Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 50, 12 December 1874 — Ka hihia pepehi kanaka ma Hilo. [ARTICLE]

Ka hihia pepehi kanaka ma Hilo.

Kk 'ui kue il Kaaukai a hb oo k« pepehi ao» ia Kahikikala (w), ma Kalaimaoo, Hilo, Hawaii, ma ka Ia 28 a kokoke paha ia wa o lalai 1874. I ka oi- | naoioaoia ana, ba hewa aoei olaa ? Ua hoole mai. Waeia na kior©, a oia keia : Kamipele, Ua, Keawehaoo» Kanakaole, Haoleoamoole. Kaonehu, C Akono Akao, Namahoe» Kapoahi, J. Makaimoku, C. K. Hapai a meMaoaia* Ma ka 1* 26 o Novemaba aka nei i hala, aa weheia ka hookolokolo aoa oo keia hihia pepehi kanaka ooi» oiai oa pepehiia e ka iima kakaoha a ka meoemeoe ole, he luahioe a he elemakale, i hookooooooo ia Uoa »ho, mamuli o ka hoalonla aoa i ka ūua mau wahi loaa mai ka mahial i ne ka haoai poaa aoa mai ; aka, oa kli mai la oa lima paliualelo a me ka looaikehala mo!o--w«, a kaiii aka la me ke aloha ole. Eia oaa, aa uku pooo ia ko lakou hewa, ko ka poe nao* i pepehi a make oa kioo hala ole. Ilailoko mai o oa olelo ike a oa hoike ma ka aoao o ke'iii, oooa oa iooa : Keola, Dr. Wetmore, Kaiwi, Kepio, Heka, Nalima, Kaiaokioki, Wahaooo, L Scverance, JLthi aneKA. Lymao t i hoikeia imoa o ka Aha, oa maopopo, oa ka ka hewa i oa mea i hoopiiia ; a mahape o k*'pao aoo o lia 01010 k)ooooboooho a me ka olelo ao a ke K«ho o ka Aha, «a komo oa kiore iloko k«eftt n %hoohfl4Q,thoahewa io4mea i taoviita. M knika. " ' • ~ " ' .&..

| ko Aha I U hoopei, oo p»o« &ka k» Ab* io | K«ftokai » me K*«pooi, e līke ne kei® : — | tTa bo«kewMft olaa no kt pepehi ui im | E«btkik»i» (w) v o t»e Kftoeh«aftißoko, • |o« kiore o koo ti«a poow. A ia» be mee k* oio» itwikeatske •> e kamailk» mai i koma e kt« ole io «ka ai k% boop*ī, tno i k»«»i dot e kaaniHo aai ti. Pane fl§ai o Kuokii—Aole oa'a i pepehi, aka, o* Kepio. Ui ike *o iaii e ibo mii •oft tn»i kahi mai o Kftoeho&«aoka a ®e , K»bikik*lii 6 nobo an», o oleio mai la ia'a, a» pepehī aka oi* i a» elemAkoie, o b»mwi •e la kel* Hek», ko'o aMkoak&ne poooi, be $10.00; aua hoohiki hoopaoipaai iho [ nei o Heka imaa o ka Aha,» n*'a i h*awi •ka ia $10. 0 Kepio kai olelo mai ia'u, aa pepehi aka oia he kaoaka, a oolaila, aia ka wa e loheia ae ai keia pepehi kaoaka, alaila, mahele aka ke dala. (Nioaa aka k« Aba—Owai ka ioo» o ke kanaka aoa i olelo mai aī aa pepehi a aiake ?) Aoie oia i hoike mai i ka iooa, aka, ole!o mau mai oae oia, aa haoa i kekahi kanimn o keia aoo a me ka powa. Paoemai o K&apuni—Ke makemake oei aa e hoike aka i ka Aha i fa</u wahi i bele ai ika!a 28 o luiai i hala. Ua heleau me Kībi a rae Kaaakai,a oa ooho me ka malama ioa i ka brpi a hiki i ka hora 2 ; a ia wa, pau i ka ooa i ka uala i hoawaawaia. Aohe au i ike i ka elemakuie a me ka luahioe poiao ia ia a po, a o ko'u ae aua iloko o ka halo paahao, oa ae au mamoli o ka hookikioa a Kawi a me Kepio, i mea e naio ai o Kepio, a hoike hoopuaipuoi ai au i hewa o Kaaukai, a ma ia haoa aaa la, e l&uakila ai au ame Kihi. Ua ae ia makoo mahope iho o ka wa i ninanmaa mua ia e hele like mai ; a i ka wa a makou i hooponopooo ai no ka hoike aku i ka mool eio i ka luoa paaliao, olelo mai Ia ia, I kekahi haole aku oakou e hoike ai. Ano ia mea, i hoike ai oiakou ia R. A. Lymao f i kooa wa i hiki mai ai. Ka hoopai a ka Aha ia Kaaukai ame Kaapuui—Ma keia hihia holookoa, ke kau nei ka heleheleoa weliweli mawaeaa o olua. Mamuli o kau olelo ponoi, oa maopopo, o kou makaakaoe pouoi, ka makua uana i hoopuka mai ia oe amalama hoi f ua makemake ka ia e kuai aku i kou ola oo ka $10. No ka umi dala au i hoike iho uei, ua hoahewaaku kou makaakaoe ia oe no keia hihia pepehi kaoaka, a ua hooneiooalo i ke kanaka au i olelo iho nei oaoa i pepehi ; a o ka wahioe keia au e kapa aku oei be makuahioe hanai noo, ua komo pa laua e hoike wahahee i koinu e lilo ai kou ola. A 000 hoi e Kaapuni, ke olelo mai oei oe, ua hoi pu olua me Kihi ma ka ohumu maiu e hooliiKi wolmhoo ma ka olelo aoa, oa Kaaukai i haoa i keia hewa, a ma la hana aoa, e make ai oia ma ka amaoa, aka, ano ke olelo raai nei oe, aole oe i ike i kau mea i hoike moa ai me ke akahele. Mahope o ko na kinre o kou lahui ponoi hoolohe aoa i oa olelo ike o kou mau hoa aloha ponoi a me ua makamaka, a me kau mea e Kaapuoi i ae mai nei oia ka oiaio, hooholo iho la, ua hewa olua e keia mau kauaka ui a me oa kino ikaika, kupono no ka imi ana i ola no ko olua ola aoa, ma ke anaina kahi e makemake loa ia nei oa lima hana ; kuko aku la oiua i ka keia mau hapauea mea uuku, i hoahu ai mailoko mai o ka laua wahi haoa mikiala—o oloa nae, ua makaleho aku la ma ke aoo e powa ia iaua hapauea ; aole waie o ka lnua mau dala, aka, o ko laua ola pu kekahi a olua i manao ioo ai. O oe hoi e Kaaokai, ka mea nooa na makahiki 00, oiai he ohana kou oou ponoi, aka, hoikeia mai e like me ka na kiure mea i manao ako ai, oa hoohuliholiia e oe kekahi mau kanaka ui eloa, be ano kamalii ma ka hoohahke ana me oe, e komo pu iloko o keia haoa ino. Aole e emi ana ko laoa bewa, ma ka olelo ana mai, nao i hoowalewole e hana i keia hewa. He mea | mau eo i na Haweii, ke kohikuhi na hai i hookokooo mai, e imi kala waie ai, a elike me ka'u i olelo mua ae la, aole ia he mea e hoemiia ai ko laaa hewa, aka, o kou oae ka hewa oi lo«, ma ka hoolala a me ka ha* pai ana i keia hewa, a roe koo kauo po ana mai ia laua e komo iloko o kela hewa mainoino. Ke kau leo aka oei aa ia olaa, mai ooho olua a maoaolana aku, no ka hoopaoeeia mai o ko olua hoopai, a'o e kokoke nei e puana ako. No ia mea, ke koi aku oei ao ia oloa, e hoomakaukao olaa iloko o ka manawa e ae ia akn ai no olua, no na pono hoomana, i mea e boomalam«tamaia ae ai ko olua miu lanaikehala, a i lawe mai hoi olaa oo ka mihi oiaio, oo na bewa a oiua i hana ai iloko o ko olua wa i ola iho &«, aoo ka hihia hoi a olaa i kana hope iho oei a ka ai ka hewa. £ Kihi, aole no I emi iho koa hewa malalo o ko Kaaokai a me Kaapaoi, aohe oo hoi i nele koa hoopaiia, a oia hoopai, oia no ka make. He mea i nlia mao ia, i mea • hookolo maa ai ina hopeoa oka pono labai, ka lawe ikm olelo ike a kekahi mem I komo pn iloko o io hewa. Ma keia komn I lawe mai ai ka Loio Kshioa i kao oleio ike, a aole oo boi be mea me ka iMopii aoa i ka poo oona oa olelo iko oia aoo. Ko ii mea t oa pakelo oe i keia Moawa, a ke koi aka oei ao ia 00, o I ooonoo oe ika hooono o kela kanioul wo» liiieli Mii hana aii maaoe», ioa na hoahewa .-A 4

| waie ako oeoe li hoopumpooi i koo laeo | boaloba, a toa oo hala ole laoa o liko ot l kua e olelo o*« f aka, ke olelo mai oei boi p«(o. Ua pakolo oe «miī koio hookolokolo [ aoo paba, aka, aole i lanakilo maī keia kanioa ako, a ba pooo ī& oe ke belo a#e ka hoopooo mahopo oko oe», i ®*e e mao oi ! koo pokele. O na maowaewa o keia kan- j I iioa, e polulohi mto aoo io malooa 00, a j ioa oe e palaoalelo aoo a 000 • oo paha, e | haale boa aoa oe iloko o keia pilikia. No* j I laila, e palepale aka oe i na hoowalewale \ na kon aia t o hoopaa hoi ia oe ma ka b«-' i oa, a ma kahi hoi e ikeia aka aua e na ka- 1 ; oaka. 1 ka wa oo e iohe mai a», e hoopuka | i aka aoa ao i ka hoopai nialaoa o koo maa ! i hoa, o maoao iao oe, pehea la kon kokoke : i ka make ma ka lima o ka mea li-kaoaka, , a e hoomaoao oe iioko iho ou a hiki i ken wa e make ai. r O kahi imi kala wale oo ao i haawi mai | oei imua o keia Aha, o koa noiia aoa ako | e baoa po. loa oe i koiia mai e haoa i kekahi hana maikai, oiaako noauanei ma oa hana ioo. loa lo o peu, peia wale no no Hawaii e olelo ai ke laweia mai imoo o ko Aha, be kahikuhi na hai. Ua pipiU loa keia imi-kaia aaa pelo mawaeoa o na kaoaka Hawaii. Ma ke ano o kau hoike ana mai i kan olelo ike, ua kaawale ia o»i ko'a h>uli aoa ae, oa ike oei kou kulana kapilikii au e ku nei, ma koa komo aoa e kokua po. £ Kaaukai—Ua ahowaia oe imoa o ke» ia Aha, no ka pepehi kanaka, a aa hoopuka na kiure o kou aina ponoi, ua hewa oe. Nolaila, o ka hoopai a ka Ahn, e hoopaaia oe maloko o ka hale paahao ma Hilo nei, me ka maiama loa ia, a malaila e kali ai a loaa ka wa knpooo e lawe akn ai ma ka haie paahao ma ka mokupuoi o Oahu. alaila, iaweia oe ilaila a malaila e malamaia ai a hiki i ka Poalima alua o ka mal&ma o ■ Maraki e hiki mai ana ; a ma ia la, mawa-1 na o na hora eouo o ke kakahiaka a me ka umikumamaiua o ke awakea, maloko o na pa ma Kawa, e liia ai oe ma ka a-i, a hiki i kou wa e make ai, a na ke Akua e aloha mai i kon uhioe. Pala no boi ka hoopai malona o Kaapnoi. H* ahaaina aui.—Mahope iho okahoia 3 o ka auioa la Poaono aku noi i hala, Dekem&ba 5, ua haawii ae Ka Mea Kiekie Ke Alii W. P. Leleiohoku i Ahaaina nui Hawaii, ma ka hooponopono ana la a ka Hon. J. A. Kamaki, melalo o ka milumi> iu ulu bau o Helumoa i Waikiki, ia Kapeoa Cator o ka manowa Soout na alii moku a me kona man hoaloha o ke kai a me ka aina nei. Ua hoonuanuaia no hoi na papa aina i na ono a pau a ka. Hawaii, a me he inea la i ka nana aku, " ua hele ke kuia a puia i ko ala'' i na inea ai. I ka hiki ana i ka manawa, ua noho iho la ke Alii nana ko ahaaina, kona kaikuahine alii Likelike, o Keanolani, ke Kapena Gator, na aliimoku a me kona mau hoa hoaloha a me na maka hanohano o ke kaona i hoopomaikaiia mamuli o ke koooia aoa. Ua «i, aa inu a ua kuhikuhinia i na ono a ka Hawaii. Mahope o ka maona ana, na weheia na iealea Hawaii ma ke kahua ahaaina, a roe ka lealea Europa ma ka Hale nobo o Hon. S. G Waiia. Ua luakaha wale malaila, a hiki i ka wa a ka 4 la i pauaho mai ai i kona kau ana, alaila, hoi ako la kela a me keia me ka mahalo. Waapa Kaholi.—Mai ka peni mai a N. K Haole o Kawela, Molokai, i loaa mai ai ia makou keia leta malaio ibo nei : " He wahi mea hoa ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau ia e hoolaha aka ma ka nupepa Kuokoa. Ma ka Poalua nei, na hoio mai kekahi waapa mai Paomai, Laoai mai. Elima ka oui o na kaoe maluna, a o Mr E P. | Kamaipelekane ke 000, e lawe ana keia poe kanaka ia Kamaipelekano iluna o ke | kona Knpioiani, a holo aka i Oahn. Lawe akn la lakou ia Kamaipeiekane a kau iluna o ka moko ; hoi ako la lakoa a Awaloa hooili iho la i ka waapa a kaumaha i ka pohako, o ko lakoo holo hoo mai la no ia i Molokai nei. Ia lakon i holo mai ai o ka hapalua o ka moana, poi ia iho la ka waapa e ka ole o naha ae la omua i ka poha> ku, a holo a ia ako la ka waapa i ka opn o ka moana. 0 ka manawa i oaha'i ka waapa me he mea la o ka bora 9 o ke kikahiaka wahi a lakou. O oa inoa, o keia poo # kanaka, o Naehu, Kimo, Kahioaloa, Hoomana, Kanemo. An like mai la lakoo a olima a kokoke e ikeia moi o kuaau, make iho la o Hoomana, koe m*i la he eha poe. Ao hoo mai la lakon o kokoke ikeio mai ke kai opolepole* napoo e ka la, hoomaoawanoi mai la lakoa a kn ri* wawae i kahi papau, on e okai lo no o Kahioalaa mamna Olelo akn Ia o Naeha ia Kanemo, aa ao mamaa, au aka la lakoo a ka hapaiao o ko kai koholo e kokoke ako ai o pao i kahaone, hoem! hopo aka la o Kanomo, oo aku la o Naeho. Kahinalaa, o me Kiaio, o pae oko lo i kahokoi o Kaonakakoi. Pae ako lo Ukoa 1 oko. oohe kanaka ma koob«le, popne Iho lo lakoa i ko aoa o hiaom ibo la. I ke ao ono oe, hole oka lo lokoo e huli io Kaoemo, 1000 oko lo oio >o lakoa | ma kohi 000 i eoH hope oi ao aaake. Ua | lawe io mai oia aa KoweU nei io ohiohi I Pookelo, o «a ko Poaho oei, no koihoi io okokooo kopopao «o Lonoi. Oioikolo kohi oieo koo o Kowolo oei." Ut Jt» i*oi i ko Pooloo iho oei mai i N»Hoi«oiaoi, kokohimokame kotOo !

Kk 111 JUO IA oei ko ko F»r»ai Fty4r* m B»l«io ibo p«3eei ok» ii M»kom»booe, a fcoo|>«k» i oa okio boowah»w»ba o boob*« eAeee 1* T»««, k# Fwe«Mleo« bm ibo »e» o Ftf»tti » p»a. M« lui na«" 1® » k *' k * » ko » lw aiftfc»» bottM n©l ke »op«oi oli Iloauku o boi boo m»i kel» w»bi k»o»k» »»»• ko e oobo «*•*» • «o*» 41 » •• • hoio o * oo e aeL Aole • ao*B« t» M«ko»»booe kek»bi k»o» Iwopooopooo auponi, o »o!e 100 e biki »i» ke bolo lio Ie»f»o m» eo poleo» o ke koeoo toe k» »oba koo oja«k«i. i hoopooiio eoo ok»li\ I kei» wt, o« oi »ku ko koolooo o Tteri oima» o ke koo o U»g»neU. Oo» kooao ei» oo »», o Ti«n, °*» ko aiakomoo 000 b»ka mooleio o ol» nei, he h»\ofcfo k»of»Q» book»hi o F»r»ai » be »loha »ioo ouio. Ua loo» t»io ko m»b»loiē e ke 10 holookoo oo koo» »k»««i «oo o« h»oo pili i ko waihooa o k» »io»* o o kon« oi o ke »loho 100 i», o kooa »w»wi »no e hoopao ako ik» ooho »o» tn*l »k» eoean !»• ookiio m»l«o» ok» lopo o Forooi Ina e hoii» kei» m»o hiawio» f h»»wiio iā i» t »ohe me» i» o» koo» mao hoakaoaka e maba> lo ole ai, mailoko m»i ooa hapuko he«a ; wale »ko no malooa oo». Ina eeo aoa i ka poe R»pQbtl»ko ho mao wAo hoo ako iloko oka H»le Ahaolelo, oohe meo eae n»oa e hooloihi i ko Tiera noho Peresiden» aoa mawaho oei, oke kaaa wtle no. Ho ! oiaa poōo e hoiketo maaoei kokaM hana sn» ik» hoaloh». I kekahi maa la m»moa ' iho nei, haUwai iho lo »o nie kona maa ho» elna oka holoholo ana i ka wa kamalii, ho i kanaooo paha makahiki i hala aka oei. Akahi no ia a balaw*i me laaa Ninaa aka 1» io i kekahi o l»n», be»h» iho nei k»a mea i han» »i i keia wa loihi. Paoe mai I» kel», a» malama ibo nei io he hana humu kamaa buti a mo kamaa maoli. " A h«»ha hoi kau hana ?" wahi a k» oin»a io Tier». O w&u no k» Peres d#na maa iho nei o Fa- , rani. " Heaha!" me ke ano pihoihoi/' ooe |no o Tiera ? E koa hoaloha ilihuue, peheo | la ko ooi o ko'o aloha ia oe/