Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 8, 20 February 1875 — Page 2

This text was transcribed by:	Sally Vrana
This work is dedicated to:	Na Lei Hulu i Ka Wekiu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

MA KE KAUOHA.

Ua haiia mai ka lohe i kela Keena ke manao nei i ka lohe aku @ @ @ a ae i waho a e @ @ aku i ka @ ka @ k@ mai @ mai @ Hoi mai, a i @ e @ @ i ma lima hana o ke aupuni @ @ pu @ o ka @ mai, ke @ @ @ @ @ haie Oihana Aupuni, ma ka ia e @ mai ai ka Moi.

W I. Moehonua. @ @

@ @ Feb @ 1874. @

Ua @ aku ma ka@ @ @ e @ i @ i na palapala ae loa awa, i @ @ me ka Mokuna XIV o na kanawai o 18@@:

Kaupalolo—No Kohala Akau, Hawaii.

G N@--Molokai. W L MOEHONUA.

Ka@ina Kalaia@

Keena Kalaiaina, Feb 6, 1874. @

Ua hookohuia aku o CR@IL BROWN i keia la, i @ @ palapala, no na palapala a pau e laweia mai ana e ho@, no ka mokupuni o Oahu.

THOMAS BROWN, Lana Kakau Kope.

Keena Hooiaio Kopa

Aponoia:

W L Moehonua, Kahina Kalaiaina @

Ua ho@ aku o Mr. B H Kahananui i keia la. @ @ no ka Pa Aupuni o ka Ap@ o Kona, mokupuni o Oahu. W F Allen, Hope Kimaina o oahu.

Keena @ @ o Oahu, Ian 14, 1873. @ @ @

Hoolama Pa Aupuni—Ke hoikeia aku nei ka lehulehu a ka Pa Makai iho o na Hale Lole Bipi ma Kohola@ a @ iho hoi @ ka Hale@ o Kawa, @ na @ @. @ oi aku a emi mai @. @ hookaawiela nei, ola kahi e hoopa@ia ai wai holoholona hele@ no ka A@ o Kona nei, mokupuni o Oahu. W.L. MOEHONUA,

Kuhina Kala@

Keena Kamaaina, Ian 17, 1875. @

Hoolama Pa Aupuni.—O ka pa hoopea no na holoholo. na heluhewa no ka Apana o Kona, mokupuni o Oahu, ke hoo@ nei mai P@ mai a i ka pa Hoolahaia ae la maiana.

W F Allen, Kokua K@ o Oahu.

Keena K@ o Oahu, Ian 12, 1876.

Mai keia la a mahope aku nei, ua hiki no i ka Luna Ohi @ ke kau i ka waiwai io o ka hapa ha ulaula Beritania ma ka dala America, oia hoi, i iha daia a me kanawalu kumamahiku keneta no ka hapaha ulaula Beritania.

@NO. S WALKER, Ku@ Waiwai.

Keena Waiwai, Ian 4, 187@ @

Komisina o ka Hoikeike Nui ma

Amerika Huipuia.

O makou o ka poe nona no inoa malalo iho, na Komiaina Kuikawa i hookokuhuia e ka Moi, e ohi mai, e houluulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana akamai, hana lima a me na mea ulu o Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui e malamaia ana ma Pilidelapia, ma ka puni ana o ke keneturia makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni Kuokoa ana i ka 1876, Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S. G. Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oiai ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4, 1876, nolaila, o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makaukau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.

Ke hoike nei no hoi makou ika papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui:

Na Laau—i kahi a kahi iole ia a ma na pauku lawe.

No lako hale, i hana ia mai na laau hawaii mai

Na manu a me na ia, a pela aku.

Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama ola ia, a ano hou a e ulu ana paha.

Na hulu manu, na niu.

Paakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.

Na Pupu—na akokoa a na ano a me na mea a pau.

Na mea o lalo o ka honua.

Na @ o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.

Na mea ulu o oloko o ka wai.

Na kope iloko o ke eke.

Na Pule iloko o ka bena.

Kopaa mailoko mai a na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.

Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.

Palupalu; i waeia a wae oleia.

e Laiki iloko o na eke; i hoomaemaeia a hoomaemaae ole ia.

Na pupu a me na hehu awa.

Na uhi iloko o ka pahu.

Na hana lima; na ahuula, na mahiole; moena: kapa Hawaii; na umeke, na aho mai na olona mai o me ka ili hau, a me ka pulu niu; na poha ku kahiko;p na makau, na kii o na waa; na lako hale hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona a ano a pau, na mea hana kui, na kamaa la-i o huahala, na papale makoloa, pua ko, pua pili a pela aku.

Na kii o na mea ano nui o hawaii nei a me na hiohiona nani.

Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kulana e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku maka, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.

Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.

Papa Kahikuhi o ke kulana hoonaauao o hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau. Kuhina Kalaiaina

S. G. Waila

J. U. Kawainui.

Honolulu, Jan. 7, 1875.

Ka Nupepa Kuokoa

-Me-

Ke Au Okoa

I Huiia.

Published every Saturday $2 a year

HONOLULU, FERERUARY 20, 1875

Ua @okama ka apo aloha ana aku a na makaainana i ka la i hoi mai nei ka Moi Kalakaua. Ua maikai kona nanaina i keia wa, a he mea la, ua lealea paha ia i kana huakai hooilo, i holo aku nei i Amerika. Iloko o na malama ekolu ana i helo aku nei, ma halawai kona kii onohi maka me na mea hou aohe i kana mai, a ua piha ka puuwai i ka olioli a me ka mahalo. Ke lana nei ko makou manao, e lilo ana kona mau ike hou a me na maa i loaa aku nei ia ia ma keia huakai aku nei i kumu e lilo ai oia i Moi naauao ma ka hooponopono aupuni ana. E ola loihi Ka Moi Kalakaua.

Maluna mai nei o ka mokuahi lawe leta i ku mai ai i ka wa@aao Poakolu iho nei, ka loaa ana mai o na lono hope loa e pili ana i ke kuikahi panai like, oia keia: Ma ka la 3 e Feberuary iho nei, ua kakau inoa ka Peresidena i ke Kuiukahi, a na waihoia aku imua o ka Ahaolelo Senate no ko’lakou hoapono a hoole mai. Ke kali hoomanawanui la no na Komisina e eke o ke ohi i ka hua o ka lana hana.

Ua hoole paakiki loa mai nei ke Kiaaina Kapena, aole ia i olelo ma Amerika, o ka Baibala a me na Misioneri na kumu i make mi ka Lahui Hawaii. A ina no hoi e nana pu ia kena haiolelo imua o ke Komite o ka Papa Misiona Amerika, alaila, he kumu io ia e hai mai ana no ka pono o kana hoole ana mai nei maluna ae.

Ke Alii Ka Moi Kalakaua!

Ka apo Aloha Lokahi like ana o na

Makaainana!

Na Ahi Hoohiwahiwa @@a ole!

Ma ke hora 7 o ke kakahiaka nui Poakahi iho nei, Feberuaru 15, ua h@k@a ae he Hae Hawaii nui ma ka pa@u hae o Kaimuki, a ua ki kokeia mai ekolu mau pu mai ka puu mai o Puowaina, e hoike mai ana, ua ikeia aku ka Hae Kalaunu o ua

“O Kalani Kauliluaikeanu Waialele,

Ka maka halalo i ka lehua makanoe,

He lihilihi kuku ia no Apo,

He hala-aa ia no Hanailiki,

Ua pehia e ka ua a eha ka nahele,”—

Ua hele wale “a maemae i ke kai ka pua o ka hala.”—

Ua puanono wale i ke kai i Ulakua—e.

e kau kehakeha mai ana i ke kia waena o ka mokuahi kaua Amerika “Pensacola,” Adimarala J.J. Almy. I ka loheia ana o ka haiolona, ua wikiwiki ae kela a me keia puuwai aloha alii, e akoakoa makai o Ainahou, a ma na alanui kahi a ka huakai a ka Moi e kai mai ai, e ike a e hookipa mai i ke Kamahele Lani Moi.

I ka hora 9 paha a mamua iki iho, komo akahele mai la ka Pensacola ma ka nukku o Mamala, me ka welo haaheo o ka hae Kalaunu, a kuu iho la i kona heleuma mawaena o na manuwa Amerika Portsouth a me Tuse@rota, a mawaho aku hoi o ke alanui Papu. O na hoohiwahiwa a me na hoohiluhilu a ka Komite, aole no i paa pono loa, no ko lakou manao kanaloa no aole e ku koke mai ana.

I ka moku e holo ae ana e ku, ua ukali aku la ka Luna Nui o na Komite o na Makaainana o Honolulu, oia o S B Dole Esq i kaukooia e A Kalauli, a loaa aku ke’Lii iluna o ka moku, me ka manao nonoi aku i ka lokomaikai o ka Moi e hookaulua aku aha e lele mai a i ke awakea, i lawa pono hoi na hemahema i koe a ke Komite. Aka, ua ae mai ka Moi e lele kokemai, a ua oluolu no hoi i na hoohanohano i makaukau a Kona mau makaainana, nolaila ua hoikeia mai ka lono, e lele mai Oia mamua ae o ka hora 10.

Ma keia wa, ua hele ae la na kanaka a hookui i kai o ka uapo, a ua halii pu ia hoi na alanui i ka mauu mai kai mai o Ainahou a iloko o ka Haleahi; a o na pio hoi i hoana e ia, ua kukuluia ae la me ka pupuhulu.

He hapaha hora paha i koe kani ae ka hora 10, ua ikeia aku la na luina o na manawa e naholo ana iluna o na i-a a me na kia moku, a ke ku makaukau nei mauka o ka aina na Kuhina a me na ukali o ka Moi na koa hele wawae, ka puali kaua lio, no koa pualu, na hoa o ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu, na makai, na hoa o ka Ahahui Opioio, a me ka ahahui Leleiohoku o Waianae, na Mamalahoa, ua Kamlii kula me na pua, a me na makaainana.

Aohe i liuliu mahope iho o ka pinana ana ae o na lu@a, ua pale ia ae la ka waapa o ka Moi e hoi mai ai a kaa mawaho o ka moku, malalo o lutenela Mason, a ia wa i iliki iho ai ke ki ana a na pu he 21 o ka Adimarala, i kukaiia mai e ko ka Portsmouth a me ka puu o Puowaina, ke kani oleole mai a na bele a pau, ke kowelo ae a na hae o na pahu hae o ke kaona nei, a ua kahiko pu ia no hoi na kia o na moku a pau loa o ke awa, mai ke kea ihu o na moku kaua a hiki wale aku i ka papae o hope, a pela no hoi na kuna holoholo pili aina. Oia iho la paha la ka hoi ana o na Aliiaimoku.

I ka pili ana mai i ka uapo makai ponoi o ke Alanui Papu, ua pii mai la ka Moi i ukaliia e na hoahele, a ua puoa ae la na leo aloha o na makaainana. Ma ka uapo na Kuhina Moehonua, Walker a me Kanale kahi i kaukoo aku ai, a o ke Kuhina Green, ua holo e aku ia iluna o ka moku, a hoi pu mai ana me ka Moi. Mahope o ka lulu lima ana me na Kuhina, ua kau ae la ka Moi iluna o ke kaa alii, a me na hoa hele o ka huakai alii, alaila, hoi mai la iloko o ka Hale Alii mawaena o ka huakai i hoonohonohoia e ke Komite. Ma na aoao o ke kaa, he 2 mau kahili, 2 mau laau palau, a he 2 mau puloulou alii. A mawaho aku o keia poe he mau mahele kaua lio.

Mamua loa o ka huakai, he mau kukui malamalama, alaila, o na Mamalahoa mai, o na Kamalii kula iho me na pua, ka poe puhi ohe, na Kuhina, ka Oihana Kinai i Ahi o Honolulu, ka Ahahui Opiopio, ka Ahahui Leleiohoku, a o ka lehulehu mai.

I ka huakai e hele nei, ke huro mai la na makaainana ma kela a me keia aoao o na alanaui, a he hana maloeloe maoli i ka nana aku, ka hemo pinepine ana o ka papale alii, a me ke kunou hala ole ana i kela a me keia. E hoihoi mai ana ka Moi ma ia mau hana i na aloha aku a na makaainana. Hookeke ka hele ana i ka nui o ka poe e ukali ana.

Ma ke alanui i hele mai ai ka Moi, ua kauia na palapala ma na alanui, a penei a olelo o ka mea hoohiwahiwa mamua iho o ka Hale D@te, “E hookipa Aloha i ko kakou Moi.” Mawaho iho o ka hale olo papa ua k@ k@@ia penei: “Hawaii-Amerika” me ka huaolelo “Aloha” a me ke kii o na hapa pulima e lulu ana. Mauka mai o ka hale papa o Waila ma, e kau ana “E hookipa me ke aloha i ka Moi”. Ma ke kihi o na Alanui Papu a me Alii, he pio e ku ana na kumu laau puina me na hua palapala, “E Ola ka Moi i ke Akua,” a ma kekahi huli o na @ la, na hua palapala penei: “Ua mau ke ea o ka aina i ka pono”. Ma ka puka komo o ka pa alii, “Aloha Kalakaua.”

I ka hiki ana i ka pa alii, uaa wehe @amamaia na puka no ka lehulehu e habai ana i ko lakou moi. A i ka hiki ana mamua iho o Kinae hale, ua lele iho la ka Moi, a pii aku la e ike i kana Moiwahine ke Keiki Alii Kahu Aupuni, a me na Kaikuahine a me ka poe e ae i akoakoa mua o ka ohana alii. Ua hoouka iho na huro maluna iho o na huro, a o na olioli Hawaii maluna iho o na olioli, a me na mahalo maluna iho o na mahalo, no ka hoi pakele ana mai o ka Moi me ke kino ola maikai. Maanei, ua heluhelu aku o S B Dole Esq., i ka haiolelo hookipa a na makaainana, a oia keia malalo iho:

“E oluolu i ka Moi:--O makou Kou mau makaainana, a me ka poe e noho ana ma na kaiaulu o Hawaii, ke haawi aku nei i ka hookipa ana ia Oe, me ka olioli i Kou huli hoi ana mai, mai na aina e.

Ua kiai makou me ka makaala i na loina o Kou makaikai ana ia Amerika. Ua hauoli piha makou i na hookip hoohiluhilu a na hoa’loha Amerika o kakou i haawi lokahi pumehana mai nei ia Oe; a na hoomaikai makou i na hookanaka, akahai a me ke kuo-o Ou e ka makua i lawe mai ai i ka lakou mau hui launa ana.

No ka makamua iloko o ko lakou moolelo, he Moi e Poni ia ka malihini a ia Aupuni, ka poe hoi i hoike ae he Moi lakou a pau, a ua hooia mai ia lakou iho he mau kamaaina ihiihi i ka lakou malinihi ihiihi.

Ke hoomaikai aku nei makou ia Oe no ka holo mua a me ka oluolu maikai o Kau huakai makaikai, a me ka huli hoi maalahi ana mai. Ke hoomaikai aku nei makou no ka lokahi me ka maluhia i luana iho nei oiai Oe ma kahi e. Ke hoomaikai aku neimakou ia Oe no ka hoomahuahuaia ana ae o na welina o ka hoa’loha a Kau huakai i kamoe nei mawaena o Kou aupuni a me ke aupuni nui, ka mea hoi nana i hooluana nanea mai nei ia Oe me ka oluolu.

Ano oiai Oe e hoi aku ana i Kou ohana ponoi a me na makaainana no ka hapai hou ana i ka hana a na Lani a me Kou lahuikanaka i kahea mai ai ia Oe, ke hui pu aenei makou ma ka pule, e haawi mai ke Akua i ola loihi me na pomaikai ia Oe, a o ko kakou aupuni e hoolaulaha ia e na pomaikai, a malalo o na alakai ana a Kou lima me ka puuwai Makua, e ulu ka lahui ma na heluna a laupai me ka ikaika o@ipaa.

E KA MOI:-Ma ka inoa o na Hawaii a pau mai Hawaii o Keawe a kauai o Mano, ke hookipa aku nei makou ia Oe e Kalakaua i Kou one oiwi me ke ALOHA.”

Ua ku mai ka Moi e hoolohe pono i ka heluheluia ana, a mahope o ka pau ana, ua lalau mai oia i na lima pakahi o ke Komite Umikumamakolu, a lulu iho la me ke aloha pumehana.

Mahope o ke kali ana o ka Oihana Kinai Ahi a me na Puali koa, ua kauohaia mai lakou e hele mamua iho o Kinau Hale, a pela i hooko ai ka poe Kinai Ahi a me na koa. I ka wa i kaa ai ka puali helu 4 mamua pono iho o ke alapii, ua ku iho ka oihana holookoa, a ua haawi kokeia ae he ekolu mau huro. Ua haawi mai la ka Moi he mau huaolelo mahalo i ka poe Kinai Ahi ma o ka Luna Nui la. Mahope o keia ua hoi aku la ka huakai, a koe aku no ka nui e ha@amu ana.

Na Ahi i Hoomalamalamaia no

Hanohano o ka Moi.

He lua ole na hoohiluhilu ana i ikeia ma ka po Poakahi iho nei no ka hoohanohano aku i ko ka Moi hoi ana mai. Ua hoa ia na puu ahi maluna o Lae Ahi, Kaimuki, Waahila, Ualakaa, ma na kakai puu o Puowaina, ma na puu kiekie ma ke kuahiwi o Kalihi, a ma na puu maluna o Moanalua, makai o ke alanui. Ua hoomalamalama pu ia o Aliiiolani Hale e na kukui, o Kawaiahao, ka hale Bele nui, ka pahu hae o ka Helu 2, na pio maluna ae o ke alanui a ka moi i hoi mai ai i ke ao, ka Hale helu 4 ka Helu 3, ka Hotele hawaii, na pa pili alanui, a me na hale e ae he lehulehu wale. O na oi o ka nani o ka hoomalamalama ia ana, o Aliiiolani Hale ka helu 1, o ke hale Bele nui, (Tovera) ka lua, o ka puoa o Kawaiahao ke kolu, o ka helu 3 ka ha, o ka Hotele ka lima, a o ka nui aku, mahope mai. Maluna o ke aleo o Aliiiolani Hale, ua ikeia aku keia mau hua palapala mai kahi mamao aku, i hoomalamalamaia e na kukui ke me kalaunu maluna iho e kau kilakila ana, eia ua mau hua la: Kalakaua—Imi—Pomaikai—Lahui. Ua kakepaia no hoi na kukui hana houia iho nei mai ka aleo mai o ka Hale a ma na aoao elua. Maloko mai o na puke aniani, ua hoomalamaia mai e na ihoiho kukui.

Mawaena o ka hora 7 ½ a me 8 ua kai ae ka huakai kukui o na Kinai Ahi ma na Alanui o ke kaona nei, mai ka Helu 2 aku a komo i ka pa o Aliiiolani Hale, kahi a ka Moi, ke Keiki Alii, a me na Kaikuahine Alii e nana mai ana i ka huakai. Ua hoikeikeia ma ia po na kukui waihoola like ole o na ano a pau a ka makemake e ui ae ai. Mamua iho o ka puka komo o Aliiiolani Hale i ku ai ke huakahi, a hoolohe aku la i ka leo hoomaikai mai a ka Moi malalo la nei:

“Ke hoomaikai aku nei au no keia hookahakaha nui. Ua halawai mai au me na hookahakaha he nui iloko o keia mau malama aku nei i hala, ka mea a@u i mahalo nui ai, he hoailonaia no ka noho ana makamaka me kela lahui nui; aka, he okoa loa keia, ua oi’e keia mamua o ka mea ike mau ia. He hoike ana keia i ka mahalo kiekie a hohonu loa o na manao lokahi. Ke aloha aku nei au ia oukou a pau.”

Mahope o ka pau ana o keia mau huaolelo, ua huro ae la ka Oihana Kinai Ahi no ekolu manawa, a huli hoi aku la e komo iloko o ka pa alii a mamua iho o Kinau Hale, kahi i ku iki iho ae i hoolohe i ka hoohonehone a na keiki Pahi Ohe, a huli hoi loa aku la ma na Alanui Rikeke, Beritania, Papu, Kukui, Nuuanu, Alanui Alii, Papu hou, a hookuu mamua pono iho o ka Helu 2. Iloko o keia mau hookahakaha nui i ke ao a ma ka po, aole kekahi poino i ulia mai.

E oluolu a e mahalo ana no hoi paha ka lehulehu, e like me ko makou, i ka hoike ana aku, he maikai ke ola o ka Moi iloko o na malama ekolu ona i kaawale aku nei ma ka huakai makaikai, me ka piha i ka hauoli no na hookipa hanohano i loaa iaia mai ka Ripubalika mai.

E OLA KA MOI I KE AKUA!

Na Hookupu Aloha.

I ku like ai me ke ano mau o na Hawaii ua aeia aku na makaainana a pau e ike mai i ka Moi ma ka Poakolu iho nei mawaena o na hora kakahiaka a me auina la. Ua nui launa ole mai ka poe i hele aku e ike i ka Moi he’e makaikai me na makana, a he puu ah@@ okoa ia e ku ana mamua iho o Kinau Hale ia la. He hoike ana ia i ka makemake loa ia o ko kakou Moi hou, nana i kaapuni i ka paa oloko nei a me waho iloko o ka makahiki hookahi.

Ke Kii Makana o ka Moi.

Mamuli o ka lokomaikai o na Haole Pai Kii kaulana o Kapalakiko, oia oa Mssrs Bradley a me Rulofson, ua haawiia mai i ka Moi kona kii nui ponoi i kahakahaia me ke penikala, a i ka nana aku me na maka, he keu o ka nani launa ole a me ka maikai paulehia. Ke ike na mea a pau, mahalo maoli no me ka iini. He iwilei paha kona laula, a he iwilei ke kiekie.

Ma ka Poaha iho nei, ua haawi manawaleaia aku ua kii nani la i ke Kuhina Kalaiaina, ma o ka Puuku la, me ka manao na ke aupuni, a e kau ia maloko o ke Keena Ahaolelo nui. Ma kela wa eehia o ka makanaia ana aku, ua pane aku ka Puuku penei:

E KE KUHINA:-Ua hooiliia mai maluna o’u ka hanohano nui mai ko kakou Moi hiwahiwa mai e makana aku ia oe, a ma ou la i ke aupuni, i keia kii a ke Alii ka Moi i hoihoi mai nei mai ka aina e mai, i mea e hoowehiwehi ai i ko kakou Hale Aupuni, a i mea hoi e hoomanaoia ai kona hoomanawanui launa ole i ka imi ana i ka pomaikai no kona lahui.

Iloko o keia wa a ke Kuhina i ike aku ai i ke kii, ua eehia iho la ia, apo oluolu aku la i ka manawalea, a pane aku la i ka Puuku ma ka inoa o ke Aupuni e like penei:

“E KA HAKU PUUKU:-Me kuu wainohia, ke lawe nei au i kau makana hiwahiwa, ma ka inoa o ke Aupuni Hawaii nei, a na’u no e kau aku ma kekahi keena akea o Aliiiolani Hale nei, na ke Aupuni a me ka Lahui.”

Ka Moi ma Bosetona.

Ma ke ahiahi mamua iho o ka la makahiki hou, ma Bosetona ka Moi kalakaua a me kona mau ukali, kahi i hookipa hanohano loa ia ai, a mai na mea mai i ikeia iho e makou ma na nupepa, ke hoike aku nei makou, i kulike ai me ka makemake o ke Alii ka Moi e halawai me na Elele o ka Papa Misiona o Amerika, nolaila, ma ke ahiahi o ka la Hape Nuia, ua haawi ae la o Mr. Alpheus Hardy, ka Lunahoomalu o ke Komite o ka Papa Misiona, i wa e ike alii ai, maloko o kona Hale noho ma Alanui Olioli. Ua akoakoa ae ma ia anaina ke Komite, na luna i pau a me ko keia wa, na kahunapule me ka poe o ia poai. Ma hope o ka hoikeike muaia ana a me na lulu lima, ua heluheluia mai la keia olelo malalo iho e Rev. Dr. Treat imua o ka Moi:

I ke Alii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina: E ka makua. –Ua oluolu ia Oe e ka Moi ka hoike ana ae i kou makemake e halawai me na lala o ka Papa Misiona o Amerika. Eia imua Ou e akokoa nei, he heluna nui o lakou, ka poe hui i hiki ke hoakoakoa kokeia ae. No ia mea, e ka Moi ke ike nei oe o keia poe keonimana, o lakou no na Elele o ka hana nui nana i hookomo i ka malamalama Karistiano iloko o kou lahui. He kanalima kumamalima makahihki i hala aku, ua holo aku he huakai o na Misionari mai keia awa aku no ka Pae Aina Hawaii. O ka lakou mau mea i loaa aku malaila, oia no ua moolelo o na wa mua loa, na lakou e hoike mai. No na loli nui iloko o kou aina mai ka wa mua mai a lakou i pae aku ai, he ikemake oe. Me ka olioli nui, i mana ai ko ka Papa Misiona Amerika hoike akea ana aku i ke ao malamalama, i na makahiki lehulehu i hala, ua lilo na Hawaii i lahui Karistiano. Ke hoomanao nei no paha Oe e ka Moi i na huaolelo: hoopukaia i Honolulu ma ka La Iubile, Iune 13, 1870, e kekahi e aoho nei me kakou i keia ahiahi, oia, he Elele no ko makou aupuni ma kou Alo Alii. “I ka 1825,” wahi a Ka Mea Hanohano H. A. Pierce, “e noho naaupo ana na kanaka Hawaii, aka he poe maikai a hookipa lakou, a ua oi ae ko lakou a apo mamua o ko na ano kanaka e ae o ka Polunesia. I ka 1870 ke ike nei makou i ko lakou pii ana ma ke kulana kiekie o ka noho ana Karistiano, ka hoonaauao lahui, ka malamalama a me ka holomua. O ka hopena oluolu o keia, ua aie no ia, no na mea he nui, malalo o ke Akua, mai na luhi mai o na Misionari.” Aka, ia kakou a pau e mahalo aku ana no ko ke Akua kokua ana mai e hooholo mua ia, ua makemake makou e hoike aku i ko makou ae ma na hooponopono aupuni malamalama a kou mau mua iho ma ka noho alii—o ia ike ana, aole makou e kanalua, na na moolelo aku o ka wa e hiki mai ana, e hoike mai i kau hana. Aole loa makou e poina ana i na hana pono a hoaloha a Kaahumanu, oiai, iloko o kona mau la, ua hoike mai oia i kekahi mea kamahao o kona huli ana a lilo i wahine Karistiano. Ke hoomanao nei hoi makou me ka olioli i ko Kamehameha III, kokua pu ana mai; ke alii nona ka inoa e kau nei ma ka moolelo o ke ao nei me ka hanohano. Mamuli o ke kokua ana a keia alii, ua lilo kona noho a@i ana i au kaulana no ka wa pau ole.

Aka nou iho e ka Moi, aole loa he wa o ia ano i loaa ia oe e like me ia. Ke hele pu aku nei ka makou mau pule mahope o ke alanui au e imi nei i pomaikai no kou aupuni, i haalele iho ai oe mahope nei i na hoomanao makamae a kou lahui. Ma ka inoa o ke Komite.

ALPHEUS HARDY

Luna Hoomalu.

Haawiia aku la ke kakaa lima i ka Moi e Mr. Hardy, a ua kunou haahaa mai la ka Moi, a pane mai la penei:

E NA KEONIMANA—Ua hauoli loa ia au i ka halawai ana me oukou i keia ahiahi. O ko’u makemake nui mai ka wa mai a’u i haalele ai i na mokupuni, o ka halawai me oukou, no ka mea o oukou no ka puali mua loa o na kanaka nana i lawe ae i ka malamalama iloko o ko makou aina. E hoomanao mau ana au i keia anaina poina ole, a i ka wa a’u e hoi aku ai, e hoike aku ana au i ko’u lahui me ka oluolu, ua halawai iho nei au me ka ahah@i o ka poe kanaka nana i haawi mai i ke kulana a makou e ku nei, aole wale mawaena o na lahuui, aka iloko pu o ke ao malamalama. Ke hop@, hopo nei au malia paha, aole e lawa ka’u wahi pane pokole no ka oukou haiolelo loihi, aka, ina e ae mai oukou, e pakui hou aku no au i ka mea a’u i olelo mua iho nei, oia hoi, ke manao nei au, o keia ka mana@ wa mua i loaa ia’u iloko o ka moolelo holookoa o ko’u ola ana. E na keonimana, ke makemake nei au e hape nuia ia oukou a pau (Hehihehi ia).

Mahope o ka pau ana o ka pane a ka Moi, ua hoolaunaia mai ke Kiaaina Kapena, a pane mai la me keia malalo iho:

E NA KEONIMANA—Me ka hilinai nui ao e ko aku nei e kamailio ma keia anaina poina ole, wahi a ka Moi i kupa iho nei. Ke manao nei au, he mea e hauoli ai oukou e na keonimana, i ka ike ana iho, iloko o ka hala ana o na makahiki he kanalima,

Ua oh@ia ka hua o ko oukou mau luhi, a ke ikeia mai nei e ke ao malamalama, he aupuni kuokoa o Hawaii. Ua oluolu loa ia makou, mahope iho o ka hiki ana mai inehinei ma Nu Havena, a komo aku maloko o na paia o kela halepule, oiai he kanalima aenei mai kahiki i hala, i ulia ai kekahi mea nui malaila. Malaila, i kaa@ia mai ai makou e Rev. DrBaccon i ka moolelo o Opukahaia, oiai i kekahi la, iaia e noho ana ma ka p@ na o kekahi Hale Kuanui o Nu Havena, puana ae la ia, “makemake au e ike i ke kahi mea.” No kela mea i mamao loa mai kona aina mai ke ka oukou hapai kino ana e na keonimana, ua aie makou no ko makou ola ana a me ko makou kulana i keia la. Ua hauoli loa no hoi makou i ka hoike ana aku, i ko makou hookipa makamae loa ia ana ma Amerike Huipuia nei, mai ka wa mai a makou i pae mai ai ma na kapakai gula o ka Pakipika a i na kapakai aa o ka Atelanika.

Me na wahi a pau a makou i kipa ai, ua pahola laulea wale ia mai no no hookipa aloha ana; a ke manao nei au, e komo pu mai ana no paha ka Moi me au i ka hoike ana aku, o kekahi o na kumu nui o keia hele makaikai i keia aina palahalaha, oia ka imi e hoomau e hoopaa loa ia ka noho hoaloha ana. E lilo ana anei keia hele maikaikai ana mai i kahua e hoomau loa ia ai ka noho ana hoaloha a me ka launa mai kamaka ana mawaena o Aamerika Huipuia a me ke aupuni o Hawaii (Hehihehiia).

HE MAKANA NUI—Ua lohe mai makou, ma ka la hookupu iho nei, hookahi makaainana i haawi makana nui, oia ke keiki lalawai o Waimanalo. He elua mau bipiohi momona i manawaleaia. I ka wa i laweia aku ai iloko o Hale Alii, ua huro ae la na kanaka no keia lokomaikai lua ole. Pehea iho la ananei na aina hanai holoholona e ae. Ua eo ae la i ke keiki lalawai o ka pali hauliuli o Wamanalo.

HOOLAHA HOOKOLOKOLO.

Ma ke keena o ka Lanakanawai Kaupuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o W@@HILA @ no Ma@aka Kau. Hawaii i make.

Ua @ a @ waihoia @ palapaia @ a W H Reed, no ka p@ o na @ i aia la @, e noi ana, e hoonoho@ Kau@ i L@hooponopono no ka waiwai o Waa@. no M@ Kau Hawaii, H P A i make. Nolaila, @ @ aku nei na kanaka a apu ke @ o ka Poalima oia ka @ @ o maraki. M H 1875 ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale hookolokolo ma Hilo, oia ka @ a ma kahi i koho la no ka hoaloha ana i @ @ @ a me na mea @ ke hoikeike. F S Lyman.

Lunakanawai K@puni o ka Apana Ekolu H P A

Hilo Feb 10, 1875 @ @

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o naianilua Rug@dale (w) o Kuku@ Hilo Hawaii imake.

Ua heluheluia o na waihoia ia palapala noi a Keo @ ka Lunahooponopono no ka waiwai o Naia@ilua @ (w) no Kuku@, Hilo, Hawaii, H P A i make, e noi ana, e hooponoia kona moowaiwai, a e hookau iaia mai ka oihana, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke ka @ aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalima oia ka la o Maraki, M H 1875, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka ka hale hookolokolo ma Hilo, o@ ka ia a @ ka @ i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia. F S LYMAN,

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A

Hilo, Feb 10, 1875. @ @ @

Ma ka Waiwai o HUAI (@) no Kaakopua, Oahu i make. No ka mea, ma ka la o Feberuari 187@, ua waiho ia mai imua o ka Aha, kekahi palapala @,@ no ke kapoha hope @ o H @, o @opua, moku puni o Oahu i make aku ia a ma ka palapala @ e noi ana, e hoo@ kela palapala kanoha, a e hoopuka @ ka palapala L@, Hooku, no @ @ ma waihoia @ e @ Kale@. Nolaila, ua kauohaia, o ka Poaono, @ ka la 17 o maraki @ @ @ ma ka hale Hookolokolo ma Kap@. Kohala @, Hawaii, @ ka ia a me ka hora o @ ai ia palapala @ a e hoolohe nui @ @ nui ana @, a me ka poe a pau e pili, e kue ana ia palapala kauoha a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hoo@.

CHAS. FREDERICK HART.

Lunakanawai Keapuni Apana Ekolu.

Kohala a kau, Hawaii, Feb @ 1875.

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii pae aina. Ma ka waiwai o KAAKO@A (k) no M@ Maui i make.

Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Paalua k, e noi ana, e hoaponoia kona moowaiwai, a e hooholoia ua hooilina, a e hookuuia oia mai ka oihana Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Kaakole k, no Honuaula Maui, H P A i make. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poalua, oia ka la 30 o Maraki 187@, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma Ulupalukua, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia. ABR FORNANDER.