Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 37, 12 September 1874 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kathy Lum |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XIII. HELU 37. HONOLULU, POAONO, SEPATEMABA 12, 1874. NA HELU A PAU 667.
E Pau na Pupupu Kahiko!
E pani me na Hale Laau!
PAPA, PAPA, PAPA
O KELA ME KEIA ANO,
A ME
NA LAKO KUKULU HALE
O KELA ME KEIA ANO, MA KA
PA-PAPA O S.G. WAILA MA!
KIHI O
ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA LOA! ae like ka nui me ka makemake.
LAAU NOUAIKI.!
NA LAAU KAOLA,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA HELE,
NA KUA,
AAHO,
AAHO LIILII,&c
LAAU ULAULA!
NA LAAU KAOLA,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA HELE,
NA KUA,
AAHO, POU,
AAHO LIILII,
MOLINA, &c
Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,
Na Puka Hale, o na ano a pau,
Na Puka Aninni, o na ano a pau,
Na Olepelepe Puka, o na ano a pau,
Pepa Hale me na Lihilihi
NA LAKA PUKA
NA AMI-PUKA,
NA AMI-PUKA LIILII.
NA KUI NAO,
PENA, AILA-PENA, VANIKI
WAI HOOMALOO.
PAAKAI Helu 1,
O PUULOA.
E lawe wale ia no na mea i kuai a mai kela Pa Pepa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke keone nei, a me na Awa o kaia Pasaina e like me ka aelike.
Aia meanei ke Keena o ka
MOKUMAHI “KILAUEA,”
L. MARCHANT, Kapena
S.G. Waila ma
653 3m
Na Kanawai o ke Kau o 1874
HE KANAWAI
E hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i ka helu ana a me ka ohi ana i na Auhau.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i okoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 490 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia’i:
PAUKU 490. Na ke Kuhina Waiwai me ka ae mai o ka Moi, e hoonoho i kela makahiki keia makahiki ma ka la mua o Inlai, a mamua ae paha o ia la, i hookahi Luna Helu no kela Apana Auhau keia Apana Auhau o keia Aupuni, nana e hana pololei mamuli o ke kuhikuhi o ke Kuhina Waiwai, i ka la mua o Sepatemaba a mamua ae paha, i palapala helu i na kumu auhau a pau o kona Apana, e like me ke kanawai, a e hana i ka moo pololei o ka waiwai i heluia, e hoohikiia e ia e like me na pepa hakahaka a ua Kuhina nei i kaawi ai iaia, a ma ia pepa e hoike ia na inoa o na mea a pau i auhauia a me na kumu auhau pakahi, a me ka nui o na auhau maluna o kela kanaka keia kanaka. Ina he mea noho ole ma kona wai ka mea nona kekahi waiwai i helu ia, e lioakakaia kona wahi e noho ai ke ikeia, ina aole e ieia, alaila, e palapalaia no, aole ikeia.
PAUKU 2. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 492 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia’i:
Pauku 492. Na ka Luna helu o kela apana keia apana e hele ma kahi noho a ma kahi hana paha o kela mea keia mea ku i ka auhau maloko o ia apana, e helu a e hoomaopopo i ka nui o na auhau a kela mea keia mea e uku ai, a i ‘ole ia, e hoolaha ma ke akea, ma ka palapala lima a palapala pai paha iwaena o na kanaka o kela wahi keia wahi, a ma na wahi kupono paha, malaila e halawai me ia, i ka wa a ma kahi i hoakaia ma ia wahi no ia hana, a ina e hoole kekahi kanaka i kaheaia pela, aole e haawi io mai i ka palapala helu o na kanaka e noho pu ana me ia i kupono i ka auhauia a me kona, a me ko lakou mau holoholona kupono i ka auhauia, a o ka waiwai i pili iaia a ia lakou paha, a ua hoole paha i ka hoohiki no ka pololei o ka palapala helu o na kanaka a me na holoholona a me ka waiwai e ae ana i koe iaia, e hoike aku i ka Luna helu, alaila, na ka Luna Helu e hana i ka palapala helu e like me kona ike, a e paa no ia maluna o na mea a pau.
PAUKU 3. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 493 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia’i:
Pauku 493. E hiki no i ka Luna Helu ke manao oia he pono ke hoohiki aku i kekahi mea nana i haawi mai i ka palapala helu o na kanaka, holoholona, a me ka waiwai i ku i ka auhau, e like me ke kanawai, penei:
“Ke hoohiki oiaio nei oe, o ka palapala helu o na kanaka e noho pu ana me oe, a me na holoholona a me na waiwai e ae e waiho aua me oe, a nou no, i kupono i ka auhau, ua oiaio ia palapala au i haawi mai ai, pela ke Akua e kokua mai ai ia oe.”
Ina e hoole kekahi, aole oia e hoohiki pela, e hoopaiia oia ma ka uku hoopai, aole e oi aku i na dala he kanalima a i ole ia, e hoopaahaoia oia, aole e oi aku i na la he kanakolu, aia no i ka manao o ka Aha Hookolokolo, ke hoomaopopoia kona kewa no ka hoole aua pela imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.
PAUKU 4. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 494 o ke Kanawai Kivila, a pehei e heluheluia’i:
Pauku 494. Aia a makemake ka Luna Helu ia ua palapala helu waiwai nei, aole hoi loaa ka mea nana e hana, alaila, e waiho aku ka Luna Helu i palapala hoolaha ma kahi noho a ma kahi hana paha o ia mea i ku i ka auhau, ina e noho aua oia maloko o ia apana, a i ole ia, e pai aku ma kahi akea kokoke, i palapala lima a palapala pai maoli paha, e kuhea ana ia mea i ku i ka auhau, e haawi ae i ua palapala helu nei i ka la mua o Sepetemaba e kokoke ana a mamua mai paha; a ina e haawi ole ia mai ka palapala helu ia la, a mamua mai paha, alaila, na ka Luna Helu e hana i palapala helu e like me kona ike, a e paa no ia mauna o na mea a pau.
PAUKU 5. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 495 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia’i:
Pauku 495. Na ka Luna Helu o kela a me keia Apana Auhau, ma ka la mua o Sepatemaba, a mamua ae paha, i kela a me keia makahiki, e hana a e haawi aku i ke Kianina o ia mokupuni, i elua kope o ka palapala Helu Auhau ana i hana ai, e like me ka olelo maluna, a na ke Kiaaina e hooili koke aku kekahi o ia mau kope i ke Kuhina Waiwai.
PAUKU 6. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 14 o ke Kanawai i kapaia “he Kanawai” e hoololi ana i ke Kanawai i pili i ka helu a me ka oni ana o na auhau, i aponoia i ka la 30 o Iune 1860, a penei e heluheluia’i:
Pauku 14. O ka Lunakanawai Hoomalu, a o ka Lunakanawai Apana paha, ma na wahi e noho ole ana ka Lunakanawai Hoomalu a me elua mau kanaka ku i ka wa, i hoonohoia e ke Kuhina Waiwai, e lilo lakou i Papa Hoopii no kela Apana Auhau keia Apana Auhau, o keia Aupuni, ke hoopii kekahi mai ka manao ae o ka Luna Helu; a eia hoi kekahi, ina i kohoia a e hoonohoia kekahi Lunakanawai Hoomalu a Lunakanawai Apana paha, i Luna Helu no kona Apana, e hoonoho ke Kuhina Waiwai i mea pani i kona hakahaka, ma ia Papa Hoopii Auhau.
PAUKU 7. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 2 o ke Kanawai i kapaia he Kanawai e hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i ka helu ana a me ka ohi ana o na auhau, i aponoia i ka la 29 o Iulai 1872, a penei e heluheluia’i:
Pauku 2. O na mea i hoonohoia e ke Kuhina Waiwai, e loaa ia laua noloko mai o ka Waihona Dala o ke Aupuni, ka uku no ko laua hana ana, aole nae e oi aku i na dala elima no ka la hana a laua i hana maoli ai; a ina e hoonoia ka panihakahaka no ka Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e like me ka Pauku 14, e uku ia oia e ua Lunakanawai la, e like me ka uku o na luna i kohoia e ke Kuhina Waiwai.
PAUKU 8. Na ka Luna Helu o kela a me keia Apana Auhau, ma ka la mua o Sepatemaba, a manua ae paha i kela a me keia makahiki, e hai aku ma ka palapala, i ka poe nona kekahi waiwai paa iloko o ia Apana, a ua noho lakou ma kahi e, iloko nae o keia Aupuni, e hoakaka ana ma ia palapala i ke ano o ka waiwai i helu ia no lakou a me ka nui o ka auhau i manaoia.
PAUKU 9. E hoololiia a ma keia, ua hoololiia no ka Pauku 503 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia’i:
Pauku 503. E hele aku ka Luna Auhau i ka hale noho a i ka hale hana paha o kela kanaka keia kanaka ku i ka auhau, a i ole ia, e kahea aku i ka poe i auhauia, e halawai me ia ma kahi kupono iloko o ia apana, i ka malama o Sepatemaba, Okatoba me Novemaba, e koi aku i na auhau i heluia, e like me ka olelo maluna; a ina i hookaa ole kekahi i kona auhau i ka wa i koiia ai, alaila, e hiki no i ka Luna Auhau ke lawe i kau wahi o ka waiwai o ua kanaka nei ana i manao ai ua kupono e hookaa i kona auhau, a me ke koina no ka ohi ana; a e kuai aku ia waiwai, ma ke kauoha a ka Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, mahope o ka hoolaha ana ma ke akea, a hala na la elima. Ina i loaa ole ka waiwai kupono ke laweia, alaila, ina he kanaka kino ikaika kela, e hiki no i ua Lunakanawai nei ke hooholo, e hoopaaia oia ma ka hana oolea a kaa i kona auhau, ma kahana alanui, a hana e ae paha o ke aupuni, he hapaha no ka la.
PAUKU 10. O na Pauku 1,2,3,4 me 5, o ke Kanawai i pili i ka helu a me ka ohi ana o na auhau, i aponoia ma ka la 30 o Iune 1860, a me ke Kanawai i kapaia, “He Kanawai e hoololi ai i ke Kanawai i kapaia he Kanawai e hoololi ana i ke Kanawai i pili i ka helu a me ka ohi ana o na auhau,” i aponoia ma ka la 29 o Iulai, 1872, ma keia, ua hoopau loa ia.
PAUKU 11. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku i aponoia’i.
Aponoia i keia la 8 o Aug. M H 1874.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hoololi ai i ka Pauku 574 a me 691 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i ka hoike ola.
E hooholoia e ka Mei a me ka Hale Akaolelo o ko Hawaii Poe Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni
PAUKU 1. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 574 o ke Kanawai Kivila, ma ka hookomo ana, maho pe iho o ka palapala hookua, na huaolelo, “a me ka Palapala Hoike Ola,” meneia:
Ko Hawaii Pae Aina,
Palapala Hoike Ola.
Awa o __La__o__18__
Ma keia ua hoikeia o ka moku_o_ke Kapena, ua makaukau e holo aku i_me na kanaka he_maluna, i huipu malaila ke Kapena o ka moku.
A ke hoike hou aku nei au, aole no i ike ia ma keia awa a me na wai e ae e kokoke ana i keia wa, i kokahi mai Kolera, ahulau, a mai lele e ae paha.
_________
Luna Dute.
PAUKU 2. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 691 o ke Kanawai Kivila ma ke kapae ana i na huaolelo, “ina he mea pono elima dala,” ma ka lalani elima, a me ka lalani eha, a e hookomo ma ia wahi “no ka palapala hoike ola, ma ka holo ana’ku o ka moku, hookahi dala.
Aponoia ia keia la 13 o Iulai M H 1874.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hana ai i na Kuleana iloko o na aina i koiia mamuli o ka pili i kekahi mea i make.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaole lo o ko Hawaii Pae hina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. O kela a me kaia kanaka e koi ana nona ke kuleana o kekahi aina mamuli o kona pili ana i kekahi mea i make, e hiki no iaia ke waiho aku i kona palapala hoopii, i hoohikiia imua o kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a imua paha o ka Aha Kaapuni, iloko o ka Apana hookolokolo o ka Aha Kaapuni kahi i waihoia ka aina i koiia; aka, ina he mau aina i koiia ma ke ano kuleana, hookahi ma kekahi mau mokupuni o keia Pae Aina, alaila, he mana no kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a i ole ia, ka Aha Kaapuni iloko o ka Apana hookolokolo kahi i noho mau ka mea i make nona mai na aina i koiia, e hoolohe i ka hoopii; E hoakaka ana ma ia palapala hoopii, penei:
AKAHI. Ka inoa me kahi e noho ana ka mea hoopii.
ELUA. Kahi e waiho ana ka aina i koiia, a e hoomaopopo pokole i kona ano.
AKOLU. E hoike ana hoi, ke noho nei ka mea hoopii ma ia aina mamuli o ka palapala hoolilo maoli, a ano e ae paha, a e koi ana e hooko ia uona ke kuleana maoli; a ina aole oia e noho ana malaila, (mamuli o ka palapala hoolilo a ano e ae paha,) e koi ana e hooko ia nona ke kuleana maoli a e hoike aku i na inoa a me kahi noho o ka poe e noho nei maluna o ka aina.
AHA. Ka inoa a me kahi noho ai o ka mea i make, i pili i ka mea hoopii, i noho hope ma ia aina i kona wa i make ai, ma ke ano nona ponoi ia aina, a malalo paha o ka palapala o ka Poe Hoona Kuleana Aina. Palapala Sila Nui paha, a malalo paha o kekahi kuleana i manaoia he kuleana pono; ka manawa a me ka kahi i make ai o ua mea la i pili i ka mea hoopii; a ina paha ua make kauoha ole, a make me ke kauoha paha, a ina paha he wahine mare kana a he keiki paha, a hooilina e ae paha ma ke kanawai, e ola ana i ka wa i make ai oia, a e hoike i ko lakou mau inoa a pau a me kahi i noho ai.
ALIMA. Na inoa a me kahi noho o ka poe e koi ana i ke kuleana iloko oia aina, ina hoi ua ike ia e ka mea hoopii.
AONO. E nonoi aku ana e hoopukaia ka palapala kena e kauoha ana i ka poe e kue ana e hele mai a e hoike kumu i ole ai e hookoia ke kuleana a ka mea hoopii ma ka olelo hooholo o ka Aha; a me ka olelo hoolaha ma ka akea i na mea a pau i pili.
PAUKU 2. A i ka hookaa mua ana i na koina i koiia, alaila e hoopukaia ka palapala kena e hoihoi ia’na imua oia Lunakanawai o ka Aha Kiekie a imua paha o ka Aha Kaapuni e noho ana ma ka baneko ma ke kau hookolokolo mau o ia Aha e hiki mai ana, i ka pau ana o na la he iwakaluakumamakahi mai ka la i waiho ia’ku ai ia palapala kena, i ka poe e koi ana i na aina nei. E paiia hoi ka olelo hoolaha no ia hoopii a me kahi a me ka manawa i olelo ia e hoolohe ia’i, ma ka olelo Beritania maloko o kekahi nupepa ma’ia olelo, a ma ka olelo Hawaii maloko o kakahi nupepa ma ia olelo ma Honolulu, aole emi malalo o na hebedoma ekolu ka hoolaha ana pela; manua ae o ka la mua o ke kau hookolokolo e hoolohe ia’na i ua palapala hoopii la; Aole loa e hiki ke hooloheia ua palapala hoopii nei, aia a hooko ia na rula i hai maluna ae nei a ke ole hoi i waiho ia mai ka palapala i hoohiki ia no ia hoolaha ana pela.
PAUKU 3. E hooloheia ua palapala hoopii nei e ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a imua paha o ka Aha Kaapuni e noho ana ma ka Baneko ma na kau hookolokolo mau o ke kanawai i kauoha ai no ia mau Aha; aole hoi ma kekahi manawa e ae, a e hana ia e like me ke ano o na hihia ma ke Kaulike, ma ka ninaninau waha ana, a i ole ia, ma na ninau a me na ninau pale i kakau palapala ia, a e hiki no ke lawe i na olelo hoike o kela a me keia poe i pili ma ia hihia.
PAUKU 4. Ina na maopopo i ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a i ka Aha Kaapuni paha, ua hooiaioia ke kuleana i koiia o ka mea hoopii a o kekahi mea e ae e koi ana, ma kona ano holookoa a hapa paha, mamuli o na olelo hoike i ku i ke kanawai, alaila e hiki no i na Lunakanawai nei a Aha paha, e hoopuka i ka olelo hooholo, e hoakaka ana i na mea i hanaia, a e hooko ana ka mea hoopii ma ua aina nei, a kekahi mea e ae paha e koi ana, nona ponoi, ma ke ano holookoa, a hapa paha, e like me ka mea i hoomaopopoia, a e papa ana i na mea a pau i ke komo hewa malaila.
PAUKU 5. Ina aole i hoopii hou ia mai ia olelo hooholo ae, a ina i hoopii hou ia, i ka wa i hooholo loa ia ka hihia, alaila, mamuli o ke kauoha o ka Aha, mawaena o na la he kanaono mai ka la i hooholoia ai, e waiho aku i kope o ia olelo hooholo ma ka Luna Kakau Kope o ke Aupuni, a nana no e kope ia maloko o ka Buke i malama ia no ia hana a e manaoia ma ia kakau kope ana ua haiia aku ka lohe o na mea a pau, a e hiki no ke lawe ia mai ia olelo hooholo i kakau kopeia pela, a i ole ia kekahi kope i hooiaioia ma ka aoao pale ma na hoopii a pau ma ia hope aku, ke hoopii mai na poe i komo iloko o na hana i haiia malana ae nei.
PAUKU 6. E hiki no i kela mea keia mea iloko o ia hihia ke hoopii hou ae, iloko o na la he umi, mahope o ka hoopuka ia ana o ka olelo hooholo, ina hoi ua haiia ka lohe no ia olelo hooholo, ma ka uku ana i na koina i ikeia, a e haawi ana i na dala he umi ma ka Aha kahi e hoopii hou ae ai, no na koina e hiki mai ana. Ma na hoopii hou ae, e hana mamuli o ka moolelo i kakauia a i kauohaia paha e kakau e ka Lunakanawai, a Aha Kaapuni paha, nana i hoolohe mua ia hihia a me ka moolelo o na mea i hoike ia mai; a ma ia hoopii hou ana e hiki no ke lawe ia na mea hoike hou, aka hoi, o na mea i ku hoike ma ka hookolokolo mua ana imua o ka Lunakanawai a imua paha o ka Aha Kaapuni, aole no e ae ia e ku hoike ma ka Aha maluna ae, ke ole nae i ae ia e ka Aha no ke kumu kupono. E lawe ia na hoopii hou ae mai o ka Lunakanawai hookahi a Aha Kaapuni paha, a iloko o ka Aha Kiekie ma ka Baneko; aole no e ae ia kekahi e komo pu iloko o ka hihia ma ka hookolokolo hou ana ke ole i komo pu i kinohi imua o ka Lunakanawai, a imua paha o ka Aha Kaapuni malalo; aka hoi, ina ua maopopo i ka Aha ma ka hoopii hou ana, ua pono ole ka waiho ana a o ka hoole ana paha mamua, aole e hoolohe ia ke koi ana a kekahi imua o ua Lunakanawai la, a imua paha o ka Aha Kaapuni, me ka hewa ole hoi o ka mea e koi ana, alaila e hiki no ke kauohaia e hoolohe hou ia imua o ia Lunakanawai a imua paha o ka Aha Kaapuni nana ka hana i kinohi, ke uku ia hoi na koina o ia hoolohe hou ana.
PAUKU 7. He mana no ko ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a i ole ia ka Aha Keapuni nona ka hihia, e mahele i ka waiwai paa, e like me kana olelo hooholo, a e kauoha i na mea kuleana e hana i na palapala mahele kupono, a e hoopuka i ka palapala hoonoho i ka wa kupono.
PAUKU 8. O na koina a pau e pili ana ma na hihia i hanaia ana malalo o keia kanawai, oia no ka koina i kau ia nei ma na Aha Hooko Kauoha. E hooholoia a e maheleia paha e like me ka Aha manao he pono, a e hiki no ke hoopuka i ka palapala hoomalu waiwai no lakou.
PAUKU 9. Aole nae i pili keia kanawai i na Palapala Hooilina i hana mua ia e ka mea nona ka waiwai, aole hoi i ka mea i hanaia a hooholoia e na Aha Hookolokolo Kiekie a me na Aha Kaapuni mamua.
Aponoia i keia la 1 o Augate, M.H. 1874 KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hoololi ai i ka Pauku 9, Mokuna IX Kanawai Hoopai Karaima i hooponopono hou ia.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hoololiia a ma keia ke hoololiia nei ka PAUKU 9, Mokuna IX Kanawai Hoopai Karaima i hooponopono hou ia; a penei e heluheluia ai ua Pauku nei:
PAUKU 9. O ka mea hoeha aku i ke kino o kekahi e like me kui i kona maka, a kuha aku paha, hookonokona aku i ka ilio e nahu iaia; a me na hewa e ae e like me ia, e hooukuia no oia i na dala aole e oi aku i ka haneri dala hookahi, a i ole ia e hoopaahaoia oia ma ka hana oolea, aole e oi aku i na malama eono e like me ka manao o ka Ahahookolokolo he pono.
PAUKU 2. E lilo keia i kanawai i kanakolu la mahope iho o kona la i aponoia’i, a o na kanawai i kue i keia e hoopau ia, a ma keia ua hoopauia.
Aponoia i keia la 13 o Iulai M.H. 1874
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hoomaopopo ai no ke kuai aku o ka waiwai i Morakiia me ka hoopii ole a hooholo ole hoi o ke Ahahookolokolo.
E hooholoia a ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. Ina ua komo pu ka mana e kuai aku iloko o kekahi Palapala Moraki nei, a o ke mea paha nona ke kuleana waiwai maloko a mea paha i hookohaia e hana ma ia mea, ina hoi ua haki na olelo o ia Palapala Moraki, e hoike aku oia i kona manao e hoopau i ua Moraki nei, ma ka hoolaha ana ia mea ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beritania i kela ame keia hebedoma a pau na hebedoma ekolu mamua ae o ka hoolaha ana no ke kuai aku i ka waiwai i morakiia, a pela no oia a hoolaha ai a e hana ai e like me ka mea i oleloia iloko o ka Palapala Moraki, a nana no iloko o na la he kanakolu mahope iho o ke kuai ana aku o ka waiwai mamuli o ka mana i haawiia e waiho ae ma ke keena o ka Luna Kakau Kope ma Honolulu, he kope o ka olelo hoolaha no ia kuai ana me kona palapala hoohiki pu, e hoakaka pololei ana i kana mau hana a pau me ia mea. E kopeia ua palapala hoohiki la a me ka olelo hoolaha me kekahi palapala kuhikuhi ma ka aoao o ka buke kahi i kakau kope ia’i ka Palapala Moraki, ina hui ua paa ua moraki nei me ia keena.
PAUKU 2. A ina ua akaka ma ia palapala hoohiki, ua hooko pololei no oia i na mea a pau i kauohaia iloko a ka mana kuai aku i na mea hoi a pau i kauohaia e hana mamua o ke kuai uku ana, a ua kuai io no ma ke ano i kauohaia, alaila e hiki no ke hoolaloia ua palapala hoohiki i nei i hoike a hooiaio ai ia mau mea, a i ole ia he kope i hooiaioia o ua palapala hoohiki la.
PAUKU 3. Ina o ka mea nana i hana i ua moraki nei, he kane i mare ole me ka wahine ia wa, a ina paha he wahine mare no kana a ua huipu ka wahine ma ke kakau inoa ana i mea e hookuu ai ka hapa o ka wahine kanemake, alaila o ke kuai aku ana o ka waiwai ma ke ano i haiia ae la maluna, he mea ia e pale loa aka i ke kuleana e koi hou no ka papa o ka wahine kanemake iloko o ia waiwai.
PAUKU 4. Ina ua haawiia ka mana ma ke ano hope a agena paha iloko o kekahi Palapala Moraki e kuai e hoolilo aku paha ka waiwai i morakiia, alaila he mana ole ko ka mea nana i hana i ua moraki nei, e kuai a hoolilo aku paha i ua waiwai nei ia hai. A i ka wa e kuai kudala ia aku ai ka waiwai i morakiia malalo o keia kanawai, alaila e hoihoi pono ia’ku ke koena ala ina he koena i ka ona nona ka waiwai moraki i kuai ia’ku ai mahope iho o ka ohi ana i ka aie a me na lilo e ae e pili ana i ka hooko ana me ia mea.
PAUKU 5. E lilo keia i Kanawai mai kona la e aponoia’i
Aponoia i keia la 18 o Iulai, M.H. 1874
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hooloihi hou ai i ka manawa no na Komiaina Palena Aina.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. O ka manawa o na Komisina Palena Aina, i hoakakaia ma ke Kanawai i aponoia ma ka la 23 o Augate, 1862, a ua hooloihiia i ka la 23 o Augate, 1874, e ke Kanawai i aponoia ma ka la 22 o Iune, 1868, e hooloihi hooia a ma keia na hooloihi hou aku ia a hiki i ka la 23 o Augate, M.H. 1880, i mea e hooholoia’i a e hooiaioia’i na palena Ahupuaa, a me na Mahele Ahupuaa, Iliaina a Mahele Iliaina a me na apana aina ano e ae, i hoi ia mai i keia manawa, a e noiia ana paha ma keia hope i na Komisina Palena Aina malalo o na mea i oleloia ma ka Pauku 9 o ke Kanawai i hai muaia o ka la 22 o Iune, 1868
PAUKU 2 E lilo keia i Kanawai mai kona la i hooholoia’i, a o na Kanawai me na hapa kanawai e kue ana i keia ua hoopauia.
Aponoia i keia la 13 o Iulai M.H. 1874.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E hoololi ai i ka Mokuna LII o ke Kanawai Hoopai Karaima o ko Hawaii Pae Aina ma ke pakui hou ana i Pauku hou no ia mokuna, a e kapaia o ka Pauku 10 o ia Mokuna LII.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hiki no i na Lunakanawai Hoomalu a me na Lunakanawai Apana o keia Aupuni, ke hoolohe, a e hooholo i na hoopii a pau no ke kue ana i na Pauku 1 a me 3 a me 5 o ka Mokuna XVII o ke Kanawai Hoopai Karaima e pili ana no ke kue ana i na Kanawai o ka Oihana Leta.
PAUKU 2. E lilo keia i kanawai i kona la e hooholoia’i.
Aponoia i keia la 13 o Iulai, M.H. 1874
KALAKAUA R.