Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 39, 26 September 1874 — Na Kanawai o ke Kau o 1874. [ARTICLE]

Na Kanawai o ke Kau o 1874.

| EE KANAWAI j ; E ne anu i kekahi aie Aupuni, a e hoa-! kaka anu i nu auo e hoolilo aku ai nu dalu i loaa mai mu ia hoaie anu. E hooholoia e ki «Voi a me ka Hale Ahaole lo o ko Ilaieaii I'ae Aina i akoakoa iloko o ka Jl/taolt lo Kau Kanawaio Le Aupuni: PaUKU 1. Ma keia, uu haawiia ka manu i ke Alii ku Moi, e aie aku ma ka inoa maikui o ke Aupuni Huwuii, iloko o nu makahiki eono mahope iho o ka hooholo ia ana o keiu Kanuwui, i puu dalu aole e oi aku mamua o ku milionu dulu ; a i ole, e iike ku uui me ku meu i manuoia he kupono no na kumu i hana ia ai keia kauawai, a i hoakakuia mahope ae nei ; no ia mea, e hiki i ka Moi ke kauoha aku, e hoopukaiu nu Bona kupono, na Bonu Aupuni i kakau kopeia, a i ole iana palapala kikoo i ka Waihonu Aupuni ; a iloko o ia mau maheie pakahi, e iike me ka uiea uuu i munuo ai he kupono, muiaio nae o nu olelo o ku Pauku eiuu o keiu kunuwai. E loaa uo i nu Banu ku ukupunee aoie e oi aku i ka ehiku u me ekolu hipuuuii hapahaneri keneta no ku makahiki, e ukuiu i kelu a me keiu hapalua makahiki ; a e hiki no ke hoopau aku i ua mau Bi»nu nei iioko o nu makaiiiki aole e emi m ilaio o e umi, aole hoi e oi aku 1 ka iwak iiua. Pauku 2. A e hooholo hou ia, e hoopukaiu ua Bona 110 na d »la i aie ia me ka ukupanee i ehiku me ekolu hapaumi hapahaneri keneta no ka makahiki ; a ma keia ua liaawiiu ka uiana i ke Kuhinu Waiwai, me ku a« uiai o ku Moi, e hoomakaukauia na Bona e hoopukaiu uiia, a e kakau iuoa ia e Kuhina Waiwai a me ka iuou pu o ka Luna Buke Ilelu Dalu o ke Aupuni, a e Silu ia me ka Siiu o ku Oihana Waiwai ; e uku iu ana ua mau Bona nei i ku poe nana i iioaie mai ke dala, a i ko lakou poe hope papa ; a e hiki no hoi ke kakau ia mau Bonu mu nu Buke o ku Wuiiiona, malalo o na rula a ke lvuliina Waiwai e kauolia ai. Aka hoi, inu e hui pu iu nu kuponu no ka uku ana i ku ukupanee, alaila, e hiki no ke hooliloia aku ia hai, me ke kau oie ia iloko o na Buke o ku Waiiiona. A e hiki no lioi i ke Ivuhina Wai wai, mamuli o ke kauohu o ku Moi, ma ke ano o pauai no ke dalu maoli, u i mea e uku ai i nu haawinu, a lilo e ae paha 0 ke aupuni, e hoopuka i mau Pulapalu Kikoo i ka Wuihona, oia kekahi huuwinu o keia aie, e ukuia ana mu ku pau pono anu o nu makahiki elima, mai ku la uku i hoopuknia'i, aole e eini iiio kekuhi o ua muu Palupala Kikoo 'ia mulalo o nu dulu he kunaliina, a no ku ukupanee ehiku me ekolu hapahaneri keuetu no ka makahiki ; aku nae, aoie e oi aku ka nui o nu Palupala Kikoo i ku Waihona i hoopukaia pela, i kelu u me keia manawa, i ka Ilookahi Huneri Taus ini Dalu. A eia hoi kekuhi ; aole no e hiki ke kono wale i kekahi e Uwe ia muu palapala kikoo nei, i ka uku ana 1 konu haawinn, a no kekahi uku e ae paha, ke ole i makemakeia. A ke hoopau iu nei ku inoa oiaio o ke Aupuni Huwaii, no ku uku pouo ia o ka ukupanee a me ke kumupuu o iu mau Bona a me na Palapalu liikoo i ka Wuihona, ma ke dalu muoli e uku ia, ke hiki aku i ka wu e ukuia ai ia ukupauee a me ke kumupaa. Pauku 3. A e hooliolo hou ia ona PaUpala Kikoo, i ae ia ma ka Pauku malona iho e hoopukaia, aia a hoihoi hou ia mai iloko o ka Waihona r alailu. e hiki no ke hoopuka hon ia aku, a i ole ia, o kekahi mau palapalu hou ma ko iakou wahi, i kela a mo keia manawa, a pau pono i na makahiki iwakalua i kauohaia ai no keiaaie ana ; akuhoi, e uku ana ia mau Palapala Kikoo ? Ja a pau, iloko o ia mau makahiki he iwakalua i oleloia. Paukū 4. A e hooholo hon ia, na haawiia ka mana i ke Kuhina Waiwai e uku aku noloko ae o na dala o ka Waihona i hookaawule ole ia no kekahi haoa e ae, i na daJa e iawa ai e hoomakan ! kan ia ai na Bona a me na PaUpala Kikoo, a no ka hana ana a me ka hooholo ana i ka aie i kanohaia ma keia Kauawai; aka hoi, aia hooholo lou ia na aie nei, alaiU, e kau ia na man lilo nei ma ka aoao o ua aie nei. * Pauku 5. A hooholo hou ia, e hiki , ,no i ke Kohina Waiwai, ma ke aponoia , o ka Papa e like me ka mea i oleloia ma ka Paoku 6 okeia Kanawai, ke hoopuka a e hanā no ka aie i kanohaia ma keia Kanuwai, a o kekahi hapa paha o i ia aie, ma na aiua e, ina i ike ia na po* i do o ia hanaana; a ioa pei* ooakoaa ai y , alaila, e hiki no iaia ke hooholoia a aka

| ia ke kuumpiu u nio ka ukup.nu'o mu ! kekahi wuhi i oieloiiuoku aina e : n mu I keia, uu huuwiiu ku mun* i uu Kuhinu | 'iu e hookohu aku i keknhi Luna a mnu i Luna puha, e like me kona munao he j pono. e huna a e hooholo no ua aie nei, j m dalo hoi o konu kauoha, a no ku uku j ; anu i ku ukupanee, a nana 110 e kuu i ka ! | uku o ia poe Lnna, a e kauohu no na ruI U a me na ano a pau e hooponopono ai I no ia nie, a me ku Uwe ana ae a hiki i keia Pae Aina, e like mo kona manao he pono. Aua haawiia hoi ka mana i ke Kuhina Wuiwai, me ke aponoia o ka Papu i olelo mua ia, e hoolilo aku i na Bona i kauohuia ma keia Kanawai, ma ke kumukuai kupono, e like me kona manuo e loaa ai ka pouo nui o ka lehulehn. Pauku 6. A e hooholo hou no, no ! ka men, uu manaoia, o ka aie i ae iu ma | keiu Knnuwui,e hooliloiuana no ku hooi kaa anu i ka aie mua o ke Aupnni. ke hiki mai i ka manawa e hookaa ai o ia aie a me ke kokua ana i ka pono mahi* ai a me nu pono hoouiu e ae o ka aina, nolaila, i ka manawa e hooko ia ai keiu hoaie ana, a o kekahi h-»pa p iha, aluila, 0 ka Ahu Kuhinu o ku Moi u me na Komite ekolu ni ii ku Ahu Kukumalu mai o ke Aupnni, i hookoiiu pono ia iakou e ku Mi>i iioko o ka Aiia Kukamalu, e lilo lakou i Papu, me ka manu no ku hoolilo ana uku i kekuhi muhele o ia dalu, ma nu palapaiu hoaie, i hoopaaia mu ku moraki aua i ku wuiwai paa, a malunu puhu o nu meu hooulu a lianu limu puha iloko o keiu aupuu:, a mulunu paiiu onu mea makine i hana ia maanei, a i laweia mai, mai nuuinu e pahu ; aka hoi, aole e oi akn ke dala i haawi mua ia ma iu ano, mamua ae o ka elua hapakoiu o ke kumukuai o ia waiwai, i ku wu i ha« wiiu ai uu kokuu nei. A o keiu Pupu e hoonohoiu nei, e louu no iu lukou ka muna e kau i nu rula e pili ana i ku hoo* paa polio, ku uku panee, ka manawa a me kahi e hookaaia ai ku ukupanee a tue nu rula e ae e hoomaopopo ai no ka 1 hookaa hon ana i na puu dalu i huawiia ma ke ano kokua, e iike hoi me ko lakou nmnao ana he pono, a na ke Kuhij nu Waiwai e hoike aku i nu dala i hoolilo ia 'ku, ame ka hoike pu inni i na ioaa, i keiu haluwai ana keia hulawui ana o ka Ahaolelo. Pauku 7. A e hooholo hou ia, o kekahi o iu mau dala i ae ia e houie aku | mukeia kanuwui, e hiki no ke hooliloia aku, ke manaoiu he pono e ka Papa i hoonohoiu inu ku Puuku 6, no ke kukulu auu i muu Uuie Papaa no ka houliu i anu i nu mea ulu, a no ke kokua anu i ka hooholo mokumuhu m;iwaena o na j mokupuni, ano ke kokuu ana i ku Oiha- | nu Ee moku mai nu aina e mui. A o na j Pulapalu Hoaie mai i loaa mui i ke Aui puni, i hoike ia ma ku Paukn 6, e mulu- j maia a pau loa, i puu d ila e hookua akn j ai i nu B >nu a me nu Bila D t!a i huawi-1 ia no ku aie, aole hoi e hooliloia no ke- j kahi kumu e a»>. Apouoia i keia la 7 o Aug. M H 1574. KALAKAUA R. HE KANAWAI E hoonohonoho a e hooponopono hon ai i ua Kanawai o ke Aupuni. No ka mea, o na Kanawai o ke Aupnni e kan nei, ua heinahema mu kekahi mau ano nui, ano na hoololi pinepine, na hemahema ka huli ia a ma kekahi mau olelo hooholoo ka Aha Kie-

kie, tia lawe okoa ia a hapa paha i na loina o na Kanawai o na aina e, a no ia mea, ua kanaloa ia no ke ano maoli o kekahi maa Kanawai. Ano ka mea, no ia man kamu i haiia ae !a, a no kekahi aiau koena pono e ae, na manaoia he uiea pono ke hoonohonoho a hooponopono hoa ia na Kanawai, Nolaila; E hooholoia t kaMoi ame ka Hale Ahaaltlo oko Hāw&ii Pat Jiina t » akoakoa Uoko o ka Ahaoleh Kau Kanawai o kt Awpuni: Pauku 1. Eku no ike Kanawai, a ma keia ua haawiia ka mana i ke Aiii ka Moi e hookohn aku i ekolu poe KomiBina, he mau mea hoi a ka Moi i manao ai he poe makaokau no ia hana, na lakou no e hoonohoooho a e hooponopono hou i na Kauwai o ke Auponi e kau nei ame na Kanawai i hooholoia ma keia Kao Ahaoielo, a 0 hui po ia me kekahi mau olelo wehewehe ame na kuhikuhi i na olelo hooholo »oo nni o ka Aha Kiekie, a e hoike no ko lakou mau haoa imua o ka Ahaolelo o kela Knu e hiki mai ana. Piuku 2. Ha keia ua hookaawaleia na dala i ekolu tausani eA«a hanen e uku ai i na liio 00 ka hana i kauohaia > ma keia Kanawai, a ua ae ia 'kn ke Ku- > hina Waiwai e hkawi aku ia d tla i ua poe Komiaina uei 1 k«la a me keia ma- , | nawa e like ia& Jka īae» i mau£bia u« . i, » ——— 11 i

Pauku 3. E liio keiu i Kaoawai mai ka l i ako i «ponoia'i. Aponaia i kei<i 1:* 7 o An*r. M H IST4. j RALAK.AUA K. ! OE KANAWAI | E hoololi ai i na Paaku 2 a me 3 o ke Kanuwai i kapaia "110 KHUiiuai e hoopuu ai i ke Kaeawai i knpai» he Kanawai e pi|i anu i ke koho B<»lota," i aponoia nia ka la 31 o Dekeii»hba, 1864, a e hooponopono ai no ka pouo | koho B ilota no ua Lnnainakaainnna > iloko n ka Ahaolelo Kau Kanawai o i ke Aupuui, i aponoia i ku la 24 o lune IS6B, a e hoopan loa ana i n* Pauku 1 ame 2 o k» Mokuna i»xxxvi o ; ke Kanuwai hoopai Karaima. E hooholoia eka Moi a m* ka Haīe J3haoīelo ! o ko //rtiroi» Piie Aina, » akoaloa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanmeai o ke Jl*tpuni : Pauku 1. E hoololiia ama keia, ua hoololiia uo k>\ Piiuku 2 o ia Kanawai, ; a penei e heluheluiii'i ; Pauku 2. O kt»lu kanaka keia kana- ' ka inalulo o ka Moi, ua noho paa ma keia aupuni i (lookahi makahiki mamna iho oka ia koho, a .ike oia ika helu- t helu nme ke kakaaivina t ina ua hanau oia mahope iho o k& makahiki 1840, a ina ua hookomo oia i koua inoa ma ka papa inoa oka poe koho o kona Apana 1 e like me ka mea i hoakakaia mahope ae nei, e hiki no iaia ke koho i kekahi kanaka a mau kauaka paha i ka Poeikohoia no ia Apana, aka hoi, aolo e hiki i ; kekahi kanaka pupule, a hupo paha ke koho, nole hoi i kekahi kauaka i hihia i : ke Karaima nui ma ka hookolokolo ana i ma keia Aupuni, ke ole i kala ia koua ; hewa e ka Moi, ake oie hoi ke loaa iaia i i na pono a pau o ke kauaka kupa ma i ia knla ana, oka poe wale m> i ao ia ma i keia Pauku, o iakon wale no kai i*e ia e | koho bnlotrt, ma ke koho ana i na Luna- ; uiakaainuna iloko o ka Halo Ahaoleio o keia Aupuni." I Pauko 2. E hoololiia ama keia, na | hoololiiu no ka Pauku 3 o ia Kanawui, j a penei e heluhelnia'i : Pauku 3. Na kela a mo keia Luna Helu, innloko o ko lnkou ms*u Apana iho, e kukau pololei m i na Buke ilelu, ina na laiani okoa, e like me ke ano pui , hakahaka i hoikeia malalo ae nei, na inoa o na kanaka a pau i kupono i ke j koho balot *, e like me ka Pauku 2 o ke- j ia Kanawai ; a ina hoi e ikeia kekahi ' kanaka i loaa iaiu na pono e koho b«lo- , ta ai, e like ine ka Pauku 62 oke Ku- i mukauiiwai i hoololiia, aka nae, ua loaa i ke k'imu malalo o ke Kumukanawai o loaa ole ai iaia ka pono oke koho ba!o- ! ta ana, alaila, e kakau pololei ka Luna | Uelu ia mea ma ka lalani i hookaawalela no ke poo, "Kela mea keiu mea/ 1 ; No ka pono o kb Kono Balota.

[Kaloiliio I** Ika h«twb*l« X» Uoa* noho ime ke kakamim*. Kdi i Xdo« • j*n» n»» k«-j- Ins hot o» haowi'.m* it«i» > bUcL ii» AapunLim»bop« ok* u « m*«. ; I I i i ! |

Paoku 3. £ lilo keia i Kan.iwai ma- j hope iho oka ia 1 o lune M. H. 1875, a ' o nu Pauku X a me 2 o ka Mokuna lxxxvi o ke Kanawai Hoop«i Karaim i, I e hoopuuia ama k«ia oa hoopau loa 'm. ! Apoooia i kei» U7 <> Aug\ M. H, 1574. i KALAKAUA R. j