Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 42, 17 October 1874 — HE KAAO ARABIA NO KE Keiki Alii Bedera o Peresia A ME KE KAMA ALII WAHINE GIAHAURE O SAMANADALA. [ARTICLE]

HE KAAO ARABIA NO KE Keiki Alii Bedera o Peresia A ME KE KAMA ALII WAHINE GIAHAURE O SAMANADALA.

Unuhiia no ke " Kuokoa " mai lea Olelo Jlrabia o t ;ta Olelo Haole, a mai ka Olelo Haolt a i Jca OUlo Hawaii. HELU 3.

AIA NAE,, o kaaipuapuu keia i kauohaia ai e hooko i ke karaima, ua makemake loa i ua keiki alii kino manu nei, nolaila, puana ae la ia, oia wale iho penei : l, Pehea la auanei kanui o ke ino o ka manao ana, e hana ino i ke keiki alii nani ? Malia i kekahi la, o mihi ana oia i kona hewa."

O ka mana o ka olelo kauoha alii, ua haule ino ia malalo o ka manao o ua aipuupuu nei, elawei kahiaa kauakaole, o hookii iaia e mako i ka pololi a ka ai, a me ka ono o ka wai, aka, lawe ae la oia a hanai maoli iho la no i ua manu noi, a mahope iho, hoihoi ia aku a waihoia aku la ma kekahi wahi mokupuni uuku e ku koke mai ana, oiai aia maluna o na wahi, mokupuni la na laau hua o na ano a pau, a he nui no hoi ka wai e lawa ai no ka manawa palena ole, aole he hemahema i koe ana o au ae ai.

Oiai keia mau mea e hanaiia ana ma keia wahi, aia hoi, ua lanakila ae la ka Moi Sala maluna o ka moi o Samanadala, a Ua lilo oii\ i pio. Aha, *m mnlnma mui. kai 110 o Sala i kana pio me ka hanohano nui i oi aku i kana hookipa ana qku ia Sala, oiai kona mau hora i komo ole ia e ke daimonio, me ka waiho pu aku no hoi i na lioopouopono ana a pau o ke aupuni maluna ona, a hiki wale i ka wa o Giahaure e hoi mai ai. Ua kohoia na luna aupuni ma na poo oihana lehuiehu wale.

A pau ka Sala hoonohonoho ana, aia hoi, i kona hoi ana aku a hiki i kona anpuni, aia hoi, e noho u mai ana na kaikamahine alii a me kona ohana, a e pioloke ana ka lahui, no ka nalowale ana oka Moi Bedera. No ka loihi loa hoi o ka noho kanmaha ana me ka hoi ole mai, hooluolu ae la lakou kekahi i kekahi, me ke kali a me ka manaolana o koua hoi mai.

Ma keia wahi, e waiho kakou ia Sala ma e u ana,, a e nana ae kakou ia Bedera, ka Moi o Peresia, ka mea i hooliloia e Giahaure i manu keokeo, a i hoonohoia e ka aipuupuu ma kekahi wahi mokupuni, a e ai ana oia i na hua ona laau, e like me ka ka manu ai ana.

laia nae e noho kiuo manu ana, aia hoi, ikeia ae la oia e kekahi kanaka akamai i ka nana manu ; a no kona makemake loa i kona naui, mauao loa iho la oia, e lawe malu iaia—lawe aku la ia i ua manu nei a i kekahi wahi kulanakauhale e pili koke mai ana, kahi i haawiia mai ai i ke kumukuai nui, me ka manao o ka mea i makemako mai ai e kuai, e ai i ka io momona o ua manu nei.

A o keia noi, ua hooleia aku no ia me ke kanalua ole o ka mea nana i lawe aku i ua manu nei, oiai ua lohe oia, na makemake ka Moi, e malama i na manu ano maikai a pau.

0 keia manao ana nae o ua wahi kauwa nei, aole no ia i kuhihewa, no ka mea, i ka llohe ana no o ka Moi, hele pinepine mai la oia e nana i ua manu nei. A mahope iho, hoouna mai Ia oia i kana Moiwahine e makana aku i loaa mai ai ua manu ttani nei.

Aia nae i ka wa o na Moiwahine nei i komo niai ai iloko o ke keena kahi i malamaia ai ua manu noi,hookua iho la ia i kona uhi maka, a olelo aku la hoi i ka Moi, "He keiki alti nani keia oka hanau maomae ana i kaai ia ai."

Mamnli o ka makemake o ka Moi e ike i ka oiiaio, nolaila, lawe ae la ua Moiwahine nei i kekani kiaha, a hoopiha iho la i un kiaha nei me ka wai, a namunamu iiho la me kekahi mau huaolelo, aiaila, o ka manawa no ia i kn-kuku ae ai oka mahu. A iloko oia wa, pipi aku la ua Moiwahine nei i ka manu me ka wai, me keia mau huaolelo, w Ma ka mana o ka hemolele a me na huaolelo kupua, ke pane aka net ao, e hoi bou ae oe a kou kino mua i haaaia ai i kinohi." Ia wa koke no, nalowale aku la ke kino manu, a hoomaikai koke mai la ua keiki alii ui nei, me na hoohaahaa ana imua o kona mau hoola alii.

I ka lollie ana o ka Moi i ka moolelo o Bedera„ apo mai la ia xne kona maa lima, a hoomaikai mai la, me ka haawi mai i kou a uiaa mana a pau inaluna ona,

e hookauwa naoa, ine ka i aku, <l He oiaio, aoie oe i oiamao loa mai ke aupuni mai o Peresia, a o kou mana hoi o ka halihali ana ia oe, aole e hiki kupono, a nolaila, e k;iu ae oe miluna o kekahi o na moku e holo ana mai ianei aku, a i ka aiua e kokoke aku an.-i i kou aupoui, i olioli ai oe me kou poe, oiai lakou e noho ana iioko o ke kanikau nou."

Hooiaio aku la o Bedera i na olelo a ka Moi, a kau aku Ia ia maluna o kekahi moku ; aia nae i ka holo ana o ua moku nei a kokoke e ku i ka aina, puniaia iho la ka moku e ka makani ino, a holo aku la ma ka ihu i makemake ole ia'i, a hookokokeia aku la ka moku raa na kapakahakai o kekahi aina i ike mua ole ia, a ili iho la a nahaha ma na kuaau o ua aina la. Pau loa iho la na luina i ka make, a koe wale no o Bedera. No kona ikaika a me ke akamai hoi i ka au ana, ua pae ola aku ia oia i kula me ka pilikia ole.

laia nae i kipa aku ai i ke kulanakauhale, halawai mua aku la oia me na holoholona, oia na kamelo, lio, miula, hoki a me na ano holoholona e ae, no lakou na manao e keakea mai ana mamua o ke alanui aia nei e hele aku ana. Aole nae keia i kuemi mai, aka, hookeke loa aku la no keia mawaena o na holoholona, a hiki wale i kona hiki ana i ka piko o ke kulanakauhale, a ona alanui e hoopuni nna, he nani wale no.

Hele wale aku la no keia, me ka halawai ole me kekahi mea, a mahope, kipa ae la oia ma kekahi wahi hale kuai uuku, a e noho ana he wahi elemakule, a aloha aku la uo keia, me ka hoohaahaa pu ana iaia iho imua o ka elemakule.

Aia nae a ike mai ua elemakule nei i na helehelena ui o ke keiki alii, puiwa ae la oia, me ke kukai 010 aku i na hoomaikai a ka malihini alii, aka, kono aku ht n.m ia e komo mai iloko o ka Ua ae koke aku no o Bedora e komo, aka, me ka haohao no nae oloko, no ko ka elemakule oluolu loa ; —a i ka wa no hoi a ka elemakule i hoihoi aku ai i na hoomaikni ana i ka malihini, me ka olelo pu aku, Nani ka pomaikai o ke komo e ana ma kahi e nalo ai, mamua o ka hiki e ana mai o ka pilikia maluna ona, a me ka ninan pu aku i ke kumu o kona hele ana mai ma ia kulauakauhale, a i ke kumu hoi o kona hiki ana iloko, oiai ua hoonohoia na holoholona i poe nana e keakea i ka makemake o ka poe e manao ana e komo mai iloko nei, ua kue loa īa lakon, aka, o oe, ke haohao nei no au no ke kumu o kou hiki ana mai.

Huli pono ae la o Bedera, a hahai aku la i kona moolelo imua o ka mea hookipa, no na poino i ulia ai maluna o ka moku, ame ka pakui pu ana ? ku, "aole oia i halawai iki me kekahi kanaka, mai kona haalele ana aku i kapakai, aka, he mea malihini nae ko'u keakeaia ana mai e na holohoiona he lehulehu o na ano & pau. r

O Abadala, oia ka inoa o ka elemakule, aka, i koua lolie ana i ka moolelo o Bedera, i mai la oia, "0 lakou aku la no hoi kou poe hoaloha, no ka mea, o keia kulauakauhale, ua kapaia, he kulanakauhale o na mea kupua ; ana ka Moiwahine ka hoomala ana maluna iho, a nona ka inoa Labe, oia hoi kekahi o na wahine kupua ino loa o ke kama o na wahine ; paakiki, hookano, pepehi kanaka, a hoopiopio ; a o na aupuni hoi a pau i like ke ano me keia, ua lilo ae la ka wahine i poo no ke kane, a o na kane, ua hoohaahaa loa ia. 0 kela poe holoholona au i ike aku la, he mau kanaka ui lakou, a he poe malihini e like la me oe, aka, nana (Moiwahiue) nae i hoolilo ae ma ke ano diabolo.

He mau kiu no kana e hele ana ma o a maanei, a no ka lalau ana paha, ike ole ai ia oe, e like me ko lakou hopu'na i na malihini pae mai a me kapoe holo aku. oka poe hopuia ana a paa, e laweia ana lakou imua o ua Moiwahine nei ; a ina o kana mea e makemake loa ai, alaila, e hoaahuia auanei me ka aahu nani, a me he keiki alii la ; na ka Moiwahine maoli no e nana aku me k% hoohia la a hoohai, me ka maoao aku nae, ua komo ihg,la ke aloha iloko ona, a e ola ana la hoi, eia ka auanei aole. Oia nani, a me ia oluolu, e pailaniia la, aole no e liuliu aku ana—aia no ka palena maloko ona la he kanaha, e pnu ana kona kino kaoaka, a e Ulo ana i kioo no ka holoholoua."

A o keia mau olelo a pan a Abadala, ke hoolohe nei ka Moi o Peresia i keia moolelo me ka pihoihoi makau, a me ka hooho nui ae, u Anwe knu popilikia e! Ka i no hoi hookahi la popilikia i ikeisf, eia ka e halawai hou ana no me ka pilikia i oi ae." Mahope iho nae o kana olelo aoa i keia, akahi no ia a haai pau aku i kona moolelo mai ka mua a i ka hope, me ke noi maoli aka, Pehea la e pakele aiaailoko o keia popilikia?* **8 ke Ali«, dUi na popilikia nui a pau o ke ao nei, oia ka ke kaoaka naanao, a

0 ka ke kanaka M«homeda, e houhiulu'i 1 k>na wiwo. a waiho aku ua ka makem»ke o na lani e hoopakele mai. 110 oiaio. he mea popilikia oe mamnli o ka hiki kino ana mai ma keia kuLmakauhale,akn, U3 hala ae oe mai ka ike an i mū a ka poe kiu, a o kou noi ana mai ia ? J, he mea oluolu ia. ' Ama ka'u ike, aobo no he kanaka e ae a Labe i malausa maikai loa mai ai e like me a ? u malokD nei o kona nupuni: ao ke kumu o ia, ua maka'u wale ia no'u. Me ka wi« woole a me ka ikaika wale no e puka laiakila ai oe mawalio o keia kulanakanhale ; e noho iho oe me a'u no kekahi manawa pokole, a na'u ia e olelo ak«, he keiki oe na'u, alaila, e hoomaamna aku au ia oe i ka noho kanaka ana o %eia wahi, aole hoi o manaoia mai he uialihinf; aka, aole nae e pakele ana kou ola no ia mea mai ka Moiwahine mai, he wahi mea nae paha ia e ike ia aku ai kona makee mai ia oe."

A lohe o Bedera i naolelo a Abadala, ae aku la oia i na mea a pau i kuhikuhi ia mai ai iaia. Aia Ab idala, he mea hiki ole iaia ke huna loihi iho i kana malihini, hoikeike akea ae la oia mawaho ; a ma na wa a pau ana e kamailio aku ai, kahea wale no he keiki. Kokoke paha e hala ka mahina o kona huna ana, puka ae la o Bedera aku ma ka puka, a iko aku la i ka nee ae a kekahi huakai ; ninau aku la ia i kona kamaaina i ke ano o ia mea, a hai mai la kona kamaaina, 4, E hele mai ana ka Moiwahiue," wahi a ka haina, "e aa anei oe e ku malie me ka mukau ole ?"

Hele mua mai la he tausani o ko ka Maiwahine mau koa kiai ponoi, ua aahuia i ka lole ulaula, maluna o na lio, me na pahikaua i weheia ; alaila, hahui mai la mahope o ia poe, na kanaka i hoanuheia, ua hakali wale ia a paihi ; alai!a, ma j oia p oe< na wahino ui e hele wawae ana, ua kahikoia no hoi a hoonuanua, e kai malie ana, me na ma-na-paika iiilii ma na lima ; a iwaena konu o lakou ka Moiwahine Labe, maluna o ka lio, ua kinohinohi wale ia i ke daimana, hele kela a anapanapa lua, o ka noho lio, he gula, a o kona pale, ua loaa ia me ke kumukuai uui. Ikawa e hele ae ann ka huakai mamua iho o kahi hale o Abadala, e aloha wale mai aua no ia ianei ; a i ka wa i hiki mai ai o ka Moiwahine mamua pono iho o kahi hale o lana nei, ku iho la oia e kamailio iaia.

I ka ike ana aku o ka Moiwahine ia Bedera, mahalo aku la ia i ka elemakule, no ka loaa ana iaia o kela kauwa kuapaa maikai loa. Olelo aku la ka elemakule, "Aole keia he kauwa na'u, aka, he keiki, no ka mea, o ke keiki ponoi no keia a ko'u mna, a ua lilo mai hoi ia'u." Pane mai ka Moiwahine, { 'E hoolilo aku no au i ua keiki la au, i kanaka nui a mana no kou pomaikai ma ke ano he kanaka haahaa ; e ao mai oe, e komo mai ia ma ka'u huakai."

Ua mahalo no o Abadala i ke noi a ka Moiwahine, aka, aua ikaika aku la oia, e kala mai ka Moiwahine iaia ; aka, no ko ka Moiwahine ike maopopo loa ana aku i ka nani o ke Keiki Alii, anoi loa aku la oia, me ke noi hoohua aku e hookuu mai. No ka minamina loa hoi o Abadala ia Bedera, a no ka pakela paakiki loa hoi o ka Moiwahiue e lawe, ae aku la no ka elemakule, aka, nonoi aku la nae oia, e noho pu uie ia i hookahi la hou, alaila, e hookuu aku no au e noho pu mau loa me oe.

Ua pau ka hapanui o keia la ia Abadala i ka hooluolu a me ka hookaau olelo ana me Bedera ka Moi o Pereaia, ka mea nona na hiohiona i hele a luuluu i ke kaueuaha, no kona lohe ana, e laweia aku ana oia iloko o na lima o ka wahine kilokilo.

Hoomau aku la no o Abadala i ke ao ana ia Bedera, a kauoha aku la iaia, aole e hilinai maluna o na mea a pau a ka Moiwahine Labe e kuhikuhi mai ai, aka, e kiai me ka makaala loa, a ina he mea kekahi e ulia mai ana maiana iho ou, e hele koke mai oe e hai mai ia'a me ke kali ole.

I kekahi la ae, kii mai la ka Moiwahine Labe a me kona huakai hele ia Bedera, e lawe aku i ka Halealii.

Aia nae i ko ka Moiwahine hiki ana mai a me kona huakai ma ka ipuka o kahi hale o laua nei, a ia wa i hoolaona aka ai o Abadala i ka Moiwahine, a pane aku la, "Ke noooi aka nei aa ia oe e ka Moiwakine, e waiho ae i na mea huna o kaa hana kilokilo nona ka aana nai e paa nei ia oe; e manao no hoi oe Lke keiki a ko'a maa hoahanau, me he la he keiki ponoi la na'u; ahe mea maule no ko'a nhane ke kana aka oe ma* luna ona i na haaa kupna, e iike la me kan ha&a anaaka i kekahi poe leholeha e ae. M

A lohe ka Moiwahine i na olelo a ka j elemakuie Ahaelala, hoohiki iho la oia, me ka i mai, "Ke maopopo loa noi ia ? n | kau mea o makemake nei, a ke hoohiki ; nei au ma ke ahi a me ka malamalama, j a ma na mea malu a pau oloko o ka'u ; hoomana, aole loa oe e mihi ana, aole i no hoi o ko keiki no ke iuo o k&'u mau | hana.''

Aia iloko o ia wa, kauoha ae la ua Moiwahine nei, e lawe mai i kekahi lio no ke Keiki Alii, e iike ka naoi oie kona lio ponoi ibo, a e hookauia oia inaluna iho, a hoihoi ae iaia ma ka liina he~ ma. Ia Bedera hoi e pii ae ana e kan iluna o ka lio, ninau aku la ua Moiwahino nei ia Abadala no ka inoa o ke keiki, a i mai la kela, o "Bedera," (oko ano o ia, mahina poepoe). Pane aku la ua Moi wahine nei, <4 He kuhihewa paha, he pono o kapaia aku oia o Sema," (ko ano o ia La). I ko lakou hiki ana aku i ka nalenlii, lawe hele aku la ua Moiwahine nei ia Bedera, e hoikeike i na keeua a pau o ka Halealii, nona na kahiko ana i hele wale a "puia ke kula i ke ala." Mamua ae o ka hiki ana mai o ka oina awukea, wehe ae Ia ua Moiwahine nei i kona uhi maka, a koe iho la o na hiohiona nei. 0 ke Keiki Aiii hoi, ike aku la oia i kona ano, he ano loli ole ae, nolaila, manao iho la oia iloko ona, i4 aohe mea kino ui, ina ua huuaia kaua mau hana." I ka pau ana ae o ka paina awakea, a laweia mai la ka waina, oia no hoi k« wa a na leo mole a me na huiahula e hoomalule ani i ko ke Keiki Alii mau iini, alaila, hoomaka mai la koua makau J ole ; waiho ae la ia i kona manao pihoihoi malihini, aohe manao ana ae, he piiikia ke uhai mai aua mahope. No na la eiwa a me kanakolu i haalelo ai o Bedcra i na hoohialaai o na loalea iloko o kela wahi kupua ; a i ke ahiahi hopo loa o keia mau la, ike aku la o Bedera i ka ho-o malu aua iho o ka Moiwahino i ka paudaiioko o ke kiaha waina ana i haawi mai ai ia ianei mahope iho. Ia manawa, ala mai la na hoomanao aua a ka elemakuie i'aomai ai iaia. (Aole i pau).