Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 4, 23 January 1875 — Na kookoo, ke ano, ka paa, ke kulanalana, ka uhaiia, ka hoomalooia. [ARTICLE]

Na kookoo, ke ano, ka paa, ke kulanalana, ka uhaiia, ka hoomalooia.

U» afcak» ke aoo o lee kookoo ro»olf, 6e Imq koko» i* i ka n««e »o* o k» poe p*}apala f o*in!iir«!i ( a* eiema*aie, aa l»w*bioe f di kolopupo. He oei īa e pem «i lakou, • blat ole ke panaou» «ko. He a»e« hoi i* e h»Dob»ao »i ka hele »d» o o» teooiaiaoi. Ma k« hoopili «o». He m»o kokua n« kookoo oo o» aupooi ela», ke aopuoi oke ao nei, »me ke aupaai oke Akua Ao!e oae he pooo ke kohii», elo» aopaoi oko». Hookahi oo mapoai, kook»hl oo aiii nui, oi» hoi ke Aku» maoa oao» i haoa oa mea a p»u loa ma ka laai, am« ka hoooa oei Elaa o»e m»hele, no ke ao aei kek&hi mahele, » uo ka laoi kekahi. £ oaoa mo» i ke aopaoi o keia ao o Uke me ke aopoai o Haw&ii uei. He aopuoi hou keia, «ole kahiko loa. I ke ao ia K»mehameba I ka heehoi ana o oa oookopuui, on% aioa, a na aopuoi ii>* lii o Hawaii oei, a iilo i aopooi okoa hookahi, a kapaia, ke aopuoi o Hawaii nei. K« mehameh» I ke aiii, ka Moi mua, Lihoiiho I, ka Moi elu». Kauikeaooli ka Moi ekolo. Liholiho 11. Oia boi Alekanedaro, ka Moi eba. Lot« Karoebameba ka Moi elima. Lunalilo ka Moi eono, a Davida Kalakaom ka Moi ehiku. £ hoomanao kakon, o kahiku, he helu aoo nui ia. Ota ka we)au f ka piko o ka hemoleie. Oia kr\ helu pihao ka maikai, • me ke ino. Eniku au Alii Hawaii. Ehiko kookoo alii oui me oa keokoo aiii uuku iho. Eoao kookoo nui i uhana, a hooiualooi» me oua inao kookoo uuku iho, oia hoi na luoa aupuoi. Hookahi au alii, hookahi kookoo nni i koe me oua muu kookoo malulo iho, na kuhina, na lunakanawai kiekie, oa kiiaioa, ua luQakau»wai apaoa, na ilainuku, na makai nui, ua m;ikai maUlo iho. £ pouo paha ke huiia na kahukula roe ua kumukula. Akaka oa kookoo o ke aupuui o keia ao. Akaka keu mau kookoo, e Hawaii o Kea\ve. Na mea keia, n« pou, na pouhana, na kia, na k»o, na ksol«, e paa ai 00.

1 hiki nae ke paa a kopaa oe, heaha ke aoo pooo ke kapili aku i kou mau kuukoo? Hoolohe, a e hat aku au.

1 E hoomanao, e hoopaa naau loa, ke Akua ka mea nui, ka mea raana t ke Poo o na mea a p»u ; ia ia ka maaa e paa ai, ia ia k» mana e hiolo ai ua aupuoi o keia ao. E wakau ka Moi, na 'iii oa luna a puu ia ia. Mai hilahila ika hoopuka aua i kooa inoa, i ke ooi ana ia ia, i ka hoomaikai aoa, i ka inalama ana i kona maa kauawai, me

ka paipai ana i na kauaka. ina kamalii, e makau i ke Akua, e maUma i kana mau kauoha. £ haalele i oa mea kuo i ka niukemake o ke Akaa. K hana i na mea kupono i kona makemake. £ hoouiana ia lebova me ka oiaio; mai hoomana i na akua e. N«i bana keia a na'lii, a na iuna i paa ai na aupuni babiko f a i keia wa hoi. Na hana kue i keia, na mea i hiolo ai na aopuni kahiko. A e hiolo auanei hoi na aupuni o keia wa, ke bana ole na kookoo, na lii, oa luoa, e iike me na kuhikahi nialuna.

2 E koooaauao u« kookoo, na alii, na luoa, ia lakou iho no ka lakou mau oihana. Mai komo wale iloko o na oihana oui pohihihi me ka naaopo, a me ka makaukan ole Mai hoakamai, a kaena, a kuhi, oa makaukau, ua pau ka hemahema. Pehea na kapena moku, kahu moku, Failata moku, ke hawawa, a ike oie i ka oihana piii i ka hookele pololei i ka moku ? Aole anei lakou e hoohelo, a hooika akn i na moku ma na po haku, a iII a nahaha iiilii na moku ? E huli i oa buke kuhikuhī oihaaa, e aoonoo, o ninao, e kuka me ka poe »ke. E noi aku i ke Akua, e like me Solomona, e haawi mai t ka naauao, i ke akamai no ka hoopouopono ana i na oihana aupnni. Mai huokaawale i ka poe haipule, i na kanaka o ie Akua, i na kaha ekaleaia, i oa kahuoapuie. He poe naaaao iakoo, he poe liuna me ke Akua, he poe piha i ka Uhane Hemolele, he poe aloh i i keanpuni, a hiki ke kakoa mi ke kahikahi aoa i ka aoao poao. Hoio pono aa haoa a oa alu ludaio i ka wa i kaka pa ai na alii me oa kaola, me na kahaua pooo. A i ka wa i haalele ai oa aUi i oa kaola, apeU'ka laaakiia oa enemi, poho ke aopuni. E naaa pooo na kookoo noi i ko lakoa koho aoa i na kookoo malalo iho £ huli, e oinau, e koho i ka poe kupooo. mai oaoa i na makamaka, a hooponaheie ia lakoo, a haawi i oa oihana ia likou no ko lakou hoopili ana mai, a kokua mai paha i aa wa pilikia; oia», aole i loaa ia lakoo ka makaakaa no na oihaoa, aoie hoi e fnahaloia aoa e hai ke loaa na oihana. Nooooo poao, mai koho i na kookoo paa ole, popopo, kulaealaoa, kaokele haolalao. loa mahope o ke koho aaa, oa ikeia, he maa kookoo paa ole, popopo, kapooo ole, hawawa, e hooi-ka akn ana i ke aopooi aiafnoa o na pohako, e aka ai ia mao kookoo, e hoolei aka t e hoopao i ke ahi. a • paoi i na hakahaka ste nakookoo paaa o»aikal 3 £ hooenaoao. Eloa oo «ahele o oa kookoo: oa kookoo 6 ke aupaal o keia ao, na alii, na Inaa anponi, a oa kookoo o ko MpHal o ka iani, oia hoi na kahaaapiale, oa laaa ekal«iwa, na *kataMft» aa Sabaci, na kola Sal»atl, ka Baibala. mako e hookaawale loa ia keia

a*a p*p* kookoo eiua. £ like me o« p». I p» kao»irai elo», pili kek»bi ik« Akaa, • ! pili ktla» ib» k»Q«k»« Hooktb> nae huio» k»naw*i. loa i h«ibiiia kekahi, o» p*a | lo» i kt baib»ii*.* Ke bilto»i oei ke<» m»o p»p» kookoo , el»» kek»hi oi«!va» o kok»hi t a koko» • | koko» «n»i. K» pooo oai no i». N» o» eookoo, o» ilii, o» iuna »opuoi, € Koko» m» k» hoomalo »o» i o» k»ow» a ke Ako» iue k» !»koo bmo oihto». Aoto m»ke e keikat 9 • ko»hiolo ik» t»kou m»o h»o» pooo ( m» ko k»ooh» «n», p»p» *o», h»o» •o» i m £ bilia»i uoi inkoo m« ko Ukoa imo pulo oo«» kohikohi »o» i k» pono, »k» ote% e pooo »i k» »opooi. Ke Aku» o»e, mo kaoa oielo, k» B»ib»l», ot i kookoo p«» lo» e hilio»i «»o »i. N» kcn>koo k»o»k», »ole p»», e hia» »q», e hoomaiooi» »0». Ke Aka» o»e me k»a» olelo e o»u lo» »0» no l»ut. Hawaii. | Ok» oui oo» ko» e uku io»o>» c«?i o Atoerik» Hoipui», u* hiki »ku koo» helao» ; ik»i» 30 o luoe, 1873. ik» 235,411. M»i | i» «» m»i » hiki i iuoe So t 1874, be 10, ' 41X> mau īoo» boo i hookoaioi» m»i, »he ! 13,&& i h»ule ako tn»i k» pap» iuo» »ku maoiuli o0» kuoiu he m»ke ame kekahi

(Dau me* e le, Ok» heluo* ob» »no« o ka poe uku mau i ka la 30 o lune i hala, he 236,241 ; ft o ka helona dj)> oui«ukuia •i, he $i2()/254,071 ika m«k»hiki i h»U. Mailoko m»t o keia heluna ino*, be 102,457 muu koa oaw*liwa!i, he 107,510 mau wahiue a na koa m&ke a tuo na makamaka ku« puoo e ukuia oei ; 1,551 nuu koa enoku ; kaua, a be I,TBo mau wiliioo a na koa tuo* kukauaame oa pilikaoa. Mawaho ae o keia poe, eia ke ola nei, be 17.620 poe koa 0 ke kaua o ka 1812, a me 5,312 luau wthiue a na koa o ia «a, e uku hoomauia nei. Ma ka hoomoakaka pokole aoa no oa lilo 1 ke>a poe uku mau ia, peuei uo ka mahelu aoa : ! I na koa aina he §10,853.000 I oa wahine Kanemake a oa koa aiaa 16,994,000 I oa koa moaoa . 174,200 I 1 aa wahine Kanemake I • na koa 367,500 I na koa e ol« uei o ke K»oa o 1812 1559,000 I ua wahino K»neuiuke a oa koa o ISI2 616,000. I ka pau aua o ka makahiKi aupuui i lune 30, 1874, he 410 mau wahine aoa koa e koi mai ana i uku no lakou. Ke makenia* ke nei ke kuhina kaoa ehookawale i $;]0.500 000 no ka makahiki e pau ana i lune 1876. Ao!e paha be aupuni malalo o ka la i oi ka manawalea ana i ko lakou poe koa oawaliwali, elemakule ame na piiikana o ua koa i laweia o ka make e like me Amenka Huipuia.