pepa, ke ae mai lakou, aka, ina e hoole ia poe, aohe makemaka i ke kala pepa, alaila, e hoopauia ana ko lakou noho ana ma na oihana.  O ka ukupanee o keia aie, ua hoopaaia a ua maopopo loa; a ke makemake nei no hoi au, ina pela aku ka maopopo o ka hopena o keia bila.  O ka uku hoemi o na Bona ke kuaiia, aohe maopopo ia’u o ka (rate of discont)

   Ma ka Pauku 4 hoi o keia bila, ua hoikeia mai penei : “Ke kauohaia aku nei ke Kuhina Waiwai, e uku aku i kekahi puu dala mailoko ae o ka Waihona i hookaawale ole ia, e kuponon ana no ka hoomakaukau ana o na palapala hoike o ke dala a me na bona, a no ke kuikahi a hooholo ana i ka aie e kauohaia ma keia kanawai, me ka nana mau ia o ka wa e aie ia ai keia hoiae, e kauia akuk na lilo i ka heluna o ka aie i oleloia.”

   Malia no ka bona hookahi tausani dala, e loaa wale mai ana no ia kakou na dala he ehiku haneri no ka umi makahiki, alaila, e hui aku paha auanei ia me ka ekolu hapahaneri ukupanee, alaila, e loaa he eiwa hapahaneri no ka makahiki.  Aole no i hui pu ia iloko o keia na lilo o ka imi ana akku i ke dala e loaa mai ana i o kakou nei ; ka uku Komisiona i ka mea kuai a me na lilo lehulehu e ae e puapuai mai ana me he mapuna wai la.  I ka hoomaopopo ana i ka ukupanee, me he mea la e hiki ana i ka 12 a 15 hapahaneri a kakou e uku aku ai.  I ko’u manaopaa, he ahona e hoomahuahuaia ka ukupanee no na dala iho o loko nei o ka aina, mamua o ka ukupanee e ukuia aku ana i ka waho.  Ina kakou e hoomahuahua i ka ukupanee o ko ka aina nei dala, alaila, na ko waho dala wale no e kahe mai iloko nei me ki kii ole ia aku.  No ka mea, o ka poe mea dala auanei keia ma na aina mamao aku, e hoouna wale mai ana no lakou i na dala (palaualelo) waiho wale iho no, no ka ukupanee kiekie maloko nei, oiai ua like no ke dala me na waiwai e ae, e like me ka lole, na mea ai, na lako hale, a me na waiwai e ae.  Ma kahi e pii ai ko lakou mau kumukuai, hele nui no ia mau waiwai ilaila; pea no hoi ke dala, ma kahi e ikeia’i he kiekie kona ukupanee, malaila oia e holo nui ai.

   He pono hoi ia kakou e malama pu i ko ke aupuni inoa hanohano, a i ole ia, o ka poe auanei nona na pomaikai he nui maloko nei, e lawe pu akuauanei, lakou i ke dala mailoko uku nei o ka aina.  O na hoohaunaele, oia auanei ka mea nana e hoomaka’uka’u a kupaku aku i ke dala mai o kakou aku nei.

   Nolaila, e hoouna kakou i na kanaka maikai i ka Ahaolelo, i hiki ai e keakea ia na Bila Rama mai ko lakou hooholoia ana.  He pono ia kakou e ai pakiko ma ka hoolilo ana, i mea e ike ai kakou i ka waiwai io o ke dala.  He pono hoi ia kakou e ike aku i na kanaka kupono e hoonohoia ana me na oihana aupuni, me ka ano Lunakanawai a me na Kuhina, a maluna ae o na mea a pau ; mai noho kakou a hooholo i keia bila, ina e noho ana ke dala iloko nei o ka aina a komo wale mai na dala e ae.

   Ma ka Pauku 5 hoi, ke haawi aku nei kakou i ke Kuhina Waiwai i ka mana, e hele aku e aie ma kahi e loaa ai iaia, e like me kona makemake, me kahi e hiki ai iaia ke uku aku i ka wa i makemakeia, e koho aku i mau agena nona, e haawi aku i na lono a pau i ka ‘poe ana i makemake ai e uku e like me ka mea pono i kona mauao.

  Aole no o’u hopohopo, ina o ko kakou Kuhina Waiwai o keia wa e hoho nei ; aka, o ka mea mua loa e ulia mai ana, mahope iho o ka hooholoia ana o keia bila, O ke noiia ana aku o ka mea e noho Kuhina Waiwai nei, e waiho mai i kana oihana, a e kaukai aku i knoa ola maluna o ka Haawina Hoomau i hooholoia aku nei.  Mai noho kakou a kau kanawai no kekahi poe nana e hooku aku, aka, he pono ia kakou e hoomanao pu, owai aku la auanei ko kakou Kuhina Waiwai, e noho maiana ma keia mua aku?  He kanaka maikai paha ke noho mai ana aole paha?

   Ua maalea maoli no ka hkuia ana o keia bila, no ka mea, ke hoike nei, “e hoaie ia aku keia puu dala i na mahiko a me ka poe hanai holoholona, no ka ukupanee haahaa, ke hoopaaia mai na waiwai kupono.”

   I keia wa, aole loa au i ike, ua waiho ia mai kekahi hoopii no keia bila, oiai ua heluhelu mua i keia bila ma ka la hookahi a na kalepa i noi mai ai, e hapai hou ia ona Kuikahi Panai Like me Amerika Huipuia, nolaila i akaka ai no ia’u, aole na haole i noi mai e aie dala.  E aho kakou e noonoo aku ma ka Kuikahi Panai Waiwai wale no, e like me ko na haole makemake, aole ka aie dala aku ia waho.  Mai lawe papula ke aupuni i ka haawe maluna iho o kona kokua ; oia hoi ko kakou imi ana e loaa ona Kuikahi Panai Like, i makemake no ko kakou mau waiwai e komo dute ole aku ai a me ka aie dala aku no ko kakou mau hana ponoi.

   Ua ahona e ae aku kakou i ke kuikahi, aole ka aie dala ia waho.  Ke loaa ona Kuikahi Panai Like ia kakou, alaila, e piha ana ko kakou aina i na maka malihini, a e kaheawai mai ke dala iloko nei o ka aina, alaila, e piha ko kaou mau pakeke me na dala, a pela hoi auanei ko kakou waihona waiwai.  O ka waiwai o ka lahui, oia ka mea e waiwai ai ke aupuni.

   Eia ka’u e noi aku nei, e hoemi mai i na lilo o ka kakou aupuni a i ko kakou loaa ponoi, a e hoao e loaa ona kuikahi, aole haawi aina, aka, i panai waiwai.  E na hoa hanohano, e hoomanao kakou i keia lio kii laau, a e puhi aku i ke ahi, mamua o ka hiki ana mai o ka enemi.

   O ka Pauku 7 o keia bila, ke keu o ke ino haalele loa, oiai ua papaniia ka leo o na makaainana, ma o ko lakou mau Lunamakaainana la, no ka mea, e nele ana ka mana o ka Hale Ahaolelo ma ka Pauku 15 o ke Kumukanawai, ke hooholoia keia bila.  E kukulu wale ia ananei na Halepapaa o na Kuhina a me Ekolu Lala o ke Aha Kukamalu, ke koi mai ko lakou mau makamaka e hana pela.  E kuai wale ia ananei ona mokuahi hou, a e hoopihaia mai ke aina nei me na lima hana lehulehu wale o waho mai, me ke noi ole mai i puu dala mai ka Hale Ahaolelo aku.

   He hana naauao anei ka haawi ana i kiea Pepa ka maua a lakou e aoi mai ai, ina no he poe maikai lakou a pau.  Ina pela, ua ahooa e hooki i na lilo o ka Moi a me ka Ahaolelo.

   Me he mea la, ma ka’u ike aku, ke ake nei ko kakou poe Kuhina, e komo kakou iloko o ka aie, a e hoomau me ia hana he aie dala a hiki i ka wa a ka lahui e hookiekie mai ai i ko lakou leo kahea, e hoopau na Kuhina i ka lakou hana hooponopoho aupuni o ia ano.

   Ina e aie ana kakou me ke ano he kanaka maoli, a e manao ana e uku i na aie, alaila, eia wale no ka hana naauao, e hoemi i na lilo mamua o na loaa mai, i koe ai ke koena ma ka waihona, a hookaa ai na dala aie i ka wa i makemakeia.  A o ka hana naaupoloa, oia ka aie ana me ke koe ole o kekahi wahi loaa makahiki, oia ka mea ia kapaia he “Kalaiaina naupo loa.” E hoomanao kakou e na hoa, ma ke lawelawe aua i keia lio malihini iloko o ko kakou aupuni, me ka ae aku i ka enemi e komo iloko o ka puka pa nui, a luku iho i ko kakou kuokoa.

Na Kanawai o ko Kau o 1874

He KANAWAI

E kauoha ana i na mea a pau e lawelawe ana i ka Oihana malalo o ke Aupuni, e hookupa ia lakou.

No ka mea ua kupono i na kanaka a pau i hookohu ia i kekahi oihana loaa malalo o ke Aupuni Hawaii e hookupa ia lakou : nolaila.

E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ka Hawaii Pue Aine i akoakoa iloko o k Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:

PAUKU 1.  Mai ka la aku e hooholo ia ai keia kanawai o na kanaka a pau i hookohu ia i kekahi oihana loaa malalo o ke Aupuni, mamua ae o kona hoomaka ana e lawelawe ia ohana, e hoohiki oia e hookupa e like me na mea hoakaka ia ma na pauku 430 a me 431 o ke Kanawai Kivila.

PAUKU 2.  O na kanaka a pau e lawelawe ana i kekahi oihana loaa malalo o keia Aupuni, a hookupa ole ia e like me ka mea i hoakaka ia maluna, a ua hana ole pela, a ua haole maoli paha, i ka hookupa ana a @neia na mahina ekolu, mai ka hooholo ia ana o keia Kanawai e manao ia ua waiho mai oia i kana oihanaa@, a ua hakahak ia oihana i ka pau ana o ka manawa i olelo ia.

PAUKU 3.  Ua hiki no ke hookupa ia a hoohiki ia kekahi poe e noho ole ana ma ka mokupuni o Oahu imua o kekahi Lunakanawai o kekahi Aha Kakou a nana no e hoouna koke aku ia mea i ke Kuhina Kalaiaina.

PAUKU 4.  E lilo keia i Kanawai mai kona la e hooholo ia ai.

Aponoia i keia la ekahi o Augate M.H. 1874.                     KALAKAUA  R.

HE KANAWAI

E hooponopono ai no ka manawa e koho ai i na Lunamakaainana.

E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni :

PAUKU 1.  E hoomakaia ke koho ana o na Lunamakaainana, ma na Apana koho a pau maloko o keia Aupuni, ma ke Poa@olu mua o Feberuari, i kela a me keia elua makahiki, ma na wahi o ke Kuhina Kalaianoa@ e kuhikuhi ai, a nana no e hoolaha aku i kanakolu la mamua o ka wa koho.

PAUKU 2.  E lilo keia i Kanawai mai knoa la aku e hooholoia ai ; o na Kanawai a me na hapa Kanawai a pau e kue ana i keia, ua hoopau loaa ia.

Aponoia i keia la 18 o Iolei.  M H 1874.

                                   KALAKAUA R.

 

HE KANAWAI

E hoololi ana i ka Pauku 1 o ke Kanawai i kapaia, “He Kanewai e hookuu ana i na Koe P@alu mai kekahi mau Auha@.” i aponoia ma ka la 6 o Iulai M.H. 1866@.

E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ka Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kou Kanawai o ke Aupuni :

PAUKI 1.  O na hoaolelo ma na lalani 13, 14, a me 15 o ka Pauku 1 o ua Kanawai nei, e olelo ana, “iloko o ka manawa aole i emi iho maialo o ka makahi hookahi, mamua iho o ka heluia ana o na auhau o kela a me keia makahiki,” ma keia ua hoopau ia.

PAUKU 2.  E lilo keia i Kanawai mai kona la i hooholoia ai.

Aponoia i keia la 22 o Iulei, M H. 1874.

                                   KALAKAUA  R.

[Aia ke koena ma ka A@@@ ma@oko].