Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 35, 29 August 1874 — Ka pono uo na Makua mea Keiki. [ARTICLE]

Ka pono uo na Makua mea Keiki.

I ka wa i hanau ai ke keiki hou, he mea palupalu loa ia, a e make uo ia ke malama maikai ole ia e na makua. O ka waiu o ka makuwahine w«le no ka mea ai e pono ai ia. Aole pono ke hanai ia ke keiki hou i ka waiu kahiko o ka wahioe e, o lilo ia i mea paakiki, a nahunahu, maimai nooa. O ka waiu o ka mokuwahme ka mea pono, a i ole ia, o ka waiu o kekahi wahine mai ole i hanau iho nei, kekahi mea pono. Mai haawi iki iaia i ka ai mao)i,a puka na niho. He mea pono ole ke haalele ka makua hanao iaia, a lilo na hai ka hanai i kona wa omo waiu. A kupu na niho, alaila pono ke hanai iki iaia i ka ai paakiki ole, a hiki i ka wa hele o ke keiki, pono oo e ukuhi i ka waiu. Aka, aole no e pao ka malama ana o ka makua i ka wa hele. 11« naaupo loa ke keiki uuku, aole ia i ike i ka malama iaia iho i na mea e poino ai. Haule wale ia i na lua, i na wahi pali, a i ka wai paha, a ua lalau wale aku i na mea hoeha, me ka manao ole i ka poino. Na ka Makua no e kiai a e malama iaia o pilikia ia a make paha. Mai hookuu wale aku ka makna i kana keiki e bele mamuli o kona makemake, me ka ike ole ia e ka makua kahi e hele oi. I mea e pono ai ko ka makua kiai ana i ke keiki onku, e ao mau aku kela iaia e hooloue a e malama mai ke keiki i ka olelo a ka makua. He mea hookuli i ka naau o ke keiki. Aole ia e hoolohe wale. Ua oiaio ia i na keiki haole a me na Hawaii. O ke ao ia i ka wa uuku e hoolohe ka mea e pono ai. loa e waiho wale i ke ao ana iaia i ka wa ooko e lilo aoa ia i mea naau paakiki i ka hookuli, a oui ua keiki la, aole e hiki iki ke ao iaia e hoolohe. 0 oa oielo maikai a me ka haoa maikai mau imoa o ke keiki, kekahi mea e pono ai. He mea akamai ke keiki i ka haka pono mai i ka ka makoa hana ana, a me ka lohe pono i kona mao manao. Malaila kana ao ana e hana like a e manao like, mai kooa wa nuko mai. Kehana nei oa keiki, e like me ka hana ana a ka makoa. Ua hikiwawe ke ao i na hewa a pau ana i ike ai i ka makua e hana ana. A oa lohi kaoa ao aoa i na mea pono i haoa ia e ka makoa, no ka mea, oa hilioai kooa naau ma ka hewa, a malaila no kona lealea. Ina aole e hooponopooo oe iaia i ke ao iaia i oa me» meikai, e lilo no na mea hewa o ka naao i na mea ioo oi, a laoakila ka ioo malona, a kioai iho i oa mea pono i ao ia ai oia, a pio loa na mea maikai i loaa iaia. Oia ka haoa oui a ka makoa, o ke kioai i na hewa, a me ka hooolo i na mea pooo iloko o ka oaao o kana man keiki. Aka, io« e hewa ka hao» aoa m k« mftko« imna o ke keiki, aole loa e hiki iaift ke hoolilo i mea kftna i ka maikai me ka makau i ka hewa. 1 mea e hoolohe ai ke keiki, pono oo e hoopii ka makoa i kftoa keiki i kona wa hookoli. liai bobo ioo aku oe iaia i kona wa hoopai. Me ke aloha o ka naao, a me ka mioamina i ka pooo e hoopai ai. Mai minamioa iaia i kena owe ftna. A ae po* oo mai kel« i koo maoao, alailae oki iho i kft hoopai. loa e haalele wale oe i ka hoopai ine ka hookuu ako iala e paakiki an«, ■laila, oa laoakila keU iloko o kooa hewa, a n« pio koo pono. O ka hoopai aku me

k» hoho o!e ka mea e ifc:« ai ko «• pooo ko k» mako» hoop** ao*. Aka, » hoopai 06 EDē k« huha, 0 liio 00 it hoopii i 0«« hoop»ftkiki i k» n»*« o ke keiki. O kekahi hcw« ooi o ti» keiki Hawaii, k» olelo ao» a oae ka bao* aoa oa ka hoopooipaoi. Mai ka wa kahiko lot naai kci% hewa. He nui oa hihia aoe na poino iloko o ka hoopuoiponi. O ka olelo oiaio wale 00 ko ke kaoaka monii maikai e pakela aoa maaiua o na waiwai e ae a pao. I mea e lilo ai oa keiki i poe hoopunipooi ol«, e hoomaa oa makaa i ka olelo oiaio imaa o l*kou. Ao!e e olelo oiaio na keiki | ke ike lakou i oa makua e hoopunipuni aoa. 0 keia ino ke kooiu ona poioo he nui e pili aaa i na keiki Ha\raii. £ kioai oukou ia mea ma na waha o na keiki, ma j ke ao aku, ma ka papa aku. a me ka hoop*i i na olelo a me ua haoa hoopunipani a pau. E ao aku hoi na makua i ka lakoa mau keiki ina haua. Oke ao ole in ina hana i ka wa kamalii, ka mea e oaaupo ai, a e palaaalelo ai na kanaka opiopio o liawaii nei. Ke kumu keia i nui ai ua mea ilihuoe raa keia pae aioa, o ka hoohana ole ia o na keiki. lua i hoohana ia na keiki i keia la 1 i kela la, e ike no lakou i na hana akamai, e oolea hoi na kino o lakou, a e makaakau I lakou e imi a loaa pono na waiwai e hko ai 1 na kino. Pela hoi eaoiaai na kaikamahi-1 ne ina hana kopono ika wahine. Oke j ao ole ia i oa hana kekahi mea e hele nei | I na keiki mamuli o ka lakon, a lilo loa i k» j hewa. Eao ia hoi na keiki i ka palapala. E ininamina nul oakou, e nsi makua, i ka naaoao ana ma ka palapain. Oke kumu ao Alapala ka mea i hoonoho ia i mea 10. *a, 0 na makua kekahi e kokua malaila e pono ai. Ina 5 oaaupo na keiki ika palapala, aole no e hiki kona naauao ana i kekahi mea e ae. E kokna ika aku ina kumuao. Mai minamina ika uku. Ua oi ka pomaikai i ka ike mamuai o ka ai a me ka lole. A hemahema kekahi ilaila, ua hemahema hoi oia ina mea eae a paa. Ua hu* po maoli ia kanaka. E malama oukou e moe kaawale na keikikane i kahi keena kaawale i na kaikama* hine. E hoopau i ka moe o oukou a pau i ke keena hookahi. No ka paka ole 0 ko ou kou mau hale, na lilo na kaikamahine i poe hilahila ole, e ae wale ana i na mea houwalewale, a e haumia ana i ka wa uuku. A lilo lakou i poe wahine, he poe maimai, I palapa/u, hua ole i na keiki, a make e ka nui ika wa wahine hou. E laa hoi na keikikane. He poe aea, knko wale palaualelo, e hana ana ina mea ieio. E kiai onkou i ka onkon mau keiki i ko lakou wa uuku, me ka hookuu ole ia lakou e hele mamuii 0 | ko lakou makemake. | Eia kekahi : Eao onkou ina keiki ika olelo ake Akua. oka inakau ia lehova ke Akua, a 0 ka manaoio ia lesu ka mea nui uo kakou a pau. Ina iao ia lakou ina | pono a pau no ke kino, a iike ole iakou i ka olelo a me na kanawai o ke Akua, ho mea ole no kela naauao ana. E hele io no la-; kou ma ka hewa, ke mauaoio ole lakou i ke Akua. E alakai ia lakou ika halepule i j na la Sabuti a pau, mo ka pule pu ene lakou 1 ua la a pau> e ao aku ia lakou i kona kanawai, a e hoike aku i ke ano o ka pono, a e papa aku i ka hewa, no ka mea, e huhu mai ana ke Akua i ka poe hana hewa. Ua haawi mai ke Akua i maa ke»ki na kakon, me ke kauoha, "E alakai ia lakon ma ka aoao ponu," a kamaaioa lakou ma ia aoao, alaila lakou e hoomau aua ia pono i ko lakou wa kanakamakua. E malama ou-1 kou i keia mau mea, no ka mea e hiki mai | • ana ka la e hookolokoloia'i oukoa imua o i ka Haku no ko oukou malama ana 1 kana | man kanoh» do na keiki a oukoa. I Eia ka hope. E noi maa aka oukoa i ke Akua, e kokua mai kooa Uhaoe ia mau | han» a paa, iko ai. He me» ole ka ke kanaka hana ke hooko ole ia e ka Uhane o ke ! Akua. Ke kanu nei ke kanaka, ake hoo- j kahe nei ia i ka wai, »ka aohe ooa mana e | I hooula ika me» kana. Na ke Akua mai | j ka man» e uln »i. Pela no iloko ooa oaau | 1 ona keiki : Na ka makua e ao aka, a e ! pap» aku, a e hoopai i na hewa a e kuhikuhi i keia pono i kela pooo, »ka, aole e ola wale ka pooo maloko o ka naau o ke keiki, ke koka» ole mai ka ohane o ke Aku» i ka ulu ana. E ioaa mai aon kei» mau pono ma ka pale e noi ana i h» Uhane e han» I hoo m»i i na naau o no keiki » oakou, a j maemae, a maikai. Aole mea e»e e hiki | ke hoopau ina mea ino ok» naan. 0k» ; pule mao ana o ka makoa i keia I» i kela j I» k» mea e loaa mai ai kei» kokoa a ka Uhane e hoolilo aoa i oa naao o oa keiki i mao kihapai e hna mai aut i oa b«a maikai e pono ai i kela ola ana.