Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 12, 20 March 1875 — Page 4
| This text was transcribed by: | Walt Kekoanahenahe Bodnar |
| This work is dedicated to: | Halau Malama 'O ka Mahina |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NEPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
Ka Nupepa Kuokoa
HE HIMENI!
GIVE, SAID THE LITTLE STREAM.
Fresh Laurels, p38.
1.
Paipai ke kahawai,
Haawai no, haawi no;-
Paipai ke kehawai,
Haawi no," a kahe ae.
"Liilii au, haawi no nae a mau,
Haawi no, haawi no-
Liilii au, haawi no nae a mau,
Omao na mela ai."
Ref, (repeat) Mele, mele a po ae,
Haawi no, haawi no,
Mele, mele a po ae,
Haawi no a mau. (repeat)
2.
Paipai ka pua liilii,
Haawi no, haawi no,
He leo mele nei,,
Kaawi no, a ala mai,
"Nani ia'u na home uai nei,
Haawi no, haawi no;
Nani ia'u na home nui nei,
A onaona e."
Ref. Mele, mele a po ae, &c.
3.
Hoolohe kuu pokii,
Haawi no, haawi no'
Hoolilo no Iesu
Kou waiwai, me kau naau
Me na wai ame na pua maikai,
Haawi no, haawi mau.
Me na wai ame na pua maikai,
Haawi no a mau.
Ref. Mele, mele a po ae, &c.
HAWAII.
HAAWINA KULA SABATI.
(Ka hapaha elua 1875.)
HELU 1. SABATI, APERILA 4.
KUMUHANA-Ka hoohiki o ka poe Iseraela.
PAUKU BAIBALA. Iosua 24:14-18.
14 Ano la, e makau oukou ia Iehova, a e maiama iaia, me ka manao maikai, a me ka oiaio; a e haalele oukou i na akua a ko oukou mau makua i malama'i, ma kela kapa o ka muliwai, a ma Aigupita; a e malama oukou ia Iehova.
15 A ina he mea ino i ko oukou manao ke malama ia Iehova, e koho oukau i keia la i ka oukou mea e malama aku ai; i na akua paha a ke oukou poe kupuna i malama'i ma kela kapa aku o ka muliwai, i na akua o ka Amora, no lakou no ka aina e no ho nei oukou: aka, owau, a me ke ka hale ou, @ malama makou ia Iehova.
16 Alaila, olelo aku la na kanaka, i mai la, Aole makou e haalele ia Iehova, a e malama i na akua e;
17 No ka mea, o Iehova, ko kakou Akua oia no ka mea nana i lawe mai ia kakou, a me ko kakou poe makua mai ka aina o Aigupita mai, mailoko mai hoi o ka hale hooluhi; ka mea nana i hana i na mea nui imua o ko kakou mau make, a malama mai oia ia kakou ma ke alanui a pau a kakou i kelo mai ai, a mawaena o na kanaka a pau ma kahi a kakou i hele ai.
18 A na Iehova no i kipaku aku, mai ko kakou alo aku i na kanaka a pau, i ka Amora, i noho i ka aina; ano la e malama kakou ia Iehova, no ka mea, oia no ko kakou Akua.
Pauku Guila. "O Iehova, o ko kakou Akua, o ka makou ia e a malama aku ai, a o kona leo ka makou e hoolohe aku ai.-Iosua 24:24.
Mele. Him. 466. Leo Lenox.
1 I mai la ka Moi,
Ka Haku o ke ao,
Maluna o na 'lii,
Na haku hoi a pau;
Owau no nei ke Akua mau,
Ke Ola wau e poao ai.
3 Na kanaka, na'lii,
Hoolohe pono mai
Ia kauawai maikai,
Ka olelo e ola'i;
E hile mai mamuli o'u,
E lelepau i pomaikai.
Pule no na Aina Pegana i pau ka hoomanakii, i hoomanaia o lehova wale no.
NA NINAU A NA KUMU.
p14. Heaha ka Iosus Kauoha@ I mea e maopopo ai ka pono o ka makau me ka malama ia Iehova, heaha ka Iosua i hai'ku ai i ka poe Iseraela ? Ua hoakoakea oia i na luna, i na kaoaka mahea? Mahea Sekema? Mawaeaa o na mauna hea eiua? Heaha ka hana malaila mamua aku? Mok. 8: 30-35. Owai malaila mamua loa aku? me kana hana? Kiu. 12:6,7. Owai malaile mahope iho o Aberamaba? Kin. 33:18. Owai ke kupuna o ka poe Iseraele? A noho oia mahea mamua? Owai ia muliwai? 24:2,3. Ua alkeiia Aberahama i hea? Owai kana keiki hooilina? Owai ka Iseaka keiki hoeihoa? Ia wai ko ke Akkua haawi ana i ka aina o Ka@ana? A hele lakou i Aigupita ne ke aha? A nawai la hoi i alakai ia lakou mai Aigupita mai me na hana @ Heaha ia mau hana? Nawai i keakoa ma ka waonahele?
Heiubelu p 4-13. Nani ka lokomaikai o ke Akua ia lakou. Ua hookomoia iloko o ka aina o Kanaana. Ua loaa na aina hooili. Ua hookuonoonoia na ohana ma ko i@keu aina ponoi. Nolaila, heaha ke kauoha ma ka pauku 4?
P15. Ina he mea ino i ko lakou manao e mulama ia lehova, heaha ke kauoha? Mahea ka pomaikai, ma ka malama anei ana i na akua e? ma ka malama aua ia Iehova paha? Heaha ko Iosua ma hoohiki? Keaha ka iakobo kauona mamua? Kinoho 35:2-4.
P 16-18. Alaila hoohiki na kanaka, aole lakou e haalele ia wai? A e malama ia wai? No na kumu ehia? I O Iehova ke alakai mai hea mai? 2 Kipaku oia ia wai mai ko lakou ale aku? 3 Owai ko lakou Akua? Pane aku Iona pehea? p19,20. A pane hou mai lakou pehea? 21. A pehea losua i pane hou aku ai? 22,23. Hai like mai like mai i ka pauku gula? 24, me 25. heaha mahope? p26,28. Heaha na mea ma na pauku hope? 29-33. Nawai i kakau ia pauku? Kekahi hope paha o Iosua. Na manao pili i na kumu me na papa.
MELE Him. 462. 6-8 Leo.
1 he hanohano mau
Ko luna Alii maikai;
Mahalo loa kuu naau
I kona nani e.
6 E huli koke mai
Ko keia ao a pau,
Hauoli i ka pomaikai
O kona aupuni mau.
NA NINAU A KE KAHU.
Ke Kula a pau. E ku a hai like mai i ka pauku gula. Nawai i hoohiki pela? Mahea lakou ia wa? Mahea Sekema? No ka olelo paipai a wai ko lakou hoohiki ana pela?
Na Keiki. Heaha Iosua? He Alihikaua kekahi, a he alakai, a he luna paipai i na kanaka me na kamalii e malama ia Iehova. Ua alakai aku oia i na makua me na kamalii ihea mamua e hoolohe i na kanawai o Iehova? Loaa ia niuau ia wai? A akoakoa hou anei lakou ma Sekema? no ke aha hoi? Pane mai ka mea ike.
Na Makua. Owai na kupuna o ka poe Iseraela? Nohea Aberahama? No ke aha ko ke Akua kahea iaia? Pehea kona mau makua me ona mau hoahanau? He poe hoomana kii? Owai na akua? Heaha ke ano o na akua kii?
Ke Kula a pau. Ku a hai like mai ia Halelu 115; 1-9. Nui anei ka poe hoomanakii i keia wa?
Na Keiki. He Sabati aha keia? Mahina hou. Ae. E pule ana kakou nowai i keia? Aia lakou mahea? O ka pule wale no anei ka pono? Aole, e kokua i ka hapaumi, hapawalu, hapaha, hapalua, dala okoa kekahi. Ae, ho mai ko oukou mau hapaumi.
Na kumu. Heaha ka hana mua i pono ka pule me ke kokua ana i ko na aina e? Ina malama ole kakou i ke Akua, a hele mamuli o na akua e, na lealea, na hewa, ka puni waiwai, oluolu anei ke Akua i ka kakou pule, me ke kokua ana? Ina haawi hapa, a ana hapa me Auania ma, a haawi minamina pono anei?
Ke kula a pau. Makaukau anei oukou e hoohiki e lilo no Iehova, e haalele i na akua e, i na hewa, i na lealea, a e malama i ke Akua wale no? Ina pela, e ku iluna kane, wahine, kamalii, pokii, i kakauia ko oukou inoa ma ka'u buke, ma ka hoomaka ana i keia hapaha elua. A paa ka inoa e ku a mele like.
Mele hou, 8-7-4, Leo-Kahuhipa maikai
1 Eia makou, e lehova,
Ke ku nei e ae ano,
Na makua, na keiki,
E hahai mamuli Ou.
E kokua, e kokua,
I kupaa a mau a mau.
2 Mai hookuu o hoi i hope,
A haule ae makou,
Hoopaa mau a kiai pono,
Oe no ka Lama mau.
Lama nani, Lama nani,
Mai nei ae a i ke ao.
Pule i kokua mai ke Akua ia kakou e malama mau iaia, a e hana mau nona, no na aina e, no ka poe naaupo, &c.
HAAWINA KULA SABTI no Apr. 11 Lunakanawai 2:11-16. PAUKU GULA. Halelu 106:13. HAWAII.
PANE IA LEAKAHELE.
E KA NUPEPA KUOKOA E, Aloha oe:-\
Ke haawi nei au i ko'u mahal piha ia oe a me kou-Lunahooponopono, a me na Keiki Ulele-waihui wai o Kapena, oia Keena paulehia a ka manao i anoi nui ia, no ka mea, ma kau hoopuka akea ana i na olelo maikai a maemae e pili ana i kou hoa nupepa. Ua ae mai la oia ma ka helehelena o ka hookamani e aahu ana, aka ua hooneleia na daimonio i ke kehua mokomoko ole, me he mea e i mai ana: "Ua mimino ka mauu a mae wale ka pua." Aka ke koe la na oka weli, ke aa, ka oha pili wale o ka manao lokoino i kukuluia maluna o ke kaunoa, punaweiewele a me ka puahiohio e kuu hoaa.
Ma ka nana ana i na wahi kauna elelo lalau a kuu hoa i mauliawa ae nei ma ka Lahui e Maraki 11 @oi. Ua hiki ole ka panai mai, a ke hoomalielie mai hoi i ka ikaika o ke Kainao nana e humuhumu i ka waha o L—E. A he mea ole loa hoi ia wahi kulu wai imua o ka lapalapa o ke ahi wela loa a kou hoapaio e hou aku nei me ka wiwo ole. Wahi au; "Ua pomaikai ka Lahui i ka'u hoolaha ana, ua loaa ka waiwai, a me ka pono kaulike," Ae, o kou hoike aku i kou hoopunipuni, kou epa, a me kou hailiili humu ole, o ka lili i ko hai pono, o ka maka welawela me he ilio pololi la; Oia anei ka pomaikai o ka Lahui? oia anei ka waiwai o ka lahui? oia anei ka pono o ka lahui? Auwe! Auhea la ka pono e loaa ana i ka Lahui? Aole loa! O ka pomaikai o ke Diabolo kau i hooikaika ai. O ka waiwai o ka Moonihoawa kau e imi nei. O ka pono o ka hale hoopili wale kau e kaena nei.
He ae no au, ina e ao ana oe i ka lahui i ka mahaoi, i ka hooio, i ka hookano, i ke kakou i na kii hoohenehene. E like me kou nahaoi ana i ka la i hoi mai ai o ke Alii Aimoku mai ke kaapuni ana ia Oahu nei, kou ake loa e like pu ko olua hele ana me kou ike no aole i like, a kii ia mai la oe e kipaku, ua loaa ia oe ka mai he hilahila, a huhu hala ole i ka luna nana i kipaku a he puni ka hoolara i ka nupepa. E ke hoa, ma ka'u hoakaka ana no keia ni a u ma na pule i hala, na hiki ole i kuo hoa ke hoopololei pono i ke kumu o ka paio naauao, a ua hoolauwili me ka holo ana i o a ia nei, me ka mauliawa a make iho, a i ole ia he kaawe.
E ke hoa, mahalo au ia oe i kou haawi pio mua ana mai nei ia oe iho imua o'u. Pela no kuu manao e pio ana oe ia'u, aole nae ia he mea nau e paweo ai, aka, aohe hewa "Ke uwa ka pihe a haalele wale." O kou hoakaka hou ana mai i ka pauku i mok. 41.K.H.K. He hoike akaka loa ana ia ia kou ae ana mai, ua pololei ka hookuu ia ana o A. M a ma ka nana i ka mano o keia kanawai ma kau hoakaka akea ana, na pau kou kanalua, ua pau kou aa ana e hoopili meaai mahope o ka naaupo, pela wale no e pau ai ka paio mawena o ka malamalama, a me ka pouli. A no kuu ike maoli ua pili ole ka mea i hoopiiia i kela kanawai i oleloia. Ke kauoha mai oe, me ke kuhikuhi pu mai ia'u e nana i ka pauku `1 Mok. 4. K. H, K. oia ka pauku kanawai i pili ia A. M Auwe! nui no ka lalu o ke kanaka e kaena nei iaia iho. Aole pili o keia pauku i ka mea i hoopiiia, no ka mea ua hoakaka mua au i keia kanawai ia oe, aohe hoi e hihi o ko nui paakiki naaupo haulehia ai iloko oia kuhihewa. Ua ae au ina ua hoopiiia o A. M ma keia kanawai, alalila, ua pili ka hewa i olelo ia ma keia kanawai i ka mea i hoopiiia, aka, ina ua hoopiiia oia ma kekahi kanawai okoa, alaila, aole loa i pili. E ke hoa, mai lawe mai oe i ka hewa i oleloia, a i hoakaka ia ma kekahi kanawai okoa, a hoopili aku no kekahi okoa, he hoike maopopo ia o kou haulehia ana imua o kou hoa paio, a na waiho wale ke kahua o ka hoopili wale i kukulu ia maluna o ka Opala. E ke hoa, ke hoike hou mai nei oe ma ka hoopili i ka hewa ofeni ia A. M. oia ke kuai co. Aloha wale! "Haha poele ka papai o Honolulu e he ino." He okoa ka manao, a ka wehewehe ana a ka Ahaolelo nana i hana ia kanawai, a he okoa no hoi ka manao a me ka wehewehe o keia Kanawai i hoopii ia ai, nolaila, i puana ae ai au i keia mau lalaui malalo iho.
"Mai noho oe a hooni
I ka wai ua lana malie."
E ke hoa, mai ka mailio oe i ka mea au i ike ole ai, no ka mea, heaha la oe? a owai la oe imua o na hiena! Ka poe i hele a laeula i neia mea he kanawai, ua kuapapanui, a ku konukonu ia lakou ke noho nei iloko okeia Kaona a ma na makupuni e ae, a na lakou e kanana mawena o kaua. E ke hoa, ke hoole mai nei oe i ka pili o ka 1125.1128 K. K., i ka hihia o A. M. Ke ae nei au, he oiaio no ia aole i pili. He hoike maopopo loa nae ia o kon haule ana ia'u, a e hoopaa ia ai kou ihu i ka lina hao, a malalo o ka'u kuhikuhi e hoolohe wale mai ai no oe. No ka mea, ua hoike aku au i keia mau pauku imua ou, me kuu hoole aku aole i pili ka hewa ia A. M. Ma kona kena aua ia Keoki no ka mea, ua olelo oe ma kou kukulu manao ana ua pili kahewa ia A. M. ma kona kauoha ana, a kena ana ia Keoki o Keoki he kauwa ia ua A. M.
Maia olelo au, ua hoole aku au me kuu ae aku ia oe Aole loa i hewa o A. M. no ka mea, aole o Keoki he kauwa na A. M. Aia wale no ka pili o ka hewa ia A. M. a noho o Keoki malalo o ka Palapala Kepa hoopaa hana, alaila pili pela au i kuhikuhi ia oe e nana i ke Kanawai o na haku, a me na kauwa, a e nana pu hoi i ka pauku 1125 K. K. Na ili ka poino maluna o ka mea nana i hana, a i hoopoino i ko hai waiwai, ina he mau hihia waiwai, a pela ka 1128 K. K. ua ili maluna o ka haku ka poino o ka hana ino a ke kauwa.
Aka, aole o Keoki he kauwa na A. M. aole hoi ia he hihia waiwai, aka, he hihia hewa no, nolaila, na ili ka hewa i kela mea keia mea pakahi e like me ka'u hooakaka mamua, mahalo nae au i kou hoole mai mamua a i ka pau ana o kou pupule, alaila, mihi maole mai, Nani oe.
Ke hoole mai nei o "Leakahoka." "O ka hoohalehale a A. M. A me ka hoopii a ka Loio Kuhina, aole ia ia kukulu ia maluna o ka pauku 1174 K. K. Aia ka heluhelu ia oia palapala hoopii a he hihia ke okea mai ka A. Hoomaiu mai, aole ma na hihia hoohalahala."
Aole pela, ua haule oe a me kau kumu nana oe e ao mai nei i keia mau la. Eia ka ninau ia oe, O ka palapala hoopii hoohalahala, owai ka mea kuleana ma ia pelupaia. A na wai ia palapala i hana? a heaha ka manao oia palapala? E ahi mai.
O ka palapala hoolii hoahewa, nawai ia palapala i hana? A heaha ka makemake oia palapala? Owai ka mea kuleana ia palapala. E huli a e hai mai i keia mau ninau.
E ke hoa e, mai hoole i ka mea i kauoha ia, a i hoakakaia ma ke kanawai, he mau palapala ku kaawale keia kekahi i kekahi, ma ka palapala hoohalahala, he hoole ia i ka pili aua o ke kanawai iaia, a me ka pili ole o na olelo ike, he oiaio, iaia iho he pono, he pololei, he maikai, a he hoole aole i hewa malalo o kekahi mau kumu oiaio. A o keia palapala anei kau e olelo nei he palapala hoopii hoohalahaia? A na ka Loio Kuhina anei e heluhelu mai? O ka Loio Kuhina anei ka mea nana e hana keia palapala? Ka i no o ka Loioi pale ka mea kuleana ma ia palapala, oia kona hoakaka imua o ka Aha. E hai i keia mau ninau.
A o ka ka Loio Kuhina o ka hoopii mai ma keia pauku i oleloia e hoakaka ana i ka pili a i ke kue i ke kanawai, a e hoakaka pu ana i ka oiaio, a e hai mai ana, ua ahewaia, a e apono ia hoopai ana, a e hai pu ana hoi, ua hooholahala mai; Oia hoakaka ana maialo no ia o na kuhikuhi o ke ia pauku 1174, ua olelo nae kekahi poe, o ka oleloia ana o ka huaolelo hoohalahala maloko; oia ka mea e nele ai ka palapala hoopii hoahewa, ua hu hewa, ua lalau, e like me Leakahele. Ina e heluhelu maopopoia ka pauku 7 o ke Kumukanawai, e ike auanei oe, me ka palapala hoopii hoahewa wale no e hiki ai ke hoomaopopo i ke Karaima a ofeni paha. O na hoakaka ana a ka Loio Kuhina i ka pili a i ka hewa o na hihia i hoohalahala mai, malalo no ia o ka palapala hoopii hoahewa. Nolaila, ke papa nei au, ua oki mai pane o pau na niho i ka helelei, he ole hoi ka "Hihi kaunoa hihi i Mana, aloha wale ia laau makua ole i ka hihi wale iho no i ka hihi kolo e."
Pele ka hopena o ka mea huhu hala ole, a lele hewa wale me ka pane ole ia aku, He okoa ka'u pane i ka Lahui Hawaii, e lele mai ana kahi Pueo pepeiao huluhulu o ka waoakua, nuku iole o Kapalama.
Ke i mai nei oe, he hoike oiaio o J. Keliikanakaole no ko oukou hoopono, lalau oe, o Keliikanakaole, ma ka aoao ia o kou hoa paio—he puhi olali ia no ka pono kaulike, ina e huipu oukou a tausani, aole no e like aku me ia keiki, na lawe mai au i kona inoa, a me kekahi poe e ae, ma ke ano he kiure no ke kaulike, aole ia he hoopili wale, aole he hilinai ma ka aoao hookahi, aka, he hoakaka ana ia i kahi aoao a me kahi aoao, a he imi a huli i ka oiaio maoli, e like me kona hoohiki ia ana, nolaila, ina ua huli ma kahi ana i ike ai he popono, ua hiki, a he mau hoike makou no ia keonimana, a nou hoi, ua noho pu kana, he oki loa oe, mai pono ka paha ina wau e pai aku ia oe i kou hawawa ike ele, hooio naaupo, alaila olu iho oe? Ae, nana ia.
Ke hou mai nei ka waha o kuu hoa kea, "He hakukole au." Owau anei ka mea i hakukole a kuamuamu aku? Aole, o Leakahele no; ake, ua lilo nae paha ka'u mau wahi niau i pane aku ai iaia me he kui la e hou ana, ua hiki i pau na maka i ka poaloia aku, ua ike no au i ka puupuu hookahi, ku no i ka auwae o Leakahele, newa ae la, pupuku ka lae o J.E.B., e huna mai nei i hou inoa; he makemake ka hoi i ka hailiili, eia nae, he hookaeoeo.
No ka hiki ole ke paio mai me ka manao maikai, nolaila, ke helu mai nei i ka pau o ka ai ana, a komo hewa ka waa, manoanoa hewa na lima one, ulaula hewa na maka i ka hoounaunaia. E ke hoa, mai lili i ko hai maalo ma ke alanui, no ka mea, na lakou no ka lakou, aohe nau e Kaelepewahkani.
Ma keia hoakaka ana a'u e pau ai ka uaaupo o Leakahele, a hoike maoli mai i kona inoa. Ke hai mai nei, oia maluna o ka lio hulu pala. A! waiho wale na iwi o hua i ka la. O oe no ka ia e Leakahele? Ae, owau no o Leakahele—a ka olohe i ke kula o Kamaomao, Leakaheia a ka lio maka pula hu hewa i kula i ka alaala puloa, O leakahele paha, ka punahele a Kamapuaa
E ka pinao hou hewa i ka puka aniani, o Leakahele a kukula ka laau i Lanai, o Leakahele a Lanai i ke aea, o Leakahele a Kaunakahakai ka aina kaulana i ka melunelu o ka lehelehe-Leakahele a kahu-a puliuliu pu lauhala, Leakahele a olelo aole i pau kuu loa, Leakahele a Hilo i Paukunui, a me Alanaio—Ae oiaio no. Eia ka he hapa haole io no ee, nolaila hapa kau noonoo, hapa kou lolo-aneane lelo puea, hape kou ike, hapa ma ne moa a pau; aole oe he moa okoa, he haa haule wale, he holoholona koa makuhine nana i hanai i ka waiu ma keia mau peku ana, e loaa ana he umi kumamalima walawala ana o Leakahele—a ine e ala mai ua miko ae maka i ka lepo—a e ua mai ana me he Kaelepaoo ia, loaa ka hoahele o Kaneiahuea e hole ai i Kaupe i ka ai loli.
A ma keia hoakaka loihi a ma na ninau i waiho ia aku imea ou, aole loa e hiki ia oe ke alo @e mawaho a pakale aku, aole hoi ou wahi opu weuweu e malu ai, ua pulu pa-u oe i ka ua-naulu o ka hilahila. A ke ne mai nei oe he pio ua'u i keia la, nolaila, ua haule oe, ua hoka oe, ua nele oe i ka pane ole, ua he hewa oe, ua uele oe i ka pane ole, ua he hewa oe, ua lalau oe, ua naaupo oe, a ke uwa mai nei na pinao a hoka o Leakahele. O ko'u makemake ia: o ko'u lealea ia, o ko'u olioli ia, o ko'u hoihoi ia.
He peina hoi oe i ka olelo kanawai, Eia ka he puni ka hele a hoomahelie, e makilo ai i wah pauku kanawai i loaa kahi kanaenae a Leakahele. A no kou ae ana mai i kou hoa ana ke kanoha nei au ia oe mai pane hou mai. I na he mau ninau i pohihihi ia oe, e loaa no au ma Manamana nei.
Ina hoa kaana o ka-ua Kukalahale. I na ua hala ka'u wehewehe i keia ninau, E kala mai.
Ina hoa o ka-lai-ula-i ka lepo-i na ua haulehia au ma keia paio, E maliu mai.
I na hoa ao kanawai, ina ua oehaa au ma keia mau pane, E hoolana mai.
Ina oe e pane hou mai e Ailuene Bush, malao o ka inoa kapakapa "Leakahele" kuu hoa paio haku-kole o keia mau la-alaila, E kii kalo paa i Waiahole.
Me ke aloha i na hoa heluhelu mai Hawaii a Niihau.
Me ka makaukau i na wa a pau e pane ia mai ai. H. N. KAHULUALII.
Manamana, Mar. 15 1875.
HE WAHI HIKIANA NO POUKAHAIA.
Maloko o ka nupepa "Hoaaloha" o keia malama i ike iho ai makou i kekahi palapala i hoopukaia, me na hikiana olelo a Opukahaia iloko e pili no ke kumu i ala mai ai ka hakaka mawaena o na kanaka Hawaii a me Kapena Kuke, a hoomaka ai ko lakou kue aku iaia, a penei:
"Ua hiki mai o Kapena Kuke, i Hawaii maluna o kekahi moku, me na luina he umi.
I kekahi la, ua nakinaki iho kekahi luina i ka waapa me ke kaula, ma ka ae kai, aka, i ka po iho, hiki mai la k makani a me ka nale. a paina ae la ke-kauia i paa ai ka weepa. Nolaila olelo iho la na luina nei, ua aihue ia ka waapa e na kanaka Hawaii, aka aole nae na lakou i aihue, na ka makeni a me ka nalu i lawe aku iaia. Ua huhu iho la na haole i na kanaka Hawaii, a pela hoi na kanaka i na haole; uolaila, aole i haawi aku i ka puaa na lakou, ka niu, maia, a me ka wahie, hele mai la ua luina iuka, a no ka loaa ole o ka wahie, ua lalau iho lakou i kekahi kii akua laau kahiko, a lawe aku i luna o ka moku e kahu ai iaia i ke ahi. No keia mea, ua huhu iho la ke alii o Hawaii, a o Kapena Kuke no hoi kekahi i huhu, a o na kanaka kekahi i huhu no keia puhi ia ana o ke akua laau i ke ahi. Ua ki mai la na haole i ka pu. aka, paku aku la na kanaka i ke paahu, aole uae he paa aku o ka p oka.-I ka lohe ana o Kape na Kuke i ka leo, holokiki mai la oia e nana i ke ano o keia hauwalaau. Olelo ae la kekahi kauaka i kekahi, e pepehi aku oe ia Kapena Kuki, aka makau nae ia kanaka, alaia olelo mai kekahi kanaka e aku, na'u no e pepehi iaia. Hele mai la oia mahope ona a pepehi iho la iaia me ka iho. Ikioki liilii iho la lakou i kona kino a puhi aku la i ke ahi. No ko lakou manao, e ola auanei kona uhane, a hoi aku e olelo ia Kini Geoko, no ka pepehi ana o na kanaka Hawaii iaia, alaila e hoouna mai no oia i na poe kaua e luku i na Hawaii; nolaila, i puhi ai lakou i kona kino a me ka uhane pu i ke ahi."
NO KA PAPA ELEELE A ME NA MEA A PAU LOA E PILI ANA ILAILA.
1. KA PAPA ELEELE:-He elua mau mea i hoohui ia aku a lilo i papa eleele, oia hoi ka papa ulaula a keokeo paha, i hapala ia aku mawaho o ua papa la i kahi wai eleele; a i ka hui i ana oia mau mea a i elu a lilo i hookahi, oia ka mea i kapa ia ai o kona inoa, papa eleele.
2. Ke kupono oie mea a me ke kuponoole:-Ina e lako na haumana a pau i na palapala a pau o kela a me keia ano, a koe ka papa eleele; he mea maopopo, aohe e ike ana kahi poe i ka hana a kahi mea i haawe ia ai ka ninau Arimatika a kakaulima paha, a pela pu no hoi me ke kumu nana e ao ana. "No ke aha la ke kumu o keia iki ole ia ana?" wahi a ka mea ninau. No ka mea, aohe i kau ia mai mamua makahi o na hoa a pau e noho aku ana e nana, a ina e lawe ia ua papa elele la a mamua ponoi mai o na hoa, he mea maopopo, e ike ana na mea a pau loa i na mea i kakau ia ma ka papa eleele.
E ninau mai paha auanei ka mea ninau.
"A heaha no hoi ka hewa ina o na papa pohaku liilii wale no a koe na papa nunui eleele." Eia ka hewa, ina e hiki mai ina wa hoike, aohe e ike ana na makua mea keiki a me ka poe makaikai; oiai, ua kupono wale no ua papa liilii la no ka mea hookahi wale no e nana ana, aohe hoi i hoike ia imua o kela a me keia mea; ina e lawe pakahi ia ana ua papa liilii a pau ka poe makaikai, e nui ana ka luhi, a he mea molowa no hoi i kekahi aku. Nolaila, na oi lea aku no ka pono e hooiako nui ia na papa eleele.
3. Kahi kupono e kau ia ai"—O kahi kupono e kau ia ai e na papa eleele, aia mana aoao o ka hale kula, i mea e ike pono aku ai na hoa haumana a pau loa mai ke nui a ke liilii. Kupono nae keia kau ana ma na aoao, no ka hale kuia i pilikia ole o kona mau aoao; aka, ina ua pilikia a poino kona mau paia; alaila, e pono e lawe ia mai a mamua e kukule mai ai, ma kahi a na haumana e nana aku ai. O na wahi keia au i manau ai e kau ina papa eleele ma na hale kula.
4. O ke poho kupono e kakau ai:- Aohe paha kakou i malihini i na poho kakou e ike ia nei i keia wa, oia hoi ke poho keokeo; oiai, he pili loa ia ano poho me ka eleele o ka papa, a he kohu pono na hua ke ike akua me ka moakoka lea.
Aka hoi, ina e nele kahi hale kula, a mau hale kula paha i ke poho ole, o ke aha ke poho kupono e kakau ai? Eia ka haina; o kela a me keia me a e kohu pono ana, e like me ka mea ulaula a palu paha; oiai, he mau mea kupono wale no ke kakau ia, pili nae keia i kahi i nele loa i ke poho keokeo ole.
5. Ka papa kupono e hanaia ai i papa eleele:_He elua ano papa e ike ia nei i keia wa, oia ka papa ulaula a me ka keokeo, aohe no he hewa ke lawe mai i kekahi o keia mau ano, koe aku nae ke ino, aia ma ka papa oi o ka maikai a me ka paa, maleila e lawe mai ai a hana iho i papa, i kumu e nui ole ai ka lilo o ke aupuni; aka, ina he papa popopo a inoino; alaila, e hiliwa we ana ka nahaha a me ke ino loa; oiai, he papa no ua ino mua. Ua oi loa aku nae ka pono i ke aupuni ke hoolako ma na hale kula a pau i papa koa; oiai, he papa oi aku ia o ka paa a me ka maikai, aohe no hoi e nui ka lilo.
O keia iho la ka lawa o ko'u manao ma na mea e pili aua i keia.
S. P KUMALAA.
Makiki, School.
MAKE I WALOHIA.
Ma Kalia Waikiki kai Oahe, Make o Miss Kahaleilani, na Mr. & Mrs. William S. Wood, i ka ehiku o kona mau makahiki o ke ola a na a me elua mahina. Penei ke ano o kona make ana; ma ke awakea o ka Poaono i hala ua ho'a o Keoni Moihonua i ke ahi kii aku la ielua huamoa e pulehu a maia wa ua hiki pu mai la keia Kaikamhine a noho pu malaila. I ka moa ana o na hua pulehu, kahea aku la o Keone Moehonua ua wela ko lole i ke ahi i ko ia la lohe ana o ka holo aku la noia i ka makani a lapalapa a'e ia ke ahi e ka lele a puni, a o ka pilikia no ia. A ma ke awakea o ke Sabati iho nei make aku la oia aole e hiki i keia maka kila ke hoike aku i ka lihaliha o kona ano ame ka manaonao o na hana a ke ahi no ka moa he mea mau ka ke ahi mau alina.
Ua hauau ia oia ma Kakaako i ka la 16, Ianuari 1867, a make ma Kalia Maraki 14, 75. he haumana kula oia no ke kula kaikamhine o Pohukaina malalo o ke alaki ana a J. F. Comey. a me kona mau kokua me kona mau Kupuna o Keohokii ma a me na makua ka haawina mau a me kona mau pili ponoi.
"O ka pua i mohala,
Ua mae ua nalo;
Ua akoia iho nei,
E na lima o ka make.
Pela mau ka hopena,
O ko keia ao;
He mahu i pua ae,
A nalo koke aku."
HUAKAI HELE A KA MOI MA KA PALI KOOLAU. I ike ia aku ai ko kakou Moi, ma kana huakai hele elike ma kana olelo kuahaua he aupuni hooulu lahui kona. Ua ike ia aku ka Moi Kalakaua i hele ae ai ma kona mau ukali a hiki ma ka hale o kahi mau elemakule i Koolau nei i ka Moi i hiki aku ai ike aku la oia i kekahi kaikmahiue uuku e hii ia mai ana i ua mau elemakule la no laua na inoa Laukea (k), Uhanaapulu (w).
Ninau ka Moi i na mea nona ka inoa maluna, na olua no na keiki, hoole laua, aole, he moopuna na maua. Lalau ke alii maloko o kona pakeke haawi ia laua e $5.00 oia ka hoike oiaio ana o ka olelo kuahaua hoolulu lahui.
Nolaila ke waiho aku nei au i ko'u mahalo piha no na hana aloha lahui a ko kakou, Moi i ike mai o'u hoa-ili ulaula o ka aina makuahine i ka hana aloha a ko kakou Moi.
L. W. KALEHUAIKI.
Kailua, Koolaupoko, Oahu.
KA NUPEPE KUOKOA
E HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU,
I KELA POAONA KEIA POAONO
$2.00 no na mahina Umikumamaina
$1.00 " " " @ono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole e oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi noa, $1.00; ai'ua puka ana he $1.50 hookahi malama, $3.00. E UKU MUA ia mai ke dala o na Olelo Hoolaha e hoounaia mai ana e pai.
O NA UKU A PAU E KOEKAA MUA MAI NO—aole e kau ia ka inoa o keikahi haole a kanaka maoli paha. ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono e hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi ai i@ a@#hau ne keia nepepa.
AIA KE KEENA O "KE KUOKOA' MA KA
HALE LETA HOU.
H M WINI,
Luna Hoopuka.