Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 7, 13 February 1875 — HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU. KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU. KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

I nii/iiia no ke "Kuokoa" mai ka Olelo l'ake a » ka OU!o Hauaii. j HELU6. AHALI n?i mnhina ekolu o ko lana noho pa ana, komo iho la ka ma- | nao hoohuoi iloko o Liu FuU, a i aku la oia ia Kale Yina } Akolu ae nei mahina i hala o ko kaua noho pu ana, a o ka eha keia, aohe nae o'u han iwai iki. Pa--1 no aku o Kale Vlna, Ina pela, ualiapai oe, a e loaa ana ia kaua ka pomaikai. Aka, no ke ano naaupo o Liu Fat i, aole oia i hooinaopopo no ka KLule Viua mau olelo, ua noho uanea wale iho no oia rae ka hoomaloka pu,aka, m i ko laua paina awakea o kekahi la, oiai laua maluna o ka papaaina, i ae la o Liu Fat», la kaua i painnai ma ka aina kakahiaka nei, aoho i nui loa ka'u mau wahi mea o ka ai aua, eia uae, oia mau no o ka nui o ko'u opu, aole nae me ke ano pibapiha mai, aka, oia nui maikai no j a ina nae o mau ana pela, ko manaoio iho nei au, e nui ana au o kaua. Pane mai ke kane, 0 na nui o koopu.aole no ia he nui maoli nou, aka, ua hapai oe, oiai aia na hoailona o ke keiki la ke hoike mai la iluna ou, a o ka mannwa i loaa ai o ke keiki, ua maopopo no ia'u, a ke kakali nei au e ike maka i ka hookoia ana o ia kuhihewa o'u, aka, ma kau e olelo mai nei, ke halialia loa mai Ia ia'u ka oiaio maoli. Aia nae a liiki mai i ka lao ka hanau, hoomaka mai la ke nahu o koua opu, a no kona manao he nahu mai maoli, nolaita, hele aku la oia i ka hale kauka, me ka makomake e loaa ana iaia ka laau e ola ai kona nahu, aka, ike e mai la 110 ke kauka, a i mai, 0 ! aolo pono ia'u ko haawi aku i ka laau e hoola ai i kou nahu i keia manawa, no ka mea, aole no kou he nahu maoii, aka, he nahunahu kou no ka hanau keiki,oiai ua hapai oe, a o ka manawa keia e hanau ai, nolaila, e wikiwiki oe i ka hoi i keia manawa, mai liookauluaia oo tna ko alanui, o halawai koke auanei oe me ka pilikia, a mahope e hele aku no au ma kou wahi, a e haawi no au i ka laau e hoomaemae ana' ia 00. Oiai kona hiki ana aku i ka hale, ili koke iho la no kokahi kuakoko ikaika, a uumi iho Ia oia i kana hanu, o ka hele 110 ka hoi ia a liaalulu, alala ana ke keiki iwalio. A lohe hoi kahi wahine kauwa i ka uwe leo keiki, holo mai la oia, a hapai ae la i ke keiki, a hoomaemae iho la, a wahi iho la me ke kapa keiki. Aia no iioko o ia manawa, hiki mai Ia ko kauka, a hoohainu iho la i kana laau hoomaemae, a hoi aku la. Iliki aku la boi ka lohe ia Kale Yina, e hai aku aua, ua hanau kana wahine ; aka, no kona ike ana no i kakahiaka, aohe ano hanan, nolaila, na kapa mai oia he hoopuuipnni ia olelo. Aole no i liulin iho % hiki hou mai la no kekahi, uie ia olelo hookahi no, me ka hahai pu mai no hoi i na mea a pau i hanaia, nolaila, papani koke ae la oia i na puka o kona hale hana, a hoi aku ia. Oiai kona hikt ana akū i ka hale, e hiiia mai ana kana keiki makahiapo, lalau aku la oia a hii ae ia, me ka piha nui i ka olioli, a kapa iho la i konainoa o Ra.uxabu. A o Liu Fata hoi, aia no oia maluna o ka moe ? no ka manawa hoomalu a ko kauka, nouoi ae la oia ia Kale Yina s e lawe ia ke keiki i<nua o ka wahine nam ouli a kaula boi, a ua ae aku no hoi 0 Kale Tina me ke kanalua ple, Aka, ma ka po mamua ae, uaua ae kile 1 na ouli o ka laui, aia ikf aku Ia oia i kakahi wahi ouoh», i hoopuuiia e ua hahui hoku, a ua maa mau oia ma ia ano, uo ka haoan ana o na alii aimoku, a uo kona mauao no hoi e hiki io «ku aoa, uolaiia, ma ko ao aua hoooiao*

mae mua iho li oia i kom h ile. h k ip;ie aku la i kan i m iu wahi puolo pehipela. a kak.ili aku li o k i hiki ni.u.

A hiki ke keiki unua o ua wahine la, a mamuli o kani ike kilokiio, i ui u la oia me ke koho pololei, O keia keiki, he keiki ulii no ia, no ka mea, o ka makuahine o keia keiki no k-4 papa Moi mai no ia o keia aupuui, a me he mea la, o Liu Pata aku la no na, ke kaikamahine a Sinigo, a kaikunhine hoi o ka Moi e noho nei i keia mnnawa, a no ka mea, ma ke kaua kuloko maanei mauiua aku nei, ua holo mahuka aku U oia a me kekahi kaikunane, aole nae i iohe hou ia mai no laua a hiki i keia \va. 0 keiakeiki qp hoi, he keiki mai.ole, a ke hookau uo nae ka mai iaia, o kona make no ia t aole nae iloko o kona mau laui, aia no i kona m iu ia hapauea, no ka mea, ke ike nei au i ke keiki mailuna a lalo, aohe puu, aohe kee. O keia keiki he keiki hoouluhua makoa i ka Ava nuku, hana wale aku no inamuli o kona manao, lilo oia ma ka puni lealea, aohe hooloheia o ka moa e oleloia aku ana, a o ke kumn o kona hoolohe ole, ni ii na hoonaneaia ana no ia e kekahi o na niea kolo, aka, mahope aku nae, e loaa ana no ka pomaikai iaia, mai a ia la mai, a e hoihoi mai ana no oi\ no na makua. He keiki komo mau iloko o na pilikia a me na hoouka kaua nui, aole nae oia e pio ana no ka inanawa lolhi, a lanakila ae la, aka, o ke kumu o kona komo mau ana iloko o na pilikia, oia no kona puni makaikai honua.

A p;ui ao lu na hoakaka ana a ka wahine kilokilo, nonoi aku la oia i ka wahine kauwa nana i lawe mai i ke k< iki, e hai mai i ka olaio, no kana mea i iko ai no Liu Futa. Pano rn ii kal»i wahine kauwa, He oiaio, aolo au i kauohaia mai no keia mea, e hele a hai wale aku noua i kekahi mea, aole no hoi i papa pu ia mai ia'u. aka, mamuli o kau koho pololei mo ka oiaio, a aole no hoi he mea o ae i nouoi mai ia'u e like me oe, nolaila, e hoiko io aku ana no au ia oe, aka, ma ka hamau ana o kou waha, e ola ai au, aka, ina e oaka ana kou waha a hai aku i kekahi mea, e hiki koke aku ana ka lohe imua o kuu haka, a e manaoia mai ana no ia loheia ana ma o'u la, alaila, aolo au L ike i ka mea e hanaia mai aua no'u, nolaiU, e like me ko'u aloh'a ma ka Uai ana aku ia oe e like me kau noi, pela no hoi oe e hoomanawanui ai ma ka huna ana ia'u, ae mai la no hoi ka \vahine kilokilo, me ko laua hoohiki pu ma ke pai lima ana. Ma ka hooholoia ana o na olelo nelike mawaena o laua, puana ae la kahi wahine kauwa, 0 ka ike o ka mea ike, ua oiaio no ia, o Liu Fat i io no ka raakuahino o keia' keia keiki, kekaikamihine a Sinigo ; aka, no ke kaua kuloko mawaena o Niu Foua a me Aliona kona mau kaikunane, ua lilo ia Niu Fona ke aupnni, a no ke pio ana hoi o Adona t a hoio maiiuka aku la, pela i uaauaua mai ai ke kaikuahine mahope ona, aka, ua hele kela ma ke alanui e, a ke ola nei paha oia, ua make paha ; a o maua hoi, hele aku la 110 nii ko maoa aiaoui, a hala na la loihi, . hiki aku la maua ma ka hale moana o ka poe wahino kane ole, a malaila i malamaia ai ko mana maa ola me ka iakou mau mea ai ioa* naonao, me ka malama no nae i ko uoa* ua maluhia ; aka, no ka m?kem ike ole o ke Aliiwahine e hooman loa i ko maaa noho ana ma ia wahi, nolaila, nonoi ako la oia i kekahi wahine mea keiki, a he aikane haole ka ua keiki la, a ua uoho no hoi oia ma ke ano pio ; a mamoli o na hoololiloli olelo an *, ua hooholoia ka iuaro mawaena o laua ; a i ka mareta ana imua o ke Kahunapole, ua ike e ia mai uo o Liu FuU. A pau ka mareia ana, ua haalele koke aku la makou i ka noho pu ana me ka poe huikau, a ua hoi mai makou iuka nei, a ua kukuluia kekahi Ualo uaoi a hanohauo hoi, i oi ae i ko ka Moi a me k& poe waiwai o kaia aupuui: a ke manao oei au, ua kupono no ko ke Aiiiw ihīne Uwo an* i kela huole i kaue naua, ua loaa iho la kona

; mak'ia, a e uoho iiu.na ami no oia iaia ibo, uka, ai;» nii o ke keiki nei e uoikeia mai ai oia ho alii nui. Haawi rnai la ka wabine kilokilo i koāa mah'ilo, a m \waeni o ko Ihua puana Ana i ka hua oleio hope loa he aloha, «n lio: aku !a ka wahine kaawa nie ke kei--1c», a hiki «ku la i k j x hoaie o kona man | baku, a hoike aku Ia i na mea o ae a pau 11 lioikēia mai iaia, o.ka, koe nae ke ko- ! ho, pololei ana mai a ua wahine kilokilo la no Liu F«»ta a me kona hoike mao'i aoa aku i ka oiaio, no ka mea, e noho pu aoa o K.ale Viua me Liu Fata ia mauawa, no ka mea, aole uo oia i lohe uiahui iki nokekulana o kana wahine, aka ua haohao no nae oia ma ke ano maiau o kana mau hana, a no ka piha hoi o ka wahine i ka nani a me ka loaa ana o ke keiki, aole oia i hoopnka i hookahi huaolelo e hoouluhua ui i ko laua noho pu aua, a ua hololea wale no kana mau hana i ka maika', a hiki wale i ka hopeua 0 ko laua mau la. A hala ka palena o ka eha makahiki, ua hoounaia o K.iianahu i ke a hala kekahi mnu la, ua ano kamaaina oia me ka poe mua, a ia wa i pii mai ai kona kolohe, aohe oua mea e lolie ai, ua paipai wale ia 110 e ia ke poo o kona mau hoa kula, a ua mii ka poe i hoopii 1 ko kumu a me na makua no Raianahu, aka, o llnianahu, ina oia e eha i koua poe hoa, aole oia e hoopii i ke kuinu a me koim mau makua. E like me ka nui pakela o kona koloho, pela no i pii hikiwawe mai ai kona ike, a ua ho!o !oa oia ma na mea i ao ia iaia. A no ka ike hoi 0 ke kumu i kona akamai, ua hooneeia aku oia a hiki i ka papa aka!ii, aka, i konahiUiana aku ilūl i, am i kekalii kakahiaka nui, oiai m o Iluauahu e heIo ana ma ke ulanui o hiki aku ai i ka hale kula, luaa iho la iaia kekaiii wahi iole keiki, e wailio ana i ke alanui, ua hela a opili i ko anu, komo iho la ko aloha iioko ona, lalau iho la i ua walii iole nei, a hookomo iho la iloko o kona pakeke, a lawo puaku la a hiki i ka hale kula, waihoia iho Ia iloko o kona ume waiho palapala, a hookaawale ae !a oia 1 kana mau buke ma kekalii aoao o ka ume, a hooholo iho la i kahi iolo ana ma kekahi aoao, me ka ike o!e ia mai nae o kona mau lioa, a unuhi ae la i kona hainaka, a hoopumehana iho la. A hala paha he hapalua hora, loaa iho īa ka pumehana i ua wahi iole nei, hoomaktf ae la oia e onioni, a pela mau aku, a ikaika loa ae Ia ; wehe ae la keia i ka hainaka i hoopumehanaia ai, a waiho wale iho la i kana wahi iole pela ; lioloholo ae la oia i o a ianei, ma kahi o ka ume i hookaawaleia noua, a ua panea loa oia ma ka nana ana, me ke komo pu no hoi o ke aloha iloko ona no ka pololi 0 kaua waiii iole, nolaila, i ka hora hoomaha o ke kula, holo mama aku la oia a hiki i ka hale, a lawe mai la i ka laiki 1 hoomoaia, a hoao iho Ia ma ka hanai, aua, a ai iho la no lioi na wahi iole nei, a pau ka ai ana, holoholo ae la oia me ka le-lele ana i o a ianei, a piha loa iho lao Kaianahu i ka lealea, a o ka hoomaka mai la no ia o kona molowa ma ka buli palapala ana, aka, no kona maka'u i ka hoopai a ke kumu, nolaila, na hoo* manawanui w*ale no oia no kahi manawii uuku ma ka imi ana i kana haawina. a o ka nni o ka manawa, na lilo loa oia i ka paani me kana wahi iole. A ha!a ae ana ua la, a pela aku ana, a i na la no hoi a pau, e hali mau ana o Kaianahu i na mea ai o na ano a pan ana i ai ai, a haawi na kana wahi aikane iole, a i ka pau ana o ke kula, a makaukau o Ilaia nahu no ka hoi, aloha iho la oia i kana wahi aikane iole, me ka olelo iho, Ke hoi nei au, noho malie no, ua nui no ka ai a me ka ia, apopo hui hou no kaaa, ki ao la oia i kooa ume a hoi aku la. A < mamua aeooaUkufa a pau, e hiki mua | ana o R iianahu'ma ka hale kula, no ka hoomaeaoae aua. i ka Keeoa o kana wahi aikane iole, a o ka hapanui o ka manawa, ma ka paani wale no. A liiki mai ia ke kumo, ke kaia ana. a ia wa, lawe ae la o R*iaoabu * kaoa buke, i

a wehe ae ii, a kukuiu mti ia uihiiim, i in-maoia mai ai e ke kiunue huli pala ana, aka, u i huki mai la no oia i ka ume iwaho. a o kona maka a me kona manao, ua nauea loa i ka paani a kana wahi io!e. (AoU- *