Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 1, 2 January 1875 — HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

Unuhiia no kt " Kuokoa " wa» ka Oielo Pakē aik* OUlo Hiiumm. HELU 2. "■« AIA iloko o ia manawa, i nioan aka ai ka Ilamuku, Aole anei he mea e ae i koe maluna o keia moku, a auhea oia? Pane mai la kekahi o ko Kale Yina mau hoa, O ke Kapena ko makou hnku, ua lele aka oei oia iuka, mahope iho o ko makou ku ana iho nei. Ninau hou aku ka Ilamuku, O ua Kapena haku la o oukou, o ka ona ponoi no anei ia nona keia moku? I mai la ka mea paoe, Ua lohe ponoi no makou mai a ia j mai, ua lawe ia mai oia ma ke ano kuke, a o ka poe nona keia moku, ua pau i ka pii i ka imi ma na mauoa a me na waoakua o ko ma.kou aupuni, (Aferita) a ua hoonohoia iho oia e inalama i ka moku, a launa nui aku la makou me ia, a lilo mai la oia i hoa aloha maikai no makou, a he like wale no ko makou manao ma na mea a pau. Aka, iloko o na la makani maikai, e holo mau ana makou i ka hookelekele, a hoi m»i j la me ka lanakila, a ua lilo ia i me&lealea loa no makou, nolaila, ua hoojjsili loa | makou iaia, a mo ia mau makou i na wa | a pau loa. Aka, iloko o kekahi la ma- j kanl maikai, ua lana iike aelakomukou manno no ioalea hookelekele, a holo aku la. No ko makou nanea i ka maikai o kapnakani a me o ka moku, ua haule loa makou ilalo, ma ka aoao komohana hema mai ka Lae Hope mai; a i ka hoohuli ana me ka ma- | nao e hoopii mai, a © hookele pololei | aku i ko makou home, aole nae he hiki, a ua hooikaika ua Kapena nei o makou elike me kona ike. iiolo nae he hiki, a nolaila, ua pau ae la ko makou manaolana no ke ola, a o ka make, e moe lakee ! ana ia iloko o ko makou mau poli, a o na lawelawe ana, ua hemo aku ia mai ko makou mau lima aku, a kolou aku a kulou mai o makou iho, e mihi ana, a 0 ka auwe make wale no ka mea i ko makou mau waha, aole nae me ka manao e hoahewa a hoino aku i ko makou | hoa aloha, oiaino makou like no ka maa iua no hoi he hanana no ka pilikia, e papau pu ana no makou i ka make. Aka, i ka hala aua o na la eha, | | a i ka elima o ka la, nonoi mai la oia ia i ka i ana mai, £ o'u mau hoa o | na la lealea, ke ike afy nei au ia oukou a pau, ua kaumaha oukou no ka make, ! a ua pau ko oukou manaoio ana mai no | ka'u mau oleio, nolaila, ke i aku nei au! ! ia oukoo, o kakou pa no ke loaa ana ia haawina, aka, ke nonoi aku nei au ia" 1 ookou, e hoopau i ko oakou manao ma- | kau, a e hoolohe mai me ka hoomana* ; wanai, no ka mea, iloko o na la i hala, u& hooikaik* j>tt no kakou e hookele i I moku ml' ke aianui a kakou i holo j mai ai, aola nae ke hiki, nolaila,'ua hoomaot>opo iho au, o kapae ae i ko kakou manao ana pela, a e holo aku kakocfi kahikina, a e ioaa ana ia kakou ka pomaikai me ka h>a% ana ia kakou «*na mea ai hou. Ua hai mai no hoi oia, e komo ana oia iloko o % (a pilikia no keia moka, a o makoa ka, aole o makou pilikia. A mamuli o ka&a olelo, ua ae kokeakqLjano piakoo, noka mea,oka |»ao 010 ka&» komakou makemake, ana ma kti moana, nolaila, akuJa mako§, i kana mau meai paia o olelo vm mai la ahikiiasei. 0 tonaolelo no ka pIKa§§ u&,aole i|ako(i| hoomapiiia,» k«i* kai» '...h*rP : .

aa hoolaha ia, alaila, aole kela e hoi hoa mai ana. A lohe ka Ilamnkn i na olelo a na hoa o Kale Yina, pane koksgaai la dra, Ua nui na olelo hoolaha i paiia a i hoolahaia ma na hnina alanui a me na wahi akea o ko makoa kalanakaohale nei, a ina he manao kona e pee koke iho me ka manao e nalo, aole no e nalo ana t no ka mea, na ike wale ia no e a'n na wahi a pau o keia kulanakauhaie, a ina paha uapuka aku oia mawaho o na palena o keia kulanakanhale, alaila, pakeie oia, no ka mea, aohe kanawai no na mea a pau ma ia wahi. Aka, ke miuamina | nei nae au nona, ina he oiaio ka oukou mea e olelo mai nei, alaila, aole i pili keia hana ana a oukou i ka aihue, aka, eia wale no, oko oukoa malama ole i ka maluhia o ka moku, a ua hoolilo ia e oukou i mea lealea, aka, aole nae he ka- | nawai o ia ano maanei, oiai he mea liilii wale no na mea a pau o ia ano, a he elua wale no mau kanawai nui maanei, ja o ka mea naoa e kue i kekahi o keia I mau kanawai, he make no ka hoopai. "Heaha la na mau kanawai la ?" wahi a ka mea ninau. I mai ka Ilamuku, oka | pepehi kanaka ame ka wehe ana i ka uhi maka o ka wahine, no ka mea, o na I wahine a pan o uka e Boho mai nei, ua hoopaa wale ia no me na mea uhi maka, mai ka wahine a ka Moi a hiki i ka ! mea haahaa loa, mai ke kamaama a i ka malihini, aole oe e ikfe aku ana f aole i uhiia hookahi wahine. Ai ko oukou lele ana iuka, a noho ma na hale kamaaina, a hele paha ma na alanui, mai ho* ao kekahi o oukou e lalau aku a wehe ae i ka uhi maka o kekahi wahine, me ka manao e ike i kona mau hiohiona, o hookoia auanei ke kanawal o ka make maluna ona. A no na mea i koe a me ka mana nui | i hooiliia mai ia'u, ke hilioai nei au ma I ka oiaio o ka oukou mau olelo, a ke hoo- | kuu nei au ia oukou me ka lanakila, a o ka moku, e hoopaa no āu ma ka poho o kuu lima a hiki i ka wa e kauokaia mai ai, alaila, e hookuu aku no au. Ma keia wahi, e waiho kakoa i ke kamailio ana no keia poe, e hele ae kakpu e huli ia Kale Yina, oiai mai kona lele ana & hiki wale i ka hookouia ana o kona mau hoa, aole oia i hoi hou mai i ka moku, aole no hoi kekahi mea i hoikeia mai nona. Aka, ma ka liula o ke ahiahi, hele holoholo ae la oia, aka, he mea nluhua loa nae i feona manao, ka ike man ana aku i na wahine me na nhi maka wale no, a no kona makemake e ike i ke ano o ko laila wahine, a na hai aku oia i keia manao i kona hoa hele, aua ao ia mai oia aole e hana pela, i ka i ana mai, Mai hoao oe e hana pela, no ka mea, he kanawai ikaika loa ia maanei, a jLpa oe e manao ana e hoao, he oiaio, e make koke ana oe me ka hookolokolo ole ia. Ina he makemake kou e ike i ke ano o koonei wahine, e alakai no au ia oe iloko oka hale hoikeike ona mea hnna, a malaila oe e wae ai a lawa kou imakemake, aka, o ko i ae, mawaho nei oe e hoao ai e ike, e hooko koke ia ana no ke kanawai o ka make maluoa oa. Heaha la ia man olelo i ko ianei manao, 1 aka, kakali no oia "a hoea hou mai ana kekali mau wahine, o ko ia nei hookokoke aku la no ia, a lalan akn la mo ka ikaika i ka o kekahi wahine, a hemo ae la. Ala naa iloko oia wa, e | hon&a koke ae ana na tlrahine nuei, a he manawa ole, hoea aha ka mnu* hi ae la i kaoa pahikaa, a hahau aka la maluna o Kale Yina, aia hoi, e alo ae ana o Kale Yina. Ano ka loa o ia hahau ana, komo pu iho la ka hapa> kia oka pahi oka lepo. Aia nae ik>ko o ka manawa i hala ai o ka hauna pahi a ka makai, e waiho koke aku ana o Kale Vina i kana pnapn» Pelekane, ku no maka hoapo o uamakai nei, hnli ana ko ai iiana, a kolili aka la ka laa oka wairae. Nai loa ae ia ke pioloko, me ka hoio o hopa ike ia ianei, aka, oa palemoik* 1* ao kek; ano ko ianai aa hiki aka & btawapo, * jMe aka W&kao m '

ke kai; ano ka poeleele ame ka piha loa o ke awa i na moku, ua ike ole ia ka ianei wahi e au ana. Ma ka mokp mua nae a ianei i pii ae al, aohe nae he k/naka olona, aia nae ho kukoi no ke a ana ilalo mahope, a i kona hele ana e ike maka, aia nae o ka malamamoka wale no ; a o ua malamamoku la, he kamaaiua no oia no ua aina la, a o ka olelo wale no o kona aina ka mea i loaa iaia, a pela no hoi au, nolaila uaiohe 010 au i kana mea e kamailio |aai ana, a pela hoi oia i ka'u, a ua hoaa like ia maoa. ' Eia nae ka mea kupanaha, o\ona haawi ana mai ia'u i na dala, a ua haohao loa au ia mea, po ka mea, aoho maopopo iaia ke-kumu o ko ia la haawi ana qōai i keia mau dala, nolaila, na haalele iku la oia, aka, onou hou mai la no kela, me ka hoolilo pu mai ia ianei i wahine ; knpapaia iho la keia, aka, hooikaika no nae oia i ke pale ana aku, a hemo mai la mai ko ia la mau lima hilahila ole mai, a holo aku la iluna o ka oneki, me ka manao e lele hou iloko o ke kai, aka, ua Biki koke mai la nae kela me kekahi pauku laau noi, a hoomoe iho la maluna o ia nei, me ka manao, he hal? no ka pakele, a ina e pa pono iho, make loa. Oiai no hoi keia e ku ana ma ka palekai, a e paa ana na lima i na kaula likini, ike no nae keia fka malu ana iho o u* v pauku laau nei, a heaha la ia alu ana iho jfc ianei, p| iho la ua laau nei i ka palekai, Auoko ia la manao paha ua make loa keia, aole oia i hele mai e ike maka. _ * „ Olai hoi keia e noTi(T oni ole aila, ike' ae la oia i kekahi wahi iaau e ku ana, ua hoopiliia ae ina kaula likini; ai ko ianei halalo pono ana ae, ike ae la oia he a-u koi-lipi; manao iho la nae oia, ina me ke koi pu, alaila, e lanakila ana oia, a e make ana ka malamamoku, nolaila, lalau malie ae la oia, a loaa ua koi nei, lawe malie mai la oia me ka palanehe ole, a hoomaopopo iho la oia i ka paa ana, a heaha la ia owaia kua aop ae, me ole e pa aku ana kela, aka, lohe aku la nae keia i ka leo auwe, a pahu aku la ilalo, me kahoho pu mai, manao no oia e make ana, nolaila, lele aku la oia iloko o ke kai, a au aku la. Eia hoi ko ianei wahi laki ioa, iaia no a haule iloko oke kai, pili mai la ka waapa huli ia ianei ma kekahi aoao o ka moku, a pii mai la iluna. Ua kuemi hope ka Ilamukn a me ka poe i pii pu mai me ia, no ka ike ana aku, e au mai ana ke koko iluna oka oneki; ai ka huliia ana mai o ka mea nona ke koko, aia ka o ka malamamokn, he kanaka kupa no ia aina, a o ka mea nae nana i pepebi, ua huliia na wahi a pau oluna o ka moku, aole nae he loaa. Ua hai hou ia aku la keia mea i na poo anpnni, a i ke ao ana ae, na laha koke ae la ma ka pepa puka la o ia kakahiaka, e makana ana i umi tauaani dala na ka mea nana e hopp a hoike msj i ka mea nana i wehe i ka uhi maka wahine ; a e hooukuia no hoi ke Kapena o kekahi mo ku, i umi tausani dala, ke huna oia maluna o kooa moko, mahope iho o ka hala ana o na hora eloa o kona ike ana i ka olelo hoolaha, aole no hoi e haawiia iaia kekahi palapala ae holo no kona moku mai keia awa aku ; a pela no hoi ka makana ame ka hoopai oo kalfeea nana e hoike mai a huna paha i ka mea nana i pepehi mainoino i ka malama» moko a he kupa kamaaina hoi no keia anpani. Oiai no hoi keia e au ana, aole na#l mamao loa mai ka moku mai, oiai ua hit* iho la keia a kaumaha i ko ianei I mau kapa, aia noi holo pololei mai la ka waapa o ka Ilamuku, me na ipukokui e hoomalamalama ana, ma kahi a ianei e aa ana. Aia nae ike kokoke loa ana mai—a no ka,holioiio paha oko lakoa maa maka ike kukui, ua īke ole iho la lakou iaianei, ala %o la keia a haia hopeaku la. £|plo nolakoala mamaa, a pii aku la iluna o kekahi moku, au ak« ia no hoi apii iiuna, o kekahi mokueai, akahai aki iaikana mau »

mea a pau i hana'i imua oka malamamokn, me ke noi pu aku e hnna iaia. Ua mahalo ka malamamoku no ka make ana o ka haole, a na Eoahewa hoi oia no ka wehe ana ika nbi maka o ka wahine, no ka mea, he kanawai paa ia no keia aina, a he kanalua no hoi an i ka lawe ana mai a huna iho ia oe, e nalo ana paha oe ia'u no na la elaa a ekoln—mai pono paha, ina he moku ko'n e holo nna i kakahiaka, ina la ua huoaia oe e a ! u. 4 (Aole ipou).