Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 7, 13 February 1875 — Page 4

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Shannon Pabo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

Ka Nupepa Kuokoa

 

Ke Kiaaina Kapena a me na kumu i make ai o Hawaii.

 

            Ma ka nupepa Taribiune o kikako i heluhelu iho ai makou i na kukai olelo hawawa loa ana a ke Kiaaina Kapena me ka mea kakau nupepa o ia papa-pai, oi i ko lakou wa i hiki pokole ai ma ia kulanakau hale ia lakou e holo ana i Wasinetona. A ina he oinio na olelo pane aku i na ninau mai a ka mea kakau nupepa, na ko Kapena waha maoli no ia i pane aku, e like me ua olelo e hooikeia aku nei malalo iho, ka olelo ana, o ka baibala ka mea i make ai ka Lahui Hawaii, alaila, ua oi loa aku ka pono ina aole oia i hanauia mai. Oia anei ka naauao o ke kanaka i hooliloia i hoahele no ka Moi, e hele aku i Amerika e ao-ao hewa ai, o ka baibala ka mea i make ai o ka lahui. O ia anei ka hua a ko Amerika hoolilo ana $1,000,000 a oi ae e hoomalamalama i keia lahui, o ka makemake e pepehi. Aole anei he noonoo e ae iloko o Kapena e pane pono aku ai? Ioa pela e imi oia i kala nona iho:
            Kakau nupepa - Pehea la ke kumu o ka emihikiwawe ana o ko oukou lahuikanaka?
            Kiaaina Kapena - He nui wale na kumu o ka make ana, a mawaena o ia mau kumu, oia no ka hoomalamalamaia ana - o ke komo ana aku o ka haole iloko o kekahi lahui e me ka hikiwawe, oia ke kumu e make ai o kekahi lahui e aku. Pela no makou. I ka wa i hiki mua ae ai o Kapena Kuke i ko makou mau Pae Aina, e noho pegana ana makou aka he maikai nae ke ola kino. O ko makou ano ia wa ma ka noho ana, he ano e loa. i keia mau la, no ka maikai loa o ko makou ea, ke aahu nei na kanaka me kahi lole lahilahi; hike mua mai na misionari, me ka lawe mai i ka baibala a kamailio pu mai no ka laau fiku a me ka wahawaha i ka noho ana olohelohe. No ka makemake ole o ko makou lahu e hoonaueue aku i ka manao o na haole, nolaila, ua ae aku lakou e aahu lole. Haalele lakou i na maa o ka wa kahiko, oia ka papalu ae e malu ke kino no kahi kau hooilo pokole. Komo iho la lakou i ka nahu lahilahi i ka wa hooilo e like me ko lakou komo ana i ka wa wela, mahope iho o ko Kapena Kuke hiki ana ae; a na keia mea i hooulu ae i ka mai ai-ake, a me na mai a pau e pili ana i ke ake- a lawe aku la i ka lua kupapau ma na tausani. He mea i olelo ia, ma kahi a pau a na misionari hoolepope e hele ai, koe ka poe Misionari Katolika, e hahai aku ana ka neoneo o ka lahui mahope.
            Mea Kakau nupepa - No keaha kou mea i hoopailani aku la i ka hoomaua Katolika, e ke Kiaaina?
            Kiaaina Kapena- No ka mea, he maikai loa ko lakou launa ana me ka poe pegana. O ka mua loa, oia no ka hoopapau nui ole loa o ka na misionari katolika mau hana pile uhane ma ka baibala a komo iloko o ka puu Ke hoomaka ke kahuna Katolika e ao, hoomua mua ma ka mahiai a me ka hoowaiwai, a pela e hooakahele ai ahiki i ka wa e aloha mai ai na haumana iaia. Alaila, ma ka puni o na kamalii e ake e ike, hoolohe no lakou i kana ao ana, a mahope o kekahi manawa, apo mai i kona manaoio, no ka mea, he ano ku i ko lakou makemake mamua ae o ko lakou makemake i kakahi mau hoomana e ae. Me he mea la, ua aneane e poho ka mauaolana o na Misionari hoolepope ma na mokupuni o ka Hema.
            Mea Kakau nupapa-Heaha ke kumu no ia mea?
            Kiaaina Kapena- no ka mea, o ka Baibala wale iho la no ka na Kahunapule hoolepope e ko-u ai ka waha, aohe mea e ae. Ua oi aku ko lakou hoopapau loa ma ka pono uhane mamua o ka pono kino, aohe e like me ke Katolika ka hoomaa ma ka pono kino mua. I mea e hooiaio mai ai i ka'u mea e olelo nei, eia wale no ka'u e lawe mai ai, ma na wahi a pau a ka hoomaua Katolika i apoia mai ai, aohe emi hikiwawe ana o ka lahui, e like la me na wahi a na Misionari hoolepope i noho ai. au ike no au, he mea kamaheo keia, aka pela io no nae.
            Mea Kakau nupepa -Heaha la na hoomana ano nui iloko o ko oukou aina?

            Kiaaina Kapena - Ka hoomana Katolika Roma, Episecopala a me ka Hoomana Hoolepope. he poe Moremona no kekahi, aohe nae o makou ike aku ia lakou.
            Mea Kakau nupepa- no ka hoomana hea oloko o na Hoomana au i hoike mai nei ka Moi?
            Kiaaina Kapena - Aohe no kekahi hoomana?
            Mea Kakau nupepa - Aole paha oe e ahewa mai ia'u ke ninau aku, o ka hoomana hea la kau i manaoia ai?
            Akaaka haaloulou iho la ke Kiaaina, hoekepue ae la i na kipoohiwi, a pane mai la, "O, ua like no au me na kanaka hoolaha nupepa e ae, oia hoi, no ka Ekalesia nui" (pegana paha.)
            Mea Kakau nupepa - E loaa ana anei ia makou ka hanohano o ke kapa ana aku, he hoahanau hoolaha nupepa pu oe me makou?
            Kiaaina Kapena - Ae. I ko'u manawa e noho lunahooponopono nupepa ana, he elua a'u mau nupepa, aka, aole no au i kahiko loa. O ka'u nupepa mua, o Ke Au Okoa O ka lua, oia ka nupepa Ka Manawa, e ola nei no, aka aohe nae o'u pilipili aku i keia wa. E loaa mae ana ia'u ka nupepa Taribiune o Kikako a mana nupepa e ae ma ke ano kukai nupepa.

            Mea Kakau nupepa - O ko oukou nupepa ma ko oukou olelo ponoi iho no paha e pai ia ai?

            Kiaaina Kapena - Ae, aka he mau nupepa haole no kekahi ma honolulu.

            Mea Kakau nupepa - E ae mai ia'u e ke Kiaaina, e hoi hou aku kaua e nana i ka hoomana Katolika ma na Ripubalika o Amerika Hema a me na Aupuni Katolika ma Europa?
            Kiaaina Kapena - Aole au e komo hohonu loa aku ana e hoopaapaa ma keia ninau O ko'u manaoio maoli i ko Sepania, Italia, a me na aina e ae wa e noho Katolika io maoli ana, au oi aku ko lakou ikaika. Aole paha e hiki loa ke kapa aku ia Farani he Katolika. ua ae aku o Sepania i kona hoomana e ulupaia e like la me kona mau mea kaua a me kona mau panalaau. Ke unuhi pau loa mai nei o Italia mai kona noho ana Katolika. Aka, iloko o ko lakou mau la hanohano, he mau katolika lakou; na lakou i hoolaha ae i ko lakou mana a puni ke ao nei; a o lakou ko ke ao nei hoomalamalama. Ma ko'u manao iho, ua oi aku ko'u mahalo i ka hoomana Katolika Roma.
            Mea Kakau nupepa-Ke aoia nei ko oukou mau kula ma na olelo Enelani a me Hawaii anei e ke Kiaaina?
            Kiaaina Kapena- Ae; oia no ka makemake o na kane, na whahine a me na kamalii ma ko Hawaii Pae Aina. o ka hoonaauaoia. Ma kekahi mau kula, he olelo haole wale no. A eia ka hoi kekahi, o Mr. Laimana Loio o keia kulanakauhale, ua hanauia i Hawaii, a ua hele pu oia i ke kula me a'u. O kona makuakane a me kona ohana aia no ke noho la i Hawaii. ke ike nei au, ua ano e loa ia ma ka ike iloko o keia mau kauna makahiki ekolu i kaawae mai nei mai o makou mai.
            Ma na aina naauao a pau, ina o ke kanaka kiekie e hoike lapuwale ana no ke kee o kona aina iho me ka oiaio ole, nui loa kona hooheneheneia, a i kekahi wa malamaia na halawai makaainana, a hooholoia na olelo hooholo hoohilahila, a kona mai no ia a make. Aole hoi paha o keia, o ka ewe ponoi no keia ou e Hawaii, ke lawe hele la i ka olelo nalowale ole i ka laula a me ka loa o kela aina, "ma kahi a pau a na misionari Hoolepope e hele ai, * * e hahai aku ana ka neoneo o ka lahui mahope"
            Manao anei o Kapena, ua oi ae ka pono o ka noho pegana ana e like me ko kakou mau kupuna i hale e aku, mamua o keia wa? Lilo anei oia i Kiaaina ina o ka wa, "e malu ae ana no ke a-ka maluna o ke lii, o ka make no ia?" Lilo anei o Hawaii nei i aupuni kuokoa, una o ke au pegana? Maluhia anei ko aina a me ko kino, kou ohana a me kou ulakolako? Auwe oe e Kapena e! Kai no na hai aku e pepehi aku ia kakou, eia no ka nau no e Hawaii ponoi! Aloha! Minamina wale! ka ukali ana aku o ka mea e olelo ana, ua uhona ka wa pegana mamua o ka wa malamalama! Auwe ke kanaka e olelo ana, au make o Hawaii i ka baibala! Auwe ka mea i puana i ka huaolelo awahia i ka wa a ka Moi e imi ana i ka pomaikai no kona lahui a me kona aina, ma ke akea o ka aina naua i hoopomaikai mai iaia, a i haakei ae ai ka olelo ua akamai a ua naauao o Hawaii!

 

Ka Aha Kaapuni o Kauai

 

            Ua noho iho nei ka Aha Kaapuni o Kauai ma Niwiliwili ma ka la 2 o Feberuari nei. O ka Hon. A F Judd a me ka Hon. D McBryde ma ka noho; a o ka Loio Kuhina no hoi kekahi. O na hoa o ka papa Loio i hiki ae, hon d Kaukaha, A S Hartwell Ewq, J Wana, E W Hairama a me ka Hon J Kauai.
NA HIHIA KARAIMA.
            Ke'lii kue ia Kaehu, Kaia, a me Davida no ka Aihue Bipi, he hoopii mai ka Aha Apana mai o Lihue, au ahewaia.
            Loio Kuhina me Kaukaha no ke'lii.
            Ke'lii kue hou no ia Kaehue ma, no ka aihue bipi hou no, ahewaia. oio Kuhina me Kaukaha no ke'lii. Hairama me Wana no ke pale.
            Ke'lii kue ia Lahaina no ka aihue ko, he hihia mai ka Aha Apaua o Lihue. Ua hookuuia. Loio Kuhia no ke'lii. Davida Kaukaha no ke pale.
             Ke'lii kue ia Kanakahou, wawahi hale. Ahewaia. Loio Kuhina me Kaukaha no ke'lii. Kauai no ke pale.
            Ke'lii kue ia Kapena, wawahi hale: Ua hoihoi houia i ka aha i lalo. Loio Kuhina no ke'lii. Wana no ke pale.
            Ke'lii kue ia Kamahuieu, he hoike wahee, ua hookuuia.
NA HIHIA WAIWAI
            Kaaialii k kue ia Kalia w., he koi e hoihoi ia mai kekahi mau upena. Ua ako ia o Kaaialii. D Kaukaha no ka mea hoopii. J H Kapuniai no ka mea hoopiiia.
            H R H R Keelikolani kue ia V Kanudsen he hoopaapaa palena aina mawaena o Koloa a me Huleia, ua ako ia no e like me ko R keelikolikolani Palapala Hoons, a me ia palena i loko oia Palapala e anaia ai ai a akaka na palena. He hihia keia i laweia mai, mai ka Olelo hooholo a na Komisina Palena Aina.
            He nui na hoike ma keia hihia ma na aoao elua, aka no ka laweia ana mai he Palapala Hoona ma ko ka Mea Kiekie aoao, no laila ua lilo i mea ole na hoike, a ua hiki ole hoi ke hooneeia na palena o ua Palapala hoona la. Loio Kuhina no ke Ahi. A S Hartwell no ka mea hoopiia.
KUHIAU

 

HE HIMENI!

 

The Time to Work.
Fresh Laurels p 32.

 

1.

            Hana, hana mau no Iesu
            Ma na Kula Sabati,
            I ka nane pu ana'ku
            Me ka oli iluna'e.
            Eia Iesu me kakou la,
            Launa olu, a kokua
            Ma oa kula Sabati
Cho.    Ano ka wa, ka wa e hana ai,
            Wa hana maikai nei no Iesu.
2.
            Oli, oli, mau ka oli
            ma na kula Sabati;
            Mele, mele, mau ke mele
            No ka aina maluna'e-
            Aia no na lei alii la
            No na kini lanakila,
            No na kamalii maikai.
Cho.    Ano ka wa, ka wa e hana ai, &e.
3.
            Ku a hui mai na hoa
            Ma ke kula Sabati,
            Hui mai a hana pu la
            No Iesu ke Lii maikai.
            Ane pau koonei mau kula,
            Ala, hui, imi pu la
            I ka aina maluna'e.
Cho.    Ano ka wa, ka wa e hana ai.
HAWAII.

 

HAAWINA KULA SABATI.

 

HELU 9. SABATI, FEB. 23.

 

            KUMUHANA - Ka mahele ana i ka Aina.
            PAUKU BAIBALA. Iosua 18: 1-10
            UA hoakoakoaia ke anaina kanaka o ka poe mamo a Iseraela ma Silo, a malaila lakou i kukula ai i ka halelewa o ke anainakanaka; a ua pio ko ka aina imua o lakou.
            2 Ehiku ohana i koe iho o na mamo a Iseraela, nole i loaa ia lakou ko lakou aina hooili.
            3 Olelo aku la o Iosua i na mamo a Iseraela. Pehea la ka loihi o ko oukou molowa ana i ka hele e komo i ka aina a Iehovw ke Akua o ko oukou poe kupuna a haawi mai ai ia oukou?
            4 E haawi mai no awena o oukou i mau kanaka pakolu o keia kela ohana, na'u lakou e hoouna aku; a e ku lakou i luna, a e kaahele i ka aina, a e hoailona iho e like me ko lakou aina hooili; alaila e hoi mai lakou i o'u nei.
            5 A e mahele lakou ia mea i ehiku mokuna; a e noho o Iuda ma ko lakou wahi ma ka hema; a o ka hale o Iosepa e noho lakou ma ko lakou wahi ma ka akau.
            6 A e kakau oukou i ka aina i ehiku mokuna, a e lawe mai ia mea ia'u, i haawi aku au ia oukou maanei ma ka hailona imua o Iehova ko kakou Akua.
            7 No ka mea, aohe aina no ka Levi iwaena o oukou; o ka oihana kahuna na Iehova, oia kona aina hooili: a o ka G@d@, a me Reubena a me ka ohana hapa a hooili ma kela kapa o Ioredane ma ka hikina, ka mea a Mose ke kauwa a iehova i haawi aku'i no lakou.
            8  Alaila, ku iluna na kanaka a hele aku la: a kauoha aku la o Iosua i ka poe hele kakau i ka aina, i aku la, E hele poai i ka aina, a kakau iho, a e hoi mai ia'u, i haawi aku au ia oukou ma ka hoailona imua o Iehova ma Silo nei.
            9. A hele ua mau kanaka la a poai i ka aina, a kakau lakou ia mea ma na kulanakauhale, i ehiku aina iloko o ka buke; a hoi mai lakou i o iosua la ma kahi i hoomoana'i ma Silo.
            10 A hailona iho la Iosua no lakou imua Iehova ma Silo: a malaila mahele ae la o Iosua i ka aina no ka poe mamo a Iserals mamuli o ko lakou mau papa.
            PAUKU GULA. "Ua lilo mai na palena ia'u i kahi e mahalo ai; Oiaio, ua ili mai ia'u ka aina maikai." Halelu 16:6.
            MELE Mele hou 8-Leo.
            1 He aina hooilina no
            Ma o ma Kanaana hou;
            Na Iesu ia i kuai ae
            Me kona koko makamae.
            2 Na hooilina no lakou,
            Na pokii huli lelepau,
            A kai ke kea o Iesu,
            A hahai iaia a mau no.
            PULE, i ala kakou a pau a naue aku i ka aina hooilina ma Kauaana hou.
NA NINAU A NA KUMU.
            P 1 haalele kakou ia Iosua e haawi ana i ka aina ia Kalepa ma ka hema o Iuda. Mokuna 14:14,15. I pono kona ana ilaila, a aha aku la oia? mok. 15:14. Hookahi wahi i koe, aole e lilo ia Kalepa, heaha ka makana a Kalepa e haawi aku ana i ka mea e hoopio ia wahi? 15:15,16. A lilo ia wai? p 17. A pehea ke noi ana a Akera? Loaa auei? p18,19. Mahope iho ehia mahele aina i hooponoponoia ma na mokuna 15:16,17? Elua me ka hapalua. Oia hoi, Iuda me Eperaima, me ka hapalua o Manase. Aia mahea lakou? Ma ke aha i loaa ai? Ma ke kaua a kipaku aku i na kamaaina-Ua pau loa anei na kamaaina ai he kipakuia aku? Ua pau loa anei ko oukou mau hewa i ke kipakuia aku? Heaha ka pono? Nawai e kokua?
            P 1. Mahea i huakuakoaia'i ka poe Iseraela? Mahea lakou mamua? Ma Gilegala. Mahea Silo? Mawaena o kona mau puu ma ka akau o Betela. Heaha ka i kukulu ia malaila? Pehea ka loihi o ka paa ana o ka halelewa ma Silo? Mai a Iosua a ia Samuela. 1 Sam. 4:3. Ua aha ka aina? Pio loa anei?
            P 2 Ehia ohana i koe aole i loaa ka aina hooilina? Owai? owai? ehia ohana ohana i loaa? owai?
            P 3-6 Heaha ka ninau a me ke kanoha a Iosua? Pehea ka loihi o ke aha? I ehia kanaka e kohoia? E aha lakou? Ehoailona i ehia mokuna? Heluhelu a pau ka p 6
            P 7 Owai ka ohana aina hooilina ole? Owai ua ohana i loaa ka aina hooilina mamua? Owai kona aina hooili? Mahea? Ma ke aha?
            P 8-9 Ehia kanaka i heie? Heaha ka Iesua kauoha ia lakou? Hana anei lakou e like me ke kauoha?
            P 10 Pehea ka hana a Iosua? Ma ke aha ka mohele ana? Hoailona, he aha ia? He mau ipu elua paha, ma kekahi na mahele aina, ma kekahi na inoa o na ohana. Unuhi e ia ka mahele, mahope ka ino o ka ohana, a no ia ohana no ka mahele i unuhi e ia. A nawai i alakai i ka lima i komo a lalau pololei? A ma ke aha e loaa ai ko kakou aina hooilina ma ka lani?
            MELE. Mele hou 8-Leo
            1. E ala, kaua, lawe e
            Ia aina hooilina nei;-
            Mai molowa, mai lohi e,
            E puu ka auwana io ia nei.
            2 Kuewa, home ole nei,
            Ka aina paa, kupene e,
            A kuapapanui no,
            Aia ma Kanaana hou.
            3 Lolohi anei? lilo e,
            A home ole auanei!
            Auwana mau a mau a mau
            Malalo ma ka lua po.
NA NINAU A KE KAHU
            NA KANE. Mahea ka hana ana a me ke kukulu mua ana i ka halelewa? Heaha maloko o ka halelewa? Mahea keia kukulu hope ana? Ua laweia mai hea mai? Pehea ka loihi o kona paa ana ma Gilegala? Pehea ka loihi ma Silo? Mahea Silo? Mahea Silo? Pehea ka ano o ka laweia ana aku mai Silo aku? 1 Sam. 4:3. Ua hoihoi hou ia anei ia i Silo?
            NA WAHINE. heaha ke kumuhana? Ka mahea aina aha keia? Owai keia aina? Nowai mamua? A nawai ia i haawi mai i ka poe Iseraela? Mahea na wanana mua? E nana Kinohi mok. 12, 5, 7. 12:14-17, a pela aku. Puk.  3:8, 17 &e.
            NA KEIKIKANE. Ma ke aha i lilo ai Kanaana i ka poe Iseraela? ua heawi mai no ke Akuaia aina ia lakou, aka, ma ke kaua ana no i loaa ai ka aina. hai mai i ka nui o na ohana nona na hooilina aina. Owai ka ohana hooilina ole? Ka Levi. No ke aha? Heaha ko lakou hooilina? Ua nele loa anei? Iosepa ka 12 o na ohana. Ua laweia ka Levi, koe 11. Ua 12 no nae na mahele. Nohea ka 12? Loaa keia ninau ia wai?
            NA KAIKAMAHINE. Mahea na aina hooilina o keia o keia ohana? Owai ma ka akau? ma ka hikina? ma ka hema? mawaena? Ma ka hikia o Ioredane? Owai na ohana uuku, a uuku hoi ka aina? Aia ma ka mok. 19 kekahi mau mahele. Hiki anei ia oukou ke hai mai i na palena o na mokuna he 12? me na kulanakauhale, &e? Hokua ka poe hiki?
            NA POKII. Aia mahea Kanaana? Ehia mahele? He 12. Nawai i mahele?  Na Iosua ma me ke kokua ana mai  o ke Akua. He aina maikai anei? Hai paanaau mai Puk. 3:8. Owai kekahi mau mokuna? O Simeona, Iuda, eniamina, &e., Ke mau nei anei keia mau mahele! Aole. Owai na mahele nui i keia wa? Iudea, Samaria, Galilaia, Perea. Mahea Kanaana hou? He mau hooilina anei oukou no ia Kaneana? Pela ke noho pono makou a hoopili mau aku ia Iesu. Mahea ko oukou aina hooilina ke hoopili ole aku ia Iesu? Ma ka lua ahi pio ole.
            NA KUMU. Ka mahele aina ia Iosua, ua hoomauia a hiki i hea? Pehea na mahele i keia wa? Heaha ke ano o kela mahele ma Ezekiela mok. 48, a ma Hoikeana mok.7 ? Nowai ke Kanaana hou maluna? Ma ke aha hoi e loaa'i? Mahea ka like ole me Kanaana mua?
            MELE Him 232, Leo The Gospel Ship is Sailing.
            1 Iesu ka moku holo, holo, holo,
            Iesu ka moku  holo
            I ke Kanaana hou.
            E ee oukou a holo, holo, holo,
            E ee oukou a holo
            I ka nani ma ke ao.
Cho.-   Nani, haleluia, mele oli na ohua,
            Nani, haleluia, haleluia ia Iesu.
            (E mele pu i ka pauku 4)
            PULE i ee na haumana a pau ma ka moku ola a holo i Kauaana hou.
            HAAWINA KULA SABATI no Mar. 7. Iosua 20:1-9. PAUKU GULA. Hal. 46:1.

 

Pane i ka nupepa Lahui Hawaii.

 

            I hewa no i ka lele mua,
            Eia ko eha ia nei,
            A puka aku hoi loha oe.
            Ma ka nupepa ka "Lahui Hawaii," o ka la 28 o Ianuali iho nei, i ike ia iho ai na olelo hoohenehene oolea a ua nupepa pili hoomana la i na kiure Hawaii, no ka lakou hookuu ana ia Apigaila Maikai. Ke hai aku nei ia oe me ka oinio, ua pololei loa ka olelo hooholo a na kiure no ka mea i hoopiiia; Penei na kumu: Ua olelo o Keoki ka hoike o ke aoao o ke'lii naua oo i hana ka bia, aole na Apigaila. Ninau ka Loio Kuhina Me ke aha kou hana ana? Eia ka haina a Keoki: He 21 bakeke wai, 2 bakeke malakeke, a me ¼ paona hope. Ninau ka loio o ka aoao pale; ua nui anei ka momona? Ae wahi a Keoki, a ka mea hana bia imua o ka Aha, a me na kiore hanohano ka poe i waeia no ka noiau. Ni nau hou ka Loio Kunia, nawai i kauoha ia oe e hana? Na ke ali@i no. Owai ia alii au e olelo nei? O Apigaila no.
            Eia ka olelo hoike a na mea ekolu i inu ai i ka bia a Abigaila i haawi mmanawalea ai ia lakou, (wahi a ka lunakanawai hoomalu) O na mea inu mua elua, olana no kai ona, no ka mea, aole uae lana i hoopai ia. O ke kolu, aole ia i ona, no ka mea, elua poi i piha i ka bia ana i inu ai, aohe nae he on a, he momona wale no.
            E Lahui Hawaii, ke ike ae la no oe, aole na Apigaila i hana ka waiona, na Keoki no. O na mea i ona i ka bia, na hookuuia Pehea la e paa ai ka hihia o ke'lii kue ia Apigaila no ka hanawaiona e like me ka mea i hoakakaia ma ka pauku 1. mokuna 40 o na Kanawai Hoopai Karaima; ina na hai i hana ka bia? Ua pono anei i na kiure ke hoopai wale aku ia Apigaila no kona ae ana i kona hewa ina na Keoki i hana ka bia? Ua pili anei ka hana waiona ia Apigaila me ka lawelawe ole o kona mau manea i na mea i haiia a e la maluna? O ke kanoha wale ana aku o Apigaila ia Keoki e hana, he hana maoli io ana anei ia no Apigaila? Ua manao paa loa paha oe o ka hoopai wale no ka  ke kanawai hana, aole o ke kaupaona pu kekahi? Kahaha! Ea, e kuu hoa, ua aue kuhihewa paha oe a ka hoopai wale no ka na kiure aole o ka hookuu kekahi.
            Ea, in a pela, piha loa na Halepaahao o Hawaii nei i ka poe lawehala! No keaha la oe i hoahewa koke aku ai i na kiure ka poe ia lakou k mana hoahewa, a hookuu mai ka waha mai o na hoike? O ka olelo hooholo a na kiure, he olelo paa loa ia; aole he Lunakanawai nana e wehe, o ka Moi wale no.
            E kuu hoa, ina aole e loaa na haina o keia mau ninau ia oe, alaila, e pono ia oe e hoolaha hou aku ma ke akea, i hoihoi pono ia ka inoa hanohano o na kiure au i olelo kikoi ai me ka noonoo mua ole ou.
            Eia ka Apigaila olelo i ka Aha i lalo. Ua haawi manawalea aku au i ka bia, a ua haawi manawale mai no hoi lakou ia'u i ka hapaha.
            Ke hooki nei au i ka uhu hae ana o ko'u manao maanei.
G. K PAULINO
Kekahi Kiure.
Heeia, Oahu, Feberuari 2, A.D. 1875

 

HUNAHUNA MEA HOU

 

            O ka hapa uuku o na Iesoita katolika i kuehuia mai ai mai Geremania, au puhee aku i Enelani a me Amerika.
            He kanakolukumamakolu tansani kope o na buke o Mr. pohakuhauoli, e pane ana i ka lalau o ka Pope a me kana mau hana i pau i ke kuaiia ma Euelani no ka hapalua kalauau, a ua pai hou ia iho nei he kanaha tsusani ma ke kumu kuai he hapawalu o ka buke hookahi.
            Aia ma Ionaka Nu Ioka, he wahi kulanakauhale nona na kanaka he 15.000 ka nui, aka, he 145 nae hale hoohainu rama laikini a he 70 hale laikini ole. He $37.000 i hookaawaleia i uku no na makai i ka makahiki, a he $4800 ka uku makahiki o ka lunakanawai a me ke Kakauolelo. He $1200 o na Komisina o na Ahahui Mauawalea i haawi ai i kela a me keia makahiki no ke kokua ana i ka poe ilihune; o ka hoina pau o na lilo o ia kulanakauhale no ka makahii i hala, ke hu@a ko ka waiona, he $60000. Aka, ma Vinelana Nu Ierese, he wahi kauhale nona na kanaka he 10000 ka nui, kahi aohe hale kuai rama laikini a laikini ole, o ka haawina no ka makai hookahi, he $75 a he 400 i hoolilo ia aku e na luna o na Ahahui Manawalea. Aole anei oukou e ike i ke kumu o keia.
            Ke loaa pinepine nei i na hooilina o Uilana Peai, he $20.000 i kela a me keia makahiki a he kanahiku ae uei makahiki, mai ke aupuni mai o Enelani, he makana na ke aupuni o Enelani i ka ohana o Peni no ko lakou keakea ana ia Amerika e kuokoa.
            Ua noiia aku nai o Prof. S Newcomb e na Kahu malama waiwai o ka waihona dala o Lick, E hule aku ia i ka lilo o ke kukuluia ana ona ohenana la nui, e kapili ia ana ma Kaleponi, malalo o na lilo o ka manawalea wale mai o Lick no ke kukulu ana i hale Nana La nui, he $700000, a mailoko mai o keia makanam au manaoia e hoolilo ia aku ana he $100.000 a oi no ke kapili ana i ohenana wale no. E holo ana o Prof. Newcomb i Europa, a iaia malaila, e hele aku ana ia e makaikai i na hale hana aniani o Euelani a me Parisa, kahi e loaa ai ona lona ike loa i oi ae i Wasinetona ohenana la nui.
            Ke oleloia mai nei ke hana ia mai nei kekahi mau hana mana ma Loordea, a no ia mea, ua piha loa ia wahi i ka luluminui ia e na malihini e kakahe ana ilaila. Ke i mai nei ka nupepa "Gazette du Midi," i kekahi la o kekahi hebedoma iloko o ka malama paha o Novemaba, e laweia ana kekahi kaikamahine mai kokoke e make ma ka manele, aka, i ka hiki ana i kahi o ka wai ole, o kona pohale mai la no ia, ku iluna a hele aku la me ka mai ole.
            I kekahi la, oiai kekahi mau ipo e hooluolu ana i ka olu kohai o na lau laau a iloko o ko laua wa e paani lima ana,, aia hoi, ua komohia iho la ke kaimahine e ka huhu a kapa aku la i ka ipo he nihue, a i ka ninau ia ana e ka makuahine o ka mea i hoahewaia paneia mai ana, me ka aihue i honi ai laua.
            Ua holopono na nana hoku ana a ka Puali Kilo Hoku i hoounaia ai i Austuralia. Ua maikai ke ea a hiki i kahi he 2000 kapuai ke kiekie maluna ae o ka ilikai.
            Ua hoohanohanoia o Haku H Robinson i Naika no ke Kea Nui o Sana Micaela a me Sana Keoki, a o Mr. Innes, ka Loio Kuhina, ua hoohanohanoia i Naika no kana mau hana i ka hoohuiia ana of Fiji.
            Ua hiki mai ka lono, ua hoopii ia ae la o Mr. H H Holo e ua aupuni o Wale Hema Hou a me Nu Kilani, no ka hoihoi hou mai i na dela he 100.000. Ua hoolimalima ia he elua mau loio akamai ma ka aoao hoopii a hookahi ma ka aoao plae, oia o Mr Busche ka mea i noho hope no Mr. H H Holo. Ua hoopii ia no hoi ma ka mokuaina o Nu Ioka, o Mr. Forbes, ka hoa hui o Mr. Holo, a ua hoopii ia no hoi o Mr. Cunnigham ma ka ka mokuaina o Makekuseta, oia kekahi hope o Mr. Holo.

 

            NA GARIBALADI- ua kakau leta aku nei o Generala Garibaladi o Italia i ka poe nana ia i haawi manawalea wale mai i na hookupu dala ana i ola ai oia mai k ilihune mai i lohe mua ia iho nei. Eia no kana olelo ponoi: "Aole loa au i ilihune iki mai ka wa mai a'u i hooholo iho ai e hoohana aku e like me ke kupono ia'u, mai kuu wa e noho hana ana ma na Ripubalika o Amerika Hema, ua lawe wale no au hookahi palule malalo o ko'u noho lio, a lilo ai au i Alii no na Sikili elu." Alaila ua hoomaikai ae oia ia Anesona, Ka makamua o ka poe kokua manawalea, me keia mau olelo: "O keia mau makana a pau i haa wiia mai nei i waiwai ai au, a ua kau ae nei hoi ia'u ma ke kulaua i hiki ai ia ia'u ke hoole aku i ona hookupu hou mai ai, e laa na kokua mai paha a ka poe hana lime ka poe hoi a'u i hitinai, nui ai a no lakou hoi na nele i oi ae i ko'u, nolaila au manao au he hew no'u ke ae aku."

 

Ke Kuokoa no 1875

 

            E IKE auanei na anaka a pau, mai Hawaii a Kauai, ma keia, ke hoike aku nei au, e hoomauia aku ana no ke pai ana a KILOHANA POOKELA O KA LAHUI HAWAII i ka makahiki 1875; a e hoounaia ana na pepa i ka mea a mau mea i kuk mua wale no maloko o ke ope a ma ka wahi pakahi paha e like me ka makemake o ka mea i hookaa mai. O ka uku nupepa a oka makahiki, e mau ana no ia e like me ko keia wa, he Elua Dala wale no! ma ke kuike nae, oia ka rula. Kii Makana o Kamehameha I!
            No ka poe hookaa mua iloko o Ianuari, he Elua Dala o ke kope no ka makahike, e haawi makana wale aku ana makou i ke kii o ka Na-i Aupuni Kaulana KAMEHAMEHA I. Aia ma Nu Ioka kahi i hoomakaukauia ai a nani loa, aka, e hiki mua mai ana maanei mamua o ka hoomaka ana o ka makahiki hou. Aole loa e hoounaia'na i kekahi mea in a aole i hookaa mai, aole hoi i kekahi kauoha me ke dala pu ole mai.
            E hoomaopopo ka poe lawe nupepa, ina aole e ukuia kekahi nupepa e hoounaia ana mamua iho o ka la 1 o Feberuari, alaila, e hoopaaia ana ia pepa me ka hooloihi ole. O ko makou rula keia i lohe ka lehulehu no ka mea, aole e hiki ia makou ke pai i na nupepa me ko oukou uku ole.
            E hoonaniia ana ka pepa me na wehewehe manao maikai, naauao, nu hou o na Aina e, na nu hou kuloko, na palepale ano naauao, na kaao a me na mea ano like. E hooikaika ana makou e oi ae ko keia makahiki mamua o kela i hala, A oiai hoi, e hoihoi ia mai ana ia makou ka hooponopono o ka Aoao 4, ma ka la i o Ianuari. nolaila, ke manao nei makou, e nui loa ana na mea heluhelu i keia makahiki 1875 ae, a e makepono ana ke dala ke lilo no ka ai a ka noonoo.
            Ke paipaiia aku nei na Luna a me ka poe Lawe Kuokoa, o keia makahiki 1874 e hookaa mai i ko lakou mau koena aie i keia manawa me ka hookaulua ole, o nele ananei lakou i ka nupepa ole no ka makahiki hou.
H.M. WINI,
Luna Hoopuka.