Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 11, 13 March 1875 — HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

Unuhiia no ke " Kuokoa " mai ka Olelo Pake a i ka Olelo Hawaii. HELU 12. ANO KO ianei ike maoli iho no hoi, aohe ona wahi e pakele ai, nolaila, pii wale ae la no oia a ku iluna o ke pakaukau me kona manao, ina e hiki io mai ana ua poe akua nei, aohe no ana mea e hana aku ai, oiai ua hoomaopopo iho la no keia, e make ana oia, a iaia e ku ana maluna o ke pakaukau, komo mai la ua poe puaa akua nei a hooho ae la, Haunauna kanaka mai nei hoi ua hale nei o kakou. Pane mai la o Raianahu me ka haalulu, He kanaka owau. Aia nae iloko o ia wa, huli like ae la ua poe puaa nei a nana ae la ia ianei, a ike like ae la i ko ianei maka kii, me ka ihu nui oioi, me ka waha ulaula a me na niho e keke ana, me ka opu nui, me ka pahi ma kekahi lima, a he koi hoi ma kekahi lima, a ia wa hoomanao ae la ua poe puaa nei, he akua o Raianahu, nolaila, kukuli like iho la lakou a pau, a hoomaikai mai la imua o Raianahu, me ka mihi mai i ko lakou hewa. Pane aku la o Raianahu, Ua ike no au i ko oukou hewa, nolaila, hele mai nei au e hoopai ia oukou. Pane mai ua poe puaa nei, Aole makou e hana hou. Pane aku 0 Raianahu, Ae, aole oukou e pono ke ai hou i na mea a pau maanei, e hele oukou a ma o aku nei, (kahi o ka elemakule) a malaila oukou e ai ai ina mea a pau e loaa ana ia oukou, a ma keia wahi, aole e hiki ia oukou ke ai hou i na mea a pau maanei o pau oukou i ka make ia'u, nolaila, e ku oukou a hele koke i keia manawa. Puka aku la ua poe puaa nei, a hele aku la me ka makau. Ma ke kakahiaka ae hiki mai la ua elemakule nei, a ike mai la ia Raianahu, puiwa ae la kona manao, a pane mai la, Pakele maoli oe, no ka hiki ole ana mai la o ua poe akua la i keia po, a o ka po hookahi no na o ko lakou hiki hou ole ana mai la, ke pakele la oe, ina lakou e hiki mai ma ka po nei, a pela keia hiki ana mai la o'u, e ike ana no au aole oe maanei i keia kakahiaka. A lohe o Raianahu i na olelo a ka elemakule, pane aku la oia, Maanei no ua poe akua ikaika ole la i ka po nei, a i pau no kanaka o keia wahi i ka make no ko lakou ikaika ole no. Pane hou mai ka elemakule, Ua hiki io mai no ua poe akua la i ka po nei ea ? Ae aku la 0 Raianahu me ka olelo aku, Maanei io no ua poe akua la, aole nae au i pepehi ia lakou, aka, ua olelo au ia lakou e hele nui ma kela aoao, (oia hoi kahi o ua elemakule nei) a o na mea a pau e loaa ana ia lakou ma ia wahi, oia ka lakou e ai ai: a ua papa wau ia lakou aole e hele hou maanei, a ina lakou e hele hou mai maanei, pau lakou i ka pepehi ia e a'u a make. Aia nae iloko o ka wa a Raianahu e kamailio ana, pane mai la ka elemakule, Kupanaha maoli no ka hoi oe, o kela wahi au i kuhikuhi aku la, o ko makou wahi no ia, a e pau ka paha auanei makou i ka make? Pane mai la o Raianahu, 0! ua haawi au ia wahi a pau loa no lakou, a ina o kou wahi io ia, e pau ana no oukou i ka make. Pane mai la ka elemakule, Heaha no la hoi kou mea i pepehi ole iho ai a pau i ka make? I mai la o Raianahu, Aole e hiki ia'u ke pepehi ia lakou, no ka mea, aole au i ike i ko lakou hewa, aole no hoi lakou i hana ino mai ia'u, e hiki ai ia'u ke hana ino aku ia lakou, no ka mea o ka maikai wale no ka lakou mea i hana mai ai ia'u, aole o ka ino pu kekahi. Ma keia mau olelo a Raianahu, hoomaka mai la ka elemakule e ninau hou mai, Aole nae paha e hiki ia oe ke kii e pepehi ia lakou, a e uku no hoi makou ia oe. Pane aku o Raianahu, He ae no

au, ke holopono me ia oukou ia mea, nolaila, e hoi oe i keia wa, a e kuka pu oe me lakou, a ina e holo like ia oukou, alaila, e uku oukou i ekolu haneri dala no ke akua hookahi; a i ko oukou wa e hele mai ai, e hoopiha oukou i ka oukou mau eke me na ili laiki. me na pahi a me na koi, a hele mai oukou a pau imua o'u, a na'u no e kuhikuhi ia oukou i ka mea e hana ai. I ka hoi ana o ua elemakule nei a hiki imua o kona ohana a me ka poe a pau e kokoke mai ana, a hai aku la i keia mea weliweli, nolaila, hui like ae la ko lakou manao, a haiia aku la ka lohe i na mea a pau, ia wa i ala like mai ai na mea a pau, a hookupu mai la na mea a pau loa, a oi wale aku mamua o ke koina i oleloia mai ai e Raianahu i ka elemakule. I ka makaukau ana o na mea a pau i oleloia mai ai, eu like ae la na mea a pau a hele like aku la imua o Raianahu. He iwakalua kanaka i kaumaha i ke dala, a o ka hapa nui me na mea e ae i auhauia ai, a huliamahi mai la lakou, nana aku moe kao-o, a ku ana imua o Raianahu. A ike o Raianahu, ua hele mai na mea a pau me ka makaukau, pane aku la oia, Akahi no a make-ua poe akua nei, ua hele mai la oukou me ka makaukau, a nolaila, eia ka'u e ninau aku ia oukou, Ua ike pono no nae paha oukou i kahi o ua poe akua la i noho ai? Hooho like mai la na mea a pau, me ka i mai, Ua ike no makou i kahi o ua poe akua la e noho nei, aia iloko o ke ana, aia i kela kuahiwi la olalo iho. Pane hou aku la o Raianahu, Ina kakou e pii a hiki ilaila, a ma na mea a pau a'u e kamailio aku ai ia oukou, e hoolohe pono oukou ma ka'u mau mea a pau a'u e kamailio aku ai ia oukou. Pii aku la lakou a kokoke, ninau aku la o Raianahu, Pehea ka loihi a hiki aku i kahi o ua poe akua la? Pane mai kanaka, Ua kokoke loa kakou e hiki. I mai o Raianahu, Ina pela o hoomakaukau oukou i wahie, a e lawe aku a hiki ilaila. Lawe ae la kela a me keia kanaka me na panku wahie. Aia nae i ko lakou hiki ana ma ka puka o ke ana, kauoha ae la o Raianahu, E hoopiha oukou me ka wahie a piha ka puka o ke ana, a i na e a nui ke ahi, ala-

ila, e lu iho i ka ili o ka laiki, i komo aku ai ka uwahi a loaa ua poe puaa nei, o ko lakou make no ia ; aka, eia nae ka'a kauoha ia oukou, e noho oukou me ka makaala, ina e puka mai kela poe puaa, e oki koke oukou me na koi a me na pahi, a e hele ae hoi au e nana wale mauka aku nei, anoai he puka okoa aku no ma kahi e, ae aku na kanaka. Hele aku la o Raianahu, a nana ma o a maanei, aole nae i loaa iaia kekahi puk e ae ma kahi e, aole no hoi he wahi mea a puka uwahi e ae, a hoi aku la me ka nele, a hiki ma kahi a na kanaka e akoakoa ana, a ua kaaliilii iho ka a ana o ke ahi. Ninau aku la keia, Pehea aole i puka mai net ua poe puaa nei ? Hoole like mai la na mea a pan. Pane hou aku la keia, Ua pau nui aku la i ka make i ka uwahi, aobe mea e pakele ai, uolaila, e noho kakou maanei e kali ai nonalaelua, i paa ai ko oukou kuhihewa, a i makepono ai hoi ke dala a oukou o ka lilo aoa mai ia r u, a i ole ai hoi &u e kapaia mai o oukou he ' mahu-kai f (keiki lapuwale.) Noho iho la lakou me ke kali ana a paa na la elua, aole oae he puka iki mai o ua poe akua puaa nei iwaho, a mauaoio iho la no o R*ianaha, oa paa io oo ua poe akua la i ka make» nolaila, p«ae aku U o Kaianaha, K komo kek* hi o ookon iioko, o naoa i na kino o ua poe puaa la me na mea a pau ok>ko t i ike pouo ai onkon i ka oiaio o ka'u mt« oleio. Aka, pane like mai lakoa, £ pae paha amīnei makou i ka make, e ahono o oe ke komo ifoko, oo ka mea ua oi aktx koa ikaika mamoa o makou. Paneaku o Ēaiaokbd, Heaha la hoi kaoa, ua ae oo aa i ko oukoa manao, aka, kd nonoi

| aku nei au ia oukou, ae mai uo hj\ ou- ' kou i ko'u manao, e komo pu me a'u ke-; , kahi mau kanaka i loaa ai ko'u mau Uo- \ i ike nana e hoike oiaio aku ia oukou, ae ! i mai la no hoi ua poe kauaka nei. j | la Haianahu nao e helo la maimia ilo- j ! ko o ke ana, aia nae ka poe e ukali aku j j ana mahope, hele aka la lakou nie ka| | hooneuene i kamnkau, oiai aohe o lakou ■ manaoio ua make ua akua. Aka ike j aku la Ukou i na iwi e ahu mokaki aoa, j oia hoi ku iwi kanaka a holoholona hoi a ua poe akua la i ni ai, a ua lilo loa lakou i ka nanea i ka nana ana, aka, lohe | kolinliu aku la Dae lakou i ka pa»e ana ; mai o .ka leo, e,i mai ana, Au!jea ka hoi oukou, kai no hoi e kouio .loa mai ana oukou iloko uei, i ikemaka ai oukou i ko kino o ua poo akua eia ]a ke >vaiho nei ua pau ika make. Komo loa aku la lakou nei iloko, a ikeiho la i na kino o ua poo akua nei,a pukaiaku lā me ka olioli, a hal aku la i ka lohe i na mea a pau. Oiai o Haianahu maloko o ke ana, ua nanea loa oia i ka liio i ka houluutu ana i ke dala a mo ko gula, o ku hele ia a ku ke ahua, aka, he pohaku daimana hookahi kana i lawe mai, aka i kona puka ana iwaho, aia nae na mea a pau e makaukau ana no ka hoi, nolaila, hooiaio afcu 4a keia no ka make ana o ua poe akua la, aka, aole nae keia i hai aku no kekahi mea ano e maloko, aka, papa wale aku no keia, aole o pono ia lukou ke helo hou malaila ; a mahope hoi aku la lakou a hiki makai, a no ka nui loa o ke dala i hookupuia mai nana, ua nonoi aku la oia o kokua mai kekahi poe iaia ma ka lawo ana i kana inau eke dala, a he iwakalua kanaka i kaumaha, a hele pu aku la me Raianahu ma kona wahi. A ma ke ahiahi poeleele ae o kekahi la, hiki aku la lakou nei ma ka hale o na makua o Kaianahn. Hoolale aku laoia i ka makuahine e hoopiha i kekahi ipnhao nui i ka laiki a e paila aku, a hele hou aku e kuai i mau io puaa hou a me na mea ai e ae. Pane mai ka makuahine, Nawai keia maa mea ai o ka hana aua a nui, ua maona no oe i keia wahi laiki ae e waiho mai nei a me kahi io puaa, a i mea aha la ia o ka hana wale ana aku no a nui loa? I aku o Raianahu, I maona ai kuu poe aikane. Aia nae i ka puka ana aku o Liu Fa-

ta iwaho, ike aku la oia, he makena walo na kauaka e noho mai ana. Ia wa, hole aku la o Liu Fata ma ka hale kuke a paila iho la i ka laiki a me ka puaa ; a |i ka moa ana la\ye mai la oia maluna o ke pakaukau, a kahea akulaiuapoe kanaka nei e komo mai e ai. Aia lakou e ai ana, ninau aku Ia o Liu Fata i ua poe kanaka nei, Ileaha ko oukou mea i ae wale mai ai no e hele pu mai mekeia keiki? Pane like mai na kanaka, O keia keiki, he keiki akamai loa | i ka anaana, a ho keiki ikaika loa no hoi, a e ole keia keiki make ana kela | poe akua pn&a, a pakele ana no hoi ma-1 kou mai pau i ka make, aka, mamuli o ko makou hoolimalima ana ia ianei, pakele ai makou. (Aole i pan).