Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 46, 14 November 1874 — Page 1

Page PDF (1.77 MB)

This text was transcribed by:  Melissa
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIII.  HELU 46.  HONOLULU, POAONO, NOVEMABA 14, 1874. NA HELU A PAU 676.

E Pau na Pupupu Kahiko!

E pani me na Hale Laau!

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

A ME

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPAO S.G. WAILA MA!

KIHI O

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWA

HINE, no ke Kumukuai HAAHAA

LOA! ae like ka nui me ka maekmake.

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO,

AAHO LIILII, &c

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA, AAHO, PUU,

AAHO LIILII,

MOLINA, &c

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula

Na Puka Hale, o na ano a pau,

Na Puka Aninni, a na ano a pau,

Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

Pepa Hale me na Lihilihi.

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA,

NA AMI-PUKA LIILII.

NA KUI NAO

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

E lawe wale ia no na mea I kuai ma ai kela Pa Papa aku a I kahi o ka mea, kuai mai, i@ ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

Aia maanei ke koena o ka MOKUMAHU “KILAUEA,” L. MARCHANT, Kapena.

S.G. Waila ma,

@

HE

KAAO ARABIA

..NO NA..

Huakai Holomoku Ehiku

A

SINIBADA KA LUINA

Unuhiia no ke “Kuokoa” mai ka Olelo Arabia a @ ka Olelo Haole, a mai ka Olelo Haole a i ka Olelo Hawaii.

HELU 3.

HUAKAI HOLOMOKU EKOLU A SINIBADA.

 

AWIWI aku la nae majou i kapakahakai, a lawe aku la i na pauku laau, aka, no ka mau no o ka pouli, hooholo iho i makou e noho a ao, alaila, au aku la i ka moana maluna o na pauku laau la.  Ua manao makou e make ana la na kanaka aikanaka nei, a makou no e lohe aku la i ke kuhea leo nui mai; a ma ia ano la, e au ole ai makou maluna o na pauku laa, noho la a loaa ka mea kupono nana e halihali aku, alaila holo.  Aohe no hoi i napoo aku ka la, ike iho la makou, he mea hoopau Manawa wale no ke kali ana aku, nolaila, pane wikiwiki aku la makou i na pauku laau i ke kai, no kam mea, ua ike aku makou i ua kanaka aikanaka nei, e hele mai ana i o makou nei, me ke alakaiia mai e kekahi mau kanaka elua i like no me ia ke ano, a ua ku no hoi laua i ka hooweliweli ke nana aku.

A ia makou i kaawale’i mawaho aku o ka aina, hoomaikai iho la makou ia makou iho, no keia pakele ana.  Aka, ua hoopunipuniia makou, no ka mea, I ka wa no a ua aikanaka nei i ike mai ai ia makou, o ko lakou kiauau ae la no ia a ma kekahi lae pohaku, wawahi iho la i na pohaku, a noke mai la I ka hoonou.  Pololei mai la no a pohaku a na pauku laau o makou, pau loa iho la i ka nohaha liilii, a koe wale no hookahi, oia no ka pauku nana e hoolana ana ia’u a me kekahi mau hoa e ae maluna iho.  Ua pomaikai loa makou, i ko makou mamao loa ana aku mawaho o kahi e loaa mai ana i na pohaku ke nou ia mai.  Akahi no a olu iho oloko.  A i  kekahi la hou ae, a i  ke kakahiaka nui o ua la, ike aku la makou i kekahi wahi mokupuni; o ka hele no hoi ia a kupono ka la, pae ana makou, a i nana aku ka hana, makena ua mea he nui o na hua ai, a na ia mau hua I hoopau I ko makou mau houpo lewalewa.

Mamua ae o ka napoo ana aku o ka la, imi hele aku la makou i wahi kupono no makou e moe ai, a loaa iho lo no hoi he wahi kupono ia a maluhia no ka hiamoe ana; a no ka pakela maluhiluhi, haole aku la no makou hiamoe, a mailoko o ka hiamoe nui, i puoho ae ai makou i kekahi mea halulu, a i puoho ae ko makou hana, he moo nui aikanaka ke hanu mai ana mawaho, a o kona huelo, hawele mai la i kekahi o makou, a huki aku la iaia, a haihai iho la i kona mau iwi imua o ko maua mau maka, a alapoho ae la.  A pau kana ai ana, hoi aku la ia e moe.

Ma keia mea, he mea e ka weleweli! me ka manao no hoi, ua pau aku la la hoi na pilikia, eia ka auanei ka pilikia i oi aku, a akahi no hoi a hopo mai ko’u manao no ka make, no ka mea, aole loa he wahi a ka manao e au ae ai e loaa hou ana he ola no maua na mea i koe.  No ka mea, o na pauku laau o maua, ua hukiia aku la e ke au, a ua paa maloko o kekahi wahi huna, aole no hoi he ikaika o maua i koe, e hiki ai ke kii aku a hoau mai; a nolaila, i ka hiki ana mai o ka po, ua imi hou aku la maua i wahi e pee hou ai, a loaa ia maua kekahi kumu laau kiekie, pii ae la maua a hiki loa i kona wekiu, a noho iho la.

Aole no hoi i liuliu ia noho ana iho o maua, hanu ana ua moo nei malalo, e huli hele ana, a hiki mai la ma ke kumu o ka laau a maua e pee ana, a hoolapuu ae la oia iaia iho, a nee liilii mai la pela a hiki i ka wa i looa mai ai koi’u kokoolua, ka mea hoi i haule aku iloko o kona opu lokoino.

Aia @ae mahope iho o kona alapoho ana i ko’u hoa make, hoi aku la oia e hiamoe.  A ma ke kakahiaka ana ae, hoi i ko’u hoa make, hoi aku la oia e hiamoe.  A ma kakahiaka ana ae, hoi iho la au mailuna iho o ke kumu laau, a hoohala iho la ia la holookoa iloko o ka pihoihoi a me ka weliweli.

Ma ke ahiahi ana aku hoi o ua la nei, akahi no au a manao ae, e nana pono iho i ko’u k@lana.  Hoopuupuu ae la @e au i na pauku laau nunui, a me ia mau mea au i hoopuni ae ai i ke kumu laau.  A iloko o ka ho@a mau, hele mai la ua moo nei, me ka manao phaha e hoopiha hou i kona opu ana ole, ma ka alapoho ana aku ia’u, aka, aole nae i hookoia kona makemake, oiai ua keakeaia aku oia e ka puu laau a’u i hoopuupuu ai, mai kona hanu ana mai ia’u.  Hoomau no mae oia i ka hanuhanu ana, me ke ake nui o kuu loaa mai, aka, wehe e nae kaiao o ke kakahiaka nui, a hoi aku la oia e hoomaha no ke ao.

Aia i na moo la e hoi ana, akahi no au a manao ae, ua pakele au i keia la make, aka, o ka poino a me ka pilikia o ko’u kulana, ke halia e wale la no ia iloko o’u.  A i mea hoi e hookaulua ole aku ai o loaa hou mai ona popilikia manao iho la au iloko o’u, e hele e okioki lala laau, a me ia au e kauo ai a hiki i kahakai, alaila, hoomaka hou au e au ku i ka moana kai lipolipo.  Iho aku la po hoi au a hiki i ka ae-kai, no ka hooko ana ia manao, aka, heaha la ia aui ana a’u, ike aku la au i kekahi moku ma kahimamao loa, he mea e kuu piha loa i ka olioli.

A hala nae he mau hora mahope iho, kokoke loa mai ana ua moku nei i ka mokupuni kahi a’u e noho u ana i ka pilikia, a he mokupuni hoi na ke Kapena i manao ole ai e hoolauna aku i kona moku, aka, mamuli o ka ulia wale o ko’u pomaikai a me ka ikaika o ke au kanai i ka aina, nolaila, ua hiki ole i ua Kapena nei ke hookele i kona moku ma kahi ana i makemake ai.  Aia no hoi iloko o ia manawa, nanao iho la au i ko’u hai@aka keokeo lilina, a kilepalepa ae la i ka makani, me kuu manao i ike mai ke Kapena, a o ko’u palekana no ia.  A ia’u no hoi e hoomau ana i ka hookilepalepa ana, ike io mai la no ke Kapena, a hoouna mai la i kekahi waapa, a loaa iho la au, a laweia aku la au iluna o ka moku, me ka maule nui o ko’u manao, no ka loaa ana he puuhonua no ko’u ola akelekele iloko o na pilikia.

He keu aku ko’u olioli nui i keia pakele ana, mamuli o ka lokomaikai o ke Kapena a me ka poe kalepa, ka poe no hoi i ae oluolu mai e hoolohe i ko’u moolelo, a hoouhi mai la hoi i ko’u nele me ka naau ahonui.

O Balasora ka inoa o ka moku, e holo ana i Salabata; nolaila, manao iho la au i ko’u hiki koke aku i uu aina hanau, ka aina a’u i hoomanao ole ai iloko o na la auwana, aka, iloko o na la o ka pilikia, hu mai la k aloha a nui no ka aina hanau a me na hoa’loha.  Aole nae keia hoi ana aku a’u me ka pomaikai.

Iloko o keia wa a’u e manao ana pela, hoopauhalaia mai la au, no ka mea, i ka hiki ana aku o makou i ka aina, nonoi mai la ke Kapena ia’u, e lilo au i luna hooponopono no ka waiwai o kekahi haole kalepa i make, a nona kekahi waiwai malona o ua moku nei.  I ka huliia ana aku nae o ka ma-ka, (hoailona) ike iho la au, o ko’u inoa ponoi no ke kau ana, a owau no hoi kekahi i holo pu maluna o keia moku, ma ka’u huakai holomoku alu@.

I ko’u hoomaopopo ana aku, hoomaopopo koke iho la no ke Kapena, a hoihoi mai la i na waiwai a pau ma ko’u inoa, iloko o ko’u lima.  Ma keia mea, ua lilo owau kekahi mea i pomaikai ma keia huakai.

Mahele aku la au i ka hapanui o ko’u mau pomaikai a me ka puka i ko’u mau makamaka a me na hoa’loha, a koe iho la he waiwai nui e kuai hou aku ai, a loaa mai ona aina hou.

A makaukau ka ai puupuu no ka hoi ana, haawi kou aku la o Sinibada iaia I ka eke dala, me ke noi aku, e hele hou mai i ka la apopo.

HAKAI HOLOMOKU EHA A SINIBADA,

O ka mikiala ma ka hana, oia iho la no ko’u mea i maa, he molowa loa au i ka noho wale iho no; nolaila, kapili koke iho la no au i moku no’u, a holo hou aku la no me ka piha o ka moku i na waiwai hoopukapuka.

Mahope o ka hala ana o kekahi mau pule me ka makani maikai, pa mai la kekahi makani ino nana i ika aku i ka moku maluna o kekahi kuaau malihini.  Pau aku la na ukana a me ka hapa o na l@ina I ke pho; a o ka poe i pakele mai, aia lakou iloko o ke kulana pilikia launa ole.

I kekahi kakahiaka aku, iho mai la na kanaka o ka aina,  no lakou ka waihooluu makalike elele, a hopu mai la ia makou, hoa hele aku la iloko loa o ka aina.  I ko makou hiki ana aku ma ko lakou kulanakauhale, haawi mai la lakou na makou i na lau @ahele, ma ka hoani ana mai me na lima, ma kea no e mea mai ana e ai oukou.

O ko’u poe hoa make keia, nap au i ka pololi a ka ai, hooko koke aku ia no i ka manao o kamaaina, aka, ua manao no au aohe o lakou ai ia mea, nolaila, o ka’u mea I heawiia mai ai e ai, huna malu iho la no au, a hoonau wale iho la no ko’u waha, me he la e ai ana.

Hokuu mai la no hoi lakou ia makou hele lanakila aku, me ka haawi pu mai I na mea ai a nui a lakou e ai ai.  A oiai aole au i  ai i  ka lakou lau @ahele I haawi mua mai ai, nolaila, hoao aku la au e kamailio aku I ko’u poe hoa; a eia nae ka mea kupunaha, ua kuli loa ia lakou, aohe lohe mai i ka’u mea e kamailio aku ai; a o ke kumu o keia kuli ana o lakou, oia no ko lakou ai ana i na lau nahele i haawiia mai ai ia makou e ai.

Aohe i ike iki ko makou mau haku i kea no e mawaena o’u a me ko’u mau hoa make.  Haawi mai la lakou i na mea ai a makena wale, ka mea ai no hoi a kuu mau hoa i alawiki ai i ka hoonuu ana, a lio nui ai i poe kuli, emoole lakou a lilo i poe momona. O na poe eleele la, he poe aikanaka no lakou; a no ko lakou ike, aohe makou i  momona kupono, nolaila, Kauai mai lakou ia makou a momona, I mea ai na lakou. Aohe i emo, lilo aku la ko’u poe hoa hele I mea hoonuu na lakou, a owau hoi, no ko’u ano wiwi no a hoonuu nui ole i  na mea ai i hoounaia mai ai na makou e ai, a e emi mau ana ko’u wahi kino i ka pilalahi, nolaila, ua hoopanee mau lakou i ka ai ana mai ia’u, me ke kali ana no ko’u momona ae.

No ke kanalua ole o ua poe aikanaka nei no ko’u komo ana iloko o ka lakou anapuni, hoonaninai loa ka lakou hookuukuu wale mai ia’u; a i kekahi la, no kekahi hana ano nui, pau loa n kanaka o ua wahi nei i ka puka iwaho o ke kulanakauhale, a koe wale iho no o ka poe palupalu a’u e makau ole aku ai.  A ia wa no au i imi ai e pakele aku mai n paa pio mai o ia wahi inea; me ka hoolohe ole i na leo  nunui kuhea o ua poe nei i koe iho, holo aku la au a mamao loa, a komo aku la iloko o kekahi ululaau, kahi o’u I pee ai a nalo.

Auwana hele hou aku la au me ke akahleloa, o huhewa aku ma kekahi wahi i noho ia e ka poe kanaka i like pu ka hana lokoino me kela poe a’u i noho hoomanawanui ai me ka weliweli, a no ko’u nui akamai, ua pakele mai no au, a o ka poe naaupo no kai pilikia. A pela no au i hoomau ai ma ka hele malie ana, a mahope loa, hiki aku la au ma kahi kokoke i kahakai, aia hoi, ike aku la au I kekahi mau haole keokeo e hoeluulu pepa (pepper) ana, a o ko’u hele aku la no ia me ke kanalua ole a komo aku la iwaena o lakou, a o ko’u mea olioli loa, o ka lohe ana aku ia lakou, e kamailio ana ma ka olelo Arabia.

Apo aloha mai la keia poe ia’u me ka hookipa maikai; a mahope o ka pau ana o ka pepa i ka hooili iluna o ka moku, lawe pu aku la hoi lakou ia’u iluna o ka moku, a holo aku la i ko lakou aina, a hoolauna pu ia aku la no hoi au i ko lakou Moi.  A no ko’u hanai maikai loa ia e ko’u poe kamaaina hou, ua hoi hou mai ko’u ikaika a like me mamua.  Ua lilo pu no hoi au i punahele na ke’Lii, a no’u ka leo hooloheia e ia a me kona alo alii, a pela no hoi I ka lahui holookoa.

I kekahi la, ike aku la au i ke Keiki Alii a me na ukali, e holo ana maluna o na lio, aole nae he noho a me kona mau lako a pau, aole no hoi he kaulawaha.  A no ko lakou nele ma ia ano, ua imi au a loaa na kanaka hana ili, kuhikuhi au I ke kii e hanaia ai ka noho a me na mea like i humuia a paa, a lawe aku la au e haawi makana wale aku na ka Moi, ka mea hoi ana i makemake loa ai.  Hana aku no hoi au i mau mea ano like no ka poe e ae o kea lo alii, me ka hookomo mai i na hana akamai i loaa ia’u, a i ike ole ia @oi maloko o ia aina.

Ma keia ano o’u, ua hooma@ loa ia ko’u noho’na punahele ana iwaena o na alii a me na makaainana.  O ka Moi no hoi keia, aole wale o ka haawi makana mai ia’u, aka, o ka aua pu mai no ia’u e noho loa ma kona aupuni a make.  A no kona manao no hoi, aole au e paa ma kana aua wale mai, nolaila, onou mai la oia i wahine mare na’u, oia kekahi o na wahine nani a waiwai loa o ke alo alii o ua Moi la.  Aole au i pale aku i ka olelo alii, aka, apo aku la au i ka wahine me ka olioli, a noho pu iho la me ka oluolu.  Aka, aole nae e hiki ia’u ke hoopina I ko’u aina hanau, aole no hoi he nalowale iho o ka manao kuko iloko e holo malu i pakele ai, a hoi hou aku i kuu aina hanau a’u i aloha ai.

(Aole i pau).

Ka Huakai a ke Keiki Alii maa Hawaii.

[Koens mai ke Kuokoa mai @ Oct. 24.]

Ma ke kakahiaka nei o ka Poakahi Oct la 5, ua holo aku ke Keiki Alii, kona kaikuahine Alii Likelike me na hoa ukali i Napoopoo, Kealakekua, e like me k3 nei mea ana mai a ko laila mau makaainana makee alii @ haiolelo ke’Lii ilaila, a peia ia i hooko ai.  Ua kipa aku ka huakai i kahi o ka Lunakanawai Hoapili i Keouhou, a hala kekahi mau minuke o ka hooma@ @, holo loa aku la a kipa ma kahi o Moses Barrett i Ke@opu@a.  Kamau iki ilaila a holo loa aku la i Napoopoo.  Hiki i kahi o Mr. Kal@a ia @uina la, a mahobe koke iho o ka wehewehe ia ana o @a noho o na @o i naue aku ai ka huakai i ka halepule Hookahi mea kamahao i hoohanohano ia mai e na makaainnana aloha alii o ia apana, oia ke kukulu lalani ia ana o na kukui lamalama mai ka puka o ke pa a hiki i ke puka o ka halepule, i hoike ole ia imua o kona ala mamua.  Weheia na hana o ka la ma o ka pule ana a ke kahu ekalesia oia apana.  Mahope iho o ia I ku aku ai ke Keiki Alii e haiolelo no na mea e pili ana i ke Kahuapaa a o ka makia hoi o ko laua aupuni oia ka “Hooolu Lahui;” me kekahi o na leo kauoha i hooili ia iho iluna o kona mau kipoohiwi, oia hoi no na mea e pili ana i ka holo o ka Moi i Wasinetona me kona mau elele, no ka hooponopono ana i ka mea i manao nui ia iloko o na au i hala a i keia wa, oia ke “Kuikahi Panai Like;” a me na ano mui o ka “A@e D @,” &c Mamua o kona hooki ana I kana haiolelo alii, ua ili mai he hanohano nui ma ka hoikeike ana aku i na makaainana I kona kaikuahine alii Likelike, ma o ka lulu lima pu a na me laua mahope koke iho o ka puu ana o na hana o ka la. Ua kokuaia ka haiolelo alii e koua mau hoa ukali.  Mawaena o ia poe ua hoakaka aku kekahi hoa ma ka hoomaopopo ana aku i na makaainana I ko lakou hooiaio me ka olima ana no ka holo o ka Moi i Wasinetona @o ke Kuikahi Panai Like; aka, I ka ninauia ana, ua hoike mai lakou i ka ae lokahi e holo no me kau wahi ku ee ole.  I ke pau ana o keia mau hana i hahai@a ae nei i hookuuia ai ka hale, a hoi aku la ka huakai alii i kahi o Mr. Kalua.  Mahope iho o kekahi mau minuke o ka hooluolu ana i kamau iki ai na malihini alii me na hoa hele, a huli hoi mai la ka huakai, me ke kipa hou ana ia ahiahi ma kahi o Moses Barrett, a hiki i Kailua ma ka hora 9 o ia po.

I ka Poalua, Oct. la 6, ua holo aku na alii I Makaeo maluna o ka waapa a me ka waa.  Oiai e hoopuka aku ana na waa, ua ilihia iho la kahi waa maoli i ka pilikia ma ke kaholi ana a ausu kai @a eepakeke.  Mahope iho o ka hoolaua ia ana ua holo hou aku la @ loaa hou ia mau eepakeke mai ka waapa mai; a pela I hoomanawanui aku ai ua wahi waa nei a ua mea he liu, a hiki pono mawaho ae o kuanalu o Makaeo, iliaila i apiki hou ai, i ua mea he komo maoli no i ka ohua, A i kolo maoli ia ka hiki ana i ka aina.  Mahope iho o ka hooluaua ana i kahakai i huli hoi mai ai na wea me kau wahi kina ole i ilihia.

Ma ke awakea Poakolu, la 7, hoomaka mai la ke ka i ana o ka huakai.  Kipa ik@nae ma Keauhou, ma ka hale o ka Lunakanawai Hoapili, a hoomaha no kekahi mau minute.  A mahope o ka hoomaha iki ana, holo loa mai la @ kipa ma ka hale pule o Papaopiia, no ka ha@olelo Alii imua o @a makaainana o ia wahi.

I ke komo ana aku n@ iloko o ka hale pule, aia hoi @ hele a pihaku @ na maka aiuana I li@ nui ka manao @ lohe i ka haiolelo Alii o ka la, mai ka waha aku o ka lakou wahi malihini alii opio.

Aia iloko o ia Manawa, ku mai la ke Keiki Alii, a haiolelo mai la no na Kumuhana ano nui o ko laua aupuni, e manao nui ia nei, na hookahuaia ka pomaiaki o ke aupuni, maluna o keia mau kumu, oia hoi ka “Hooulu Lahui” a me ke “Kuikahi Panai Like,” a o ka “Aie Dala.”  Aka, I mea e holo ai ka hana, ua waihoia aku ka wehewehe ana o ka “Aie Dala” na kekahi o kona mau hea ukali, oiai he lehulehu wale lakoa @ kokea ana I ka hoiolelo Alii.

Ma o ka ninau ia ana e kekahi o na hokua, no ka holo o ka Moi i Amerika, no ka hooponopono i ke Kuikahi Panai Like, mawaena o lakou me kakou.  Ua hooholo lokahi mai lakou i ka ae @ ka o lima ana, e holo no e imi i pomaikai @ e Hawaii Ponoi.

I ka pa@ ana o keia @ h@ a me ka l@l@ lima p@ ana @ na’lii, @ hole loa aku ka huakai a @ ma Keopuka, ma ka hale o Mr. Moses Barrett.

I ke kakahiaka nui o ka Poaha, oia ka la 8, holo loa aku la ka heakai alii a hoomaha iki he mau minute i Homaumau, mailaila @ a hoomaha hou i Kealia; mailaila aku i kahi o Hon. D Nahinu i Hooke@; wahio @ lioilaila, a ku@ini wawae aku la i ka halepule no kana haiolelo imua o na makaainana o ia wahi.  Wehe ia na hana o ka la ma o ka pole ana a ke kahu ekalesia o ia kihapai, pau ia, ku aku la ke ‘Lii a haiolelo no na mea e pili ana i na kumuhana a i ekolu; aka, no ka Hooulu Lahui, he mea i maopopo a i ikemakaia imua o kona alo ia wa, ua hiki aku ka heluua o na keiki opiopio i ke 50 a oi, koe na keiki iluna kea lo a i hiki ole mai ia la, ua hiku aku paha ko lakou mau heluna I ka 90 a oi; nolaila, ua laua ae kona manao, eia no ka lahui ke ulu nei, a e kapae loa ia ka olelo hooiloilo a ko kakou mau kumu misonari I wanana pinepineia ma o ko lakou mau kuahu, “He kanalima makahiki i koe pau loa keia lahui i ka make.”  No ka holo o ka Moi i Amerika, ua hooholo mai lakou a pau ma ka ae.  Mahope iho o ka pau ana o na kokua i ka haiolelo alii o ka la, a me ka lulolima pu ana me na ‘Lii i hoi hou aku ai ka huakai i ka hale o Ho@ D Nahinu, kamau iki ilaila, a hole loa aku la I Pahoehoe maluna o na kela apuupuu o ka aina.  Hiki i Pahoehoe i ke ahiahi m@ kahi o Lumilumi, ilaila i hoopun@na ai ka huakai alii ia po.

M@ ke kekahiaka ani ae o ka Poalima, la 9, mahope iho o ka aina kakahiaka i waiho hou aku ai ke ‘Lii he mau wahi mamala olelo I na makaainana o ka Moi I akoakoa mai, ma ka hoakaka a me ka paipai pu ane aku i na kumehana nei o @o Kalaoi Kalakaua au e naue nei i waiho ia main a kakou e waele, ke lokahi kakou a pau, Ninauia ka holo o ka Moi a hooholo ia e holo.  Pau na kokua haiolelo, ike alii na makaainana ma ka lulu lima, holo mai ka huakai a hiki i Hoopuloa, kahi o Mr. Keliikoli ia a@ina la.  Kuu ka luhi o na ‘lii a me ka huakai holookoa ilaila ia po.

Kakahiaka o ka Poeono haalele ia wahi no Waiohinu, a komo iloko o ka ulu laau o Manuka, hele mai la ia loohia iho la i ke olai i Waiakealala, a pau mai la na palena o Kona, komo aku la i Kau.  Hookipa ia i Kahuku e Keoki Mano (G. Jones) no ka aina awakea.  Mailaila aku kamau hou i Kiao, kahi o Akoni.  Mawaena o ia wahi a me Waiohinu I halawai ai ka huakai me na Hon. Thomas me H. Metina me kekahi mau hoa e ae.  Pela i naue malie ai ka huakai a hiki i kahi o ka makuahine alii R. Keelikolani.  Mahope iho o ka aina ahiahi ua naue aku ua’lii ma kahi o ka Hon. Thomas Matina, a ilaila i hoonanea ai na ‘Lii a hoolohe i ke kani hone mai a na ohe a me kekahi mau mea leaela @ ae.  I ke kokoke ana aku i ke kuluna aumoe, huli hoi mai ai na ‘Lii i kauhale.

Lapule, ua naue aku na ’Lii i ka pule, me ka mahalo phia ia o ka ke kehu ekalesia haiolelo o ia la e like me kana wehewehe loeau aoa.  Ua hoike mai ka na h@o o ke aina ma ka lelehuna ana ihe maluna o kona mau kualono hauliali i lilo ai ia mea e halo ua na maka malihini o ka huakai.  Pela i tiriho@e ai ka ua ana a hiki wale i ke kuluna aumoe o ia po.

Poakahi la 12 o Oct. i haiolelo ai ke ‘Lii imua o na makaainana o ia wahi maloko o ka luakini. Ua pihaku ka halepele i na makaainana a koe mawaho.  I ka hiki ana aku o na’lii ua wehe ia ne hana ma ka pule ana a ke kahu o ia kihaai; a pau ia ku aku ke ’Lii a haioelo aku, penei:

(Lele i pau.)

No HOKU LOA. Ua keia keia Hoku Hele e a’u i ka la 16, o Sepatemaba, a na mea loa oia ia’u i ko’@ @ pinepine ana i ke ao.  E ike a ma ka bora 10, 27 minute o ke kakahiaka i keia manawa a @ k@ ike m@popo loa i ko@a. Heleheluna i hora 4, 5 minute.  A e hoom@uia no k@ ikeia a hiki i ka wa e nopoe ai ka La a hoike mai i kona nani olinolino ikaika I ka po; a oia ia e ikeia nei i ke ahiahi.  A e kapa ia oia ”Hoku Ahiahi.”  I ko’e ike @ ana iaia, @ manao lo oia mai ka La @, a i keia manawa ke @ loa nei i ka La.  He mea hou @ae keia.  Ina i manao hekahi, he wahehee keia, alakai @a, alaila e hele e ni@au i na hoe a’u i kuhikuhi @i @ @, Hilo @iai @ @hikahi au ia lakou.  A e ko paha @ ka na @ Kilo Hoku e ho@makaualii mai nei; E @ @ oi a i ka la 8 @ Dekembaba @ o ka La.

Q.W. Mo@.

Laupahoehoe Hilo, Nov. 3, 1834