Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 16, 17 April 1875 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Leilani Lindsey-ka'apuni
This work is dedicated to:  'Ahahui Siwila 'O Ke Aloha 'Aina

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIV. HELU 16. HONOLULU, POAONO, APERILA 17, 1875. NA HELU A PAU 698.

 

E Pau na Pupupu Kahiko!

 

E pani me na Hale Laau!

 

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

—A ME—

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA 0 S. G. WAILA MA!

—KIHI O—

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE,

no ke Kumukuai HAAHAA LOA!

ae like ka nui me ka makemake.

 

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO,

AAHO LIILII, &

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO, POU,

AAHO LIILII,

MOLINA, &c

 

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

Na Puka Hale, o na ano a pau,

Na Puka Aninui, o na ano a pau,

Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

 

Pepa Hale me na lihilihi.

 

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA,

NA AMI-PUKA LIILII,

NA KUI NAO

 

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

 

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

 

            E lawe wale ia no na mea i ku ma ai keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

 

Aia maanei ke Keena o ka

MOKUMAHU “KILAUEA,”

L. MARCHANT, Kapena.

 

S. G. Waila ma.

696 3m 709

 

HE MOOLELO WALOHIA

—KA—

Uku o ka Hewa, he Make ia.

KE DALA HOOKAHI.

 

UA HOIKE mai la kekahi mea kakau nupepa o ka nupepa Alta o Kaleponia, mai Konesetanito mai; i kekahi moolelo walohia, i ku i ka hoonaue manao a me ka ehaeha, a penei:

            “O kekahi Kiaaina Tureke ma ke kulana kiekie, he wahine kana, hookahi wale no, ka mea ana i aloha nui ai. Aole a laua keiki; aka, ua malama nae oia i kana hoohiki ana, aole i lawe i kekahi wahine hou aku. I kekahi la, oiai oia ma kahi e, hele aku la kekahi o kana mau kauwa a olelo aku la iaia, e hoi i ka home, a ma ke ala malu i wehe wale ia no i na kauwa e komo aku ai iloko o ka hale. Ua hooko oia pela, a hele aku la i kona keena moe, aia hoi ua paa i ka lakaia. Me ka puupuu hookahi i hamama ai ka puka, a ike aku la ia ua hoohaumia ia kona hanohano. Ua lako oia i na mea eha, he mau pu panapana a me ka pahi, aole nae oia i lawelawe i kekahi o ia mau mea. Aka, olelo aku la i ke kanaka nana i hoopaumaele i kona hanohano, a o kekahi no hoi ia o kona hoaaloha pilikino, me ka i aku, aole oia e hookuuia mai ke keena aku, a hiki i kona uku ana mai. Nana mai la ua kanaka nei me ne manaolana poho o ke kahaha a me ka makau pu, i ka wa i kauoha aku ai ke Kiaaina iaia e uku mai i hookahi dala. Ua uku mai la ua kanaka nei, a hele aku me ka olioli. Aole no hoi i kamaailio aku ke Kiaaina i kau wahi huaolelo huhu hookahi i kana wahine, aka, haalele koke iho la oia i ke keena, a kauoha ae la e hoomakaukau ia ka ahaaina no ia po, nona wale no a me kana wahine. Mai ia wa mai kona noho hookahi ana a hiki i keia wa.

            Ua ai mau no kana wahine me ia, a oia no hoi kona hoa, aole nae ma ke ano paani. Ua mahalo mau oia nona e oi aku ana mamua o na wahine e ae a pau, a ua hana lokomaikai aku iaia ma na ano a pau, aole wale no ma ke ano e like me ia, aka, me he mea kiekie la maluna ona. I ka makaukau ana o ka papaaina, hele aku no oia a haawi aku la i kona lima i kana wahine, a lawe mai la iaia i ka papaaina, a hoonoho iho la iaia ma kona wahi mau, alaila noho iho la oia ma kekahi aoao mai o ka papaaina. Ua mino aka aku iaia, a kamailio aku no hoi e like me ka mea mau; aka, mamua ae o kona ai ana i kekahi mea, ua waiho iho la oia i ua dala hookahi nei mamua o kana wahine, a iwaena hoi o laua. No na malama eono ka loihi ma ia hope mai, iloko o kela a me keia ai ana, a me ka hiamoe ana ma ka aoao o ka wahine, aia mau no ua dala hookahi nei mawaena o laua. Mamua aku, hookahi no ana kuai ana i ka aahu nani no kana wahine i ka manawa hookahi, aka, i ua wa la, ekolu ana aahu e kuai ai i ka manawa hookahi. O kona oluolu mamua aku, ua papaumi ia no ia i ko keia wa, a ua hookuu lanakila loa aku e hana ka wahine ma kona mau makemake a pau. Aka nae, i kela la keia la, ua like me ka anela o ka hewa kela dala hookahi e waiho ana mawaena o laua. Aole e hiki i ka wahine ke ai pu kela mea hoahewa leo ole imua ona (ke dala), aka nae, ua hookaumaha kuhohonuia oia e ke aloha no ke kane mare.

           “Aole no hoi e hiki iaia ke hiamoe me kela dala ma kona aoao; aka nae ua hoao nae ke akamai o na kauka a pahua. Pela wale no e hiki i ka hala ana o na malama eono, a i kekahi la, loaa aku la ke kino wiwi o ua wahine nei iloko o ke keena nui o ka hale e waiho ana ua make.” Ke ola nei no ke kane i keia wa, aia i Konesetanito, Tureke.

            Ma ke mele malalo iho i hakuia e Olive Hapa (Olive Harper), e ikeia ai na ulia oiaio a pau o keia moolelo ehaeha; Na ka mea heluhelu e kanana nona iho iloko o na laina, oiai he poe puni mele na Hawaii. He mele loihi nae.

 

O! e lolo e ka lima, mamua

O ke kope ana i ka moolelo o kuu hilahila,

A e oki hoi ka pana ana o keia puuwai; a lilo i lepo

Mamua o ka laha ana o kona hilahila nui.

Ina i kanuia oia he iwakalua anana ka hohonu,

Malalo iho o na wai uliuli o ka Boseporusa,

A aiia e na ia maemae ole; a kiolaia hoi

Mawaena o na kona o ka lepo palolo pilopilo

Nana e kipulu nei kona mau kapa kahakai—

A huikau pu me na ia lahea; heaha la lakou

No keia hilahila aai e ai mau nei?

No keia wela, welenia, lokuloku, e eha nei!

E ai ana, a wewela, aka, e oi ae ana ka eha.

O ka eha loloku mau, ua ahona ka make ana.

 

 E ke Akua o kuu mau Makua! Heaha ka nui i koe?

O ke kaumaha e hiki ai ia‘u ke hoomanawanui?

A e make ana, oiai hoi ke ola nei

E hoomanao no kuu hilahila pepeekue,

Pehea e hiki ai ia‘u e uumi i kuu hilahila?

O! kela, kela apana dala waia,

He pahi e hookahe aku ai i kuu koko paakuku;

He laau make no! aka nae, ua aloha mai no,

E oi aku ana mamua o ka honi a ke keiki uuku,

He aloha i makaukau e apo mai, a moe iho.

A! aole! ua henehene mai ia i kuu maka,

Ua hoonahaehae mai hoi ia i kuu puuwai,

Me ka ehaeha nui i oi aku ka welenia,

Aole he huaolelo uuku, aole hoi he puana ana,

I hiki e hoakaka lea i ka eha oi a me ka u.

 

Na keia kino nawaliwali anei e kai i ka peni?

Na ka lima ana i honi ai me na lehelehe ma-u,

A pane mai i na huaolelo oluolu, me na mino aka,

No‘u, no‘u wale no! No keia mea mailo, a io ole.

I like me ka maiuu pololi o kekahi manu make.

O keia lima palupalu kana i aloha ai,

O keia mau maka poopoo kana i mahalo ai,

O keia lehelehe lau rose kana i honi ai!

O keia kino iwi, Ua kau iho i kona poo ma ka poli

A hoomaha malie iho, hiamoe, a moeuhane.
Aole anei owau ka wahine ana i aloha ai?

A paulele hoi, i like me kona paulele i ke Akua?

Ka wahine ino, he lepo lapuwale no

A! he wahine i hoohiki wahahee, a i moeuhane no ka lua pa-u.

 

E kuu kane! i ka wa i haiia aku oe he wahahee au.

Kei ka nakui o kou puuwai paulele!

A manao ole he oiaio kau i lohe ai; a aole

I pii ino ka huhu no ua ahi-ahi olelo la

A hoowelaia kou koko e kue aku i ka mea niania,

O, ke kaao lalau! nani ka nauki ou!

No ka paulele piha ana i kuu hanohano!

Me he la ua ike au i kou hamau ana mai
I kela a me keia hopunaolelo eleele o ia kaao ino,

I like me ka hao wela i haule iho e hoowela i kou puuwai.

 

Ua ike au i kou mau lehelehe ua keokeo.

I kou e-a ana ae me ke kaumaha,

Mai ka huna ana i kou mau maka iloko o kou mau lima

A ua hoikeia aku imua o kou maka

He kanaka i hoohilahilaia, ua haikea i ke kaumaha.

Ua like no nae kou ano mua, me ia wa o ka hilahila,

Aole he ano huhu, aole hoi i kala mai.

Ua hikilele kou hoaaloha ino, kumakaia, au i paulele ai,

Ua haikea, a kulana makou wale.

O oe, me ka awahua malie o ke ano weliweli,

I koi mai ai i ke dala. Pela i uka hoohilahilaia’i!

Me ka apana dala waia, i hookuu ia aku ai,

Ka mea kumakaia makau wale; a aia hoi,

Aole i olelo huhu mai i ka wahine

Ana i paulele ai, a i aloha makapo mau ai.

 

O! nani kuu ake e haule mai na aouli, ke ao

Me kona eleele panopano a pau e iho mai,

A huna i ke konouli o kuu hewa; a e hamama

Ka honua i ke olai, a e ale aku ia‘u iloko.

O kona hohonu, i pakele au me ka poino ole,

I ka nana kuoo mai o kou mau maka—!

Aka, ua pakui mai ka Lani no‘u.

E huna aku ai i kuu hewa kaumaha,

A ua kipaku mai hoi ka honua ia‘u, a o oe,

Aole i nana huhu mai, a ma kou lima

E hoomama ai au i ke kaumaha o kuu hewa.

 

Ua nui aku ko‘u hoopai; o ka waiwai

Ua ahuia ma kuu wawae; na kauwa, ma ka‘u kauoha;

Na lole silika i kahiko no‘u; na huaai ono loa hoi;

A o na lokomaikai oi hoi; aka o kela apana hewa

O ke dala, ka uku o kuu hewa, ke waiho nei

Imua o kuu maka: Mawaena mau o kaua
I ka wa e noho ai e ai! Mawaena mau o kaua

I ka po,—ia oe e moe ana ma kuu aoao,

He olina no ka hookaawale ana. Ua oki pu ka‘u pule

No ke alohaia mai, ua nahae ka uhane, a poino pu

Ke koko iloko o‘u, a maile iho la kuu ola!

 

O ke kala ana! aole au i noi aku ia oe

E kala mai, aole hoi i ka mea hewa; aka e aho

Me kahi oi o kau pahi akahai,

A i ole me kau kakaka aloha, e hooki iho i kuu ola

Aole, e waiho mai i kela dala huali a‘u e ike nei,

Ke huli ae kuu maka ma kahi aoao,

Aia maluna o ka papa, iwaena o kaua, i na ai ana a pau.

Ua lilo na mana ai i mea awahia,

A puua hoi au ke moni aku;

A lilo aku no ka hiamoe mai kuu mau maka,

Oiai oe e moe ana ma kuu aoao.

O! nani ko‘u hoomanao ana! O! I kahi wa,

Ua moe iho au ma kou puuwai, kou puuwai!

Ua aloha nui au ia oe, aka nae, ua hewa au;

A no ia hewa, ua hoopaiia au me ka laau hahau,

He kaula wela, nona na maawe i ike ole ia

E ooki nei i ka puuwai a me ke ola,

Ua pa mai kela hauna keia hauna i kuu lunaikehala

Auwe au! e noonoo maikai no au e like me kahi poe,

A olelo, ua hoowalewale mai ke Diabolo ia‘u, nana

I waiho mai i ka hua i papaia – a owau nei –

I hookah hoao aihue uuku ana aole hewa;

Ua punihei kuu puuwai noonoo ole, a manao naaupo;

A ano, ua koe iho au e uwe, ka mea ki na,

No ka palaimaka o kuu haku, a no kuu hilahila nui.

 

E kala! e kala mai! aole au he kamalii, aole hupo

Ua ike au he hewa ia, a hana hewa no nae,

I keia wa la, ua hoopai pono ia au; ae,

Ke ake nei au e oki koke ia iho keia ola,

A i ka lua wale no e maha ai keia kino.

Ua like me he la i ka puokooko weliweli,

A i ka hahana o na hoouka kaua; a me he la

E unuunu ia ana kuu kino, na lala a pau,

A e nali ana na ilio hae i ka io o kuu iwi.

Oiai hoi e ola ana kuu puuwai me a‘u.
E ke Akua! nani kuu makau no na mea ai maikai,

A me kuu kahiko ana i ke silika a me na momi,

No ka mea, aia imua o kuu maka maluhiluhi,

Ka mea hoomanao o kuu hewa, me ka hilahila,

I ka po, ua ake au e hiki mai ke ao, no ka mea

Mawaena o maua, he lanahu ahi a-a pio ole

O ke karaima, me a‘u; nana i hoonele i na maka,

E pili, a moe iho. He pono au e ala malie

A hoolohe i kona hanu maluhia ana,

A o kuu poo hoi, me he la e wa’hiia ana.

 

Amana! (e kala mai) Amana! Ua hoao au

E noi hookah ma kona kapuai, e kala mai,

Me ka awili pu o na nae, na ha‘u uwe ana.

Hoala ae oia ia‘u me ka aka oluolu mai,

A olelo mai, aole e kala, i huikala mai ai ia‘u,
A owau, ka hupo, ua mau ko‘u kuhihewa

Aole i kala mai ia‘u a hiki i ua po la.

Aka, e waiho ana no nae kela paku

O ka maluhia, ka manaolana, a o ka pule.

 

Owai i ike i na hihio e lulumi ana i kuu naau,

Na manao weliweli hoi i piha ai kuu lolo?

A i ka vuleture o ke kaumaha e haehae ana i ke kino,

A hiki i ka nawaliwali ana i ke kaumaha.

Ua makemake au i na mea lapuwale,

I pua onaona, i momi, i aahu nani

Kumukuai nui, i lio, i buke,

I mau mea e hoopoina ai au; a i kahi wa,

Manao no au ua poina; aka, hiki mai kela

Alakai ia‘u i ka papaaina; a waiho hou no,

I ke dala ino aiai malaila; alaila,

Ua hoomanao hou, a hiki hou mai no ia‘u,

Pehea? e pepehi anei au ia‘u iho?
A ka make anei o kuu kino? he mea ia

E maha ai kuu uhane? Haohao au!

E hoao paha. Aole. Mamuli no pau,

Keia koni—uluku ana no na pana.

E moku koke no ke kaula dala, a,

Pela e lawe pu ai au i kuu kalaia

Ma kahi a‘u e hele aku ai.

E kala mai anei oia ke hala au?

E honi mai anei oia i na papalina poopoo

A e kaomi hou ae i keia lauoho loloa

I kona mau lehelehe; a e waiho paha

I kona huhu me a‘u iloko o ka lua?

A e ha iho anei i na huaolelo nahenahe?

I kuu wa kuli i ka make, e olelo anei?

Ua kala mai oia i kuu hewa?

Ke ike nei au, aole loa e haalele

Kuu uhane i kona aoao a hiki i ka lohe ana,

A ike hoi i kekahi hailona o ke kala ana.

Aka i hookahi kulu waimaka, a e

Maliu mai, i hookahi uwalo ana,

A e hai mai, ua kalaia au.

I wahi huaolelo uuku mai a iaia mai,

He anoi makamae no‘u ke lohe!

E puana mai anei oia? E ke Akua,

O kuu wa opio, ua ike no oe

I ka nui o kuu ehaeha, ke kaumaha,

E nali nei i kuu uhane me ka eha loku.

A i ka makolukolu o kuu mihi ana

No kuu hewa, kuu hewa nui loa.

Ina i aloha mai oe i kau kama nei,

E hoohuli mai i ka naau o ka‘u kane

O! e ke Akua, e hoohuli mai ia‘u,

            A make iho au!

 

E lilo keia mau hanu ailiili ana

I mau mea hoomake a pau ae,

A o keia ahia ana aku o na mea a pau,

Mai ka ikeia e a‘u; a o ka hiamoe make

E kolo malu mai nei maluna o‘u;

Keia mau nape lolohi a lolohi ae o ka puuwai,

I mea hoomama nui mai no‘u!

Ua lohe mai anei ke Akua o kuu mau makua

A haawi iho i kona kala hope loa ana?

Ua kala mai anei kuu haku, e like me kuu Akua?

A ke mau nei paha kona huhu no‘u.
A hiki i ka luakupapau, me ka waiho

I ka uku ino o ka paulele ole maluna o kuu uhane!

E kala mai, ke aloha, kuu @,

E kala mai, e like me ko ke Akua kala ana.

*          *          *          *          *          *          *

Hiki mai la ke kakahiaka

Aia hoi iloko o ke keena haahaa

E waiho lahalaha ana he kino make,

Ua mae, a he malu, maha ma kona papalina.

Ua pe-a ae na lima liilii maluna o ka puuwai,

Ano, ua oki kona mau koni eha a pau, a mau loa.

E maewa ana ka lauoho nani pahee,

Maluna o ka pela uluna ulaula,

I ulana noeau pu ia me ke gula.

Ua paniia na aa-koko uliuli o ka maka

A e maewa ana na lihilihi, ma na papalina;

Ua hamauia ka leo u, ua oki na lehelehe,

A waiho malie no na kapuai maluhiluhi!

Na waiwai makamae, na lole panio i ke gula

E ahu mokaki ana lakou.

O na puka makani lili, ua hamama no,
A mai Peroponetisa kahiko mai,

He moae ke ani peahi nei i ke keena,

Oiai hoi, iwaho, i o, i na huini keokeo,

O ke dome o ka halepule o Sana Sopia,

He muezini (kahuna Mahomeda) e kahea ana,

E kahea ana i na mea a pau e pale,

A puana ae la na kanaka a pau i ka maluhia.

He leo kai poha ae la me ke kaniuhu,

Iloko o o ke ea lahilahi paoa i ke ala,

He leo u, kaumaha, haehae puuwai no;

Me he mea la hoi e oki kaawale ana,

I ke kino a me ka uhane; a he mea kino

Kai haule iho ilalo ma ka aoao o ka mea make.

A he mau huaolelo walohia a me ke aloha,

He u ana, kaniuhu, a me na waimaka,

Kai hanini iho maluna o ka wahine make.

Nona ka puuwai i iini, a i ake loihi,

I ake e ike a e lohe, i kau wahi nae oluolu

A mapuna leo aloha hoi mai a iaia mai,

He nakeke ana, me he eheu la i hohola ae,

He  u nahenahe malie, o ka palekana,

Me he la mailoko ae o kekahi puuwai

I ike ole ia, alaila, ua hele palahemo aku

Ka uhane o ka mea i kalaia!

 

HE KAAO GEREMANIA

—NO NA—

KAUWA KAMEHAI EONO.

 

HELU 3

 

            I lawa no i ke ahiahi ana iho, o ka lawe mai la no ia o ua luahine nei i ke kaikamahine alii a i ke keena o ke Keiki Alii, a o ko Makuakikoo poai ae la no ia a puni kahi a laua e noho nei, a o Opupele hoi, noho mai la no e kiai ma ka puka komo; i hiki ole ai i kekahi mea kino ke komo mai iloko a puka aku i waho o ua keena nei. Alaila la noho iho la laua nei, me ka launa ole aku o kekahi me kekahi, e makaala loa ana ke Keiki Alii o maka hiamoe, nolaila makemake ole ai e hookokoke papaleo mai; aka no ka papa pono o ka mahina ma ka puka aniani, ua ahu wale mai la na papalina o ua ui kaulani la; a i ka nana io aku no, me he “mahina opulepule la.” Aohe hana e ae a ua Keiki Alii la, o ka nana wale no i na helehelena o ua kaikamahine nei; hele hoi ia a piha i ka makemake, a aohe ona wahi maluhiluhi iho i ka hele a paulehia i ka nana. Ua ala aku no hoi lakou nei, a i ka hora 11 paha, uhi paapu mai la ka mana o ua luahine kupua nei, hoopauhia’a iho la lakou i ka hiamoe aohe mea i koe e ala ana; o ka pauhia mai ke Keiki Alii a i na kauwa ana elua. Ia wa, kii malu ia mai la ke kaikamahine alii a lawe malu ia aku la.

            A he hapaha hora paha i koe kani ka hora 12, e pauhia loa ia ana lakou nei ekolu e ka hiamoe, aka, ua nawaliwali nae ka mana o ka luahine ia wa; a ia lakou i puoho ae ai, hooho ae la me ka leo nui ke keiki alii. Auwe ka popilikia o kakou e! E make ana ka wau! Hoohalahala pu mai la no hoi na kauwa hana pololei; aka pane mai la o Hoolohelohe. “E hamau kakou a e lohe no auanei au i kahi o ua luahine la!” Hoolohe iho la ia no kekahi manawa, a olelo mai la, o ke kaikamahine alii, aia oia ke noho la ma kahi he ekolu haneri mile ka mamao mai anei aku, ua huna ia iloko o ke ana, a e mihi ana no kona pakele. O oe wale no e Lima Loloa ko kakou mea e pakele ai; ina oe e kikoo ae, aohe oe e emo hiki oe ilaila. “Ae! wahi a Lima Loloa; aka, he pono ia Maka Ike ke hele pu me a‘u i ike aku ai maua ma kahi apoopoo i hunaia ai.” O ko Lima Loloa lalau ae la no ia ia Maka Ike a kau i luna o kona hokua, o ke kikoo aku la no ia aohe i emo ku ana mawaho o ke ana Kupua. Aohe i hemo lea ae ko Maka Ike papalu maka, e opiopi ana ke ana. O ko Lima Loloa lalau aku la no ia i ke kaikamahine alii, a hoihoi aku la iaia i kona hale iho, a mahope koke iho, hoihoi mai la i kona hoa hele. Noho like iho la lakou a pau me ka olioli no ko lakou pakele ana mai ka make mai, mamua o ke kani ana o ka hora 12.

            I loa no a kani ka hora 12, o ko ka luahine komo mai la no ia iloko o ke keena me na papalina mino aka haaloulou, me ka manao, ua pakele kana kaikamahine aia iloko o ke ana kupua. Aka, i kona ike ana mai no e apoia ana no e na lima o ke keiki alii, ua kupaka ino ae la ia me keia mau huaolelo hawanawana i i kana kaikamahine, “Hilahila ino kou mare ana aku i ke kane i onoonouia aku e hai, aole hoi na ka oiwi ponoi iho i koho.”

            Me keia mau huaolelo, ua hoaa loa ia ka inaina o ke kaikamahine alii naau hookano, a manao iho la ia e pakui aku i kona inaina; a no ia mea, ma kekahi la, kauoha ae oia e hoiliiliia ona puu wahie ekolu haneri ka nui, alaila, olelo aku la i ke keiki alii. “Ua loaa iho nei ia oe na hana akamai ekolu a kuu makuahine i manao ai aohe e loaa ia oe, aka, aole au e mare ana me oe, aia a loaa ia oe kekahi mea e hoomanawanui ana i ka noho iloko o ka lapalapa o ke ahi.” Ua manao ia aole la e puhiia ana i ke ahi kekahi o kana mau kauwa mamuli o ka makemake o kona haku; a no ia mea, no ka nui o ke aloha i ua kaikamahine la, e hoomanawanui ai oia e noho paka iloko o ke ahi, a ia wa la a ua kaikamahine alii la e kaawale aku ai. Aka, olelo mai la na kauwa, e i ae hoi o Anuanu aohe ana hana, o lakou la ae hoi a pau, ua hana wale no; a nolaila i kauia ai o ua Auanu maluna o ua puu ahi la. O ka wa koke no ia i hoaia ai o ka puu ahi a hoomauia ka a ana no ekolu la a hiki i ka pau loa ana o ka wahie; aka i ka wa i pau ai ka a ana a ke ahi, aia no a Anuanu e ku ana i waena o ka puu lehu ahi, e haukeke ana na lehelehe, a e puke ana na kuli i ke anu, me ka olelo mai, aole oia i ike i kekahi anu e ae mamua e like me keia, a mai make ia i ke anu ina i hoomauia aku nei ka hoa ana o ke ahi.!

            Mahope iho o keia, aohe imi kala hou aku i waihoia mai, a nolaila, ua ae ae la ke Kaikamahine Alii ui e lawe i ka malihi i kane mare nana. Aka, oiai ka huakai mare e hele ana e komo aku iloko o ka halepule, hoopuka ae la ia i ka olelo, aole ia e hiki ke hoomanawanui aku i ka nui o ka hilahila, nolaila, hoouna aku la ia i kona mau koa kiai ponoi e kii i ke Kaikamahine Alii ana, a hoihoi hou mai, ina he make ka hopena, e make pu aku lakou e pono ai. Aka o Hoolohelohe, ke lohe e noi ia i na olelo a pau a ka makuahine alii kupua, me ka hahai pu aku i keia mau lono i kona mau hoa kauwa. “Heaha auanei la ka kakou e hana aku ai?” wahi a ka ninau a Opupele, aka, oia no ka mea kupono no ia hana, nolaila, e kuha iho ana kela i elua manawa mahope ona, a o ka lilo aku la no ia o kahi mahope o lakou i moana wai; o ke kai no keia ana i inu ai, akahi no a hoolualuai hou i waho. Ia holo ana aku la no a ke kai mailoko aku o ka waha o Opupele, o ka loaa koke aku lo no ia o na koa kiai o ua Moiwahine kupua la, a pau iho la lakou a pau i ke piholo, I ko ka Moiwahine ike ana i keia ulia maluna o kona mau koa kiai, e awiwi mai ana kela e hoouna i na koa kaua lio, aka, lohe e no o Hoolohelohe, nolaila, ua hao e mai la no ko na Kauwa Eono mana, a pau e no i ka make. Ke hele nei no nae ka huakai imua me ka ike ole i keia mau mea kupanaha. A i ka wa i puanaia ai ka pule mare maluna o na paa mare, haalele mai la na Kauwa Eono, a hele aku la me ka olelo mai i ko lakou haku mua penei, “Ua hooko ia kou mau makemake a pau, a nolaila, aohe au mea e ae i koe e ui mai ai ia makou; e hele makou e imi i ko makou pomaikai ma kekahi wahi e aku.”

            Aia hoi mamua aku o ka Hale Alii o ka Moiwahine, he hapalua mile paha ka mamao aku, he wahi kauhale, e hoa ana kekahi kahu puaa i kana mau puaa; a i na paa mare alii i maalo ae ai mamua o ua hanai puaa nei, olelo aku la ke kane i ka wahine, “Ua ike pono anei oe ia‘u? Aole au he keiki na ka Moi, aka, na ka hanai puaa, a o kela kanaka e hoa mai la i ka pu-a puaa, oia no ko‘u makuakane; nolaila, e lele ae kaua i waho o ke kaa, a e hele aku kaua e kokua iaia!” I ka pau ana o keia mau olelo, ua lele iho la ke kane ilalo, a lele pu mai la no hoi ka wahine, hoi pu aku la laua iloko o ke keena hookipa; kauoha au la ke kane mare i ka poe o ka hale, e lawe malu i ka po i na kapa alii o kana wahine. I kulike ai e like me ia, nolaila, i ke kakahiaka ana ae, aohe iho la he aahu o ke Kaikamahine Alii e komo ai, aka, haawi aku la nae ka haku wahine o ka hale, he wahi kapa kahiko, ua hele a lu-a, me ka paa kamaa haahaa, ua hele a kahiko, a ua lilo keia he mea nana i makemake nui ai, me ka olelo pu aku, mai haawi ole mai ka haku wahine o ka hale, ina aole oia i noi aku!

            Akahi no a manao mai ke Kaikamahine Alii, he kahu hanai puaa io kana ka-