Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 42, 17 October 1874 — Untitled [ARTICLE]

' I'a minaou e hiki ana ko Keik'i Alii Leleiohoka a roe kana huakai i ka lua o Fele ro* ka Poaha o ka hebedoma i hala, a e biki aoa i Hilo ma ka Poaono ; a e haalele koke ana ia laila no ka hele mai i llamiikua. me ka manao e kau mai maluna o ka liuli hoi an» mai a Kilauea i keia Poaha bo nei mai Kawaihae mai no Ulupalakua, aka f he wahi mea kanalua iki nae paha ka» puni ana o keia niokepuni oui iaia mamua o ka huli hoi ana mai o ka mokuahi. I O i.a 16 o Novf.maba o hiki mai ana, ' nia kn hiki ana aku o ko knkou Moi i ke kanakolu knmamawalu ooa Makahiki o ko- ' oa o)a aoa, no ka raea, ua hanauia oia ma ia la o ka 1835-© malamaia ana kela la, i la ' kulaia lahai ma na wahi a pau o kona 1 auponi nei. A oiai akahi no a hoomanao ia keia la, ke kanalua ole nei makou i ka hoopuka ae, e kulaia makamae ia aoa ia I la e na mikaainana eloha alii a pau. Ua ! manaoia o ka la 15 o keia malama ae ku ; la o ka raoi e holo ai i Ameiika, aka malalo o kekahi mau knmu, e hoopaoeeia ana ; paha a na la mahope iho o kooa la hanau. Ke loaa i kooa ao ke Kuikahi Panailike, | aohe nea kaolana raai he ai. j 41 E IKE U KAKOU HOOKANAKA." 0 kcia | kekalii o na mamala olelo llawaii kahikoe | ola nei i kela a me keia hanauna, mai ka i wa aiai i puaoaia ai e ka mea haku olelo a i hiki loa mai i keia au. 0 kona ano, e ike • i ke kanaka, i ko ooi a i ka liilii ; i ka waii wai n i ka hene ; i ka haoohano a i ka , haahna. Ua pili laula no hoi oo ke kaaoa aoa i na pomaikai mawaeoa iho o ka lahui j ame ka aina. j Ua kaulana na an o na Moi i hala maI hope ihq o Kauikeaouli, no ka hoopomaikai j 010 in o na makaainaua poooi nooa ka aina, : mai na kaana ana o na pomaikai o ko la- ; koa nupuni iho. Ua kaniuhu maikalahoi I nai <» a o, * oa kapa lakou ia mau au. na | ao o ka pomaikai ole. Ke kaokolo loa i mai iim oo ia mau namnnamn liilii ana, a ke ola nei no i keia wa a makoa e kakau nei. 0 ko makoo laona nui ana mawaena o kalla a me keia kanaka iho o kakoa nei ko «lakoa mea i maopopo loa ai no keia mea, M ahope īho o ka laweia ana aku o ka paoiiiA hepe loa o na mamo a Kamehame* | ha, <i kohoia ha lalani hou o oa Moi ma ke ; kalaiinn o Hawaii nei, oa haupu mua ko | k« kanaka Hawaii maoao, *' eia ka Moi.e ! pomiiikai at kakou." Aka, ua hoonowelo { mai Ika mai i mi ka nawaliwali i ka hapa ' n*ri «»kooa wahi kan pokole, a o ka hope lo*. koaa ako opwpwia ana ako e ka make ae l:a hooko ole I na iini o kona mao la naaa i hookaulana loa ae mawaena iho i» kooa lahai. Aka, oa hala ako la keb, a ia pa ke poho o na manaolana • kf! Whii pomiftai o ia ao., I ka *% I hoopihiia ih«iei ka hakahaka tahapai hoo ia mai &0 4i Uoko o

mamila olelo haole, u m«i k» home &ko c hoomaka ai ke «loba f a ke olelo mai oei kekahi olelo I»ni, " e aloha oe» i koo boalaona, e like me oe ii oe iho." Oi* hoi keia, aia * aloha ia oe ibo miimoa, alaila, aloh» aka i kou hoalaaoa. Iloko o keia eanawa, ua hoohanohanoia kekahi poe Hawaii, a oa hoooohoia kekahi ma na oihana aoponi. He hi:>hioD& o ke aa e malia iki mai ana ia kakoa, aka, o ko enakoo e ake eai nti, ka hoopaa loa aka i oa none olelo moa i nuneia i na ao aka eei i hala. O xi mea nui hookalii e ka.mailio noi ia nei i ka hebedoma i haia a hiku mai i keia wa, mawaena o ke aoaina o Honolulu nei, oia oo ka hookolokoloia a me ka hoahewa ia aoa o loane P Zepili.no Kahoalh, e na kiure he omikomamalua o kooa aina iho, no ke karaima kiekie he kipu oka wehewehe aoa i ke sdo o ke kipi, oa hoike mai ka mokuna 6 o oa Kanawai Hoopai Karaima penei : " Eia ke aao o ke kipi, o ka ohamu e make ke Aiii, a e pao paha kona uoho alii ana, a e kaaa aku i kooa aupuni, a e hui pa me kona poe euemi e kokua a e hooloolu ia lakou. Ua pili ke kipi ina mea a paa e noho ana malalo o keia aupuni." Ua pokole a ano nui na olelo i waihoia mai i mea e kae ana i ka paaliao, a na hilinai nui ia no hoi maluna o kekahi palapala hoopii i kakaa inoa ia e ia, e noi ana i ke Kanikela a Komiaina dui o Farani, aialalo o na kumueiwa, o hoouna mai i ona manuwa Farani e malaioa i ka maluhia o Hawaii nei, mahope iho keia o ke koho pono ia ana o Kalakaua i moi, a e neho una ka aina a me ka lahui me ka aialuhii, aohe kai pii, aka, "he wai ua lana malie." Ua laweia keia palapala me ka manao e kakau iooa ia mai e ka lehulehu, aka, ao' he mea iaa e hui pu mai mo ia ma keia hoala kipi, oia wale iho no. A ina he poe e ae kekahi, alaila, eia lakoii ke holo uei malulo o ka waihooiuu hoonalunalo.

Ua hooholo lokahi ke kiuuo ma keia hihia, me ke kue ole o kekahi, a me ke kuukai ole hoi ua k& aha mai kekahi wahi mapuna leo. Oka hoopai wale no o keia ano hewa ma ko kakou kanawai, oia ka lawe i ke ola ; a o kona mau waiwai a pau, e lilo i ke aupuni. Nolaila, ma ka Poakahi iho nei ua hoopuka ka Aha i ka hoopai maluna oJPZ Kahoalu, oia ke kau iaia ma ka amana, " a make I make I! make !!! ana ke Akua e aloha mai i kou u : iane." O ka la 6 o Maraki o ka 1375 e hiki mai ana, a muwaena o na hora 8 a me ka 12 awa* kea, e Li ia ai oia inaloko o ka papu o Kawa ma Oahu, a make loa. A oiai akahi no a loaa ia kakou he hihia o koia aau be kip», mai ka wa m u i kukuluia ai kakou maluna o ke kahua he aupu* ni Kumukanawai, nolaila, hti mea nui keia ka lawe ana i ke ola o ka lahui e manaoia e hoolaupai mai i ka aina, aka, kekau mai nei keia olelo kahiko ma ko kakou paia " E hanaia ka pololei a haule mai na lani. ,v Ma kekahi mau aina naauao loa oka honua nei, ua hoole ia ka hoopai o ka make maluna o kekahi mau Kauaima kiekie nona ka hoopai ho make, ika, aole oae kakou e hahai ana mahope o ka lakou, uo ka mea, he aapnni kuokoa no kakoa me ko kakou mau kanawai kaawale, ahe Ahaolelo kau kanawai hoi e halawai pinepine ana i kela a me keia alua makahiki. He mea no oae hoi paha keia e hoonaauao aka ai i na kau o keia maa aku, a malia o hapai ko kakou ahaolelo i na keehina a kokahi man nupuni naauao e hele nei imua tna keia mea. I ka naoa pono ana i keia hihia o Kahoalii, ua hoolala maoli no ia me ka manao ohumn e hoopaa aku i ka noho alii ana o ka moi e noho oei, a o ka poe hahai ole'ku īuahopo ona ka mea i koe. No ka maopopo no he hiki ole. Aka ina he poe eao kekahi i ike i keia ohumu kipi, a ke hana mai nei, alaila e pilikia ana lakou i ka olelo o ka pauku 10 o ka mokuoa 6o oa Kaoawai hoopai Karaima ke loaa ae. Penei ka heluhelu ana : " Ina i ike maopopo kekahi kaoaka i kekhhi mea e kipi ana i keia aupani, (Hawaii nei) a huna iho, aole hai koke ae i ke Kiaaioa o ka Moku kahi i h«maia ai ua kipi la, he karaima nui loa kora, e hoouknia oia i na dala aole e oi ako i na tausani elitna ;ai o\e e hoopaahaoia ame ka hana eolea, aole eoi aku inn makahiki he nmi, e like me ka manao o ka Ahahookolo* kolo.'*

Ma ka mokūahi e holo aka ana i Kapalakiko iloko o keia malama, e kan aku ai ka Elele Kuhina a me ke Komieina Kuikawa no \Vasinetona, no k» komo be imi knikahi panailike me Amerika Huipoia. He mea oiaio, aole he mau lono oiaio i loaa mai nei no ko Amenka makemake i keia kuikahi, aka, ina e naoa poino ia ka manao akea o ka lahoi ma na nupe pa o ia auponi, e makemake ana e hooholo inoa i ko lakou kalepa aoa ma ka hana koilUhi ana me na aoponi noho makamaka, allaila» he kamo kupono ia aa ko kakon aoao e manao wale ako ai, e maliu ia mai aoa Ika kakou komu e onou aku nei ma Waaineluna. Aohe no he mau hoolala ana o ke koi* kahi a kakoo e makemake iiiei e ae mai o Amerika Huipuia, I holko ikea >a ae, aka, loite kokoluia malona o ke kahoa o ke kuikahi panaiUke oka alaiia, penei : Pauku L—No n» pono a me na pomaikailUawiia akeAlii ka Moi o ko Hawaii pat Aiiia, lloko o ka Pauku i o!ek>ia ma.

Uio iho, a i mea hoi • paoi ai no ia oao ] mea, noUila, ke «e «ko oei ke «opoii o | Amenka Hoipoia, e hookomoia cmī oe ke | dote ole ( iloko o oa «wa ko moka « pao 0 ia aopooi, i o« mea a«lep« a p&a i kakaoia m« ka p«p« maUlo oei ae, io« J»« he mea i hoooloia a i hanaia paha ma ko Hawaii Pae Aioa. Papa. Na holoholona ; pia ; kope ; pohpnla i ofaca ole ia ; n« ho« 000 a me oa ioa kaoo, maloo a eoaloo ole, iloko o ka a ; omo\e paha ; oa \l\ holohola ; \l\ t»i|i a me oa ili e ae i hoomaikai o)e ia ; raik>; Uan iliahi ; koa; koo ; ame na iaau eleo ia | aoo ; na anoano ; o« laau kano o kel. a me { keia ano ; kopaa ; aole nae malooa ae o ka helu omikumamalua o ka waihoolau ma ka Pap« Helu Olelo e ; na wailo a me ka maUkeke ; aila bipi a me oa aib holoholona e ae. Paukd 2—No Ba pooo a me na pomaikai i Uaawiia e ke aupuoi o AmeriXi Huipaia, iioko o ka pauku malona ae ie>, a i mea boi e pani ai ee ia mau mea, lolaila, ke ae aku nei ke Alii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, e hookomo mai me ke do,e ole, iloko o aa awa ku moko a pau o koaa auponi, i na mea kalepa a pao i kakaua ma ka papa malalo iho nei, ina nae he m;a ia i hoouluia a i hanaia paha ma Amenki Huipuia. Papa. Na mea paahana mahiaai ; na holoholona ; bipi ; puaa maloo ; puaa paakai puaa hame ; a me na io e ae i heomakaukinia ; kamaa a me na kamaa buti ; berena, a me d> palaoao kela a me keia ano ; ui.ii'iepa ; puoa a me ka puna hoopaa ; dala i pai ole ia ; kaula o kela a me keia ano, mena lako moku ; keleawe, me na mea o ia ino e hoopili ana mawaho o na moku ; ku. nui a me ke kui liihi ; na mea i hanaia ne ka pulupulu ; keokeo maoli me ke kukaenalo 1 hooluuia, penaia a i paiia paha, aole nae i oi aku ka paiua i na lopi he lt>o iloko o ka ioiha kuea ; ka ia i hoomalooia, a i kapiia paha i ka paakai ; a nie ka b/pi o Ewa ; na hua ono ; a me na hua kinu i hoomalooia a me ka ole, a iloko paha o ka pahu a omole ; na dala gula a me oa dala keokeo; na mea hao ; na ili ; ili bulubulu; na ili i hanaia me na huluhulu, aole aae i hoomaikaiia ; na hao kupa pahu ; na kui ; ka hau ; ka hao a me ke kila ; ili i hooluu ia ; eila holoholona ; ka papa ; na laau hale o na ano a pau, poepoe i kalaiia a i oloia, i hana hapa ia a \ hana pau ia paha; na mea hao paahana wili ; ka ota ; ka mauu maloo ; pepa pai ; na lako kakau palapala ; na buke ; aila honua ; ua aila e ee a pau no ka hoomalamalamu ana ajme ka hamo ana ; na laau ulu o kela a me keia ano ; ko i hoomaikaiia ; raiki; na la&u hana b3rela, na aoao me na poo ; lole huluhulu, aole me ka lole i humuhumuia a paa.

He nui a lehulehu wale aku na mea i koe o Hawaii nei, aole i komo pu iloko o ka heluna papa ma ka paoko maluna ae, aka, he mea pono ke leha e aku imua a hoopaa iho no na niea a pau i hoouluia ma Hawaii nei, a kupono no ka hoouna aku iwoliu. Eia malalo iho ka manao pepa o ka nnpepa Buletina, a makou e unuhi iho nei no ka pomaikai o ka poe heluhelu :

" 0 ka huina noi o ka puu dula a ke aupuni o Hawaii i uku ai no na dutemaluna o kona mau waiwai i hoounaia mai i keia aupuni i ka makahiki 1873 i hala, maiuna o ka 1*2,000,000 paooa kopaa a me 1,300,000 paona raiki, he $520,000 ! Ina e aeia aua keia mau waiwai e komo dute oie mai, alaila, o ke poho e ka waihona o ke aupani, aole e oi aku mamua o ka akahi hapakolu a na lunamakaainana i alunu iho ai iko lakon mau nku panai hou a nui. A ina e ae ia na waiwai o Amerika e komo dnte ole akn ma kela pae aina e kanalua ole ia nei, e hookeke ana ia i ka lawe ia'oa mai o na waiwai o £uropa iloko o Hawaii, aka o na waiwai Amerika wale no auanei ke loaa ma ko iakou makeke. O ka poe wale no paha e popilikia ana ma keia kuikahi ke hooholoia, oia no ka poe e komo kino nei i ke kalepa kopaa ma na kapakai oka Pakipika. Ao ka mea haohao nae f ke makemake loa nei ka mokuaina o Kaleponi a me na mokuaina ma na kapakai o ka Pakipika i keia kuikahi, aole no ka manao e waiwai koke ana, aka, no ka nana ako i na pomaikai o keia noho ana aka. 0 keia ninan, ke noonooia nei ma ka hikiDa, a ke lana nei ko makoa manao, aole e noonoo wale ia ma ke kino o ka mea i hoolimalimaia e hana no ke Kuikahi Panailike 1 manao wale ia. 1 '

"I keia wa, ke oleloia mai nei, o ka pomaik«i kano ko ma ka Hema, aole ma be kulana holomua e bookelake\a ai i ko Hawaii kopaa. Ke hoopokaia mai nei e ka poe koe, o keia kuikahi panailike, o ka poe wale oo ma na mokoaioa e waiho ana ma oa kapakai o ka Pakipika ka pomaikai. Mai noho a poiwa ko ka Hikina poeia hoonoinai olelo w»le iho no. Aole loa e komo mai aoa oa kopaa o Hawaii e hakoko me ko Loueiaoa, a o ka ooi ioa e hooolo ana o Hawaii a pao ike ko t aole ia e liwa no ka hooheleheleoa kaomaha mii i oa makeke o Amerika. O ka peo kue kumo ole wale iho no, ina he poe kekahi, oia ka poe kaoo ko bita o Kaleponi. Ina oka poe e makemake ana e koe i keia kuikahi pinailike, he pooo ia lakoo ke Uwe mai i mao komo ikaika e ae. aole keia vahi komo paUneka malooa ae la."