Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 14, 3 April 1875 — HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

Unuhii'i no ke " Kuo'. na " mai JLa Olelo Pa'<c a ika OUlo Ha><:cxii. HELU 14. OIAI 0 Raianahu ma ke Aupuni Dala, ua hula na Ia elua o kona noho ana me ke komo wahi ai ole, a i ke kolu o ka ia, hele wale aku Ia no oia me ka e loaa iaia kekahi hua pala a mea e ae paha, i hiki ai ke hookomoia uiai iloko, a hoopaa kokeia kona houpo lewalewa, aka, oiai oia e nauea ana ma ka hele inaau wale aku uo, ike aku la oia i kekahi kualapa nui iiiaiuua oua, hele aku la oia a ku ma ka aoao o ua kualapa la, nana aku la oia he nemonemo wale no, i iho la oia iloko ona, He inea kupanaha, ma ko'u aina a me na wahi a pau a'u i ike ai, e ulu ia ana no na kualapa a me na kualono e na mea kupu, aka, ma keia kualapa hoi, he oneanea wale no, a hinuhinu hoi me he ala la. Hoao aku la oia e pii, a pakika mai la, hooneenee aku Ia nae oia a loaa iaia kahi haahaa, oia paha kahi e aueane aku ana i ka huelo o ua moo la T pii ae la keia a ku ana ilunn, a hele holoholo aku la a hiki i ke poo, halalo ae la oia ina ka ooao, ike iho la oia i ka amo iho a ka maka, puiwa ae la oia a lele aku la ilalo, me ka manao ole ae he ola koua, aka, puana ae la nae oia, Ina ua hewa au uo kuu ike ole, e kala mai ia'u, a ina ua lawa ole ia i kou manao, eia no kuu kiuo holookoa, a e hana oe e like me kou makemake, i na paha ma ka make, a i na paha ma ka noho kauwa ana nau. Iluli ae la nae ke poo o ua moo nei a aui kapakahi ae la.

Aia nae ia wa, hoomaopopo iho la keia, aohe mauao huhu o ka moo i koe, a no kona inanao no hoi, e lohe mai ana no ka moo i ka ianei olelo, a uo kona pololi loa, hoao aku la oia ma ka ninau ana, Auhea kanaka o keia aiua? Luliluli ae la ke poo ona moo nei. Ninau hou aku la keia, Heaha ka ai o keia aina ? Eku iho la kaihu o ua moo nei iloko oka lepo, aai ae la. Ama ia ano noonoo iho la keia, mo ka i iho, Ho lepo no ka paha ka ai o keia aina ? Lalau iho la oia a ai ao la, aia ka he mea ono a momoua ka lepo, a hoooiau aku la oia ma ka ai aua a maona ae la, a o keia maona ana, ua lawa ia uo ua la ekolu, a nolaila makemake loa iho la oia i ua aina la, aka, o ko aloha i ke one lianau, aole no ia i poina, oiai ua lawa pono ka maka ma ka ike ana i na mea a pau, aka ma ia aina, he neo wale no, no ka mea, aohe mau nani e ae nana e hoonana i ka manao iwaena o ka noho mehameha ana, a he ake nui kona o ka ike aka i kekahi mea ano kanaka ; a hala na pule elua o ko ianei makaikai ana i ka aina, na maopopo loa iaia ke ano o ka lepo malaila, he dala wale no, aka, minamina loa iho la nae keia no na lepo dala nei, no ka moka ole e hiki ai, nolaila, o kona mau noonoo a pau, haka wale iho la no ia a poomuka, me ka holo pono ole, a no kona manao he m«a makehewa wale no na noonoo ana ma ia ano, a o ka mea maopopo wale no i kona maaao, oia no ka hoonnu ana iho i ka momoua oka lepo a hiki mai kona la hope.

Aia nae i ka hala ana o na pnle ekola, ike aku la keia ekolu maa moka e hoopii mai aoa, me ka holo pololei mai i ka aiaa a iauei e noho ana ; a i ka aai ana ae o ka la, hiki mai la lakoa a kaa iho la i ko iakoa heieuma ma kahi ku moku ; a i ka pau ana o na hemahema oka moka, kuu iho la i ko lakou mau waapa ekolu, a holo mai la iuka. Oka haua & keia poe moka i holo mai ai, i hoio mai iakou i ka lepo a hoi aka kuai tne ka poe mea aina mahiai, oiai he mea kamukoai nai loa ka lepo ia wa ma Kiua.

I ka hulo ana mii nte o nu waapa a pae iuka, iniki niai aku la no nie keia aku ana m iakn. a aku la T He«iba ka h;in<i nui a ko oukou uioku i holo ni'ii nei i kuu aupuni ? Fane oiai la n* Kapena, I holo mii uei uiakou i ka lepo, a hoi aku kaai rae ka poe mahiai. Pane aku o Kiianahu, Owau uo k* Moi o keia Aupuni, a o na niea a pau ma keia aina no T u wale no, aohe o oukou kuleana e Uwe aku ai i ka lepo o kuu aiua, ano ka mea hoi, ua hoolimalima no au ekolu moka i piha i ka lepo, a oa hoouna aku nei au, a o ke ku mai koe, (aohe nae he oiaio o ia mau olelo) a eia waie no ka pono, e ae mai no oukou e lioo'iimalima me a'u, a e uku no au ia oukou e like me ko oukōu makemake.

A lolie nae ua poe Kapena nei i na olelo a Kiianami, hui like ae la lakou e kuka no ka uku, a hooholo iho la lakou i eono haneri k:\ uku no ka moku hookahi, ua like hoi ia me umikumamawalu haueri no 1 akou a pau, ua ae no o Raianahu, me ka i aku, Aole nae au e uku koko aku ana i keia manawa, aia a hiki ma Kina, a pau pono ka lepo i ke kiolaia iuka, alaila, e uku no au i ko'u aie ia oukou. Ua holo ia mau olelo mawaena o lakou, me ke kanaluaole o ke kahi aoao i na olelo pahele a ke knpueu maalea a Kale Vina me Liu Fata.

A makaukau na mea a pau iluna o na moku, hoomaka aku la lakou e liolo no ke awa o Kiua, aia nae, ia lakou e holo lai ana ma ka moaua, me ka inakaui nahenahe q lawe ana ia lakou, ia Ilaianahu e nanea ana mamua o ka ihu o ka moku i ke ani malie a ka makani komohana nahenahe (Zaphyr), aia nae na luina e kuko ana mahope e kiola ia ianei iloko o ke kai, i loaa ai ia lakou keia waiwai nui, hoike ae la kela a me keia i kona manao iho, aka, ku mai la kekahi a hoike mai la i koua manao, Aole pono ia kakon ke kiola i keia kanaka opiopio iloko o ka opu o ka hohonu, ka mea nana keia mau waiwai a kakou e kuko nei, he oiaio, e kau mai ana no maluna o kakou ka hoopai kukonukonu oka ehaeha mau loa. Hookahi no mea pono ia kakou o ka hookele aku i ka moku me ka maakaui inaikai e lawe nei ia kakou, i ole ai e hoaui ia ae ka holo ana ma na ala o ka poino, a i loaa hou aku ai ia kakou ka wai lana malie o ke awa o Kiaa.

I ko lakou lohe ana i ka manao maikai o keia hoa, hooholo lokahi ae la lakon e kia pololei aku i ka moku no ka home. Aiapoaao ae i kekahi la hiki aku la lakou nei ma Kina.

Oiai na moku e ku ana ma ke awa, lele aku Ia o Kaianahu iuka, a halaWai pu me kona mau makua. A mahope o ko lakou hui aloha ana, huli ae la o Riianahu a pane aku la i koua makuakaue. Aohe nae paha he mau hale kaawale o kakou ? Pane mai ka makuakane, I hale aha keia au e ninau nei ? Pane aku o Kaianahu, I mau hale e waiho ai kuu lepo, no ka mea, na haiia mai nei e a'a ekolu moku, a na piha like lakou i ka lepo. Pane hoa mai ka makuakane, Naanpo maoli no hoi oe e kaa keiki, i lepo aha keia o kau lawe ana mai nei, me koa ike iho no ka, aohe o kakou aina, o kaa mea lawe mai Ja ka ia ia lepo, mamua aa pololei kau maa hana, aka, ano, aole i pololei kaa maa hana. a i lepo aha no hoi ia o ka hoihoi ana iloko o ka hale, a owai ka mea nana e aihue ke lawe mai a waiho iho i waho nei, hele hoi paha a piha keia kahaa o ka pau no hoi ia, a i ike ia mai no hoi ia e ka poe mea makemike kuai lepo. A no keia uuu olelo hookuikui a Kale Vina, pane aka o Kiianahu, Ina aole oe e haawi mai ana i hale e waiho ai kau lepo, alaila, e kaaoha koke no au i na kamana holo ma ke kapili ana i ekolu hale, a na u uo e aku i ko lakou mau iilo a paa a me ka uka o ka hana aaa. Ha keia mau olelo a Kiianaha, pane mai la ka makuakane, £ kon keiki, eloa no hale kaawale e ku mai la, aole no iioi e paa iho la ko lepo iioko o ia mau hale ? Pane aka o Kaiaoaha, Ua

lohe aku nei ao hoi oe, e«;oIa moku i piha i ka lepo, a pehea la oe e mAnao iho ai e pau ana ia lepo iioko o keia mau hale eiua ? Pane mai la ka makua* kane, laa pela e kapili hou ae i haie. He man iwa ole ia o ke kapili ana ae, paa ana ke kolu o ka hale, mamuli no ia o ke akamai a me ka holo o ka hana a na kamana. A ike o Eiianahu na makankaa na hale e waiho ai o ka lepo, hele aku la oia a olelo aku Ia i na Kapena moku, He makemake no au na oukou no e halihnli i kuu lepo a pau, ae haawi hou no au i nku, i ekolu haueri no ka mokn hookahi. Ua ae like mai la no ua poe Kapena la, a lilo na ko lakou kanaka no ka halihali ana. Ma ka Ia mua a me ka lua, aole i komo ka haohao iloko o ka poe nana e halihali ana i ka lepo, a piha na hale elua, mai ka palena o lalo a hiki i kaupaku, ua piha pono i ka lepo, aka, ma ke kolu ae o ka la, ua hoomaka ka hoopiha ana j i ke kolu o ka hale, aia nae iloko o ia wa, ua komo like ka haohao iloko o ka , poe e halihali ana, no ka mea, i ko la-1 kou hoopiha ana i na hinai, ike no la-1 kou he lepo no, auaino ae he maina wa- i le no, aia nae a kokoke aku i ka hule, he keu aku a ke kaumaha, a i niuini aku ka haua, o ke o aku la ia me he (iala la ; pela aku, a pela aku, a piha ae la paha ke elua hapakolu o na hale nei uolaila, paue aku kekahi i koua hoa, He mea kupanaha loa ia'u, ma ka ike ana iho, he lepo wale no, ma ka auamo ana ae, he mama loa, aia nae a kokoke aku i ka hale, makena ua mea he kau-! inaha, a i ninini aku ka hana, o ke o aku la ia me he dala la : hooia mai la uo hoi kekahi, a pela aku.

0 keia manao lokahi o na kanaka, ua haiia aku la ia i na Kapeua o lakou, nolaila, hui like ae Ia ka manao o na Kapena, o haalele i ka uku hoolimalima, a o lawe ma ke koena lepo i koe, nolaila, huki like ae la ka pea o ua poe moku nei, a holo aku la, hoopiha iho la ke Kapena i kona mau rumi mahope a piha pono, a hne ae la i ka lole o loko o ua pahu, a hoopiha iho la me ka lepo, a pela no hoi ka poe luina o mua, hoopiha iho Ia i ka lepo iloko o na pahu, lu ka mauu o na bela a mo na uluna, a hoopiha i ka lepo, na pahu waiho wale, he piha wale no i ka lepo, o na pahu wai keia niuini ia aku la ka wai, a hoopiha ia me ka lepo, oi noko kela a me keia i ka hoopiha a koe okoa iho no ka nui o ka lepo, a oia lepo hoomalu mai la ke Kapeua naua ia lepo.

Holo aku la lakou nei ia la a po, a mai ia po a ao, aneaue e nalowale ka aina, aia nae i ke ao ana ae, wehe aku la kela a me keia i kona pahu, aia ka he lepo kanaka oloko, a no ia mea, huhu loa ae la na Kapena, aka, aolo nae e hiki ia iakou ke kii hou i ka uku i hoolimalima ai me Raianahu, no ka mea, ua like ka lakou hana me ka aihue, a no ko lakou hilahila, na holo loa lakou me ka hoi hou 010 inai ia Kina. {Aeie i pau).