Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 40, 3 October 1874 — HE KAAO ARABIA NO KE Keiki Alil Bedera o Peresia A ME KE KAMA ALII WAHINE GIAHAURE O SAMANADALA. [ARTICLE]

HE KAAO ARABIA NO KE Keiki Alil Bedera o Peresia A ME KE KAMA ALII WAHINE GIAHAURE O SAMANADALA.

Unnhiia no ke " Kuokoa " mai ka Olelo •&rabia a i ka Olelo Haole, a mai ka Olelo Haole a i la OUlu Haioaii. HELU I. IKEKAHI mau hanauna i hnila aku i au wale ka la, e hoomaluiii ana ke aupuni o Pere3ia e kekahi Keiki Alii naauao, nooa ka inoa Miruza. 0 ke kaulana o kona inoa, ka mea nana i hoo-1 weliweli i kona mau hoalauna ; o kona lahui kanaka keia, he keu a ka oluolu malalo o kona noho aupuni nna ; ua malama oia i ka hanohano kiekie o Peresia me ka ihiihi ; o kona Halealii keia, ua uluwehiwehi i na mea nani mai na wahi mai a pau o ka honua ; aka, o kana mea hauoli nui, o ke aloha-—ua manao oia i ka pono o ke aloha ana i kekahi mea e ae uiainua o ku nani kino wale iho no. I kekahi la, liiki m-u la ma ke alo alii o Miraza, kekahi haole kalepa kaiiwa kuapaa, nana kekahi wahine kauwa kuapaa nani loa, a hoolanna mai la iaia me ka olelo mai, "E ka Moi, aia me a'u kekahi waliine kauwa kuapaa nani loa, a nana e hoonioni i ka puuwai ana i ike ole ai mamua." Aia nae i ka lohe ana 0 ka Moi, makemake loa iho la oia e ike iaia. A i ka laweia ana mai e hoikeike 1 ka Moi, aia hoi, ua paulehia loa oia i ka nani o ua wahine kauwa nei, a no ia mea, ua haawi aku laoia i ke kumukuai kiekie loa no ua wahine la, e like me ka makemake o ka haole kulepa, me ka haawi pu aku no i kekahi mau makana e ae mawaho. Lilo mai la ua wahine nei i ka Moi, a kauoha ae la oia i kona Puuku, e hoopaaia ua ui kanwa la ma kekahi keena i oi loa aku o ka maemae o kona Halealii, a ua kauohaia na kauwa lawelawe malalo ona, e hoolohe lakou i ka leo o ka ui, ina oia e pane mai ana no kekahi mea ana i makemake ai. I ua ui nei i hoomaha ai no kekahi mau la, a pohala ae la ka maluhiluhi o ke alaloa o ka hele ana mai, aia hoi, o ka nani keia i paholaia iho ai e ka ikaika o ka la, ua hoi iho a kona hiohiona nani mau loa, a i ka nana ana aku i ua Moi uei, ua hoohie no. O ua oi kauwa nei no hoi, ua manao oia e hoomanawanui i ka noho hunaia ana mamua o ka noho kino maoli ana'ku malalo o ka malu o kona haku alii. Ae aku no oia e noho ole e like me ka kona haku. Ua hoopaa oia i ka haka ana o kona mau maka m* ka lepo ; aole no hoi he mea e ao i hoao aku e kamailioia mai, i ekemnia aku e ka leo. 0 Miraza hoi keia, ua hele a kau na iini noua, hookoke aku la i kana mau kauwa wahine a pau, a koe wale no o ka ui a me ia iho. Eia hoi, ua hala hookahi makahiki i noho ekemu ole ai ua wahiue nei; a i kekahi la, i ka wa a ka Moi e hoohiki ino aoa me ke ano e liooioli ole ae i kona ano, a e hookuoo loa, ike aku la oia, ua ano hoolohe mai ua wahine nei ma kekahi mea ano e loa, aole hoi e like me ke ano mau o ua ui nei mamua aku. Ea ae la kona poo iliioa, mino aka iho !a, a haka akn la kona mau maka i ka Moi, me ke ano aloha maoli. Aia nae im wa, i ike aka ai ka Moi, ua loli ae ke ano o ua wahine nei, lelele iho !a kona ■ hanoli, no ka mea, ua kanaloa oia, malia aole oia e ekemu iki aka ana ; koi aku la ka Moi i ua wahine nei, e ae mai e hooko i ua mea a pau a ka Moi e koi ako ai. Pane mai ua wahioe nei, "Mai ka wa mai a'u i hooholo ai e hoopaa i ka noho ekemu ole ana, he nui waie na mea a*u

i manao ai e oielo aku ia oe e ka Moi, j aka, e ae mai oe e hoomaikai aku au ia ! oe no na hana aloha a me na hooha- j I nohano ana a pau au i haawi mai ai ' | ia'u ; a e ae mai oe ia'u, e hai aku ia oe, i I he keiki ka'u—o keia ka mea nana au i! kouo mai e uhai i ko'u noho ekemu ole ana, a'u hoi i manao ai e hoopaa loa ia, j a e aloha a mahalo aku ia oe o ka Moi ma ka mea hiki ia'u." Ua hoololiia aela ko Miraza manao e hoolohe aku i ka olelo a ka ui, e makemake ana e hooliio iaia i makuakane ; he hoopomaikai ana i makemake loa ai, no ka mea, aohe ana mau wahiue mamua iho i hoohua mai i hooilina nona. Iloko o ka wa a ka Moi e olioli m >i nei, kauoha ae Ia ia, e kuahauaia aku keia mea hou ma n* palena a pau o ko na anpuni; a e hookuu wale ia aku na | paahao, a o na pio, e lanakila ; a o na mea hoohauoli a pau, e malamaia no ia ma na wahi a pau o kona aupuni. A oiai, ua pau aku U na kuhikuhi ana i ka haawiia, huli ae la ia i ka ui kauwa, a ninau haahaa aku la i ko kumu o kona noho ekemu ole ana a loihi loa. A lohe ka wahine no ka ninau a ka Moi, huli ae la ia a i mai, " I ka hoike ana aku ia oe e ka Moi i ko'u ano, ke makemake nei au e hai aku ia oe, oiai, ua hoohaahaaia au a kuaiia aku ia oe ma ke ano kauwa kuapaa, aka, he koko alii ko'u ma ka hanau ana ; aole loa no hoi au i poina i ko'u hanauna, a hoopo* ina k i ka mea e hoohanhaaia mai ai ko'u hanau ana, a ae wale aku la i ka e no ka popilikia e haule mai ana maluna o'u, i mea e ike ole ia ai ko'u hanauia ana. 0 kou hoolohe pono ana mai me ka mahalo, oia ka mea nana i hookahuli ae i keia olelo hooholo ; a o ka hapai ana hoi i ke keiki nau, ka mea nana i hoohikiwawe loa mai. "0 ko'u inoa, o Gulanare, o ke kai mei. O ko'u makuakane, oia kekahi o na keiki alii ikaika lo i o ka moana. A i kona make ana, waiho iho la ia i kona aupuni iloko o ka maluhia i ko'u kaikunaue ia Suleha ; a ua noho oluolu pu au me ia ma kona alo alii, malalo o ka noho malama ana mai o ko'u makuahine alii, oia hoi ke kaikamahiue alii a kekahi Moi e ae o ke kai. " Aia hoi, ia makou e noho alii ana, lili mai la kekahi hoaloha kokoke, lawe ae l'i i ka pomaikai o ko'u kaikunane, ma ka manao ana e kaua ; helo mai la i ka aina o ko'u kaikanane, me ka puali kaua nui : a no ka hikiwawe loa o ka hele ana mai, pakele walo īho no makou mai ka lilo ana iloko o ko ka enemi mau lima. Holo malu aku la makou iloko o kekahi ululaau, a me makou pu na wahi kanwa uuku, a noho iho la iloko o ia wahi no ka manawa loihi, oiai ko'u kaikuuane e hoolala ana i ke kaua e kipaku aku i ka enemi hao wale. " Ua makemake loa o S ileha ia'u, a oiai, o ke kaua ana e hoolala ana no ka hoouka aku, he mea paakiki ia, nolaila, ua makemake oia e ike i ko'u mareia ana mamua o kona hele ana i ka hakaka. A penei kana olelo : 'Iwaena o keia wa kupilikii o na hana iho maloko o kakou nei, ke ike nei au ia oe i ka hiki ole ke mareia me kekahi o na keiki alii o ke kai, nolaiia ke makemake nei au e mareia oe me kekahi o na keiki alii o ka honua. O kou naui, ua oi ae ia mamua o na nani e ae a lakou i ike ai, a o kahi waiwai a kakou e waiho nei, he nui ioa auanei ia i ko lakoa mau waiwai.' " Me ka noonoo pono ole i ke ao a ko'u kaikunane, hoahewa aka la au iaia me ka uhane ino, me he la he hoohaahaa loa aoa )a ia ia'u ia manao. Hoapono no kuu makaahioe i ka manao o kuu kaikunane, aka, hoowahawaha iho U au ia kane, a me ka ike ole i ka noho mim pono ti maikai a ke kamalii i maopope ole ai, uolaila, hoole aku la aa i na m;*iama anaako'u maa hoaloha maikai ioa. la l&koa i haalele mai ai, e lele ae ana au mai lalo ae o ka poli o ke kai a i k& mahina. Ha mea hoomainhilohi wale no paha, ina e hai aku ana au ia oe e ka Moi, i na popiiikia he nui i h»-

hai mai mihope o keia keehina wikiwiki h'u i hiwe ai. E hahai ana ia'u ka popilikia mahope o ka popilikia, oia ka . ! hoopai kupono o ka hoolohe o!e, a hiki I | i ka wa e'u i lilo ai i kauwa kuapaa, a j | haule mai iloko o na lima ou e ka Moi." | I ka pau ana ae o na hahai ana a ua : I Galanare nei i kona moolelo, apo mai ia na lima o ka Moi o Peresia iaia me ka uahenahe,a pane iho ia, "0 kau moolelo e kuu lia alii wahine, ua hoohauli loa mai ia ia'u ma ka hoauo e ana, ka mea hoi a'u e noi aku nei ia oe, e hooluolu mai, ina aoleau i hooholo e mamua, e kau ae ia oe ma ke kulana i oi ae i kou hanohano." Aia hoi, iloko no o ia manawa, kauohakoke ae la ka Moi i n i luua aupuui, a ra \mnli o kana olelo alii, ua ako ikoa mai la na luna aupnni a pau imua ona. A iloko no o ia wa, ua ku ae la ka Moi imua o ke anaina, a pane ae la, "Ma ka lokomaikai o na lani, ua hoikeikeia mai la ia'u he ui m liloko mai o ka moana, a o kona inoa, o G »lanare : a no kuu makemake a me ka iini nui o kuu manao, nolaila, ua kauohaia aku nei oukou, e hele mai e hooko i ko'u lawe akea ana ae iaia imua o oukou, i wahine hoao na'u, a i Moiwahine hoi no kakou, a na oukou hoi ia o hoolaha aku ma na wahi a pau o ke aupuni." Hookuuia ae Ia ke anaina, a noHo iho la o laua wale no, a no ka makemake loa 0 ka Moi, e ninan aku i kana wahine, e hahai mai i ke ano o ka lahu!kanaka e noho ana iloho o ke kai, no ka mea, ua lohe pinepine loa au,he lahuikanaka ka maloko o ke kai, aka,ua kanalua nae au 1 ka hooiaio ana, no ka mea, aohe au i mauaoio iki, he hiki i ko kino kanaka ke ola iloko o ke kai, ke pii ana ae a me ka iho ana iho a me ke ola ana la iloko 0 ke kai. I ka lohe ana o Galanare i na ninau a kana kane Moi, pane iho la oia me ka leo nahenahe, "E kuu haku, ua hiki ia makou ke holoholo malalo loa o ka paia paa o ka moana me ka oluolu, e like me ko oukou holoholo ana maluna nei o ka aina maloo ; eia n>»e, aole e pnlu ana ko makou inau aahu. 0 ka makou mau olelo ino, ua like ia me ka mea i kahakahaia maluna o ke Sila a Solomona, ke keiki a Davida. "Aole e hiki i ka wai ke keakea i ke | pani ana a me ka wehe ana ae i ko ma-' kou mau maka. 0 ko m ikou ike, ua ikaika a oioi, a he hiki ke ike i na mea a pau ilalo o ke kai, e like la hoi ma ka aina maloo. He oia mau ana no ko makou kau a me kā hooilo, e like no me ko oukou, me ka noho pu malalo o na oluolu o ka Hoknpaa hookahi. Oiai he 01 ae ka nni o ke kai mamua o ki aina maloo nei, nolaiia, ua noi a lehulehu ioa na aupuni o loko o ke kai, a he mau kulHnakauhale nui wale nae no, a ua pih* pono i na kanaka ; a he lehulehu wale na auo o ka noho a me ke ola ana o na kanaka mawaena o makon iho, e like la no hoi me ko ka honua nei noho ana. "0 na Halealii o ko makou mau Moi a me na kaoaka nui, he oi aka ka nani mamna o kau man mea i ike ai. He gula no ko makou e like me ko onkou, aka uae, o ke daimana a me ka momi i oi ae ka maikai mamua o ko oukou, aole no ia e komo wale ia e ka papa haahaa o ko makou mau makaainana. He hiki ia makou ke leie a ke hoolewa i ko makou mau kino iho ma na wahi a pau a makou e makemake ai, iloko o ka manawa pokole; a noiaila, malama ole ai makou i mau kaaa me na lio. "Mawaena o kekahi mau mea e ae i ano e loa ai mai ko ka honua nei ae lahui, o ka mama a me ka eleo o na wahid& o ke kai i ka lele» I mea hoi e pai} ai koa kahihewa, he pono e hoouna ae au i kuu maknahine a me na pilikaoa (Kauaioi), e kokoa mai aa ka'o hana ana. Ke noi pu ako nei no boi an ia oe e ka Moi, e ae mai oe ia'u, e kauoha akn i ko'o kaiknnane e hele mai, e hauoli ananei lakoa ke ike mai, owan ka eha-kooi akekahi keiki alii noi, a e haa-

heo auanei lakou ke liaawi mai i ko la- \ kon mnhalo ia oe e ka Moi." \ Lele ae la ka hauli o ka Moi. a pane : | aku la, "Heolioli loa no au ke hookipa! j m*i i kou mau makamaka a pau, aka,' pehea la auanei lakou e ike ai i kou wa- J hi e noho nei? Aia wale no paha a' hookuu mai oe e hele kino au e imi ia ! lakou, a'u e hiki ole ke manao ae, ma* hea la e loaa ai V "E ka Haku," wahi a Gulenare, me ka mino aka ana iho, "ina ia'u kou ae e hoouna aku e kii ia lakou, aole la wau e holoke maloko o keia keena. E hiki kino niai ana lakou maanei iioko o ka wa pokole." Ae aku la o Miraza, alaila, noi mai la ka Moiwahine, e komo aku oia ikoko o keknhi keena e pili koke mai an», me ka ike ole ia mai e kekahi mea e ae, a hiki i ka wa ana e koho ni e hoolauna mai iaia. 0 kahi a ka Ilalealii e kn uei, ua kokoke loa ia i ka ae-kai ; wehe ae la nae ka Moiwahine i ka pukaaniani e huli pono ana i ke kai, a iaia i kahea'ku ai i pa ahi a loaa mai, o kona kiola iho la no ia i ka pauda iloko o ua pa ahi nei, me ka namunamu iho i kekahi mau hua olelo. Ia wa, aleale mai la ke kai, aohe no hoi i emo, a hamama ae la ke kai; aia wa no i pukamai ui kekahi keiki ui papalina loloa, me kaumiumi uliuli me he iimu lipahee la o na kahawai ; a maho* pe iho ona, he lede ua he!e a kauikoo, i ukaliia mai e na kaikamahiue opiopio nani elima. A ia wa, hookokoke loa aku la ka Moiwahine ma ka pukaaniaui e ike aku ai ia lakou la. aka, ike e mai la no nae lakou la ia ianei me ka hoohewahewa ole. Nee mai la lakou imua, aole no me ka hele maoli ana, aka, me ke kaikaiia mai no maluna o na ole oke kai. A ia lakou i kokokemai ai i ka Halealii, lele maoli mai la no lakou a pan, a komo ana iloko o ka hale me ka palanehe ole. Apo mai la lakou a pau ka hiiakai holookoa ia Galanare, me ke kaukau pu mai uo kona haalele ana ia lakou, me ka huna loihi iaia iho mai a lakou uiai. Olelo pu mai la no hoi ka Moi Scla, no kona kipaku aua i ka enemi a hao m*i i kona aupuni, mo ka hoi pu mai o kona aupnni iho. A ike o Gulanare i ka ohana o kana wahine, hookipa mai la oia ia lakou me ke aloha pumehana ; a maloko o na kamakamailio pupuahulu aua, hai aku la oia no ka pomaikai i loaa iaia. u Aole loa au e hilahila, no na pilikia he nui i loaa ia'u, mamuii o ko'u hoopaakiki an i. Aka, ua lilo au ano i Moiwahine nn kekahi o na Moi nui loa o ka aina maloo, a uona na hookipa «na ia'u me ke aloha a me ka malama kupono loa." Mahope iho o ka hoi aloha a me na kukai kamailio ana, kani ana ka bele o ka aina ahiahi ; a ia lakoa nei e ai ana, lele like ae la ka hauli o ka poe malihini, me ka manao, eia ka lakou iloko o ka Halealii nani oke Keiki Alii, a eia hi* kou ke ai nei maluna o kona papakaukau me ka hoalanna mua ole ia iaia. A komo like iho la keia manao hoohuoi iloko o lakou, no ka hana rula ole, i ka hoolauna ole e ia mamoa me ke kamaaina, nolaila, puka mai la ko l»koa ula; o na maka keia, halili mai la, a ke hanu mai lakou, me he nla la o ke ahi ma ko lakou man waha a me na ihu. {AoU i pau).