Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 19, 8 May 1875 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Kaonohi Kai
This work is dedicated to:  XenoType Technologies

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XIV. HELU 19.                  HONOLULU, POAONO, MEI 1875.              NA HELU A PAU 701.

 

E Pau na Pupupu Kahiko!

E pani ma na Hale Laau!

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

A ME

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S. G. WAILA MA!

KIHI O

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA LOA! ae like ka nui me ka makemake.

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO,

AAHO LIILII, &

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO, POU,

AAHO LIILII,

MOLINA, &

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

Na Puka Hale, o na ano a pau,

Na Puka Aniani, o na ano a pau,

Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

Pepa Hale me na lihilihi.

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA,

NA AMI-PUKA LIILII,

NA KUI NAO

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

                   E lawe wale i ano na mea i kuai ma ai kela Pa Papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

Aia maanei ke Keena o ka

MOKUMAHU "KILAUEA,"

L. MARCHANT, Kapena.

S. G. Waila ma.

696 3m 709

HE KAAO ARABIA!

NO KE

KANAKA LAWAIA!

KE KUMU O KA POMAIKAI.

Unuhiia no ke Kuokoa, mai ka Buke Arabian Nights mai, a i ka Olelo Hawaii.

Helu 2.

                   A I KA IKE ana mai o Solomona ia'u, haawi ae la ia i kekahi pule hoolana manao no'u, e hooikaika ana ia'u e huli a e kupaa ma ka Manaoio, a e hooko i kona makemake, aka, aole nae au i ae aku, a no keia kumu i hoopaa ia ai au iloko o keia omole a kaua e ike nei, me ke pani ia o luna i ke pani kepau i kuni ia me ka huaolelo, KA INOA NUI KIEKIE; alaila haawi aku la o Solomona i ka olelo kauoha i kekahi o na akua a uhane hoi o ka po, e lawe aku ia'u a e hoolei iwaenakonu o ke kai lipolipo, kahi a na ale lohe leo ole mai, e hai lua ana ma na paia a pau o ka omole, a na ua akua la no hoi i lawe aku a hoolei ia'u iloko o ke kai hohonu. Malaila au i noho hookahi ai, aohe he hoa e ae e nanea iho ai no kekahi mau hora, a hala na makahiki he haneri; olelo iho la au iloko o ko'u naau, O ka mea nana au e hoopakele ae mailoko aku o keia omole i keia wa, a ehoowiwai aku no au iaia a hiki i ka wa pau ole. Aka, aole nae he mea nana i hoopakele ae ia'u mailoko mai o keia poino nui, a hala ae la ka haneri makahiki mahope o'u, komo hou aku la au iloko o ka haneri makahiki hou, olelo hou iho la au, O ka mea nana au e hookuu ae mailoko aku o keia wahi paa, e hoike aku no au iaia i ka lua waiwai nui iloko o ka honua. Hala ae la ia mau haneri makahiki mahope o'u, aole kekahi mea hookahi nana au i hoopakele ae. Komo hou aku la no au i ke kolu o na haneri makahiki, olelo hou iho la no au iloko o'u, O ka mea nana au e hoopakele aku mai keia wahi ino, e hoike aku no au i na makemake ekolu o ke kanaka, aole nae kekahi mea hookahi i kokua mai ia'u; no ia mea, haule iho la au iloko o ka huhu nui me ka hoohiki paa iho iloko o'u, ina he mea kekahi nana e hoopakele ae ia'u mailoko aku o keia omole i keia wa, e pepehi no au iaia a make loa; a he hoomanawanui wale aku no paha ma kona koho ana mai i kona ano make e make ai. A e hoomanao oe e ke Kanaka Lawai i keia wa, ua hookuu ae nei oe ia'u mailoko aku o keia omole, a i keia wa e hoopai aku ana au ia oe i ka make e make mau loa ai, e like me kuu hoohiki paa mamua.

                   Ai ka lohe ana o ke Kanaka Lawaia i ka moolelo o ke akua lapu, puana ae la ia me ka leo nahenahe, Ma o Alabe la ke Akua lokomaikai, e hoopakele mai ia'u mai na lima menemene ole o keia uhane ino o ka po.

                   Olelo mai la ka uhane o ka po iaia. Aole au e pono ke hookuu aku ia oe iloko o ka manawa e like me keia. Alaila, olelo aku la ia i ka uhane o ka po, E kala mai ia'u, a e hooki i ka pepehi ana, a pela hoi ko'u Akue e kala mai ai ia oe; aole hoi e hoopilikia mai ia'u, ke ole hoi ke Akua e haawi i ka mana maluna ou, ka mea hookahi nana e hoopopilikia mai ia oe.

                   Ia manawa olelo hou aku la ka Merida i ke Kanaka Lawaia, He oiaio e hoopai aku ana au ia oe i ka make; nolaila, e pono oe e koho mai i ke ano o ka make a'u e hoopai aku ai ia oe. Maopopo lea iho la i ke Kanaka Lawaia kona make; aka, hoomaka aku la ia e noi me ka ikaika loa i ka uhane o ka po, me ka olelo ana, E kala mai ia'u ma ke alanui o ke aloha, no ko'u kokua ana ia oe. No ke aha, wahi a ka uhane ino, Aole au e pepehi koke aku ana ia oe, aka, no kela kumu hookahi wale no, no ka mea, ua hookuu ae nei oa ia'u mailoko ae o keia omole. E ka uhane ino aloha ole, wahi a ke Kanaka Lawaia, o kau uku anei keia e haawi mai ia ia'u o ka make? no ka'u mau hana maikai a pau i kokua aku ai a i hoopakele mai ai ia oe mai ka opu o ka hohonu kai uliuli mai? Aka, aole i hoopunipuni mai ka wanana naauao kahiko e olelo ana:

                   Ua hana maikai aku makou ia lakou, a o lakou ua hoopopilikia mai ia makou; a pela i like ai ko'u ola me ka hana a ka poe lawehala.

                   Ai ka lohe ana o ke akua lapu i keia mau lalani olelo, ia manawa olelo aku la ka uhane lapu i ke Kanaka Lawaia. Mai kuko oa i kou ola, no ka mea, o kou make i keia wa, aole he mea hookahi nana e hoopakele ae ia oe mailoko aku o kuu mana nui i keia wa. Alaila noonoo iho la ke Kanaka Lawaia iloko ona me ka weliweli nui a i iho la. He uhane hoi keia, a he kanaka hoi au, nolaila, ua like ole maua, ua haawi mai ke Akua ia'u i ka manao kupono, no ia hoi, i keia wa e imi noau me ka maalea loa i kahi e pilikia ai ia ia'u, e like me ia e hana lokoino ai nei ia'u me ke aloha ole.

                   Ninau aku la ia i ke akua lapu, Ke manaopaa nei no anei oe e pepehi mai ia'u? Ae, wahi a ke akua lapu. Alaila puana ae la ke Kanaka Lawaia i keia mau huaolelo, Ma o ka Inoa Nui Kiekie i hoailonaia i ke Sila o Solomona, ke ninau aku nei au ia oe i kekahi ninau; a e hiki no anei ia oe ke hai pololei mai ia'u? A i ka lohe ana o ke akua lapu i ka huaolelo, Inoa Nui Nienie, ano e mai la kona helehelena, a hina iho la ilalo, a olelo mai la, E hoike aku no au i ka haina o kau ninau me ka hakalia ole, me ka hoopokole nae ma kau mau kamailio ana a pau, a heaha hoi ua ninau la, wahi a ke akua lapu. Alaila, olelo aku la ke Kanaka Lawaia, Heaha kou ano iloko o keia omole? ua ike au aole e komo hou mau lima a me kou mau wawae iloko o keia wahi omole uuku;a pehea la ka hiki ana a i lilo ai hoi oe i kino holokoa?

                   I ka wa i lohe ai o ke akua lapu i keia ninau, hooho ae la oia me ka leo nui weliweli, a naueue ae la ka honua malalo o laua, a olelo mai la, Aole anei oe i ike i ko'u kino holookoa iloko o keia omole i kou wa i wehe ai i kona pani a hemo? Olelo hou aku la ke Kanaka Lawaia, Aole au e manaoio i kau mau olelo, ke ole au e ikemaka ia oe iloko o keia omole ano. No ia mea hoi, lulu ae la ke aku lapu iaia iho, a ia manawa hoomaka hou ae la kona kino e lilo i uwahi e like me mamua, a lele aku la iloko o ke aouli o ka lewa lani, a hohola aku la a puni ka lani; aole i liuliu hoi hou ae la ka uwahi e like me kona mau a hoomaka mai la e iho ilalo a komo iloko o ka omole, a hiki i ka wa i pau pono ai ka uwahi iloko o ka omole.

                   I ka wa i ike ai ke Kanaka Lawaia i ka pau pono ana o ka uwahi iloko o ka omole, a ua hookoia kana mea i upu ai, nolaila miki koke aku la ia i ke pani kepau i sila ia a kau koke iho la maluna o ka nuku o ka omole, a pani ino iho la a paa loa; kahea iho la ke Kanaka Lawaia me ka leo nui. E ke akua lapu ino o ke ao! e koho mai oe ma ke ano make hea la oe e pono ai ke make ia'u, ke manaopaa nei au e hoolei hou no au ia oe iloko o ke kai, a e kukulu hoi au i hale no'u maluna o keia wahi; a o ke kanaka e hele mai ana i ka lawaia ma keia wahi, e papa aku no au iaia, aole ia e pono ke lawai ma keia wahi, o make ia oe, ka mea nana e hoopoino nei ke ola o nakanaka lawai a pau, me kuu olelo hou aku, o ka mea e kokua ana i keia akua ino, e loaa ana iaia ka make weliweli ino loa.

                   A i ka lohe ana o ka uhane o ka po i keia mau huaolelo a ke Kanaka Lawaia, hooikaika ae la oia e puka iwaho; aka, aole nae e hiki, no ka mea, ua hoopaaia oia maka mana o ke sila o Solomona, a ua hoopaahao ia oia e ke Kanaka Lawaia e like me ke ino a me ka pelapela o kana mau hana.

                   ma ia hope iho, lawe aku la ke Kanaka Lawaia i ka omole i hoopaa ia ai ke akua lapu, a hele aku la a hiki ma ka pali kahakai. Ia  manawa kahea ae la ka uhane lapu ino me ka leo nui, Alia! alia e hoolei ia'u! Olelo aku la ke Kanaka Lawaia, Ae, aia a haule aku oe iloko o ka opu o ka hohonu.

                   Kamailio hou ae la ke akua lapu i ke Kanaka Lawaia me ka leo nahenahe, Aole anei oe e oluolu ma ka hookuu ana ae ia'u mai keia wahi paa, a e kala mai ia'u no na hana ino au i hana aku ai maluna ou e ke Kanaka Lawaia?

                   Olelo aku la ke Kanaka Lawaia, E hoolei ana au ia oe iloko o ke kai, a ina oe e noho malaila a hala ke tausani a me ewalu haneri makahiki, alaila, e hoonoho hou aku ana au ia oe malaila a hiki i ka la o ka hoopai mainoino, ia la e uwi ai kou mau niho e ke akua auwana haukae. Aole anei au i noi haahaa aku ia oe, e hoopakele mai ia'u, a pela hoi ko'u Akua e hoopakele mai ai ia oe? aole nae oe i hoolohe mai; no ia hoi, ua haawi mai ke Akua Nui o ka lani i kou ola iloko o ko'u mau lima i keia wa, a e hooko ana au i kou make.

                   E wehe ae ia'u, wahi a ke akua lapu, i haawi aku ai au i ka pomaikai nui maluna ou. Olelo aku la ke Kanaka Lawaia, He keu oe a ka uhane hoopunipuni nui wale; o oe a me a'u ua like me ke Kuhina a ke Alii Helene a me ke Kanaka Naauao Dubana.

                   Heaha ke ano ke Kuhina a ke Alii Helene a me ke Kanaka Naauao Dubana, a pehea ko lakou moolelo, wahi a ke akua lapu. Olelo aku la ke Kanaka Lawaia, E like me kau noi, pela no au e hooko aku ai i kou makemake.

                   Maanei nei kakou e ka poe heluhelu e hoomaha iki iho ai no ke kamailio ana no ke akua lapu me ke Kanaka Lawaia, a e haliu ae hoi kakou a e hoolohe no kana moolelo hoopilipili no na mea i loohia ia laua, i hoikeia ae nei imua o kakou ma ka helu mua a me keia helu. A i hoohalikeia hoi me laua.

KA MOOLELO O KE ALII HELENE―KANA KUHINA―ME KE KANAKA NAAUAO DUBANA.

                   E LOHE oe a e ike hoi e ke akua lapu. I ka wa kahiko, e noho ana kekahi Alii nui o Helene, a he nui hoi kona mau waiwai ponoi, a me na puali koa he nui wale; a he Alii ikaika hoi oia ma ke kaua ana, a ua lanakila mau no hoi oia maluna o kona mau enemi, a ua kapaia oia ke "Tiga o Helene," no ka nui o kona akamai me ka maalea. Aka, ua loohia ia nae oia e kekahi mai ino ma ka ili, oia hoi ka mai lepera; ua hooikaika na kahuna lapaau a me ka poe naauao a pau, e imi i ka mea e ola ai ka mai o ke Alii; aole nae he laau i loaa e kupono ana i ke ola o ke Alii, aole no hoi he kahuna akamai hookahi o Helene e hiki ke hoola i ka mai o ke Alii.

                   Aia hoi i keia wa e nune ia ana keia mea e ka lehulehu a pau, hiki ae la ma ke kulanakauhale o ke Alii kekahi kanaka naauao i kapaia, ke Kanaka Naauao Dubana; ua kamaaina oia a ua ike hoi ma na lala a pau o ka laapau ana, a ua akamai i ka olelo a ka poe kahiko o Helene, Peresia, Arabia, Suria, a me ka olelo a ka poe hou o Helene, a ua akamai loa oia i ka hana ana i na laau lapaau a me ka hai ana mai ke ano e pili ana no kekahi mea, e like me ka hewa a me ka pono, a he kanaka makaukau loa oia iloko o ka ike naauao, a me na ano lapaau a pau.

                   Ma ia hope iho o ka hiki aku o Dubana i ke kulanakauhale, noho iho la oia malaila no kekahi mau la, a ma ia hope mai, lohe iho la o Dubana no ka pilikia o ke Alii i ka mai ino ma kona ili, a he nui no hoi na kahuna i hele aku e lapaau, aole nae i loaa mai ka oluolu iaia, aka, ua hoonui loa ia ae kona mai iloko o kela la keia la. Nolaila, ua haule pu kona mau manaolana no ka imi ana i kona pono. Oiai ua pau kona manao no ka hoomaha hou ana ma keia ao, a hookahi wale no wahi e maha ai, ma o ma kela ao uliuli o ka make.

(Aole i pau.)

PAU OLE KA LILI

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: ―

                   Ka elele lanakila o ke Aupuni Hawaii. E olulu mai i wahi kaawale o kou poli no ka'u ukana, a nau e wehewehe akea aku i mua ona, oiai, he koa wiwo ole oe. Ua ike au i ka hiki hou ana aku o ka hoohalahala oiaio ole, i hoolahaia ma ka pepa o kela pule iho nei, ma kahi o na hunahuna mea hou, no ka pepa pili ahi koe no o ke kumukula o Kahaluu, a me ka hala o ka wa kula, he imi olelo hoonuinui keia i mea e hewa ai ka hoalauna emalama nei i ka Oihana, nui no hoi ka wahahee, akiaki, niania, imihala, o na o kukii ka la i manuakepa, o ka hoouna ana na ka mea e  e hele e olelo aku i ka L. H. o ke Kuakoa, a kapae ae oe ia oe iho mai kona mau maka mai, heaha la hoi ka mea i holo pee ai? O ike ia mai nae paha ko wahi wati hele pololei au e malama mau nei, maloeloe ka naau o ka lio i ka holo e hai hoopunipuni, aole i hana iki keia kumukula i keia hana i hoohalahala ia, iloko o keia manawa aku nei, he manawa ino nui keia hana, a lehe oi ma, o kekahi olelo, no ka makemake ole o na makua mea keiki, eia hoi ka'u no ka makemake ole ia anei o keia kumukula, ka mea i paa ai i ka Oihana ana e malama nei, manao au no ka makemakeia, kona mea i malama mau ai i na hipa opio, he ole loa no o Hailohe me Hoohalahala ma, oki loa, aole kinikohu. E hele ae no e halawai me ke kumukula ma ka hale kula, me na wahi wati pakeke mai no, e aho ia olelo ana hoi paha he alo a he waha, mamua o ka mohio o ka lae i ka holo mau i Honolulu, e pahia ai ka lio i ka makani o ka Nuku o Lanihuli, i ka hele e kalai olelo wahahee aku ai i ka waha olelo o ka lehulehu, aloha ino.

Me ka mahalo.

J. M. KAUAPOAIHALE.

Kahaluu, Apr. 27, 1875.

HE LILI KULOKO PAHA.

E KA NUPEPA KUOKOA E, Alohe oe: ―

                   Owai la ka mea nana i waiho aku i ka ipuolelo iluna o ka olua papakaukau, me na mano lili kuloko iloko o ka naau o ka mea imihala, e inoino ai ko'u inoa maikai ae lilo ai hoi ko'u pono, a me ko'u maluhia imua o ka lehulehu i mea ole.

                   No ka mea, ua kapae ia ka oiaio maoli o na mea i hana ia e a'u, a ua hoike wale ia aku no na mea oiaio ole, a i hana ole ia hoi, nolaila; ua oi loa na olelo i ke kupono ona mea i hana ia, aia ma ke aniani nana o ke KUOKOA, Helu 14, Apr. 3 M. H. 1875 a ma kahi o na "Nuhou Kuloko," e i ana, "Mai Waihee mai." Ua ike ia ka manao kuhalahala o ka enemi koa, makauole i ka hoopunipuni, e hai ana, he aha inu mea ona kai malama ia ma ko'u hale, a ua kapaia ko'u inoa hou o Kilauea, no kuu puhi ana ka i ka okolehao, nolaila, ia inoa hou o'u wahi a ka mea haku epa, a ua hoolapa ae ka kekahi kanaka, a huki ia ka mea hoolapa iluna o kaupaku o ka hale, a lewalewa ke poo ilalo. Nawai i huki iluna oia wahi kiekie a make iho? He hoopunipuni nui keia, me ka manao haanui olelo.

                   Penei ka oiaio o na mea i hana ia e a'u, ma ka la 6 o Maraki, oia ka Poaono o ka puni ana ia o ka makahiki o ka'u wahi Kama, ua hana wau i wahi ahaaina, a ua hele mai na makemake e ai ina mea i hoolakoia e a'u a iloko o keia poe, ua hele mai kekahi poe me ke kupono, a o kekahi poe hoi, ua hele mai me ka ona mai ko lakou wahi mai no. Aole a'u mea ona i haawi aku ia lakou, aole o ka mea ona, aole no hoi au i puhi okolehao, aole no i ke Sabati Maraki 7. Elike me kela wahahee.

                   Nolaila, ua ike no oukou, aole no e waiho mai ana ke aa o na mana Kanawai i ke kanaka e kua ana i ka maluhia o ke Aupuni, ke hana ia keia mau hewa nui elike me keia i hoike ia maluna, a ina paha e hana ia ana e a'u keia Karaima nui imua o ka lehulehu, a oiai no hoi ka Makai ilaila i ua la ala, alaila, aia aku la au i ka "Hale paahao o Kawa" kahi i ai kamano ai, aole no ka maikai, a me ka haunaele ole o na mea i hana ia malaila, nolaila eia no wau ke ai nei i kalopaa o Waipae.

                   No ka mea, owai la ia kanaka hana waiona, haawi waiona hoi, i pakele i kona hoopii ia imua o ka Ahahookolokolo? no ka mea, ua kue i ke Kanawai, ina e hana ana oia i mua o ka lehulehu.

                   A owai hoi ke kanaka i lokomaikai, ke huki ia oia iluna o kaupaku o ka hale a lewalewa ke poo ilalo a make iho ? i nele i kona hoopii ole imua o na Ahahookolokolo no kona poino, a maewaewa hoi no na i hana ia aku iaia, no ka mea, ua kue i ke Kanawai o ka pepehi kanaka, aole paha hookahi i waena o ka Lahui i hoonaauao ia waho wale ia kela mau hewa me ka hoopii ole ia, koe wale no paha na aina Pegana, noia mea, aole anei e maopopo ia kakou he hoopunipuni nui keia imua o ka lehulehu. A no keia mau mea i hai ia aku la, nolaila, ua akaaka lea, ua hana ino ia ko'u inoa maikai, a me ko'u maluhia, a me ko'u ano kuokoa, a me ka maemae o ko'u noho ana, a ua hapaia ia ko'u inoa me na pena o ka manao ino hala ole, ahe kumu no hoi no'u e hoopii ai no ko'u inoa maikai, ke lohe ia aku ka leo i ka pale ana mai, a ke ike aku hoi ka meheu o ke kolo ana, nolaila, ke kau leo aku nei au ia oukou e o'u mau makemake mai Hawaii a Niihau mai hoike wale i na mea i maopopo ole, ai noho pu ole hoi ma kahi i hana ia ai kekahi mea, a mai lawe i ka lohe mai hai mai a liooia iho, ilaila oia aua ike, a mai hoonui i na olelo, me ka ike iho no he uuku ka mea i hana ia, ai kamailio ia paha. O kekahi kumu hewa nui keia o ka Lahui, o ke kaulawaha kupono ole i na alelo. Nolaila, e hai i ka olelo i na manawa a pau, a me na mea i maopopo lea ka oiaio, i maikai ai kakou, ke hoike i na mano i mua o ka lehulehu, ai mua hoi o na Luna Nupepa, oiai lakou e ku makaukau ana i na manawa a pau, no ka hiki ona mea a no nui, a me na lono mea hou ma ko lakou Kaena Oihana.

Me ka mahalo.

G POMAIKAI.

Waipae, Waihee, M. Apr. 29 1875.

EIA KA OIAIO.

E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe: ―

                   Ma ka malama o Oct. 1874 paha, ua waiho aku au i keia manao i ka Aha Luna o Waianae, e kuai i ka hale halawai o Kamaile, oiaio, ua nahaha na puka aniani a koe elua paa, aole hoi he kalawai ia, nolaila e kuai a o ke dala loaa, e hoomanawa nui hou no kekahi hale hou no Kamaile. Ua hooholoia ia e ka Aha, a ua kohoia o Kaaiholei i Komite kuai aku. Ia malama no, ua kuai ia na hale nei ma ke ano kudala, a ua lilo ia Mr. Nahinu no na dala he $17.50. I kekahi la ae, ua hele mai kekahi hoahanau a keiki ponoi a ka mea nana i kukulu ua hale nei i ka M H 1848 a hoole hou. Nolaila, hooholo ka Aha, aole ma ke kuai.

                   A mahope mai nei kuai ia na aniani no $7.00, a lilo i kekahi mea. Nolaila, me he la, ua ano hemahema no ka Aha Luna, a aole no hoi au i hooholo hou i keia olelo hooholo kuai hou, a ua haohao no hoi kekahi mau luna no keia kuai hou.

                   Aole i komo ke Kahu iloko o keia kuai ana, oiai oia i Honolulu i ka mai; a oiai hoi au ma Ewa, a ua lono no au ua apono no keia Kauhane i ke kuai ana, a mahope hoole hou.

D. Keoahu.

Kekahi Lala o ka Aha Luna.

AIHUE IA.― Ua komo ia e kolohe ka hale pule Katolita ma Waikane a ua lilo aku kekahi mau mea ma loko o ua hale pule ala, oia hoi keia ewalu o mole Waina hapalua o ka pahu Palena me hookahi kini aila mahu, ua hoike ia e ke Kahu nana e malama ia hale pule, ua hele oia e ninaninau aole nae ihoike mai ke kolohe iaia iho, aka, na kona luna ike hala e hoahewa iaia iho, heoi aku o ka menemene ole a me ka makau ole pu no hoi kekahi ike kii ana iloko o ka hale i hoolaa ia no ke Akua, o keia mau mea i lilo ai iloko o ka pule mua o Marati. Owau no me ke aloha.

S. Kekoanui.

Kualoa, Apr. 22 1875.

                   Ua loaa mai ia makou, he palapala mai a J. L. Keliiaihue mai o Kawaihae Hawaii, e hoike ana i ke ano mahaoi a ehiku o kekahi mau wahine ekolu o Kawaihae, i ka holo ana iluna o ka moku okohla, i ka la Sabati e aha ai la; he mau hoahanau lakou, aka nae, ua haalele ia ka hele ana i ka hale o ke Akua, a ua lilo aku la i ka hele auwana i luna o ka moku; kekahi mea kupanaha, i hukiia me ke kalapu huki pipi hiki ana iluna o ka oneki o ka moku ke ao mai nei keia hana lapuwale a kela mau wahine kuaaina o na wahi e ae, e kipaku aku i kela hana, ka lala me auwana iluna o ka moku, kahi kupono ole i na wahine e hele ma ka loaa ole o ka mea alakai kupono a malama hoi. Nolaila, e malama i ka olelo ao ka pono, aole ka hookuli.