Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 18, 1 May 1875 — Page 1

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Marti Steele
This work is dedicated to:  R. Dwayne Nakila Steele

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XIV.          HELU 18.          HONOLULU, POAONO, MEI 1, 1873.          NA HELU A PAU 700.

E Pau na Pupupu Kahiko!

E Pani me na Hale Laau!

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

A ME

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA A ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPAO S. G. WAILA MA!

KIHI O

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE,

no ke Kumukuai HAAHAA

LOA ! ae like ka nui me

ka makemake.

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

                        NA PAPA MANOANOA,

                                    NA PAPA HELE,

                                                NA KUA,

                                                            AAHO,

                                                                        AAHO LIILII, &

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,

            NA PAPA MANOANOA,

                        NA PAPAHELE,

                                    NA KUA,

                                                AAHO, POU,

                                                            AAHO LIILII,

                                                                        MOLINA, &

                                                                       

            Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

            Na Puka Hale o na ano, a pau,

            Na Puka Aniani, on na ano a pau,

            Na Olepelepe Puka, on na ano a pau.

Pepa Hale me na lihilihi.

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA

            NA AMI-PUKA LIILII.

                                    NA KUI NAO

            PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

            E lawe wale ia no na mea i ku ma ai keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

Aia maanei ke Keena o ka

            MOKUMAHU "KILAUEA,"

                        L. MARCHANT, Kapena.

                                    S. G. Waila ma.

                                    696 3m 709

HE KAAO ARABIA!

NO KE

KANAKA LAWAIA!

KE KUMU O KA POMAIKAI.

Unuhiia no ke Kuokoa, mai ka Buke Arabian Nights mai, a i ka Olelo Hawaii.

I KA POE HELUHELU KAAO O KE KUOKOA;   Aloha oukou:

            He malihini no au imua o oukou ma keia manawa a kakou e kamailio nei.  I ka hoao ana nae e alakai ia kakou mamuli o ka nani a me ka maikai o ka Moolelo mai na Buke Moolelo Haole mai.  A he mea mau no hoi i ka poe hoopuka Kaao a Moolelo ka hoaui iki ana ae i na hopuna olelo kupono ole i ka hoike ana aku imua o ka lehulehu, a ma na wahi pamaloo hoi i wahi nani, alaila e nani a maikai auanei ke Kaao, o keia mau hoololi nae, he mau mea liilii wale no, aka, o ka hapa nui e unuhi pololei ia no, a aole no hoi e oi aku na huaolelo lealea ma o aku o na palena kupono.

            I ko kakou hoomaka ana e heluhelu ma ka hapa mua o keai Kaao, o loaa auanei ia kakou he kuia, a o ua kuia la, oia no ka hahai mau ia ona e ka pakalaki i kana mau kuu ana a pau, aka, ua oleloia nae maluna, Ke Kumu o ka Pomaikai, a ma kana hoao ana nae i na kuuna mua ana, ua hoopakalaki wale ia no, a no ia mea i hapai ae ai ka'u maka peni penei:

                        "Lawaia Moewaa

                        Ka upena ume iki

                        Anu hewa i ke Ao

                        Ke kuuna ia ole."

                                                S. K. ULELE.

HELU 1.

            E NOHO ANA kekahi kanaka iloko o kona mau la kanaka makua, me kana wahine a me na keiki ekolu; he kanaka ilihune loa ia ma ka hoomaopopo aku, he mea mau no iaia ka hele ana ma kahakai o lawaia ai me kaua upena, aole nae e oi aku mamua o ka eha kuu ana i kana upen i kela la keia la ana e hele ai i ka lawaia.  I kekahi hora o ke awakea o kekahi la malie maikai, hele aku la ia ma kapakahakai me kana upena a me ka hinai; a waiho iho la i ka hinai ma kula, a au aku la iloko o ke kai a kuu aka la i ka upena, ku iho la oia malaila no kekahi mau minute pokole, a hiki i ka wa i lana malie loa ai ke kai; ia manawa hoopaa iho la oia i na alihi o ka upena ma kona mau lima, a hoomaka mai la e huki.  A iaia e huki ana i na alihi o ka upena, ihe iho la ia ua kaumaha loa ka upena, me kona i iho,  Ua komo ino loa ia kuu upena e ka ia.  Hoomaka hou iho la ia e huki me ka ikaika loa, a iaia e huki ana pela, aohe he wahi mea a hemo iki mai o ka upena; maopopo iho la iaia ua mau ka upena ilalo; no ia hoi, lawe ae la ia i ke kaula a nikii iho la i ka alihi o ka upena me ka pou laau e ku ana iloko o ke kai.  Alaila luu aku la oia iloko o ke kai a puni ka upena, e hoomau ana i ka hukihuki a hiki i ka wa i hemo ai; ea ae la ia iluna o ka ili kai, a huki aku la i ka upena a kau i kula, a i kona hoomaholahola pono ana ae i ka upena, ike iho la ia he hoki make e waiho ana.

            Ia manawa, hooho ae la ia me ka leo nui,  Aole he ikaika, aole hoi he mana o kekahi mea e ae maluna o keia honua, o ke Akua Nui Kiekie hookahi wale no ma ka lani!  He wahi pomaikai kupanaha keia!  A puana ae la ia i kekahi mau lalani olelo:

O oe e ka mea nana i hoopaa ia oe iho iloko o ka poeleele o ka po, a iloko o ka

            popilikia!

Hoopau ae i ko'u pilikia; no ka mea , o ke kokua a ka

Haku ke mea nana i malama, aole ia i loaa mai ma ka ikaika!

            Ia manawa, lalau iho la ia i ke kino make o ka hoki a hoolei aku la ma kahi e.  Mahope iho o kona hoomaemae ana a maikai kana upena, iho hou aku la oia iloko o ke kai me ka upena, a hoopuka ae la i keia mau huaolelo,  Iloko o ka inoa o ke Akua Mana Loa e hoopomaikai mai ia'u.

            Kuu aku la ia i kana upena iloko o ke kai a kali iho la malaila, me ka noho malie loa, aole i liuliu iho, huki mai la ia i na alihi o ka upena, e like me kana hana ana mamua, a iaia e huki ana pela, ike iho la oia ua kaumaha loa ka upena, a aneane hiki ole iaia ke huki ae i kula, oiai, ua oi aku ka paa o keia i ko ke kuu mua ana.  Nikiniki iho la oia i na kaula o ka alihi i ka pou laau, a luu aku la iloko o ke kai, e hukihuki ai a hiki i ka hemo ana o ka upena, ea ae la ia iluna o ka ili kai a huki loa aku la i ka upena a kau i kula; a i kona nana ana iho iloko o ka upena, ike iho la ia he ipu lepo nui i piha i ke one me ka lepa poho; a i kone ike ana i keia mau mea kupanaha, nalu iho la o loko o kona naau, a puana ae la i kekahi mau huaolelo:

            E ka huhu o ka make, ua oki oe!  ina aole oe e hooki, hooluolu i ka paakiki!

            Aole hoi he aloha noloko mai o ke poino i loaa i'au, aole hoi he waiwai i loaa mai noloko o ka hana a ko'u mau lima.

            Ua hele mai nei au e imi i ola no'u, aka, loaa e iho nei ka mea hooweliweli kupanaha.

            Ehia la o ka poe naaupo ike ole, iloko o ka lealea, a ehia o ka poe naauao akamai, iloko o ka puhipuhi o ka pouli             kahi ike ole ia!

            A iaia e puana ana i keia mau lalani olelo, hoolei aku la ia i ka ipu lepo ma kahi e loa; a hoomaemae iho la ia i kana upena; a noi haahaa ae la i ke Akua e hoopau ae i kona kaumaha.  Hoi hou aku la ia iloko o ke kai.  O ke kolu ia o kana kuu ana i kana upena, a kali iho la malaila no kekahi mau minute, a hiki i ka wa i lana malie ai ke kai, alaila, huki ae la ia i ka upena a kau iluna, a iaia e wehewehe pono ana i ka upena, ike iho la ia he ahua nui o na apana ipu--hao nahaha a me na ipu lepo nahaha ke waiho pu ana.

            A iaia i hoomaopopo ai i keia mau mea kupanaha, ea ae la kona poo iluna a leha aku la kona mau maka iluna o ka lani, a olelo ae la,  E ke Akua Mana Loa, ua ike no oe, aole e oi aku mamua o ke eha a'u kuu ana i ka'u upena i na la a pau a'u e hele mai nei i ka lawaia, a ua hala ae nei na kuuna ana a'u ekolu, e like me ka mea mau ia'u e hele mai nei i ka lawaia.  Alaila, hoopuka hou ae la ia i kekahi hopuna olelo,  Iloko o ka inoa o ke Akua Mana Loa, e hoopomaikai mai ia'u!  Kuu hou aku la ia i kana upena, a kali iho la no kekahi manawa, ma ia hope iho, malie maikai iho la ke kai, a ike pono ia iho la o lalo; ia manawa no oia i hoomaka ai e huki i ka upena, a iaia nae e huki ana, aohe he wahi mea a neeu mai, oiai, ua mau aku la ka upena i na akoakoa o lalo o ka papaku.

            Hoopuka hou ae la ia i kekahi mau hopuna olelo,  Aole he ikaika, aole hoi he mana o kekahi mea e ae maluna o keia honua, o ke Akua hookahi wale no ma ka lani!  Au hou aku la ia iloko o ke kai a luu iho la ilalo e wehe ai i ka mau o ka upena, a iaia i ea ae ai iluna, huki loa aku la ia i ka upena i kula, a i ke kau ana o ka upena i kula, miki koke aku la ia i ka wehe i ka upena, a iaia e wehe ana, ike iho la ia he omole keleawe i hoopihaia me kekahi mea ano e, a ua paa kona nuku i ke pani kepau, ua kuni a hoailonaia hoi i ka hoailona o ke Sila o ke Alii Solomona.

            Ia manawa piho loa iho la ia i ka hauoli, a lelele ae la kona mau wawae iluna, a olelo ae la,  E lawe auanei au i keia mea no na apana gula he umi.  Lalau iho la ia i ka omole a hooluliluli ae la, a lilo iho la ka mea o loko o ka omole i mea kaumaha, a olelo iho la ia  E pono au e wehe i ka umoki i ikeia ka mea e kaumaha nei o loko o keia omole, a hoahu ae iloko o ka'u hinai na mea o loko, ina he waiwai makamae, alaila e waiwai ana au, aka, ina aole, alaila, ua ahona ko'u make ana mamua o ka hoopau wale ana aku no i ko'u mau hora; alaila e lawe auanei au i keia omole i ka makeke, kahi kuai keleawe ulaula e kuai ai.  A ia manawa, unuhi ae ia ia i kana pahi pelu mailoko ae o kona lole wawae a kolikoli ae la i ke kepau o ka umoki o ka omole a hiki i ka hemo ana o ka umoki mai ka omole aku.  Alaila kukulu iho la ia i ka omole ilalo a hoohina aku la, a ia manawa puka aku la he uwahi wale no, a pii pololei aku la iloko o ke aouli a hohola ae la a puni ka lewa; kahaha nui iho la kona manao no keia me kupanaha.

            Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau minute pokole, hui hou ae la ka uwahi e like me mamua e emi iho la ilalo a hoomaka mai la e ano e me ka weliweli nui, a lilo ae la me he akua lapu la; o kona poo, aia iloko o na ao uliuli panopano o ka lewa, o kona mau kapuai wawae aia maluna o ka honua; o kona poo ua like me ka hale bele, kona mau lima ua like me ka hao manamana kope opala, kona mau wawae, ua like me ke kia moku, kona waha, ua like me kekahi ana nui, kona mau niho, ua like me na pohaku paakiki; kona mau puka ihu, ua like me ka waha o kekahi ol-e nui, kona mau maka, ua like me ka ipu kukui ka lapalapa, kona lauoho he lauoho kunahihi i piha i ka lepo.

            A i ka ike ana o ke Kanaka Lawaia i keia mea kamahao, haukeke iho la na io huki o kona mau aoao, a nau iho la na kui o kona mau niho, a maloo-haha iho la ka wai o kona waha, a ike ole iho la oia i kona alanui e hele aku ai.  A i ka ike ana mai o ke akua lapu i ke Kanaka Lawaia, hooho ae la ia me ka leo nui.  Aole he akua e ae, o ke Akua wale no ma ka lani!  O Solomona ke Kaula a ke Akua, E ke Kaula a ke Akua, mai hoopilikia mai oe ia'u; no ka mea, aole au e kue hou aku ana i kau mau olelo, aole hoi au e kipi a hoino hou aku ia oe.

            E ka Merida, ka makua o na akua lapu a pau, wahi a ke Kanaka Lawaia.  Aole anei oe i noi ae nei ma ka inoa o Solomona ke Kaula e hoopakele ae ia oe?  Ke olelo aku nei au ia oe, o Solomona, ua make kahiko ia, he hookahi tausani a me ewalu haneri makahiki i hala aku nei, a eai kaua i ka hopena o keia ao.  Heaha kou moolelo e ke akua lapu ino o ke ao, a heaha hoi ke kumu o kou komo ana iloko o keia omole?

            A i ka wa i lohe ai ka Merida i keia mau olelo a ke Kanaka Lawaia, pane aku la ia,  Aole he akua e ae o ke Akua wale no ma lani.  Ano oe e lohe ai e ke Kanaka Lawaia i ko'u moolelo a me kekahi mea e ae e hiki aku ana imua ou, au hoi i moeuhane ole ai mamua.  O ke aha?  wahi a ke Kanaka Lawaia.  Ia manawa, olelo aku la ke akua lapu i ke Kanaka Lawaia,  O kou ola i keia manawa e komo koke aku ana no ia iloko o ka make mainoino.  Olelo aku la ke Kanaka Lawaia,  Ua uku ia oe e ka'u mau hana lokomaikai,  E ke kumu o na akua lapu, ua pomaikai oe i ke kaawale ana aku o ka pilikia mai ia oe aky!  a e pepehi mai ana anei oi ia'u?  A no ke aha la oe i manao ai e pepehi mai ia'u?  Aole anei owau ka mea nana i hoopakele ae ia oe mailoko mai o kou pilikia nui, mai lalo mai o ka papaku o keia kai lipolipo, a i lawe ae ai ia oe a waiho maluna o keia aina maloo, a hookuu aku ia oe mailoko aku o keia omole?

            Ia manawa, olelo aku la ka Merida (akua lapu).  O ka make hea kau e koho ai, a ma ke ano hea oe e pepehiia ai? 

            Heaha hoi ko'u hewa? wahi a ke Kanaka Lawaia.  Aole anei au i uku aku ia oe me ka uku makamae, i oi ae mamua o na waiwai a pau maluna o keia honua?  oia hoi ko'u hoopakele ana ia oe mailoko mai on a pilikia he nui?  Olelo aku la ka Merida,  E hoolohe mai i ka'u olelo e ke Kanaka Lawaia, wahi a ke akua lapu.

            Ua maopopo no, wahi a ka Merida, owau no kekahi o na akua auwana haukae.  A ke kue nei au ma ka hoino hou ana aku ia Solomona ke keiki a Davida, owau a me Saca, iaia i hoouna mai ai i kona puali o na akua lapu me na uhane o ka po, ia Asapa ke keiki a Barakaleia, a hele mai la ia me kona ikaika nui, a hoopaa iho la ia'u, a lawe aku la a hiki imua o Solomona.                                                                                                                    (Aole i pau.)

MAU LA HOOMANAO NO KA

PILIKIA O KA M. H. 1868

E KA NUPEPA KUOKOA E. ALOHA OE:

            Ua mau ko makou hoomanao ana i keia mau la ehiku, oiai o na la keia o ko makou noho ana iloko o ka poino, kaumaha o ka naau i ka hoopai a ka Haku ma Kau nei, i ka M H 1868, i ka la 2 o Aperila, ke ole au e kuhihewa o ka eono keia o na makahiki o ko makou noho hoomanao ana, a ua ano like keia me na la hoomanao Lahui o keia aupuni.

            La hana elua, Apr 2 Poalima.----Oia ka la i pii ai ke kai Hoee, a pau na mea ola kino a ka Haku i hana ai, a me kahi mau pono kino a pono uhane, ua nui ke kumakena iloko o ia mau la, a ma ia mau la i haole ino ai ko Kau nei mau makaainana kanu o na alii mai ka po mai, a puka ia Kalakaua I., ka Moi o ko Hawaii Pae Aina e noho nei, ua lawe ae makou ia Poalima la elua o keia makahiki, i la kulaia no makou iho, ua kalua aku i na puaa poi, a hoolawa aku i na opu o kela a me keia.

            La hana elima, Apr 5 Poakahi---Oia ka la i ahaaina ai ka la hanau o Miss L M Matina, ua huipuia ia la no ka hoomanao ana i ka poino, a hoomanao ana i ka la hanau me ka hoomanao piha ana, o na makaainana o kela wahi keia wahi a puni keia apana.  Eia ko'u wahi i kanalua ai, o ka lilo ana o ka la eha (Sabati) i ka kui lei lehua no kahi poe, aneane e hoopai hou ke Akua ina pela, ma ko'u lohe a hooiaio ia mai hoi e kahi poe, nolaila ua oiaio keia lono, kai no paha, o ka lokomaikai o ka mea nana ka ai, a me ka i-a, oia la ka mana o ka pule i ka Haku.

            La hana ehiku, Apr 7 Poakolu.----Oia ka la i hoopau ai ka ai ana i na mea ai o kela ano keia ano ma na wahi ahaaina a pau, i ka nana ana a hoomaopopo iho, ua nui ka ai a me ka i-a, na kiowai o Kulanihakoi, aka nae, aole no au i manao ua pololei loa na hoolawa a na kamaaina, eia ka'u pololei ole i manao ai, o kahi poe ua eha i ka wai hooluhe kino, e hai malule ana i ka makani Moae o ua aina Koolau nei, o kahi poe hoi, no lakou na hiohiona nohea i ka la; eia ka ka Palapala Hemolele, "E hoomanao oe i kou mea nana i hana."  Aole nae i hoomanao lakou a hana pololei.

                        Me ka mahalo.                                                          S P KAHAIALII

            KAU APR----, 1875

KUMUMANAO

"O KA MEA LULU NUI E OHI NUI NO IA."

           

            E na hoa heluhelu Kuokoa, aloha oukou.  I kuu heluhelu ana i na manao hoohalahala a kekahi poe no ka uku haahaa i loaa i na kumu kula maoli ma Hawaii nei, ulu mai he mau manao e pili ana.

            1  Eia kekahi kumu i emi ai ka uku o ke kumu kula Hawaii malalo ae o ko ka haole mai na aina e mai; oia no ka oi maoli o ka naauao o me ka makaukau ma ke ao ana o ka haole.  Ina he haole naauao no Europa, ua kula ia ma kela olelo keia olelo, ma ka olelo Beritania, ma ka olelo Farani, Geremania a pela aku.  Ina ua makaukau nui oia ma kela mea akamai keia mea akamai, a ua akamai no hoi ma ke ao ana, he nui ka lilo e loaa mai ai na mea naauao a akamai iaia.  He loihi na wa a kekahi e hoomanawanui ai a loaa; he nui ka lilo me na ala e hiki ai e noho ma na kula o na kumu akamai, oia hoi ua lulu nui ma na dala e loaa mai ai ka ike; ua lulu nui ma ka hoikaika maoli ana e loaa ka naauao a me ke akamai; a ua loihi ka manawa i lilo ai no ia hooikaika ana.  Ke hoohalike ia ka ike o kanaka ano ike o Hawaii nei i puka mai Lahainaluna mai, a mai kekahi kula e ae paha, me ke kanaka akamai mai kekahi kula nui o Europa, Enelani Amerika paha, ua like me ka hoohalike ana ke keiki o na kula la o Hawaii nei, me na kula nui ae.  O ko na aina e, e noho nei me na kula oi o ka makaukau i na kamu kaulana i ka ike, ua hoomaka no lakou ma ke papa haahaa o ka ike, a me ka lako ole i na dala e uku i na kumu.

            2  Aole i hele a makaukau loa ko Hawaii nei no ka hoomanawanui ole a hiki aku i ka hela akahi o ka papa naauao.  Pela kuu ike, ke hoomanao nei au i kekahi keiki i kokua ia e kakahi haole, a ua hele i ke kula ma Kehehuna a ma Punahou.  He wahi ike uuku kona, aole i hiki aku i ka ike hohonu; paupauaho nae ia i ke nui o ka luhi ma ka imi naauao ana, a haalele e.  Pela

no ka hapa nui o na keiki Hawaii inaoli i hele i na kula o Hawaii nei, aole i hoomanawanui a lewa pono ka ike.  Aole i lulu nui, nolaila, aole hiki he ohi nui mai.

            3  Eia no kekahi kumu, ua hemahema Hawaii nei i ka puu dala ole e waiho ai i makakukau pono ai na kula.  Ma Amerika ke holo nei imua ua kula nui, ao ka mea, ua waiho mai na kamaaina waiwai o ia aina i mau puu dala nui no na kula nui.

            E hahai aku au no kekahi mau kula nui (College) o Amerika.

            O Harvard College.  Ua hoomaka iloko o M H 1633, a ua ulu mai ka nele mai a i keia wa, he aneane he miliona dala ka waiwai o ia kula nui, a ua makaukau ma na ano a pau o ia ano kula.

            O Yale College  Kekahi kula kaulana o Amerika, ua hoomaka ia i ka M. H. 1700.  Ma ke ano nawaliwali a makaukau ole no ka hoomaka ana a hiki i keia manawa, ua makaukau i na kumu akamai, e ao ana ma kela ano naauao keia ano naauao a hiki i ke akamai loa, ke hooikaika pu ka haumana ma ke ake ike.  Ka mahuahua nei na dala hoomoe o ua kula nui nei mai na kamaaina waiwai o ua aina ala.  Nolaila, hiki i na luna hooponopono o ua kula nui nei e hoolimalima a lehulehu na kumu naauao ma kela papa keia papa o ka ike.

            O Cornell University.  Kekahi kula nui (he mau kula nui i hui ia malalo o ka hooponopono ana o ka Peresidena hookahi) i hookumu ia e Ezra Cornell ma kona haawi ana he miliona dala a oi aku, e kukulu ai na hale, a e hoolimalima ai i mau kumu akamai no ua mau kula nei, e hiki no i ke keiki ilihune e hele i keia mau kula, a ma ka hooikaika pu ana e loaa ka ike, nani ka maikai o na kula o ia ano.  Ina hoi e hooikaika kekahi mau kanaka o Hawaii nei o hookaawale i mau puu dala e kukulu ai i mau kula no na keiki o Hawaii nei i hiki ia lakou e imi i ka naauao a lilo i mau kanaka naauao maoli, akamai maoli, makau maoli i ke Kaua, alaila no e pii ae kou kulana e Hawaii, ma ka ike, ma ka makaukau, a me ka ohi ana no hoi.

            Pela e ko ai ka olelo a ke Akua, e i mai ana, "O ka mea lulu liilii, e hoiliili liilii no ia; a o ka mea lulu nui, e hoiliilii nui no oia."  E oki au maanei, me ke aloha.  E.

PANE IA S. MAHI.

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:

            E oluolu oe, a me kou Luna Hooponopono, e kokua aku i keia wahi puolo, nona na hua e kau ae la maluna; i ike mai ai na kini makamaka o kaua, mai Hawaii a Kauai.  Aia ma ka helu 16 o ke Kuokoa, ua ike iho au i na pane a S. Mahi, no na paamanuahi o Waihee, ke olelo nei oia ma kana wehewehe ana, aohe he oiaio, pela paha, aka e haliu iki mai kakou a nana mai, he oiaio no, ua oi aku na paa mare mamu o na paa manuahi, aka hoi, aole lakou i hooko a malama i na Kanawai o ka berita mare, oiaio, ua lilo aku ke kane a kekahi wahine, i ka wahine, ea pela hoi ka wahine i ke kane e aku, a ma ia ano, ua kapaia lakou he paa manuahi.  A o keia poe manuahi, eia no lakou ke noho pu nei, ua haalele na kane i ka lakou mau wahine, a o na wahine i ka lakou mau kane, a ke noho nei ma ke ano kapae, a ua hiki aku no ko lakou huina i ke 60 a oi paa manuahi.

            A ke olelo nei hoi o S. Mahi he moeuhane ia paha, a no ka paa o na lihilihi i ka poeleele, nolaila, ua kuhihewa ka mea nana i hoopuka, alia, pela iho oe e S. Mahi.  He wahi ninau pokole ka'u.  Ina ua hele kekahi wahine, me ke kane e, a haalele i kana kane mare, a noho laua ma ke ano manuahi me ka kane e; aole anei ia he paa manuahi?  A pela no hoi ke kane i kana wahine, aole anei ia he paa mauahi?  Ke hooia mai la oukou me ka olelo ana, he oiaio no, he paa manuahi ia.  A pela ka hapanui o na wahine; a me na kane, o Waihee nei, ua kuapo lakou kekahi me kekahi, a oia ka mea i nui ai na paa manuahi o Waihee nei.  Nolaila, ke hooki nei au maanei, a kakali no ka pane ia, alaila, hookahi mea i koe o ka helu aku i na inoa o ka poe noho manuahi, i maopopo ka oiaio, a me ka ole.  Ua pau me ke aloha, ke hoi nei ke keiki kapili manu o Iao, e kali ana o lele mai o ka manu a kau i ka lala lehua, pili e ke kepau.               Me ka Mahalo,

                                                                                                            S. KAMAAINA.

            Waihee, Maui, Apr. 23 1875