Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 17, 24 April 1875 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Kä“hau Lucas
This work is dedicated to:  Arthur Kiwini Wong

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIV. HELU 17. HONOLULU, POAONO, APERILA 24, 1875. NA HELU A PAU 699.

 

E PAU NA PUPUPU KAHIKO!
E pani me na Hale Laau!
PAPA! PAPA! PAPA!
O KELA ME KEIA ANO,
---A ME---
NA LAKO KUKULU HALE
O KELA ME KEIA ANO, MA KA
PA-PAPA O S. G. WAILA MA!
---KIHI O---
ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA
LOA! ae like ka nui me ka makemake.
-----
LAAU NOUAIKI!
NA LAAU KAOLA,
                         NA PAPA MANOANOA,
                       NA PAPA HELE,
                       NA KUA,
                                       AAHO,
                                        AAHO LIILI, &c.
           LAAU ULAULA!
LAAU KAOLA,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA HELE,
NA KUA,
AAHO, POU,
AAHO LIILII,
MOLINA, &c.
Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,
Na Puka Hale, o na ano a pau,
Na puka Aninni, o na ano a pau,
Na Olepelepe Puka, o na ano a pau,
--------
Pepa Hale me na Lihilihi.
--------
NA LAKA PUKA!
NA AMI-PUKA,
                       NA-AMI PUKA LIILII,
                  NA KUI NAO.
----- ---
PENA, AILA-PENA, VANIKI,
WAI HOOMALOO.
---------
- PAAKAI Helu 1,
O PUULOA.
-----
E lawe wale ia no na mea i kuaiia mai keia Pa-papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a ma na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.
-----
Aia maanei ke Keena o ka
                 MOKU MAHU "KILAUEA,"
         D. TAYLOR, KAPENA.
-----
S G. Waila Ma.
614-3m
683 3m 696

 

HE MELE HOOULU LAAU.

Nani wale keia lau kuikui
I ka helu o ka Hae Kalaunu
E kehakeha nei i ka lani
Olu ai keia kualono.

He lohe'na ka'u i ke kapalili
I ka owe mauka o ia ipo
Eia ka he makani kiu
Keia e haukawewe ana

Pehea ka ike ana i ka nani?
Ka uka iu ano o Kilohana
I ka wai lelehuna i Waiehu
I ka naue malie a Kawelowai.

A he waiwai nui ke aloha
E hakukoi nei i ke kino
Nowelo ana i ka puuwai
I hoa kaunu na ka noe.

E ka hoa hoi e huli mai
Eia ke aloha ianei
Na ke ala lauae i lawe mai
E hooipo me ka malanai.

He inoa hooulu laau,
I ka luna o Puowaina.

 

HE KAAO GEREMANIA

NO NA

HOAHANAU EHA

 

            AIA I kela wa, e noho ana kekahi kanaka me kana mau keiki eha, a i ko lakou wa i nunui ae ai a kohu mau kanaka opiopio helehelena maikai, ma kekahi la, olelo aku la oia ia lakou, e pono no lakou e imi aku i ka hana na lakou iho, oiai aohe ana hana e haawi aku ai ia lakou; a nolaila, e hele aku lakou mawaena o na kanaka malihini, a e ao hoi i hana na lakou, a hiki i ka wa e paa pono ai.  A ia wa lawe ae la kela a me keia o lakou eha i ko lakou mau kookoo, a mahope o ko lakou haawi ana aku i ko lakou aloha pumehana hope loa i ka Makuakane, huli aku la lakou mai ka ipuka o ko lakou hale ponoi, a kaha aku la e hele ma ka lakou huakai imi pomaikai.  Mahope o ko lakou hele ana a hiki i ka hookui ana o na alanui eha.  Puana ae la ko lakou hanau mua, "Maanei kakou e kaawale ai, aka, iloko o na makahiki eha e hiki mai ana, e hui hou no kakou maanei, a e hoike hoi i ka kakou mea i ao ai."
            A ia wa, hele aku la kela a me keia ma kona alanui iho, aole hoi i mamao aku ka hele ana a ko lakou mua mai kahi a lakou i ku ai, halawai mai la me ia kekahi kanaka, me ka ninau mai iaia i kana hana a me kona makemake.  "He makemake au e loaa ona hana na'u," wahi a ianei.  "E hele mai hoi ha me a'u," wahi a ke kanaka, "a e ao i ka aihue ana."  "Aole," wahi a kekahi, "aole ia he hana e loaa ai ka mahalo ia, a o ka hope hoi oia, e like no auanei ia me ke alelo o ka bele ka lewalewa." "O! mai makau oe i ka li ia iluna o ka amana," wahi a ke kanaka aihue. "E a@ aku no au ia oe, i hiki ole ai hoi i kekahi ke ike a lona kau wahi meheu ou." Ia wa, ae aku la oia e lilo i aihue, i kona wa i lilo mai ai malalo o ke alakai ana a kona hoa, ua ao ia oia ma na lala a pau o kaua oihana, a aohe hoi he mea e pakele aku mai kona mau lima, ke hookahua pono oia i kona manao iho maluna o kana mea i makemake ai.
            A o ka lua hoi, ua halawai aku la oia me kekahi kanaka i ninau mai iaia, e like me ka ninau i kona mua; a i ka wa i hoike mai ai ua kanaka nei i kana hana, kono aku la oia i ke kanaka opio e ao i ka oihana Nana Hoku.  "Aohe mea oi ae o ka maikai mamua o keia," wahi ana, "oiai, aohe mea huna aku i koe mai ka ike a kou mau maka." O ke kolu hoi, ua noho aku oia malalo o kekahi kanaka Ki Manu, a ua ao ia oia ma kana oihana, a aohe wahi mea koe, a ua kaulana oia ma kana oihana i ao ai.  A i kona wa i haalele aku ai i kona haku, haawi mai la oia i kekahi pu iaia, me ka i mai, aole e hala iki i kana mea e ki ai.  A o ka muli loa hoi, ua halawai aku la oia me kekahi Tela, a ninau mai la ina he makemake kona ia hana.  "Aole i maopopo ko'u makemake no ia hana," wahi hoi a ke kanaka opio; "oiai e humuhumu ana mai kakahiaka a po me na wawae e kau kea ana, me ka humu hoi ana imua a i hope, aole no hoi ia mea i komo mai iloko o'u ma ko'u noonoo ana."  "Aia, aia!" wahi a ke kanaka.  "ke kamailio nei oe me kou hoao mua ole; e ike auanei hoi oe i ka okoa loa o ka'u humuhumu ana, a he hana hoi i ku i ka mahalo ia, a aohe no hoi he pohihihi ma ke ao ana."  Ae aku la oia e lilo i Tela, a launa aku la oia me kona hoalauna hou, a ao iho la oia i ka oihana ana i kanalua ai, mai ka makamua loa mai.  A i kona wa i haalele iho ai i kona haku, haawi mai la oia i kekahi kui humuhumu iaia, me ka olelo pu aku, he hiki iaia ke humuhumu i kana mea e makemake ai, ina he mea palupalu loa e like me ka iwi hua, a mea paakiki hoi, e like me ke kila, a aole hoi e ike ia kekahi lopi ma kana wahi e humu ai.
            I ka pau ana o na makahiki eha, hui hou mai la lakou ma ko lakou wahi mua i kaawale ai, a honi aku la kekahi i kekahi me ke aloha pumehana mawaena o lakou no kekahi me kekahi, a hoi aku la e hui aloha pu me ko lakou Makuakane. "A!" wahi a ka Makuakane, i kona wa i ike aku ai ia lakou, a ia wa, hoike ae la kela a me keia i kana oihana i ao ai.  I ka wa a lakou e kamailio ana, e noho ana nae lakou malalo o kekahi kumu laau nui, a i ka wa i pau ai ka lakou kamailio ana, olelo mai la ko lakou Makuakane, e hoao ana oia ia lakou pakahi, i akaka ai iaia ko lakou ike, ma ka lakou oihana i ao ai.  Ia wa, nana ae la oia iluna, a i aku la i ka lua o kana keiki, "aia iluna o keia kumu laau mawaena o na lala, he punana, e hoike mai oe, ehia hua o loko." Lawe ae la ke kanaka Nana Hoku i kana ohenna ike loa, a i kona nana ana ae, ike aku la ia, elima hua o loko.  "E lawe mai i na hua o loko o ka punana, me ka ike ole o ka manu makuahine e moe la maluna o na hua," wahi a ka Makuakane i kana keiki makahiapo.  A pii ae la ka Aihue maalea iluna o ke kumu laau a lawe mai la i na hua malalo o ke kino o ka manu me ka ike ole ae o ka manu, a lawe aku la imua o ko lakou Makuakane.  A lawe ae la ka Makuakane i na hua a waiho iho la i hookahi hua ma na kihi eha o ke pakaukau a hookahi iwaenakonu, me ka i aku i ke kanaka Ki Pololei, e oki i na hua i elua hapalua me ka poka hookahi ana e ki ai.  Kau aku la oia i kana pu, a ki aku la, ua hookoia e like me ka makemake o ka Makuakane-he nani maoli keia a ku hoi i ka mahaloia.  "O kau hana koe," wahi a ko lakou Luaui Makuakane i kekahi keiki ana, "e humuhumu oe i na iwi hua a paa, me na manu liilii iloko o lakou, e like me ko lakou manawa mamua, me ka ike ole ia o kahi i ku ai i ka poka."  Lawe ae la ke Tela i kana kui humuhumu, a humuhumu iho la; i ka wa i pau ai kana hana, hoihoi hou aku la ka Aihue i na hua iloko o ka punana a waiho iho la malalo o ka manu me ka ike ole mai.  Ua hana hoi oia e like me ke kauoha a ko lakou Makuakane iaia, he elua mai la ma ia hope iho, kiko ae la ua mau hua nei, ike ia aku la kahi a ke Tela i humuhumu ai, ma na a-i o lakou pakahi, kahi hoi ana i hookui ai.
            I ka wa i pau ai ka hana ana a kana mau keiki i ka lakou mau hana kupanaha, i aku la ka Makuakane ia lakou.  "He oiaio, ua hoolilo oukou i ko oukou manawa ma na hana maikai, a ua ao hoi oukou ma na oihana hanohano o ke ao, a nolaila ke waiho aku nei au i ko'u mahalo imua o oukou a pau loa, aka, aole i akaka ia'u o ka mea e haawi aku ai i ka hanohano a me na mahalo palena ole o ka iini o ko'u puuwai, aka, e aiho no ia manao o'u pela a na ke au o ka manawa e hoike mai i na mea o oukou e oi ana, ma ko'u manao paa aole no paha e liuliu aku e loaa ana no ia oukou kekahi hana, a ia wa e ike ia ai ko oukou akamai lua ole e na lehulehu a pau."
            Aole hoi i loihi ma ia hope mai, he kumakena nui ma kekahi kulanakauhale, no ka mea, ua lawe ia aku ke kaikamahine a ke Alii e ka Deragona (Moo kahiko).  Ua hoopihaia kona makuakane me ke kaumaha kuhohonu i ke ao me ka po, a kauoha ae la ia, e hoolaha ia ona Olelo Kuahaua, e olelo ana, o ka mea nana e hoopakele i ke Kaikamahine Alii mai ka mana mai o ke Deragona, e lilo no ia i wahine nana.  I ka wa i lohe ai na Hoahanau Eha i keia mea a ka lehulehu e nune ana, hoomanao ae la lakou, me ka manao o ka wa keia a lakou i kali ai, a hui like ae la lakou a pau me ka manao lokahi a me ka puuwai aloha, e hoopakele i ke Kaikamahine Alii, a e hoike hoi i ko lakou akamai.  "E nana ae au i kona wahi i noho ai!" wahi a ka mea Nana Hoku, a i kona nana ana aku ma kana ohenana ike loa, olelo ae la ia, "ke ike nei au iaia, aia la iluna o kekahi pohaku i waenakonu o ke kai, a e kiai ia ana e ke Deragona, mai kahi mamao loa aku mai anei aku."  Hele aku la ia i ke Alii, a noi aku la i moku nona a me na Hoahanau ona, a holo aku la lakou maluna o ka ili kai a hiki i ka wa i kokoke mai ai i kahi o ua pohaku nei.  Ike mai la ke Kaikamahine Alii ia lakou i ka wa i ku aku ai ka moku, ua hiamoe la ia nae ka Deragona, me kona poo iluna o ka uha o ke Kaikamahine Alii.  "Aole e hiki ia'u ke ki!" wahi a ka kanaka Ki Pololei, i kona ike ana aku ia laua. "o ku aku auanei ke Kaikamahine Alii me ka Moo."  "E hoao ae hoi au i ko'u akamai!" wahi a Aihue; a holo aku la ia a lawe mai la i ke Kaikamahine Alii mai ka mana mai o ke Deragona, a no ke akamai a me ka maalea o ka ianei hana, aole i ike iki ae ke Deragona ina mea e hana ia ana, aka, nonolo aku la no kona mau puka ihu.  Me ka olioli nui lawe aku la lakou iaia iluna o ka moku, a holo aku la i waena moana; aka, ala ae la ke Deragona, a ike, aole ke Kaikamahine Alii, lele mai ia me ka piha i ka inaina i ka mea nana i lawe malu aku iaia.  Aia nae i kona wa i hoolai iho ai e kau maluna o ka moku, ki ae la o Ki Pololei, a ku ma ka puuwai o ka holoholona.  Haule iho la ua Moo nei, a iloko o kona haula ana, haule pono iho la maluna o ka moku o lakou, a nahaha liilii iho la, no ka nui o kona kino a me ke kaumaha.  Aka, ua pomaikai lakou ma ka loaa ana o kekahi mau apana o ka moku, a maluna o ia mau apana lakou i kaualupe ia aku ai e na ale, me he hua limu kala la e kiola hele ia ana e ka huna kai, a o ko lakou inoa ia manawa, he "poe olulo," no ka mea, aia lakou a pau iloko o ka popolikia i keia wa.  Aka, o ke Tela a me kana kui pauma humuhumu pea kupanahana, ua hoomaka koke iho la oia e pahonohono i na apana elua i naha ai, a me ka ohi pu mai i na apana liilii e ae o ka moku.
            A o keia mau mea a pau, ua hono ia iho la ia me ke akamai lua ole, a iloo ka wa pokole ua paa pono hou ae la ke kino o ka moku e like me kona kulana mua, a huli hoi aku la no ka home me ka loaa hou ole o kekahi ulia poino.
            I ka wa i ike hou mai ai ke Alii i kana kaikamahine, piha loa ae la kona puuwai i ka hauoli, a pale iho i na manaolana o ke kaumaha malalo o kona mau kapuai wawae, a olelo aku la i na Hoahanau Eha, "Ke haawi aku nei au na kekahi o oukou kuu kaikamahine i wahine, aka, na oukou no nae ia e noonoo mawaena o oukou iho"
            Ia wa nui loa ae la ka pioloke me ka hakaka mawaena o lakou, no ka mea, ua hoike ae kela a me keia i na kumu e liloai ka wahine nana.  I ae la hoi ka mea Nana Hoku, "ina aole ia i ike i ke kaikamahine alii, alaila, o ka lakou mau hana a me ko lakou mau manaolana, e lilo no ia i mea ole, a nolaila na'u no ka wahine a makou.  Aka, puana ae la o Aihue, "Heaha hoi ka pomaikai o kau ike ana, ina aole au i kii a lawe malu mai iaia mai ka mana mai o ke Deragona?  a no laila na'u ka wahine!"  "Ina no hoi ua pau oukou i ka weluwelu liilii i ka Moo, ina aole i ku i kuu poka ma kona puuwai," wahi a Ki Pololei.  "a nolaila, ua makepono ka lilo ana o ka wahine na'u."  "Pelaka-u," wahi a ke Tela, "ina aole au i humuhumu hou i ka moku, mahea la oukou e i ae ai he pomaikai ko oukou? a ina no hoi ua pau oukou i ke omo ia e ka opu o ka hohonu! a nolaila, na'u ke Kaikamahine Alii!"  A lohe ae la ke Alii i na mea a lakou e kamailio ana, hooholo iho la ia i ka ninau ma ka hoike pokole ana aku imua o lakou.
            "Ua like wale no na kumu a me na hoike a oukou pakahi a pau, nolaila, ua hiki ole ia'u ke haawi aku ia oukou i ke kaikamahine alii i wahine, a aole hoi hookahi o oukou e lilo ai oia, aka, e haawi aku no au ia oukou i ka hapalua o kuu waiwai i uku makana."
            Ua hooholo lokahi ae la lakou me ke kanalua ole, a olelo ae la, "Ae, ua oi aku ka pono oia, i ole ai hoi makou e noho kaawale, a i mau loa aku ai no hoi ko makou noho kuikahi ana." A lawe ae la kela a me keia i kona hapa o ka waiwai, e like me ka olelo a ke Alii; a me ia waiwai lakou i noho oluolu ai me ko lakou Makuakane iloko o ka hauoli a me ka hanohano o ka noho ana maluhia, a hiki i ka wa a ka mea Mana Loa i kahea mai ai ia lakou e kaawale aku mai keia noho ana mau ole a i ka noho ana mau loa. - HOA-ALO-HA.

 

KE KEIKI ALII I HANALEI.

 

            Ma ka la 29 o Maraki, ua hiki mai la ka huakai a ke Keiki Alii i Hanalei, mamuli o ka hookipa ana mai a ke Comite o na makaainana o Hanalei nei, oia o Capt Jno. Ross, Hon D. Kaukaha, J. W. Nakuina a me H. J. Wana, ma ia po ua moe ma ka hale noho o Capt J. Ross ka Luna Nui o ka aina mahiko o Princeville Plantation malalo hoi o na hooponopono ana a D Kaukaha, ma Mar. la 30.  Ua noi aku na makaainana o ke Comite Rev. A Pali a me H. J. Wana o haiolelo ke Alii i mua o na makaainana, a ua oluolu i ke Alii ka ae ana mai.
            Mar. 30 hora 4 P. M.- Ua haiolelo ke Keiki Alii ma ka luakini hoole pope ma Waioli, ua hoonani ia ka luakini ma Waioli me na lau nahele.  Ua hoopiha ia ka luakini i na makaainana, ua hookuu ia na paahana o na pa kumakahiki a pau ia la e lohe i ka haiolelo a ke Keiki Alii.
            Ka haiolelo a ke Keiki Alii.- He kupanaha lua ole ka nani o kana haiolelo ma na mea a pau, ma ko'u hoomanao ana, ina e kakau pono ia kana haiolelo e ike ia no o ia kekahi o na haiolelo Kilohana, ma ka nani o na mea i kalai ia.  O na mea ano nui ana i kamailio ai no ka Hooulu Lahui, ua pili pono ia i 1 Ka noho kuokoa ana o ke kanaka 2 Ka noho ohana ana o ke kanaka 3 Ka ike o ke kanaka i ka malama ola kino 4, Ka malama pono o ke kanaka i ka pono o ke Akua a na Kumu Misionari i lawe mai ai.  He pine omau paa loa ia e paa ai na pono i olelo ia ma na mahele maluna; wahi a ke Keiki ALii: O ke kulana o ke Keiki Alii ma keia kalaiolelo malalo o na kumu i olelo ia maluna' he lua ole kona kupanaha ma ke akamai i ka haopiha ana i na io maikai e lawa pono ai na kumu i olelo ia maluna he 2 hora paha ka loihi o kona wehewehe ana, ua ano like kona ao ana i mua o na makaainana me ke kumu kula e ao ana i na keiki, ke kumu kula hoi i aloha io i kana poe keiki, pela iho la ke Keiki Alii i ao ai i mua o kona mau makaainana.  Ua kokua ia kana haiolelo e Gov. P. Kanoa, Hon. D. Kaukaha, J. W. Nakuina a me Rev. A. Pali; a mahope o ka pau ana o ka haiolelo, ua oluolu i ke Keiki Alii ka lulu lima pu ana me na makaainana, ua nui kona aloha i na makaainana; a ua huli hoi aku i kahi o Capt. J. Ross, a ua haawi ia e Capt. J. Ross he lealea  Europa ma ia po, malalo o ke alakai ana a James. H. Boyd a me J. W. Nakuina.
            Mar. 31 Poakolu.-Hora 10 oia la, holo aku ka huakai Alii e makaikai ia Haena, a me kona mau wai kaulana; a ma ka wai o Kanaloa i kau aku ai ke Keiki Alii ma ka waa e makaikai i na ana; a hele aku e ike i kahi i noho ai o Lohiau, huli hoi mai a ma ka hale o Kani, malaila i hoomakaukauia ai ka ai a me na lako a pau o ka papaaina a makaainana o Haena, a na hookipa pumehana lakou i ka huakai Alii, me ka lehulehu Kauai e ae i ukali aku i ke Alii, a pau ka paina ana, ua hoi mai ka huakai a moe ma kahi o Capt. J. Ross.
            Apr. 1 Poaha.-Ua haawi ae o Capt. J. Ross a me D Kaukaha he wahi paina ma ia la no ka huakai Alii, a ua kokua pu mai na makaainana.  Ua lako kupono no i na mea ai, a ua hoomaha iki ke Keiki Alii, aole i holo Lio ma ia la ma ia po, ua haawi hou ia he paani haole.
            Apr. 2 Poalima.- Haalele ka huakai ia Hanalei i ukali ia e Capt. J. Ross D. Kaukaha J. W. Nakuina a hiki ma Koolau ma ka hale o J. H. Kahilina ua kipa malaila no ka paina kakahiaka, aole o kana mai o na mea ai oia papaaina, o ka oi aku o na lei haku ia, oia na mokihana a pela aku, ma keia la he la ua ia ka uila, a me ka hekili, a ma ke awakea oia la, haalele mai la ka huakai no Lihue.  Iloko o keia mau la ana i luana ai i Hanalei he mea e ka hookipa pumehana o na makaainana, a me ko lakou ohaoha no ke Keiki Alii o ka oi maoli o ka hookipa Alii ana, oia no o Capt. J. Ross oiai he puuwai akea, he makee Alii oiaio, ua hookuu akea i kona hale no ka huakai Alii holookoa a me na mea a pau, o keia na mea i ikea ma ka huakai a ke Keiki Alii ma Hanalei. Me ke aloha.
KE KAKAIPALI O HALELEA.

 

HE WAHI NINAU I KA LAHUI HAWAII

 

            Aia ma ka Helu 12, o ka la 18, o Mar. aoao 2, nona ke poo.  "Na ninau, me na pane."  Ma kahi e olelo ana, "Ma ko makou noonoo ana, o kekahi kumu nui o ka emi hope ana o ka pono iwaena o keia lahui oia no ke ao oleia, a me ka hooponopono ole ia, o ka poe hihia e ko lakou poe kahu kiai."  He oiaio anei, ua ao oleia, a ua hooponopono ole ia na Ekalesia Hawaii e ko lakou mau kahu?  Na ka Lahui Hawaii e hoakaka pono mai.  Eia hou iho no, ua ninau ia makou e kekahi kauaka noonoo penei.  "mahea na manao pelapela iloko o ka moolelo o Iulesia i o@ae mamua o ka mea i hoolaha ia iloko o ka moolelo o ka Ahahui Euanerio o Hawaii Komohana, i haiia ma na kolamu o ka Lahui Hawaii o ka pule i hala ae nei?"  Nana no i pane iho kana ninau penei.  "Ua heluhelu au i ka moolelo o Iulesia mai ka mua a i ka hope, a ke manao nei au aohe he mea hoohilahila iloko o laila e like me ka mea i hoolahaia malalo o ke kumuhana elima o ua aha ala e i ana, ua lehulehu wale ka poe noho huikau ma ke ano manuahi ua puni keia pae moku i ka noho ana o keia ano, ua panaia keia mea imua o na maka o ke Kanawai i keia wa, a ua kokua pu oia ma ia maa hana, na hilahila loa au noia mea, wahi ana."
            Mahea la ka pelapela, a me ka hoohilahila iloko o ia mau olelo a ka ahahui, i hoolaha ai?  Na ke kanaka noonoo, a me ka Lahui Hawaii e pane mai.
J. W. LANIAKEA.

 

E KA NUPEPA KUOKOA, E, Aloha oe:-

            E oluolu oe a me kou mau luna hooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino holookoa, i keia wahi manao, a nau ia e lawe hele aku ma na kihi eha o keia mau mokupuni, mai ka la puka a ka la kau.  Eia ua wahi manao la.
            Eia ma Punaluu nei kekahi kanaka, o Hewahewa ka inoa.  He hiki loa ia la ke hana i na mai pake a ola, me kona lawe ole i ka uku a na mai ana i hana iho nei a ola.  Ua ike maka iho nei makou i kekahi poe ana i hana ai, elima poe i ola maikai, eia no ke hana nei, he kaikamahine no Kauakanilehua mai, he hapahaole.  I ka nana aku i kona helehelena, ua hala ka pili mua, a he nakekeke ka pili i keia manawa, olelo aku makou i ua kahuna nei, i ka pono, a me ka ole, pane mai kela, he hiki no iaia ke hana a pau kona mai.  Nolaila, ke aloha ae nei makou i ua makamaka i lawe ia aku i Kalawao, ina e loaa mua keia haawina mai ke Akua mai ikeia kanaka, ina, ke noho pu nei no makou.  Me ke aloha.
D. HOLOUA.
Ninole, Kau, Aper. 3 1875.
[Ke makemake nei makou e ike i keia kanaka au e Holoua e olelo mai nei, malia paha o ke ola na i ike ia ai i kahi poe Hawaii mamua iho nei, aia a hana ia iho, okie loa iho la.  L. H.]