Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 4, 23 January 1875 — Ke Alii Ka Moi Kalakaua! MA AMERIKA HUIPUIA! Ka Moolelo o ka Huakai Alii! [ARTICLE]

Ke Alii Ka Moi Kalakaua! MA AMERIKA HUIPUIA!

Ka Moolelo o ka Huakai Alii!

Pabp&)a mai ka Lutauela Wb;tin£ mai. Jlrlingtcn Hale, B Dt: 5, IST4. E KifU Likelike Aloha : Uh hwnlele nku uiakou KapaUkiko ma ke kakahinka poniponi o ka U5 o Dokem«ba, m»lalo o ka noho alukai ana o Thoa>as H OiHHiumn, ka Agena raalamii ohuii o ke alanni kaa ahi o ka Paki* pika. Elu.i o makou kaa ahi, o ka mua oia ke kaa o ke Alakai, ke kaa ia o roakon e ai ai, a o ka lna, oia ke kaa maoli 0 ke alanui kaa ahi, ua hoohiwahiwaia a nani, no ko ka Moi hauohano a uie ke Kiaaina I)omini&« Aia maluuaokeia, kaa, he elua mnu keena akea, me na j nioe elua, ua hanaia a nunui, ke poholo i ])u la ka mea hookahi ke moe iho, O ko j makou kaa. aia no ia mahope o ke k&a: ahi holoholo ai.iu, a o ko ea ia wa, ua j mehana a oluolu ; ua noho iho makou ] ma kalii kiekie e uana ma o a maanei o | ka aiua. Ma kahi o ke kaa e teu ai, he walii aohe i mamao loa aku mai ke ku-1 ianakauhale, ua halawai mai ia makou j me na hauinana o ke ivula Kaikamahi-1 ne a Mrs. Mil!s, a mawaena o lakou, o I Miss Kitty Speticer kekahi. Ua haawi j makana mai lakou i ka Moi me ka boke | (boqnet) pua nui, a i na ukali pakahi oj ka Moi, me na boke pua kau kuka. | 0 ka nuio ka huakai.oia o ke Alii ka Moi, na Kiaaina Dominis a me Kapena, Mr. Peirce Col. W. H Wherry US A. ho ahai olelo no ka Moi, Lutanela Nui W U Whitiug U S X. he ukaii ku i kn wa no ka Moi, Lutanela CoI. Vnnßyke Hubbard o ko ke Kiaaiua Booth mau Ukali. Mr. T. 11. Goodman, ka Luna Nui inaiama ohua o ke aianui kaa ahi, a ka tnea hoi nana e nana pono i ko makou laweia ana i ka Hikina a me Mr. Irwiiijr, ka mea kakau nupupa o ka ,4 Alta ? Kaiiponia. Ma na wahi a pau a ke kaa ahi e ku iho ai, ua piha e nae wale no i na kanaka e ake ana e ike maka mai i ka Moi, oiai akahi wale no a ikeia ia mea maikai malaila ; a e like me ka mea mau, o ka Moi meomeo o ka hoikeike aku laia iho ma kahi kiekie e ike ia mai ai, pela no ia i hana aku ai ma kahi kiekie inahope i ka wa o ke kaa ahi e haaiele iho ana, oiai hoi na makaainana e huro ina* kahehi mai ana nona. Hiki aku la makou i ke oioiua, mahope iho o ka wa moe. 1 Mamua o ko T u hoopaa ana i ka wepa I o keia leta, e ae mai oe ia'u e hoike aku i ka paina nani ana a makou maluua o ke kaa ahi—o ka hoomoaia ana keia a me ka iawelaweia aua mai, ua nani launa oiemai, a ka maka e hoohalahala oie aku ai. 0 na mea keia a pau a makou e makemake ai, ua nlua nae wale ia inai no a p«iu pono iloko o ko makou kaa iho, nolaila, aohe a makou mea e holo aku ai iwaho. O kahi uiea malihini wale no a'u e hoike aku ai ia oe ma ke ia huakai holo kaa ahi, oia no ke omaimaiana maio naai-puupuu Robert, Moses Kipi a me Liki, a po ka ia mamuli 0 kahi ku-kn o ke k«a. Ua hoolakoia e 1 ka Ahahui Alanui Kaa Ahi na mea ai a j me na mea inu a nai wale. 0 Wherry a me Hubb.«rd, he mau Keonimana ma- ; oii iaua, no iaua na noonoo maikai i oi I ae i ko ko makou, ma ka hookuku ana iho. O llubbard, ua makaikai mua no ia i na Pae Aina Hawaii, he makahiki i hala iloko o Mei ako nei. E ukali wale mai aua no ia i ka huakai a hiki ma o<%en. Dec 6—Ua kn kaa ahi ma Winnemueea, i hiki ai i na ohua ke paina kakakahiaka. Ku ae la ka Moi a puka e aku la iwaho, huli ae !a oana i kahi kiekie o kahi hookio o ke alanoi no na mioote pokole, no ka mea, ke kokolo mai nei ke ann e maeele i ke kino, a o ka mea anu keia, ke hoike mai U, he 24 degere. Me he mea la he makemake ka Moi i ka paani noe a me ka hao. Ia makoa i oioina ai ma Mauna Kaoa (Batt!e Mountain), puka e aku la no ka Moi, a naoa iho U me ka hoihoi noi i ka hoo> kuikuiia aoa o kekahi mea haoa iima ; a ua nani maoli no na mea i ohiia. O ke anaina kanaka keia i akoakoa mai, no lakou na helehelenaano hihiu, aa hoike mai la oa hiohion* o ia wa, he noho ma* i lie. Ma Eleho, kahi o na ohaa i hookua ai ka nae no ke paina ahiahi, aa haia* ma mai la he anaina nai o oa kanaka, a mahnpe iho o ka poeleele, ikeia iho !a heknpono ole ika Moi ke hoikeike aku 1 kona nanaina ma kahi kiekie. Aole i hooleia aka ka apawia, aka, i na eaanawa a paa, e hemo pīoepine mai ana ka paka o ka kaa ahi» a no ka hele alula

j !<ni nru o koi?% liana. rae »k«» e | keke nini e iko, un.-iua ia k» Mut,e nono i maiie no oin ma ke keeim nui htx>kipa | a luki i kn wa o kē kaa ahi e hanlelo u ■ i i luilii, Uti paiiikali !<>• mnkoa i kn K>- | he i keii\ ranu leo, u Aia 1a! j * *' fj*we:* ! m \i iwnho'nei!" w Pehea »e o ka M«n i I>iviil t! ,r ii peU akn, * peU «ko. 1 ka . wa a ke kaa e ku ui ilie «na, • hohkuka? inHi 1a ke nuaiim, a ike lihi ae la p«h \ ; i« i)otni»tsn me Knpenn, tnan«o iho la ; ik) o k* Moi ia t alaila, hoomaka mai ! \ ; ka hooho »na f e owa mai ai» *Pehea ; ia!!" E nane ao no\>nkon © kamalii. e-i * ; ka ho kanaka ni maoli no." "B bwn> ! nni, i ekolu huro aoal!" a pela aku. a j pela aku. | I keia la, na maalo ae nei makou tn i ke kula o Alkali, a ua uhi uiai a pnhi I hkh ka lepo mahma o makou. I ka ike ! nku, ua lealea loa ia ka Moi ma k«>i v j a hiki tuai i keia wa f he o)a au i L maikai kona ; a i ko'u mauno, ua oi io kona ola kino i keia w«, inamua o k* manawa i haalele ftku ai ia Ilonolulu. Dec 7—l koia lamakou i hiki iho nei i Odgen t a ua kuke-pni m<ii la o Uuh bard ia makoo. a e pelu hon una on i hope. Ua pan loa makou a p»u ī ka pt pili iaia, no kona ano Keomman*, a no na luakaha hoi kekabi a uiakou i lu.in& hele mai ai, a ke mukemake uei mukon, ina e hele lou ana ui&kou a hiki i ka hikina me ia. Maanei makou i halawai lUHi nei me Mr. J. II U Clark f ka Lnna Nui, a mo Mr. Kimhall o me Mr. Ejtcd 0 ke alanui kaa aln, ka poei hoouim e ia mai noi mai Oiuaha» e halnwai me m*kou mannei. a na lnkou e malama aku m makou ma ia hapao ke aUuui. 0 keia mau lona kaaahi,oaoi ae kolakou mmkai mamua o k»olooiu,o kaoiloa'kn no uae o Mr. Goodm«n, a «ohe * Ukoa moa 1 hunauku eoliiolil ole ai kamakou huakai, ua pau wule no i ka paUeeia mai imua o ko makou man alo. Oa hoomalia aku nei makou ma Kvan--Bton f i ka ainaawakea, kahi a makou i hui aku ai meke anaioanui walawalaau. Aolo no hoi i hoikeaku ka Moi iaia iwaho a hiki i ka wa a ke kaa ahi i haalelo i iho ai, akuhi no ia a pii ae e hoike aku i iuia ma kahi kiekie o ke kaa ahi. A m j wa i loheia aku ai ka leo kahea a keka | hi inau kaikamahiue ui, e hooho tnai ; aoa, u Auhea ka Moi ? Ke-ninauaku nei makou, O oe anei ka Moi V A ia wa, i laiau ae ai ka Moi i kona papale a « i<he ae la, me ke kunon pu aku j a ia wa. i haawi mai ai ka lehulehu i na hum ekoln, a o na wahine kei», ke kiani in ii U i na hainaka e owiliwili ai, aolo hoi i emo, nalo aku la makou mai ka wao kanaka mai. I kela U, i ae ako »i ka Moi • ikei« m«i oi» Kev. Dr. PUtt » me han% kaikamahine, Mr. McC.*oy • me Mr St Mrs. C*oo»lman, he mau ohua pu tbe makou o ke k»\t «o« tn«r Ia makou e p»in» awakea ao», u» ku iho ke kaa aht m» kahi ho«»kio uoku, a o ko mea haohao loa » na me» a pio, o pehi aoa mai o kek*hi p*>e puhi ohe. Ku ae U makou a pau iluna, ha«lele iuo iho 1« i ka papakaakaa. a holokikl »kn 1« e ike. aie he poe kamalii loa U ; eia ka au»tic>t o ka poe pnhi ohe o ka poe koa bcte w«- | w«e Helo 4, o □» ko® Amerik», i hele w». ; wae oui waleia mai no tnai F<>rt I>ru!<«* a ! luaa makou, t mea o hoohonehono m»i *t \ I ka wa e luana iho ai no ka tn«luhilahi. He 1 lu» ta hcrte aoa mai l», aka, aohe naa he i ae be loa i ke ake e ikt m»ka Alm m»oli maUil». Ua p>» po m%» n Oen. FWnt, ke Kanela o oa Papa Koa Helu Kh« oai, a me ka Akokanela ; o* hoiaeike koke ta m«i keta rnao Aiuko«. a oa oluaia ka Moi e huihoi ako i na hoomaikai me ka lawena oluolu. Kanob» »c U ka Moi, e hoo koke ia iloko o kek«hi pahu, ooa tn»o ohia Kal«- ! pooi, bea a boa waiaa, a hooaoa »ka na k« : kaikamihiae mai a Ueo. Fhot, ka moa i [ hoouoeloia e ka ra»i iloko o keia «iaa aau a i oelo i oa o»ea ai b<joloo!o ea« e U»a I ana malaila. Iloko o umi nnnote, kaalelo ibo )a makoo ia w»bi, a kaahele aku la ou k» alanoi. I keia la, ea loohia ka Moi i ke ano, a me be U 00, e kokoke an» eaakoo a pao i ka loaa. I keia U no hoi, i loaa m«i ai helono 1 w»ei i ka Moi, aai ka Meu f Moyor) ron o ; Omaha, e noi m«i ana, e ae ako k» Mui | i»i», e ike mai m» ke ano Looa Aopuoi i | ka Mol i ka wa e biki aka ar i Omah». Nu ! keia t ea koaoia mai k» Moi e hoole, oi»i ke hulo poMei ne«oia i W»®toetoea, a »<> i U be pooo i»ia ke ike ako i o» mea e ae, a ; ike raoa ako oia i ka Pereatdeoa. Ua ha»- ; wi pu mai U oo hoi ka Mei» i ke kaa <io i ( ka Moi, ī Mea holoholo iho m* ke kolaoa- i kaohale, i ka wa a nakou e kali ai no | ka holo hou tku, no ka mea, e kala ana paha he hipalaa bora e kah ai. No keia, oa ae »ka ka MoL Ua pofaa aku nei ao I ka hai e ako lt oe mamaa »e, ea boeb»loht!oia ke kaa ah> me oa Hae Hawaii a me ka Amenka a me oa Uo >*ana ako, oaai msoli. Oee B—l keia kakahiak» ooi, hiki akQ [ (a mak&u i a loaa ibo ta ia mako« II be ae«iaa oo» o aa kaoaka, e kakali aoa o 1 1 ; ko makoe hikl ako ; a mawaeoa o Ukoa, 1

o G*oer*la P«lmer (Patna) ame kekahi poe aliiko* nai ko lakoo ponaoa mti i boooohoia ai, oia hoi mawaho ako o ke kulaoaktoh«le. Iko «*kou holo %na ae ma ke kula «ke», oa oloolu a «aikai maoli do hoi na aliikoa ooa koa nt ka hele aoa mai e ikt i kt Moi •me oa oktli, me be mea la i ka ike iho ika w* i ike aka ai a i ike mai, oa like loa roe ka h«law«i ana o oa 1 aikane paoa ake ooaooa. Malaila i loa» »i i« makou kekahi mao kope o ki oopepa i Kuokoa o L«ramie, • o ko makoo mea h»o- --• hao i ka halo aoa iho e oana, o k» pia po- ; no me ki poiolei o ka moolelo e pili »ot i ka Moi » me na poomanao e piii ana i oa Pae Aina o Hawai», o lakoo a pao, he oa- ! ku kahi me» hooponopouo aku, aole hoi e I Hke roe ka noi o oa napepa ka hoolaha ' lao wale no. 1 Maanei i hoi mai ai ke Kiaaioa Campbcll o \Vyoming, (Waiomioi) * me Col. ?tanton, ka Pnuka ona koa, a holo po ' mai nei makou a hiki i Ch«yenoe, (Keine.) j Me he mea la ika nana ako ike Kiaai- | oa, oia kekahi kanaka o na moknaaina koI mohaaa e pii mai nei, o kona ike a roe ka naauao, oa houluuloia • pau imua o kona 1 alo. He wahi kanaka pokole wale no ia, i aka, he oo nae ka panio, ame he mea la he welo Sekot»a ia. Iko makoa hiki «na mai i Cheyenoe, ' (Keioe.) haalele ibo la ka Moi i ke kaa ahi I pii aku la ilona o ke Keena hookipa nai o : ka Holele, i okaliia e ke Kiaaina Campbell 1 kahi hoi • na lcde he lehulehu wale i akoa* 1 koa ae ai e ike roai ika Moi. Oka hapa i nui o lakoo, oia no na wahioe a me na kaikamahino ana aliikoa i hoonohoia e ke aupuni. e kiai ia wahi o ko lakoo aiaa nui. ; Ua ae iho la ka Moi e ike ia ro«i e na alii- ; koa, a hoikeike pakahiia mai la na lede nie ke kahea ana i na inoa; a mahope olaila, oa ae ia aku ka leholehu e komo mai a e lulu lima po me ka Moi. Ua kilakila ka Moi ia wa, a oa lulu lima aku Oia me ka maloeloe ole. Hulkau ako no hoi Oia iloko ona makaaioana. Mahope oka pau ana o ka ike aiii, a aohe a'u wahi leo ino i lohe aku ua puk« ae mai ka waha mai o ia anaioa lehulehu, me he mea la ua aihueia mai la no ko ka lehulehu naau e kona huikau like ana aku. llookahi a'u wahi olelo i lohe ako e pane ae ana kekahi kaikamahioe ui, " Ka, aohe no i like loa me ke alii—o ka'u mea e haohao nei o kona komo ole i kekahi mau mea hanohano, a aohe mea maluna ona I e ano eae ai mai kekahi poe e aku. Ua I like no ia mo Generala Kalani, ka moala- ' ala loa o kahi lole komo." | Ma Sklney kahi a makoa i hikiaku ai i j ka polehulehu ana f oa halawai mai makou I me Lutam;la Morton ame kana wahine, ( he wahi wahine oluolu a heahea maoli no oia.) ame na aliikoa he lehulehu o ka Puali Kaua Lio llelu 3. Ia makou e holo aua i ke ahiahi, ua pili loko loa makon i ko kula ohi e a ana, a oi•i ua po 1», b# po pouli aaki, ua maik«i ! 10% na nanaina i ka ike aku. O ke anu keia o ka Moi i loaa ai inehinei, ua maha loa ae nei i keia la, • ina aole oia e hoikeike pinopine ana laia iho i waho o ke kaa, e pau I wale no ia i ka la hookahi a elua paha.

Dekemaba 9—l ka hora 7 paha kei» kakahiaka, hiki niai uei makou i Grand Ailana, a i ka ike ana o makon hc anaina nui ke poai ana ma ka Hale Euegini» hele aku la au mamaa e iko heaha lu ke kumo o ia moa, eia ka auanei ua hoohiwahiwaia a uani loa ko makou Hale Encgini me na Hae Ilawaii amo Amen'ka; o kahi keia e pia iho ai na Uma ma ka hao kalele muko 0 ka palekai, ua wiliia me na kahakahana lole ulaula, keokeo, a roe ka uliuli. O kela a n)0 keia mea keleawe keia i hoopaaia ina ko kaa, oa aoaiia a noho ke aka iloko, 1 ka ka mea o ka hinuhinu, a anapanapa no hol ina kukukuna oka la ke pa iho. Oia kekahi ona hiohiooa maikai aua maka e nana ako ai>

Hiki mai oei makoo i ke Awawa i ka hora 2 paha, a maUila i būi po iho aei makou ine Geoerala Ord, a ma oa Ukali a me Meia Chase ame ka Luoa Nui o kekahi Ahahui ma Omaha, ua holo mai oei lakou ma ke kaa ku ika wa i kilon ia mahope 0 ke kaa ahi e holo aoa i ke Komohaoa. I ko makoo hiki ana mai nei i Omaha, ua kii ia mai he 21 pu aloha mai ka Puali Pukaa Kauo mai i kukuluia ma kahi kokoke mai i>o alanui, a i ke komo aoa aku i ka» hi eku ai, puhi mai la kekahi Poe Puhi Oha ika leo mele, M £ ola ka Moi ike Akoa " oka uui paha oka lehulehu i akoakoa mai ma kahi e ko ai oke kaa, oa hiki ako i ka 5,000; a ua buro nui mai Ukoo i ka Moi laia i pii ae ai ma kahi kiekie oke kaa ahi. Na na Kaiko i papa'ko 1 ka hookeke mai o na kaoaka a pili po me makoa i kaawaie ai ka Moi ke hele ako a kao iluna o ke kaa lio e kali ana oo makoo e laweia ai e hoikeike ma ke kulaoakauh*le iho. oke kaa i hoaoa eia oo ka Moi e hokiia ana ena lio holupala eha ahe hookahakaha maikai kela oka holoholo aoa iho. Ia makou i hoomaka aku'i e holo na lio, o ka wa iho U no ia i hanle mai ai ka noe, me he mea la, e kali aoa no a ike i ka Moi, alaila haule iho. loa ia ookon e ka Hawaii, alaila, e hoohoana oukoo, M be alii i ikeia eka po" lloko ona minnte pokole, oa uhi paapu loa ia mai ka oaoaioa aku, a o ka makamua keia e ko ka moi ike maka ana ika hooilo o Aenenka. Mahope o ka holo kaa lio pokole aoa ma ke kola* aakaohale, eie ka ike po i kekahftman hale oonoi, boi ako la makou iko makoo kaa ahi, a nalaila, 1010 lima aloha pu me Ge« nerala JefT. C. Davis. He wa pokole oka holo ana aka, a'e ak« la makou malona o ke alahaka loihi e kehakeha la ke kao ana malooa oka moliwai lliaoon, o Ooaaha maaoei iki, a o Couocil Bluff ma o mai. Maanei i haalele mai ai ka Meia o Omaha imioa luoa aopuoi i okalimai , ī ia makoo, alaUa, Aloha aku la makou ia mao Keonimana okaoha oiio Meaare Clark me Kuakall ona Alaoui Kaa Ahi Elua, ea «aea eaea i pUai m«i i ka hoolooln ana ma ke elaaei a makou I hele mai eei. (Jkbipēu.)