Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 15, 10 April 1875 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Marti Steele
This work is dedicated to:  R. Dwayne Nakila Steele

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIV.           HELU 15.         HONOLULU, POAONO, APERILA 10, 1875.          NA HELU A PAU 697

E Pau na Pupupu Kahiko!

E pani me na Hale Laau!

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

A ME

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KELA ANO, MA KA

PA-PAPA O S. G. WAILA MA!

KUU O

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE,

no ke Kumukuai HAAHAA

LOA! ae like ka nui me ka makemake.

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

            NA PAPA MANOANOA,

                        NA PAPA HELE,

                                    NA KUA,

                                                AAHO,

                                                            AAHO LIILII, &

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,

            NA PAPA MANOANOA,

                        NA PAPA HELE,

                                    NA KUA,

                                                AAHO, POU,

                                                            MOLINA, &c

            Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

            Na Puka Hale, o na ano a pau,

            Na Puka Aniani, o na ano a pau,

            Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA,

            NA AMI-PUKA LIILII,

                        NA KUI NAO

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

            E lawe wale ia no na mea i ku mai ai keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

Aia maanei i ke Keena o ka

            MOKUMAHU "KILAUAEA."

                        S. G. Waila ma.

                                    696 3m 709

HE MOOLELO O KAAO

NO

RAIANAHU,

KA

HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

Unuhiia no ke "Kuokoa" mai ka Olelo

Pake a i ka Olelo Hawaii

HELU 15.

MAANEI e aui ae kakou no Raianahu, no ka mea, i kona ike ana mai e holo ana na moku, huli ae la oia a pane aku la ia Kale Vina,  E papa, he mea kupanaha na moku, aia la ke lawe aihue la i kuu lepo, a haalele iho la i ka uku a'u i hoolimamlima ai ia lakou, oia hoi, he eiwa haneri no ka moku hookahi, ua like me iwakalua kumamahiku tausani kuu lilo ia lakou.  Pane mai ka makuakane,  Ina no paha lakou e hoi hou mai ana, e hookaa aku no oe i kou aie.  Pane aku o Raianahu,   Aole au e haawi aku ana i hookahi keneta, no ka mea, aole lakou i malama i na olelo aelike a makou.

            Ki aku la o Raianahu i na hale a pau, a hookomo iho la i na ki iloko o kono pakeke, a ia wa i pane mai ai o Kale Vina, Heaha iho la ka waiwai nui o na lepo o ke ki ana i ka hale, e waihi ia iho la no paha pela, a i hele mai no hoi ia o ka poe e makemake ana e kuai lepo, a waiho hamama ana no?  Heaha la kana mau olelo imua o Raianahu.

            A ike o Kale Vina, aole holo pono o kana mau mea i manao ai, nolaila, kakau iho la oia i kekahi olelo hoolaha, a papai aku la ma ka puka o ua mau hale nei, a ma na wahi akea e ae, e kauoha ana i ka poe mea makemake kuai lepo, e hele aku malaila e kuai ai no ke kumukuai makepone.

            Aia nae i ka ike ana o Raianahu i ua mau hoolaha nei, kii aku la oia a haehae ae la, a ike ae la o Kale Vina, pane mae la oia,  Pehea iho la ka ka pono o kau lepo, ke ole oe e kau i mau olelo hoolaha mawaho o ka puka o kou hale a me na wahi e ae, a i na ua lawe mai oe i keia mea lapuwale i mea lealea wale no nau, mamuli o kou naau hookiekie maluna o maua, alaila, e kapa aku no au io oe, he hehena?  A lohe o Raianahu i na olelo welenia a koua makuakane.  Pane aku la oia,  E kuu makuakane, mai noho a kuihe mau kou manao no ka'u mea i lawe mai nei, au hoi e kapa mai nei he mea lapuwale, ke hoike aku nei au ia oe me ka oiaio, i pau ai kou manao kuhihewa, o keia lepo, aole no ia he lepo maoli, aka, he lepo dala.  Pane hou mai o Kale Vina,  e kuu keiki, ke hoike mai nei kau mau olelo i kou ano hehena, me kou ike no ka he lepo maoli, o koa hoopunipuni mai ne no ka ia ia'u he lepo dala?

            Ma keia mau olelo a Kale Vina, ua uluhua loa o Raianahu, nolaila, nanao iho la oia i na ki iloko o kona pakeke a haawi aku la ia Kale Vina, me ka i aku, eia na ki o na hale, e hele oe e wehe, i pau koke ai kou kuhihewa.

            He mea kanalua loa ia o ko ka makuakane mau lima ka lalau ana mai i ke ki o na hale, no ka mea, ua hoomaopopo no oia, aole he oiaio o na olelo a kaua keiki, lalau ole aku ai oia i ke ki, me ka i aku.  Nau no e hele e wehe i ka puka o ua mau hale dala la ou.

            Ma keia mau olelo a Kale Vina, hele aku la o Raianahu a wehe aku la i na puka o na hale, a i nana aku ka hana, he dala wale no, aole i ike ia aku he wahi huna lepo kekahi maloko, a pela no i na hale a pau ekolu.

            Aia nae iloko o ia manawa huli mai la o Raianahu a kahea mai la i kona makuakane i ka i ana mai,  Hele mai hoi paha e nana, i pau ai kou kuhihewa, a i ike ai oe, o na hana a pau a kau keiki he oiaio wale no, aka, heaha la ia i kou manao hoopohala.

            I ka lohe ana o Kale Vina i na olelo a kana keiki, hele mai la oia me ka manao ole he oiaio, aia nae a kiei aku oia ma ka puka o ka hale mua, i nana aku auanei ka hana,

            "Hulali ke dala anapu i ka la e," a o kona puiwa ae la no ia, a haule a make aku la i ka honua, aia nae i ka ike ana mai o kana keiki, hele mai la oia a lomilomi iho la me ka i iho,  Hoaha iho nei hoi keia ou?  Puoho ae la kela a pane ae la,   E kuu keiki, i kuu ike ana aku nei i ka hulali anapu mai o ke dala, puiwa ae la au a lele aela ko'u hauli, eia ka ua haule a make iho nei au.

            I ko Kale Vina pohala ana ae mai kona maule eehia ana, puliki ae la ia ma na wawae o Raianahu, a i ae la,  E kuu keiki, e kala mai ia'u, oiai ke ike nei au aohe akua e ae ma ka lani a'u e hoomana aku ai, aohe hoi he Moi ma ka honua nei a'u e makau aku ai, no ka mea, ma kau pepehi ana i na akua puaa a'u i lohe mai ai a me ka puu dala nui au i ike ai, aole no au i hoomaopopo he oiaio ia hana ana au, aka, ma keia mea kupanaha a'u e ike nei, ke hooiaio loa nei au, he mea hiki wale ae no ka i ka lepo ke lilo i dala, nolaila, ma keia hope aku, e hooiaio wale ana no au ma na mea a pau au e pane mai ai, a o oe a mau loa aku no auanei ko'u akua, a me ko'u Moi, a o kuu make a me kuu ola, aia no ia ma ka poho o kou lima. 

            A lohe o Raianahu i na olelo paa a kona makuakane, pane aku la oia,  E kuu makua, mai hoolilo mai oe ia'u i akua a i Moi hoi nou, no ka mea, o olua no ko'u mau makua, a owau no hoi ka olua keiki;  nolaila, o olua ka'u e kapa aku he akua a he Moi no'u, no ka mea, o olua no ko'u mea nana i hanau, a na olua no i malama ia'u a hiki i keia la, a eia no au malalo o ko olua malu, nolaila, o keia wahi loaa uuku a'u e hoihoi mai nei he hoike ana mai no ia i kekahi o ko olua poho ana ia'u, aole nae me kuu manao, ua lawa iho la ia i keia mau hale ekolu i piha i ke dala, aka, e hoihoi aku ana no au a hiki i ko'u hopena, alaila pau ko'u aie ia olua.

            Ma keia mau olelo a Raianahu a me ko Kale Vina ike ana i ka oiaio o na hana a kana keiki, nolaila, ninau aku la oia,  Mai ka mana hea i loaa mai ai ia oe keia hana mana, i hiki ai i ka lepo ke lilo i dala, no ka mea, ua ike no au, aole mai kou mau kupuna mai, aole no hoi mai a maua ae kou mau makua, ua loaa wale mai na pomaikai ma kekahi ano e aku, no ka mea, o na waiwai a pau e loaa ana i ke kanaka, mai na lima hooikaika mai no ia me ka luhi nui no na makahiki loihi, aole no hoi no ka manawa pokole e like me keia a'u e ike nei, nolaila, e hai mai oe ka oiaio i kahi i loaa mai ai ia oe keia mana kupanaha.

            A lohe o Raianahu i na olelo a kona makuakane a me kana ninau i kahi i loaa mai ai; a no ka hiki ole iaia ke huna iho, nolaila, pane aku la oia, i ka i ana aku,  E kuu makuakane, ke makemake nei oe e hoike aku au ia oe i kahi i loaa mai ai o keia mau pomaikai ia'u ma ke ano kupanaha, he oiaio, mai ka mana mai no ia o ke kapa hulu iole a kuu wahi aikane iole a'u i malama ai, a i hoowahawahaia ai hoi e olua, aia nae he mau la i hala ae mai ko'u haalele ana iho ia olua, halawai mai la me a'u ua wahi aikane iole nei a'u, a mahope o ko maua hui aloha ana me ka olioli, haawi mai la kela ia'u i keia kapa hulu iole, me ke kuhikuhi mai ia'u i ka mea pono a'u e hana aku ai, a ina e oi aku mawaho o ka palena kauoha mai ai, e komo aku ana au iloko o ka pilikia, ke ole nae ia o ike mai.  O ka mea mua nae a'u i hoao ai, oia no kela pua a olua e malama nei, ua oi aku kona waiwai mamua o keia mau hale piha i ke dala; a mahope aku ua hana au ma keia a me keia ano a'u i makemake ai a hiki i ka piha ana o ka haneri, aia nae i ka oi ana aku mawaho o ka palena, komo koke iho la au iloko o ka pilikia, a e ole no ka mana o ua wahi kapa hulu iole nei la, ua laweia ia au a maluna pono o ke poheoheo o ka pahu hae, a malaila au i pakele ai, noke ia ae la au i ko kiia i ka pu, aohe nae o'u ku iki, aka, i ko lakou ooki ana i ka pahu hae a kokoke paha e moku, hiki mai la ke kino maua o ua wahi aikane iole nei a'u, a lawe aku la ia'u ma ka aina nona keia lepo, aohe kanaka malaila, he moo nui wale no ka'u i ike, a o ka lepo no ka ai o ua aina la, he ai maona a momona no hoi, oka maona o ia ai, ua lawa no ia no hoi, o ka maona o ia ai, ua lawa no ia no na le ekolu, a ma ia ano, ua hoopauia ko'u pilikia no ka ai, aka, koe nae ka noho mehameha ana, aole nae ia he mea e pilikia ai, no ka mea o ka moo nui ke kamaaina o ia aina, aole oia i hana mai imua o'u i kekahi mea ano e, a nana no hoi i kuhikuhi mai ia'u i ka ai o ia aina, a na'u maoli iho no hoi i ike i ke ano o ko laila lepo he dala, aka, kau nui nae ko'u manao no ka hiki hou mai ianei me ia dala, aole nae he wahi i hiki ai, aka, i ka hala ana o na la ekolu, ike mai la au he ekolu mau moku e hoopii pololei mai ana i kuu wahi e noho ana, a piha loa ae la au i ka olioli.  Aia nae i ko lakou hiki ana mai, ua ninau aku la au i ke kumu o ka lakou huakai, a ua hai mai lakou, i hele mai i ka lepo, a hoi aku kuai me ka poe mea aina mahiai, aka, olelo koke aku la nae au ia lakou, aohe a lakou lepo o laila, no ka mea, no'u no ia aina, a owau no hoi ka Moi o ia aupuni, nolaila, ua manao lakou e holo aku ma kekahi aina e aku i loaa ai ona lepo na lakou, aka, nonoi koke nae au ia lakou e hoolimalima me a'u, e hali mai i kuu lepo, a e uku no au i eono haneri dala no ka moku hookahi, a ua ae mai lakou, a i ka hiki ana hoi maanei, haawi hou no au i ekolu haneri no ka moku hookahi, aka ua ike oe, ua hiki mai au me kela mau moku, aka ma ka mau lakou hana, aole no i holo pono, ua aihue lakou i ke koena o kuu lepo, a holo aku la me ke ano aihue, me ka haalele iho i ka uku a'u i hoolimalima ai me lakou, aka, ua kuhihewa nae lakou ma ia noonoo ana, aohe o lakou pomaikai ma ia lepo, no ka mea, o ka lakou lepo i lawe aku la, aole no ia e like ana me keia lepo, ua lilo aku la ka lakou lepo i mea ina loa, no ka mea, ua ua lawe lakou ma ke ano kolohe, me ke noi mua ole mai ia'u, no ka mea, o keia lepo, ua noi ia no ia e a'u i ka moo nui, a pela no hoi lakou e noi mai ai ia'u, ina he makemake ko lakou no ka lepo, koe no la hoi ka uka hoolimalima me a'u, alaila, he mea makai no ia i ko'u manao.

            Mamuli hoi o ka naau aloha e Kale Vina, ua nonoi aku la oia i ko Raianahu lokomaikai, e uku ia uo ka uku hoolimalima ina lakou e kii mai ana, no ka mea, ua hana lakou me ke kuhihewa, a o ko lakou mau noonoo a pau, he hana naaupo wale no.  Pane aku o Raianahu,  Aole loa au e haawi ana i hookahi keneta ia lakou.

            Oiai lakou nei e noho pu ana, aole no oia i poina ma ke alanui mua ana i hele ai, a halialia wale mai la no iaia na hana o ia mau la, nolaila, nonoi aku Ia oia i kona mau makua, e ae mai iaia e hele hou i ka makaikai, ma ke alanui mua no ana i hele ai, oiai aole i pau kona mahalo no ia alanui.  Pane mai hoi kona makuahine,  Hai mai nei hoi oe ia maua pakele oe mai make ma ia alanui, a pehea ka oe e manao ai e hoi hou aku ma ia alanui, aole no hoi anei e pono ia oe ke imi hou ae i alanui okoa, anoai aohe e loaa ia oe ka poino ma ia alanui.  Pane mai o Raianahu,  Aole e loli ae ko'u manao ma kehahi alanui e ae , no ka mea, ua ike no wau, aohe o'u pomaikai ma kekahi ala e ae, nolaila, e hele ana no au ma ke alanui i maa ia'u.  A ike o Kale Vina, aole i holo pono kana mea i manao ai, nolaila, hoopau ae la oia i kona pane ana aku.

                                                                                    (Aole i pau).

            Ua olelo kekahi keiki kula kahunapule, "o Noa oia ke puhi okolehao mua o ke ao nei."  Pela io anei o ke Iwa?  Olelo mai ka poe puhi rama, aole e pono e kapa iaia he puhi okolehao, no ka mea, aohe oia i puhi me na ipu hao, aka, he kawili wale no kana i hana ai i ka waina.

HE KAAO GEREMANIA

NO NA

KAUWA KAMEHAI EONO.

HELU 2

            "Heaha keia mea au e nana pono nei," wahi a ka ninau a ke Keiki Alii.

            "He mau maka ike moakaka lea loa ko'u," wahi a ka pane a ka kanaka, "a he hiki ia'u ke ike ma na waonahele, na kula , na awawa a me na puu, a ma ka haina pokole, o ke ao holookoa no a puni'

            "E hele mai hoi ha oe me a'u, no ka mea, he pono no'u e loaa ona hoahele e like me oe," wahi a ke koi a ke Keiki Alii.

            Ia wa, o ka hele aku la no ia o na kanuwa kamehai eono i ke kulanakauhale, kahi a ka Moiwahine nana ke kaikamahine ui e malama ia ana.  I kona wa i hiki aku ai, aole oia i hoike iki i kona inoa, aka, hawahawana malu aku la oia i ka makuahie ina e haawi mai ana oia i kana kaikamahine, alaila, e hooko wale aku no oia i na makemake ona.  Makemake loa iho la ua makuahine kupua nei no ka haule mai o keia kanaka ui iloko o kona mau umiki, me ka olelo pu aku iaia, e haawi aku no au ia oe i ekolu mea au e imi ai, a ina e loaa ana ia oe a ekolu, alaila, e lilo no ka kaikamahine alii i wahine nau. 

            "Heaha ka mea mua?" wahi a ka ninau a ke Keiki Alii.

            "E hoihhoi mai oe i kuu komo lima a'u i hoolei ai iloko o ke kai Ula," wahi a ka Moiwahine kupua.  Nolaila hoi aku la ua Keiki Alii nei i kona mau kauwa kamehai, a kamailio aku la ia lakou penei, "O ka mea mua, aole no ia he hana loaa koke, eia ua mea la, o ka hoihoi mai i ke komo lima ona i haule iloko o ke kai Ula, aka he pono kakou e kuka pu."

            E nana ae au i kahi i waiho ai," wahi a ke kanaka nona na maka moakaka o ka ike; a i kona nana ana iho iloko o ke kai, pane ae la ia, "aia la ke kau mai la iluna o ka pohaku akoakoa oioi!"

            "Ina e ike aku ana au, alaila, he hiki wale no ia'u ke lawe mai," wahi a Makuakikoo.

            "Oia wale ae la no," wahi a Opupele, a iaia i moe iho ai ma ke kapa o ke kai Ula, a hamama ae la i kona waha, a o ke kahe mai la no ia o ke kai iloko o kona waha me he kahe awai ana la, a hiki i ka wa i maloo ai ke kai me he aina maloo la.  Ia wa, o ko Makuakikoo alu iki iho la no ia ilalo, a lawe mai la i ke komo lima aka, ua lilo ia i mea oli oli loa na ke Keiki Alii, a lawe aku la i kahi o ka Moiwahine.  I ka ike ana mai ia ianei e paa aku ana i ua komo nei, haohao loa iho la ia me ka puiwa, aka, ike mai la no nae ia o ua komo la no ona i haule ai.

            "O ka mea mua a'u i haawi aku nei ia oe e imi, ua hana oe a ua loaa me ka maikai," wahi a ka Moiwahine; "aka, o ka lua koe.  Ke ike nei oe he ekolu haneri mau pipi kaulua e hele mai la ma ka aina imua o kuu hale alii; o lakou a pau oia kau e ai ai o ka io, na iwi na ili a me na kiwi, alaila, aia malalo o kuu hale, he ekolu haneri kaki pahu waina, a oia kau e inu ai a pau; me kou haalele ole i kekahi hulu o na pipi kaulua a me ka haule ole o kekahi kulu waina ilalo o ka lepo, e make ana oe."

            "E ae mai ana anei oe ia'u e kono aku i mau hoaai no'u," wahi a ke noi a ke Keiki Alii, "no ka mea, aohe aina awakea ke ole na hoaai,"  Mino aka mai la ka luahine a olelo mai la, e pono e lawe i hookahi, aole elua

            Nolaila, hoi aku la ke Keiki Alii i kona mau kauwa, a hai aku la i keia haawina hou; alaila, kono aku la kela ia Opupele e lilo i hoaai nona.  Hele mai la ia a noke iho la i ka ai me ka hikiwawe i ka ekolu haneri pipi, i ka io a me na iwi ka ili a me na kiwi, me he paina kakahiaka ana la.  Alaila, inu aku la i na ekolu haneri pahu waina me ka haalele ole iho i kau wahi kulu.  I ka wa i pau ai keia mau mea a pau, hele aku la ke Keiki Alii a hoike aku la i ka luahine, ua pau ka haawina elua.  No keia mea, na hoopahaohao loa ia iho la ua luahine nei me ka olelo iho, aohe kine imi i kuu kaikamahine i loaa iaia ka hapa nui o na haawina a'u e haawi aku ai, aka, ua manao paa loa no nae ua luahine la, e moku ana ke poo o ke Keiki Alii iaia ma ka haawina ekou.

            "I keia ahiahi," wahi a ua luahine nei, "e lawe mai ana au i kuu kaikamahine iloko o kou keena, a e apo oe me hookahi lima; aka e hoomanao oe mai noho oe a hiamoe i ko olua wa e noho ana, no ka mea, ma ka hora 12 o keia po e hiki io mai ana au, a ina aole kuu kaikamahine me oe, e make ana oe,"

            Manao iho la ke Keiki Alii he haawina moakaka loa keia iaia, nolaila, olelo iho la oia iloko ona, "he oiaio, e makaala loa ana ko'u mau maka."  Aka, kahea aku no nae ia i kana mau kauwa o kukakuka pu no keia mea me ka hai pu aku ia lakou i na mea a ka luahine i hahai mai ai.  "Owai la kai ike," wahi ana, "i ka mea maaloa mahope mai?  o ka ike e aku i na mea e hiki mai ana, oia kai kupono; e hiki ana anei ia oe ke makaala i puka ole aku ai kekahi mea mai ko'u keena aku i ke aumoe."

                                                                        (Aole i pau.)

Nu Hou o na Aina e.

KE KUIKAHI PANAILIKE

            Ma ke ku ana mai o ka moku kuna Generala Harney ma ke a wakea Poaono aku nei i hala, iloko o na la he 18 mai Kapalakiko mai, ua loaa mai na mea hou o na aupuni nui, a eia iho lakou ke waiho ia aku nei no ka pomaikai o ka poe makapu nu hoa:

NA KUE I KE KUIKAHI PANAILIKE

            Ma ka la 9 o Maraki, ua noho iho la ka Luna Senate Booth o Kaleponi ma kona noho iloko o ka hale ahaolelo Senate mahope iho o ka hoolauna ia ana mai e na Senate Sargent a me Hager.  Ua hoike ae oia nona iho he kue i ke Kuikahi Panailike me Hawaii no ke kumu mahope hoouilikia ia na hui hoomaemae kopaa o Kaleponi me ka hoomi ole ia o ke kumu kuai o ke kopaa.

            ME HE MEA LA, o ka hana mua a ka Ahaolelo Senate ku i ka wa, e hana ai mahope iho o kona hookumuia ana a me ka hoonohonoho ana i kona mau Komite, o ka noonoo i ke Kuikahi Panailike me Hawaii ko hooikaika ino nei ka poe kokua i keia Kuikahi e hooholo no ka mea, aohe i like keia Kuikahi me na Kuikahi e ae, aole hoi me ko Canada, no ka mea, ma keia, ua hookaawaleia ka makeke o Hawaii, i wahi e komo dute ole aku ai na waiwai a Amerika, o na waiwai o na aina e ao ke auhau dute ia.

            Nolaila ma keia ua malama pono ia na waiwai Amerika ma Hawaii.  O na kopaa o ka mokuaina o Longiana, aole oia e hiki ana i Kaleponi.  Eia wale no na pomaikai kopaa e poino ana ma keia kuhikahi, o na olelo e, na Beritania a me Sepania Iaia Hikina, na aina e hoouna mau nei au i kopaa i Kaleponi nei, ke hoike mai nei na pa pa helu waiwai, aole kuai nui o keia mau aina maluna ae i na waiwai Amerika e like me Hawaii.  Ua koho oi loa ia aku ua huahelu maloko o ke kuhikuhi, aka, he mea nui nae ke kalana hooponopono Aupuni i ka poe i komo e nana paka i ke kahua.

            Ua hoponoponoia, e hookomo ana kekahi mau pono hooponopono Aupuni iloko o ke Kuikahi a me na hoololi e helu paha ai i na waiwai ke hooholoia ke Kuikahi.

NA KOKUA NO KE KUIKAHI PANAILIKE

            Wasinetona, Mar 11,----Ua hoike mai ke komite o ko na aina e o ka ahaolelo Senate no ke Kuikahi Panailike me ka hoololi, e hookaawale ana  aole e haawi ia ka pono o ia hoololi i kekahi lahui e ae, i wahi hoolulu moku kaua a hoahu lanahu maloko o na poai o kela mau pae aina (Hawaii nei); me ke noi mai e hooholo ia.

            Ua hoike waha ke Kaukela Hawaii Severance is Kapena.  Redfield o ka moku kuna Generala Harney o ka la mahope iho (Maraki 17) o kona holo ana mai, oia ka la e noonooia ai e ka ahaolelo Senate ke Kuikahi Panailike.

            Mamuli o ka hapai ia ana mai o ka noo