Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 52, 26 December 1874 — HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU. KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU. KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

Unuhiia no ke " Kuokoa " mai ka Olelo Pake aika OUlo Ilawaii. HELU I. E o'u mau hoa puni moolelo o na makahiki i hala, he mau makahiki loihi no hoi ko'u o ka hoomakaulii ana no keia moolelo, aole nae he loaa o ka wa kupono no ka hookuu laula aua aku iaia, i hoa kaunu no oukou, aka, i keia wa, ua noi ia mai au e ka lokomaikai o ka Luna Hooponopono, e hoopuka aku, aka, ae aku la au me ko ano kanalua, no kuu manao o aihueia auanei ko oukou mau j naau e kana mau hana, aole hoi e hihi, ua lilo mua ka ae mai kuu waha aku, a nolaila, ke hoopuka nei au me ke kanalua ole, a mamuli no hoi o ka'u ike maoli ana iho a me ka hoomaopopo ana a ko'u manao, o ka Helu 1 keia o na moolelo i komo mai iloko nei o keia aupuni, aka, mamua ae nae o ko'u hoopuka ana aku i ka Helu 1 o keia moolelo, he mea hiki ia'u ke hoakaka mua aku, i ole ai e kuhihewa kekahi poe, no ka mea, ma ka mana a kekahi, ua lohe an, he wahine o Kaianahu, aka, ma ka'u mana hoi e like me ke alakai a ka'u kumu, he kane o īUianahu, a nona auanei ko kakou kamailio ana ma keia mua aku. A i na he manao kanalua a paha ko kekahi, e kali iho no pela a pau ae ka'u hoopuka ana, alaila, nau aku ka hana, a noho malie mai hoi au, aka, ke nonoi aku nei au ia oe a me ka lokomaikai o ua ano kanaka a pau e noho ana maloko o keia aupuni, e wehe ae a akea i ka oukou mau hijjuu, a e hookaa mua mai no ke ola o ka nupepa, i ike ai oukou i na hanaakamai a kaulanahoi a keia kamaeu, no ka mea, o na mea a pau i kamailioia ia kakou ma ka moolelo o Robiana Lo, he lahilalii iho kona nani a me ka mahaloia, eia mai ka oi o ka makolukolu o ka nani e keke ai na niho, e aka ai hoi a pau ke aho, nolaila, mamuli o ko'u manao koho wale no, e hiki ana i

ka umi tausani a oi ae poe lawe nupepa no ka makahiki 1875. MA NA mauna o Setokia, e noho ana o Kale Yina, he kanaka eli lanahu oia, a noloko mai o ia hana, ua pii malie ae kona waiwai a hiki i ka mahuahua loa ana, ua nui na paahana malalo mai ona. Aka, iloko o kekahi makahiki, he kaua huliamahi malaila, a ua kauohaia na mea a pau, e lawe i na mea kaua, a e waiho ina hana liina. Aia iloko oia manawa, waiho iho la o Kale Yina i kana hana mau, a pela no hoi i kana poe lima hana. Noho Alihikaua iho la oia maluna o kona poe kanaka iho, a alakai aku la i ke kahua kaua. Ma na la mua o ke kaua ana, o kahi puali oi keia, a ua mahaloia e ka Alihikaua nui o ke aupuni, aka, i ka hala ana 0 kekahi mau mahina, ulu ae la ka mokuahana mawaena o na koa aupuni, a luku aku a luku mai lakou ia lakou iho, a ua :quī na heana e waiho ana iloko o ke koko, a he mea welfweli okoa no ia 1 ka nana aku. 0 kahi puali keia a Kale pau loa iho la i ka make, a koe wale no o Kale Yina, nolaila, haalele iho la oia i ke kahua kaua, a hoi aku la i kona home mauna. Aia nae i kona hiki ana'ku, ua lilo kona home i kahua hoomoana no na kipi; aka, aole nae ia he mea na ko ia nei mau kapuai e kuemi hope mai ai, nolaila, hoomau aku la no oia i ka hele ana imua, aka, pae mai la kekahi leo mamua pono mai ona, e i mai ana, "E huli hou i kou alo i ka hema, & e imi aku i kou ola ma kahi au i hele mai la, no ka mea, ua lilo keia wahi ia makou." Pela o Kale Yina i huli ae ai a hoi hope hou aku la. aka, no ka mau loa o ka haunaele ma ke kulanakauhale a me na wahi e pili koke aku ana, nolaila, aui ae

la oia a hele akn la ma ke komohana, a

hala kekahi mau la iaia ma ke ala hiki'ku la keia ma kapa kahakai o ka Atelanika, ike keia i ke kau o ka hae o kekahi wahi moku kialua, ua makaukau oia no ka holo, a i kali wale no, no ka loaa ole 0 ke kuke ; makemake iho la nae keia e kamailio pu me ke Kapena ; a i ka lohe ana o ke Kapena, ua lilo koke ae la keia i kuke no ka moku, a holo aku la. A hala na pule elua ma ka moana, a i ke kolu o ka pule, ku aku la lakou ma Guinea Lalo, ma ka aoao komohana o Aferika. Lele aku la ke Kapona ame na mea a pau, a pii aku la i ka huli daimana, ma na mauna a mena waoakua o Aferika. Noho iho la keia a hala kekahi mau la, kohu kamaaina loa iho la keia, a launa nui mai la na kamaaina ia ianei, a haawi makana wale mai la ia ianei i na mea ai hou. Hoomaamaa aku la keia i kekahi poe ma ke ku ana i ka hoe, ma ka huki ana i ke kaula, a pela aku, O ke kumu nae o ka ianei hana ana pela, no ko ia nei manao e loaa iaia kekahi 1 ike ma ka lawelawe ana i na mea o ka moku, a o ka holo malu no ia. I kekahi la makani kolonahe maikai, holo ae la lakou i ka hookelekele, a hoi mai la me ka pau ole o ka makemake o kona poe hoa holo. Aka, i kekahi la makani maikai hou ae, holo hou uo lakou nei i ka hookelekele, o ka hele ia a po ia la, a mai ia po hoi a ao, hoi mai la a ku i ke awa, a pela mau ka hana ana, a kua nanea Wale iho la no ka manao o na mea a pau, aka, ma kekahi la, ike iho la oia e pii ana ke au i ka akau, a i ka auina la, mokuawai aku la ke au i ka hema, aka, aole nae oia i hai aku i kona mau hoa ; a i kekahi la ae,mahope iho o ka pau ana o ka aina kakahiaka, kolonahe mai la ka makani maikai mai ke komohana akau mai, a o ka hoolale koke mai la no ia o kona mau hoa no ka lakou hana hookelekele moku, a holo aku la. Ano ko lakou nanea ika maikai o ka makani, ua haule loa lakou i ] ka hema, a i ka hoohuli ana mai, lawe | hope hou aku la ke au, a haule loa aku Ia lakou malalo oka Lae Hope. Aia iloko o ia manawa, pihoihoi iho la kona poe hoa holo no ka make, a ninau mai la ia Kale Yina, no ko lakou make a me ke oia. Pane aku o Kale Yina, he oiaio, e pau io ana no kakou i ka make, ke hoi aku ma ke alanui a kakou i hookele mai nei, no ka mea, ke ike nei au, ke holomoku nei ke kahe ana o ke au i ka Welau Hema, a o ka ikaika o ka makani, ke ike nei kakou, ua lilo ia i mea ole, nolaila, eia wale no ka pono ia kakou, e hookele kakou i ka moku i ka hikina, a komo aku kakou i ka Moana Iniana, alaila, loaa ia kakou ka oluolu, a he nui no hoi na pae moku malaila e loaa ai ona mau mea ai hou ia kakou, aka, o ko kakou manao ana ae e hookele pololei aku i ka home a kakou i haalele aku ai, no ka manao nui ana i na makamaka a me na hoaloha, he mea paakiki loa ka noonoo ana ma ia mea, no ka mea, aohe lele ana o ka oili no lakou, oiai aia no lakou i ka honua paa, a o kakou hoi, eia i ka lewa nei, uolaila, o kakou ke imi i kahi e lanakila ai, i loaa ai ia kakou ka hui hou ana aku me lakou. Eia no hoi, ina e loaa ana ia kakou ka pomaikai, a hiki ola aku kakou, aohe no he pilikia e ili iho ana maluna o oukou, e ku ana no oukou a hele aka me ka lanakila, a owau nei la, e komo ana au iloko o ka pilikia, no keia hewa nui a'u i hana iho nei, ma ka lawe malu ana mai nei i keia moku, me ka loa ole o kekahi kauoha pela mai kuu poe haku mai, no ka mea, ua kauoha mai lakou i na mea a pau, e hana wau e like me ko'u makemake, a o ka moku nei la, ua kauoha mai lakou e malama a e hoomaemae hou. A ina ua hoi nui mai la i kai, a ike iho la, aole ka moku a me a'u pu, alaila, ua holo aku la ka hoolaha ma na wahi a pau, e kauoha ana, ina e loaa ka moku a me a'u pu, alaila, e hopu koke ia a hoopaa. Pane koke mai kekahi, Pehea hoi auanei

e maopopo ai, o oe ia, a o ka inoku keia

au i aihue ai ? Pane mai la o Kale Yina, Liilii loa ia mea ia lakou, e hiki ia | lakou ke hai i na tona a me na ano a ! pau o ka moku : a eia hoi, mamua ae o j ko lakou pii ana, ua aua mua ia au, a ua j kilohiia na wahi a pau o kuukino, uolaila, hookahi wale no o'u pakele, he hiki mua no kakou mamua ae o ko lakou hiki ana mai, ke holo hikina nae kakou, a loaa ia kakou ka wakupono, alaila, huli ae i ke komohana, a pela kakou e hana ai, alaila, hiki. Ma keia mau olelo pahele a Kale Yina, ua ae koke mai la no kona poe hoa, me ka manao he oiaio keia mau olelo ; a ia hoohuli ana ae no i ka moku a holo ika hikina, aole i hala na hora eono, ua hala hope he mau haneri mile, aueane lakou e kaalo ma keia huli o ka Lae Hope, aka, no ko lakou hiki pono ana aku i kahi e kaawale ai ka Atelanika a me ka Iniana, nolaila, ua hulilua ka haki ana a ka ale, nolaila, ooloku ae la ka moana, a paialewaia ae la kahi moku o lakou nei i o a ianei, a pau ae la ka manaolana o kona poe hoa holo no ke ola, ao ka make wale no ka manao. Aka, uonoi aku Ia o Kale Vina ia lakou, e hoomanawanui, no ka mea, ua ike aku la oia, e kuakahi ana ka haki o ka ale, a o na mauu hoi, lele ae lakou me ka maikai, aole hoi me ke olepelepe ; a hala he maa hora, komo pono aku la lakou iloko o ka Moana Iniana, a ike aku la i na pae moku he lehulehu wale, a lelele ae la lakou me ka olioli, me ka manao paha, hookahi wale no ano o na mea a pau i hanaia e ke Akua, a no ke kanaka wale no aole no kekahi poe e ae i hana ia. Aka, ma ka mokupuni mua nae a lakou i hoolauua aku ai, he oneanea wale no, a he honu nui launa ole ke panee malie ana, a me he mea la oia paha ka makua o na honu a pau malaila, a i ole he Moi paha oia no ia inokupuni.

A no ka poeleele e ana, ua kanalua o Kale Yina, no kahoolauna hou ana aku i kahi mokupuni me ka manao e loaa na mea ai hou, nolaila, hookaawale aku la lakou a mamao mai ka aina aku, aka, j i ke aumoe, halawai lakou nei me keka- j hi moku manuwa Farani, a ninau mai la j i ko lakou nei makemaka, a hahai aku la o Kale Yina ina mea a pau. Aia wa koke no, ua hoopaaia lakou nei i ke kaula, a koloia aku la iloko o kekahi awa i hele a piha u i na inoku o kela a me keia ano, mai na wahi mai a pau o ka honua nei, no ka hoolako ana i mau mea ai hou, a no ka hoomaemae hou ana i na wahi hemahema, a me ke kali ana 0 ka pau ae o na malama iuo, alaila, holo aku kela a me keia moku ma kahi ana e makemake ai e holo. Eia hoi ka mea kupanaha ; ia lakou no e alakaiia ana e ka moku manuwa, ua lele e no ko Kale Yina hauli, me kona manao, he alakai ana ia i ka hoopaaia, aka, no kona ike ana no paha, ua hi ki ia makou ka imi ana aku i wahi kupono no makou e hookuu iho ai i ko makou helauma. I loa no a pau na hemahema o ka mo* ku i ka hooponoponoia, o ko Kale Yina palamimo iho la no ia, a holo aku la iuka. laia no a keehi na wawae ika uapo, o kona ike aku la no ia i kekahi olelo hoolaha e pili ana iaia a me ka moku a me kona mau hoa, no ka aihue ana 1 kekahi moku nona na tona he 100, a e ukuia ka mea nana e hopu i ka poe kolohe, a e hoopaa hoi i ka moku, i e umi tausani dala, a o ke paiia ana iho no ia i ke ahiahi, a o ka la no hoi ia o ka hiki ana mai, mai ke komohana mai. Ia Kale Yina no a ike i kela olelo hoolaha, o kona hele aina aku la no ia, a nalowale aku la. Aole hoi i hiki ae i ka hora 9 o ke kakahiaka, hiki aku la ka Ilamuku maluna o kahi moku o lakou nei, a ike iho la o ka moku ia nona ka hoolaha, a o ke kanaka nona na hoailona i hoolahaia, aole ia, a o kona poe hoa wale no ke noho hoonanea ana. (Aole i pau).