Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 10, 6 March 1875 — Page 1

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Mahealani Chang
This work is dedicated to:  Aana Ying Chang & Hattie Keolakai Kukahiko

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIV. HELU 10. HONOLULU, POAONO, MARAKI 6, 1875. NA HELU A PAU 692.

 

E Pau na Pupupu Kahiko!

 

E pani me na Hale Laau!

 

PAPA, PAPA, PAPA

 O KELA ME KEIA ANO,

-A ME-

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S. G. WAILA MA!

-KIHI O-

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA

LOA ! ae like ka nui me

ka makemake.

 

LAAU NOUAIKI!

 

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO,

AAHO LIILII, &c

 

LAAU ULAULA!

 

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO, POU,

AAHO LIILII,

MOLINA, &c

            Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

            Na Puka Hale, o na ano a pau,

            Na Puka Aniani, o na ano a pau,

            Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

 

Pepa Hale me na lihilihi.

 

NA LAKA PUKA

 

NA AMI-PUKA,

NA AMI-PUKA LIILII,

NA KUI NAO

 

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

 

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

 

            E lawe wale ia no na mea i kua ma ai keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

 

Aia maanei ke Keena o ka

MOKUMAHU "KILAUEA,"

L. MARCHANT, Kapena.

 

S. G. Waila ma.

683 3m 696

 

HE MOOLELO KAAO

..NO..

RAIANAHU,

-KA-

HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

 

Unuhiia no ke "Kuokoa" mai ka Olelo

Pake a i ka Olelo Hawaii.

HELU II.

IA RAIANAHU ma ka hale o kona mau makua, aohe i loaa iaia kekahi mea nana e hoolaulea i kona mau manao kupilikii, mai na noho hoomanao ana no ke aloha o kana wahi aikane, a no ka lilo no hoi kekahi i ka noonoo ana i ka mea kupono ana e hoolilo aku ai i na dala i waihoia mai ma kona lima, i loaa mai ai mailoko mai o ka hikiwawe a me ka luhi ole, aka, mai keia la nae a ianei e noonoo nei a hiki i ka la "kona-hi" o na pake, e like me ka kakou e ike nei, he hookahi wale no la ke kaawale, aia hoi, i iho la oia, Pehea la ia 'u hana nei, i loaa ai ia'u kekahi mea no ka la nui ? Lawe ae la oia i ka eiwa o ke dala, a hele aku la a kuai elua mau i-e nunui, a me ka auamo, a hoi mai la i ka hale, a o ka ukana nae o keia mau i-e e piha ai, aohe no ia i maopopo, aka, no kona hoomanao loa i ka la nui, a me ka makemake loa o na kamalii i na mea ano kii o kela a me keia ano, nolaila, hoomanao iho la oia, e hoolilo i na dala i koe ma ia ano, a ina e puka, pomaikai, a ina hoi e poho, o kona hele aina no ia a imi loa i kana wahi aikane iole.

            Ma ka la hoi mamua ae o ka la konahi, a mahope iho o ka pau ana o ka aina kakahiaka, miki e aku la no o Raianahu a kana auamo, a o ka hele aku la no ia a hiki ma ka hale kuai kii, a kuai aku la oia i na kii hulahula o na ano a pau, a i na kii paahana hoi o na ano a pau, a pela no hoi i na kii paani a hakakaka, mai na kanaka a na holoholona, a i na manu hoi a me na i-a ; i na kii hale a me na moku, a pela aku ; a o keia poe kii a pau loa, he pepa wale no, a ua hoomaopopo iho no oia, e aihueia ana ka naau o na keiki no na kii.

            O ke koena dala ma kona lima, ua kuai aku la oia ma keia ano wale no ; a hoopiha iho la oia i kana mau hinai a piha pono, a uhi iho la i ke kawele, a hoi aku la, o ka hele no hoi ia a aui ka la, hiki aku la keia ma ka puka o ko lakou pa, aia no hoi kona makuahine e noho mai ana malalo o ka malu o kekahi kumu laau nui e ku ana ma ka aoao hikina ae o ko lakou hale, ike mai la no oia i ka hoea ana aku o kana keiki me ka auamo, me na hinai i hele a piha, a piha loa ae la kona naau i ka olioli, me ka mahalo pu aku no hoi i ka ikaika o kana keiki, me ka ninau pu iho iloko ona, Heaha la ka ukana o loko o na hinai a kuu keiki ? Kulu pu iho no hoi me kona mau waimaka, no ka ike ana aku, ua hele a kiheahea ka hou, e hiolo ana ma o a maanei o kona mau papalina, a no ke kupono ole no hoi kekahi o ia auamo nui i kona wahi kino uuku.

            Kuu iho la o Raianahu i kana auamo, a pane koke mai no ka makuahine, Ua pololi paha oe? Ae aku la no o Raianahu. Pane mai ka makuahine, E hoomaha iki oe pela, a e hele ae au e kuke i mau mea ai nau. He kuke a he kuene no hoi ka Kale Vina ma, aka, mamuli o ka makee a me ka minamina o Liu Fata ma no ka laua keiki, na papaia o Raianahu, aole e ai i na mea i hanaia ma ka lima o ke kuke a me ke kuene, o huwa ia ka nani o ka laua keiki iloko o ua mea ai, no ka mea, pii ae la no ka nui o Raianahu, a pii pu ae la no me kona kanaka maikai, aohe no hoi ona lua e like ai ma Pekina, nolaila, lawe ae la o Liu Fata i ka hana ana o na mea ai a kana keiki ma ka poho o kona lima.

            A makaukau na mea ai maluna o ka papaaina, hookani ae la o Liu Fata i ka bele, a hoi aku la o Raianahu e ai. Iaia hoi e ai ana, puka aku la kona makuahine iwaho, a wehe ae la i na kawele i uhiia iho ai maluna o na hinai, aia ka he pepa kii wale no a makena wale. A puana ae la, Auwe! Lapuwale maoli no keia keiki! Mamua paani no me kela iole, a i keia manawa, paani hou no me keia opala, a heaha la ka waiwai o keia mea lapuwale o ke kuai ana, like pu kiola wale no kela mau dala.

            A lohe o Raianahu i na olelo a kona makuahine, pane mai la oia, E kuu Mama maikai, mai kuhihewa oe he mea lapuwale kena mea, oiai o kela opala au e hoowahawaha la, ua oi aku kona loaa hiki wawe mamua o na mea kuai e ae, no ka mea, ma ka la apopo, he la nui no ia a e paniia ana ka puka o na hale kuai a pau, a e nele ana na kamalii i kahi ole e loaa ai ka lakou mau mea paani, nolaila, ina lakou e ike ana, aole auanei e nele ko lakou ne ana i na makua e kuai, nolaila, e ike ana oe, e puka ino ana keia mau dala. Pane mai ka makuahine, Aole au e hooiaio ana i kau, a hiki i kuu ike maka ana i kela mau dala, aka, ma ko'u manaoio maoli no nae, aole e loaa ana i hookahi keneta no kena opala! Ehia ka hoi mea minamina o ke dala, i kou lawe ana aku nei a kiola wale ia aku la no ; a ina paha e lohe ana o Papa no keia mea au i hana iho nei, a heaha la auanei kana mea e hana mai ai ia oe, me ka hauhili pu mai paha auanei i kaua.

            A ma ke ahiahi o ua la nei, kapili iho la oia elua lio laau, a hoomakaukau iho la oia elua mau papa loloa elua, ma kahi o eliama kapuai paha, i papakaukau no kana mau mea kuai, a ma ka wanaao poniponi o ke kakahiaka nui o ka la Konahi, lawe ae la ua o Raianahu i ua pakaukau nei ana, a kukulu iho la ma kahi e holomoku a e haiamuia ana e na kanaka ; a ma ke owehewehe lea ana ae, hele mai la na makua me ka lakou poe keiki, a ike na keiki i na kii, makahehi loa iho la lakou, a ne ae la i na makua e kuai, a kuai iho la, a ia wa, o ka iho aluka mai la no ia o ka poe makemake kii, i mea milimill a paani hoi na ka lakou poe keiki ; a he mea manawa ole, o ka pau koke ae la no ia o ua mau hinai nei i piha i na kii, a loaa iho ia ianei he iwakalua kumamalima dala ; hoihoi aku la keia ia mau dala nei a haawi aku la i kona makuahine ; aia nae ia wa i ninau mai ai kona makuahine, mai hea i loaa hikiwawe mai ai keia mau dala ia oe ? Pane aku o Raianahu, mailoko mai no ia o kela mau hinai i piha i na kii pepa, au i olelo iho ai he opala, a he mea paani wale iho no ia na'u, lawe ae la no ka makuahine ma na dala kumupaa, a o na dala puka, haawi mai la no na Raianahu, me ka i mai, E lawe oe i keia mau dala, a hoopukapuka hou aku, a o ka mea e loaa mai ana, nou no ia pomaikai.

            A kokoke mai na la hanai pake, ( oia ka lawe ana i na mea ai o na ano a pau, a waiho ma na ilina, e like me ka mea mau e ikeia nei maanei,) kuai iho la keia i na kii o na ano a pau, e like me kana hana mua ana ; aka mamuli o kona ake nui i ka loa hou mai, aole oia i minamina i kona kino opiopio a ui hoi, a he nani maoli no i ka nana aku, aka, ua lawe ae la oia i kana auamo, a kau iho la ma kona a-i, a hele aku la ma kekahi aoao o ka aina, e like paha me Waialua ka mamao ; a iaia ma ke ala, ua hala mai paha ka elua hapakolu, a he hookahi hapakolu i koe hiki aku i kona wahi i manao ai, aia nae malaila e ku ana kekahi hale, a no ke ahiahi loa, kipa ae la oia me ka manao e moe malaila, aia hoi kekahi elemakule e kupa laiki ana. Pane aku la keia, O oe wale no ka ko kou hale, a auhea ka hoi ko oukou nui ? I mai ka elemakule, Aohe kanaka o keia wahi, ua pau i ka ai ia e na akua puaa ekolu, a no lakou keia hale a'u, e malama nei, a e kupa wahi laiki ae ana au na'u, i ai iho ai au a maona hoi aku au i kou wahi, o hiki e mai auanei ua poe akua nei, a kakahiaka no au hoi hou mai, a pela wale no au e noho nei, nolaila, aia a moa ae ka laiki, paina ka@a a pau, alaila kaua hele, aole oe  e pono ke moe maanei mamuli oe make. Pane mai o Raianahu, elemakule hoopunipuni maoli oe. I mai ka elemakule, ina no oe e hoopaakiki, me oe no ia. Ninau aku o Raianahu, A ka manawa hea hiki mai? Pane mai ka elemakule, aole e nalo ka hiki mai, nu ka makani a haalele wale, nu hou ka makani a haalele wale, a nu hou ka hoi ka makani, a e lele liilii mai ana ka lau o ka laau, ka lepo, ka pohaku, alaila o ka hiki mai ka hoi ia o ua poe puaa akua nei ; nolaila, ke minami na nei au i kou kanaka maikai, e make ana oe, aohe mea e pakele ai, kai no la paha he maliu mai kou i ka'u, e hoi pu kaua ma ko'u wahi e moe ai, no ka mea, o keia poe akua, he poe akua ikaika loa lakou, a no ko lakou ikaika, ua pau loa kanaka o keia wahi i ka make. Pane aku la o Raianahu, "E ! lapuwale ! he Elemakule hoopunipuni loa oe!" Hele mai no oe e noho aku ana no au.

            Hoi aku la ua elemakule nei, noho iho la keia a polehulehu loa, aohe nae o ianei ike iki i na hoailona a ka elemakule i olelo mai, nolaila, i iho la oia iloko ona, Elemakule hoopunipuni maoli ka hoi keia. Aka, aole nae i liuliu ia noho ana iho a ianei, nu ana ka makani, a hoomanao iho la keia, he oiaio ka olelo a ka elemakule, nolaila, kii aku la oia i kana mau hinai kii, lawe ae la i ke kii maka, a hoopili mai la ma kona mau maka, a paa ae la i ka pahi ma kekahi lima, a o ke koi hoi ma kekahi lima, a hoopiha iho la oia i kekahi mau mea mamua o kona opu, hele kela a hookiikii lua, me he poe kii akua keaka la paha. Me ka makau nui keia e hoomakaukau nei ia ianei. (Aole i pau).

 

Olelo Pane ia Leakahele.

 

HE NIUHI PAHA ?

            Ma ka la 25 o Feberuari, ua hoopuka ae ka Lahui Hawaii i ka olelo naauao a ka mea i huna i kona inoa, e kapa ana iaia o LEAKAHELE.

            Ma ka nana ana, a makaikai ana i na wehewehe a kuu hoa, ua hooiaio mai i ka'u hoakaka i hala mamua, a ke hai mai nei oe ua kokua na hoike a pau ua haawi o Keoki i ka bia ma ke kauoha a Apigaila Maikai, ua pololei kela ; aka, aia a lawe mai ke aupuni i ka hoopii ma ka Mokuna 41, Pauku 1, o ke Kanawai Karaima, oia ke kahua o keia haua ; alaila, ua hoopaa ia aku la o A. M. malalo o ia kanawai ; a i mea e hiki ai ke hoomaopopoia ka pili ana o keia, a me ka ole o A. M. ma ka olelo wale no a na hoike e maopopo ai. Ma ka olelo i ke a kekahi mau hoike, ua hoole lakou, aole na A M i haawi a kuai e like me ke kanawai. Pehea la e hiki ai ia oe ke kapa mai ia'u he kokua hewa, a he makemake e kokua i loaa ai ko'u ola, a me ka paipai i na hoa holu like ? Aole loa e hiki ia oe ke kamailio pela, no ka mea, ua hoole na hoike i ka hana ana o A. M. i ka hewa i hoopiiia ai, he mea ole loa ka ona o na hoike inu bia, ua ona lakou i ka bia a Keoki. He ae au, ua kauoha, a kena o A. M. ia Keoki e haawi, aole nae oia i hewa ma keia kanawai, no ka mea, o ka mea kuai a haawi i ka waiona, oia ke pili, aole o ka mea kena. Makehewa maoli ka lawe mai i ka ae ana a me ka ona, no ka mea, he welau ia, o ke kumuolelo ka mea nui, Ua pili anei ia A. M. keia kanawai ? Aole, ua pili ia Keoki. Ua hiki anei ia oe ke hoole mai i ka oiaio o keia kanawai i hooopiiia ai ? Ua hiki anei ia oe ke hoole mai i ka oiaio o ka olelo a keia mau hoike ? Aole loa, ua paa ke kanawai, ua oiaio ka olelo a na hoike. Ina pela, ua kaawale loa o A. M.

            Wahi au, ua plli ka hewa ia A. M., ma kona kauoha ana ia Keoki ma ke ano he kauwa nana, ua ae au ia kamailio kauwa au, he oiaio paha ia, aka, ua makehewa no nae kau hoopili ana ia mea, no ka mea, aohe kanawai e kokua ana ia oe, malaila, ua kauoha paa loa na kanawai Karaima, ua pili ka hewa i na mea a pau e noho ana ma keia aupuni, koe nae na keiki liilii malalo o na makahiki 7 a me na pupule, aka, ina he mau hihia waiwai, alaila, ua ili io no maluna o na Haku, aia nae a noho malalo o na palapala hoopaa hana. E nana i ke Kanawai o na Haku me na Kauwa, a me ka Pauku 1125, 1128, Kanawai Kivila.

            Malaila, ua @ loa oe, a ke lawe mai nei oe a ka mea pili ole i ke kumuolelo, mai imi oe e hoonalonalo i kou hoopili mahope o ka aoao aupuni, no ka mea, ua makemake loa oe e hoopai mau i @a he hihia na ke alii kue i kanaka ; e like me kou makemake loa e kau i ka hoopai weliweli maluna o Kepio, me he makai la oe ka maka welawela, e ake no o ka hoopai. Auwe ! "Ka mano niuhi ai kanaka e !" Ua pau ko umiumi i ke kahi ia e a'u ma ia hihia, a oia kou mea i hoomauhala loa ai ia'u, a ma ka hihia a A. M., a me Keoni M., kue ia Keoni Robikana, ua pa ko lae i ka laau palau, piha loa oe i ka inaina no ke ko ole o kou hulu like i ka pono a@ i hooikaika ai. Ea ! kolekole hoi kau noa la, a pupuhi ko imu moa pala ka ai, a owai la oe e pee mai nei ? Ua manao paha oe e huna ia oe iho, aole loa e nalo, no ka mea, ua maalo mau oe imua o ke ahe makani me he lio hulu pala la kou lio e holo mau ai O oe no anei ka i noinoi e lilo ia oe ka luna hooponopono nupepa ? Aole e loaa ia oe ia i ka u-a he naaupo, mai pii ae iluna o haule eha loa. O oe no anei ka mea i ake nui e lilo i Hoa no ka Aha Kukamalu? Ae, o oe no. Auwe hilahila ! Pehea la e kohu ai ke kamaa buti i ka iole ? Aole e kohu. Minamina loa oe i kou mau hoa hapa like i ke kapaia ne hoopilimeaai, aole o ka waiwai ka mea e hoopilimeaai ai

            Ina no he waiwai, a waiwai ole, e hoopilimeaai ana no mahope o kahi ana i kokua ai, he mai aai loa ia e like me Leakahele e huna nei i kona inoa, aka, ke hai mai nei oia he hanohano, he waiwai, he paa mau i ka hana, ke hoike mai nei he keonimana oiaio. Pela anei ? Aole loa, aole e loaa na olelo hakukole i ua keonimana, aole i ka mea kuonoono, aole i ka mea paa mau o ka lima i ka hana, aka, na ke kanaka lapuwale keia mau huaolelo, na ka lopa kuakea, na ka pupule o Kalaepohaku, na ka Niuhi ai kanaka. A ua manao paha oe o kau hailiili kuamuamu, a hoohilahila he kumu ia e pani mai ai oe i ka waha o kou hoapaio, he kuhihewa ia ou aohe e hiki i na umi kausani diabolo e like me oe ke pani keia wana, aole no hoi e nana ia kau hoino kumu ole, ua hoike mai kau mau olelo he kanaka oe i hoowahawahaia, aia kou poo malalo o na wawae o na holoholona. Ke aa nei au e paio pu me oe he waha a he waha, aole au he kanaka i ike i ka makau, aole hoi ka hohe wale, aole au e ao ana e paio me ka holoholona, no ka mea, aole ia i ike i ka pono a me ka hewa, aole hoi me ka mea hohe wale, aka, e aa au e paio he alo a he alo, a hiki i kou kaawale ana. Ke hai mai nei o Hooio, o ka ae ana o A M imua o ka Aha Hoomalu, oia iho la no kona ae. Aohe au i ike i kekahi naaupo nui e like me keia hupo, ua manao paha oe o kau kalai olelo ana oia ka pololei; aole loa pela. Ke kauoha paa aku nei au ia oe e heluhelu pololei oe i ka pauku 1174, Kanawai Kivila penei :

            "E heluheluia ka Palapala Hoopii hoahewa me ka leo moakaka imua o ka mea hoopiia imua o ka Aha, a pau ka heluhelu ana, e ninau pololei aku ka Lunakanawai iaia i kona ae mai, a hoole mai paha i ua palapala la. Ina e ae mai oia ua hewa io no ia, alaila, e kakau no ke Kakauolelo i kona ae ana, aole hoi e noho ke J@re maia hihia, a ina e hoole mai oia aole oia i hewa alaila, e noho k@ Jure."

            E ke hoa, mai lawe mai i ka ae ana ma ka Aha malalo, oia ka ae ana ma ka Aha Kiekie, ua kue loa kau olelo i keia pauku a'u i hoakaka aku la ia oe, ua oki oe mai kamailio i ka mea au i ike ole ai, aole o ka ae ana ma ia aha ka mea e pili ai ka hewa, ua kauoha ke kanawai he mana ae, a hoole ke loaa i ka mea hoopiiia i ka Aha Kiekie ma keia pauku. Aole loa e hiki ia oe ke kupaa ma ia kahua popopo wale, o kau e hoopili wale nei maluna o ka ole, he hoailonaia o ka hoopilimeaai maopopo lea.

            Ke minamina nei au i ka hilinai o ka naaupo maluna o ka mea oiaio ole, mai haalele i ka oiaio o ka pauku i hai muaia ia oe e hoopili pono i ka olelo a na hoike i ke kanawai i hoopii ia @ i mea e loaa mai ai ka oiaio, e loaa mai auanei ke kaawale o A. M., mai ka pili ana i ke kanawai, mai hoopili i kona ae ana, no ka mea, ua hoole na hoike i ka oiaio o kona ae ana, aole paha i Hemolele loa o A. M., ma kona hewa ole, no ka mea, ua kauoha oia, aka nae, ma ka hoopili ana i keia kanawai a me ka olelo ike a ua hoike, aole loa i pili, ma pah@ e hoopii ana ma kekahi kanawai e ae, alai@ pah@ pili, ina nae ua hana maoli o@. Ma kahi hea la makou i kokua hewa ai ? aole loa. Eia ka mea kupaianaha loa, no k@ hi ki ole ke paio mai me ka pono, ua uuku okoa, a haikaika, me he ilio pololi la, hilahila ole ka lili i ko hai pono. Ke minamina nei au i ka ae ana mai o ka Luna H@op@k@ o ka "Lahui Hawaii," e lilo ia nupepa opi opio i kahua paio no ke Diabalo, a me ka moonihoawa, ua kuhi au i ka maemae o ka Luna hoopuka, a he Kahu Ekalesia hoi, a aole la e loaa ke kina. Eia ka @e kahua paio no ke D abalo, a me ka lapuwale o na daimonio a ua kupono loa ke kapaia, he nupepa na ka @ia a me ke diabalo, a he ana hoi no na powa. Ua hoopuka ae "K@ L@hui Hawaii" ma kona Helu 1 aoao 2; E olelo ana, aole loa oia e lawe ana i ua hoopaapaa pili kioo, a hakukole hoi, aole hoi na kaao lapuwale. Aole loa nae i hooko @ pela aka, ua puni i ka pahee @ na olelo a o@ aku la i kahua mokomoko, a i kauwa na ke diabalo, aloha ino ka nupepa opiopio, a ke nonoi ae nei au o oki ka noho kauwa a@a @a ke diabalo. Owai la o Leakahele ? ua huna i kona inoa maoli ; i huna hoi oe i ke aha ? i huna i ka makau paha, i ka hilahila paha? O Leakahele anei a ka pupule noho i ka lae pohaku? O Leakahele anei a ka maukauka a hopu hewa i ka loli i ka ia maka ole ? O Leakahele anei a unaunahi hewa i ka pikopiko o ka hee ? O Leakahele anei a kula hoehewa ma ke kunihi o ka hoe ? O Leakahele anei a kukulu ke kii i kai o Kahua ? O Leakahele anei a ka laau a Kekuaokalani o Hoolehelehe kii ? Owai la ? O ke Kahunapule anei a lawelawe pu nei i ka oihana l@ me ka oihana a ke diabalo, me ka manao paha a loaa ke ola o ka ohana malaila, aole loa e loaa ; no ka mea he huhu ke Akua ia hana. O Leakahele kou inoa. Ua kea kau hole ua kuonoono ea, ina pela, heaha kau mea i hooikaika ai mahope o hai, a he kauwa ku@paa ke ano. Ua hele a luhi i ka hoohana ia.

            E Leakahele e, mai hoohilahila hou mai oe ua ike no oe he opala, aole loa e kupono ia oe ka hana J@re, no ka mea, he hupo maoli, aole loa ou wahi helu iki ma ia hana, aka koe wale kou kohoia ma ke ano he kokua no ka aoao aupuni. O ka poe ike maoli a naauao i kupono noia hana oia o J. Kehikanakaole, Asa Kaulia, Mo@e Naluai, Z. Poli, Napoliona Nibi, W. P. Wood. Na Jure o na pali Koolau, a me na Jure he umi e olelo ia nei he kokua hewa, aole loa e hiki ke ku kekahi hapa haole imua o keia poe a'u i hai ae nei i na inoa, ua helu ia (Hapa lakou) ma kahi o ka naaupo.

            E Leakahele e, Ina oe i makemake e kamailio pu me a'u, e loaa no au ma Manamana ; aole nae au e pane ana ina o na huaolelo no i pau i ka wehewehe mua ia, he mea ole ia. Aohe hoi au e ekemu aku, ina he mea huna i kona inoa, a aole hoi au e paio me ka holoholona, aole hoi me ka pupule a hupo. Aole hoi au e kapa ana i ko'u mau hoa paio me he enemi la, aka, ua like me ka wa paio ole. Ke nonoi ae nei au i na hoa o ka oihana ao kanawai, ina ua haulehia au iloko o ke kuhihewa ma keia paio ana, e kala mai.

            O wau no me ka makaukau i na wa a pau e pane ia mai ai, o Kahulualoha, o Kahulu kaikaina, o ka Pokii e oe laha wale, o ka enemi o na hapahaole kiu@e.

            H. N. KAHULU,

            Honolulu, Mar. 1, 1875.

 

Ke Keiki naauao.

 

            Pehea la ka oluolu o ke kanaka a pehea la hoi e loaa ai ka lawelawe pono ia o na hana ponoi ma kona home iho, ina he keiki kana e hoolohe ana i kela a me keia huaolelo e paneia mai ana ia ia, alaila, puka aku ia a hana e like me kona manao wale iho. Pela no ka hana a kekahi keiki naauao i hana ai i kona wa i hoounaia ai e kona Haku e huli i ka pipi waiu i nalowale. Noho loihi oia me ka hoi ole mai ; aka, manao iho la kona Haku, " Aole i malama kuu Hanasa (oia ka inoa) i ka hana i waihoia aku ai nana." A no ka loihi hou ana aku o ka manawa i hala me ka hoi ole mai, manao iho la kona Haku, malia ua ulia kekahi poino maluna o kana Hanasa i hilinaiia, a hele imi aku la i kahi e loaa ai, a mahope, loaa aku la o Hanasa e holo ana iluna a i lalo o kekahi kula palahalaha. " Auhea oe, e kuu Hanasa maikai," wahi a ka Haku, "ua loaa anei ia oe ka pipi waiu nalowale a'u i hoouna mai nei e huli oe?"'

            "Aole," wahi a ka haina, " aole au i imi i ka pipi waiu."

            "Heaha iho nei la ka hoi kau hana o ka huli ana i keia mau la loihi aku nei i hala," wahi a ka ninau a ka Haku.

            "He mea i oi ae o ka maikai, a ua laki loa au i ka loaa ana," wahi a ka haina.

            "Heaha ia mea?"

            "He ekolu mau manu eleele," wahi a Hanasa.

            "A auhea la hoi lakou," wahi a ka ninau a ka Haku.

            "O ka mua, ua lohe au, o ka lua, ua ike au, a o ke kolu, ke huli nei au," wahi a ke keiki.