Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 20, 15 May 1875 — HE KAAO ARABIA! NO KE KANAKA LAWAIA! KE KUMU O KA POMAIKAI. [ARTICLE]

HE KAAO ARABIA! NO KE KANAKA LAWAIA! KE KUMU O KA POMAIKAI.

i'nuhiia no ke KuoLoa, mai ka īiiile Arabian mai, a i ha Ohlo Haieaii.

KA MOOLELO 0 KE ALII lIELEN'E —KAN'A KUIIIN'A —ME KE KANAKA XAAUA0 DUBANA. HELU 3.

MA KEKAHI po mai, noonoo nui iho la o Dubana iloko ona, no kana mau mea i lolie ai. A i ka o ana mai 0 na kukuna malamalama piha o ka la maluna o na mea a pau o ka honua me ka lewa, hoomaikai ae la oia i ka nani o ka inoa o ke Kaula Mahometa, a kahiko iho laoia iaia iho i kona aahu nani maemae, 1 kupouo no ka hoike ana aku iaia iho imua oke alo alii, a hele aku la imua o ke Alii a kulou hoohaahaa iho la oia imua oua, a haawi ae la oia i kekahi pnle, e noi ana i ka Haku e haawi mai i ka mana a me ka pomaikai, e hoomaikai ana iaia ma ke auo pono e makaukau ai ia, a olelo aku la, E ke Alii, ua lohe iho nei au i kou mai pilikia a kou poe kanaka o lele ino nei me ka pihoihoi, a he uui 110 hoi na kahuna i iko ole i ke ano maoli o keia mai ou e ko Alii, a aole hoi hookahi o na kahuna o kou kulanakanhale ponoi nei e hiki ke hoola i kou inai ; nolaila, ua komohia mai iioko o'u ka ehaeha welenia 0 ke kaumaha, a ke noi haahaa aku īiei au i kou lokomaikai 0 ka mea hanohano, ina he mea oluolu i kou manao ka hookuu ana mai ia oe malalo o ka ? u mau alakai ana a pau, alaila ke manaopaa nei au, he hiki loa ia'u ke hoola ia oe, me kuu haawi ole aku i kekalii laau hooinu, aolo hoi i kekahi laau hamo mawaho o kou ili e ke Alii.

I ka manawa i lohe ai ko Alii i keia mau olelo a Dnbaila, kahaha iho la o loko 0 kona naau, a 01010 ao ta, Pehea la 0 hiki ai ia 00 ke hana i keia mau j mea ? ma o Alalio la, ke i aku nei au ia oe, ina o hiki ia oe ke hoola i keia mai o y u, alaila, 0 hoowaiwai aku no au ia oe a i kau mau keiki a me na keiki a kau poe keiki, a e noho oluolu pu hoi oe me au, a o kau mea a pau e makemake ai e loaa no ia me ka hakalia ole, a e lilo no hoi oe i hoaaloha maikai no'u a mau loa aku. I ka pau ana o kana kamailio, hoolei aku la oia i ke k&ula gula o ka hanohano maluna o ko kanaka naauao Dubana, me ka ninau hou aku, E ola io ana auei keia mai o'u ia oe ;me ka lapaau ole īa me kekahi laau ? Olelo aku la o Dubana, Ae, he liiki loa ia'u ke hoola ia oe me ka hoopilikia ole aku i kekahi o kou mau kauaka. A i ka lohe ana o ke Alii i keia mau olelo a Dubana f pihoihoi loa iho la oia, a olelo aku la, Eke Kanaka Na auao akamai, i ka wa hea a i ka la hea hoi e hiki ai ia oe ke hoauhee akn i keia piiikia nui o'u. E wiki © kuu keiki, oiai, ke hoolohe nei au ma kau mau kaooha a pau. Alaila, hoi aku la o Dnbana mai ke alo aku o ke Alii, a hoolimalima iho Ia i kekahi hale mawaho o ke kulanakauhale, i wahi e waiho ai kana mau buko kauka a me kaua mau laau lapaau. Mahope iho, wae ae la oia i kekahi o kanamau laau lapaau, a hana iho la i kekahi laau maoli, ua hana haka*hakaia nae o hope o ua laau nai, a maiaila oia i waiho ai i kana mau laau lapaau, a hana po iho la no hoi oia i kekahi popo nii me ke akamai laa ole. A i kekahi la ae, mahope iho o kona hooponopooo anai keia mau mea, hele aku la oia imua o ke Alii, a kulou hoohaahaa iho b imoa o kona alo, a olelo akn la, e kau oia (ke Alii) maluna o keknhi lio hok maikai a e holo aku me na laau nei me ka paani ana mo ka popo nui.

Kauoha ao ia ke Alii i kor.ii iuau Kuhioa, na Ki<uiina, na Luna Koa a mo na alii koikoi o ka aiua a pau, e heie mua ma kahi o Dubaua i hoouiakaukaa ai i kaua mau inea kupanaha, a i ka hiki ana aku o ke Alii ina kahi i hoomnkaukau ia ai nona, haawi mai la o Dubaua i ua laau nei i ke Alii a olelo mai la, E lawe oe i keia laau ma kou lima, a e hoopololei oe i ka holo ana a kou lio ma kahi i waiho ia ai ka popo, a e linhau iho hoi oe me ka laau an e paa la me kou ikaika a pau, a hiki i ka wa e hOomaka mai ana kou poho lima a me keu kino holookoa e ma-u i ka hou, a ia wa no auanei e liolo ai ka laau a puiii kou kino holokoa ; a i ka wa o pau ai kau hana ana i keia mau mea a'u e hoike aku nei ia oe ; alaila, e hoi aku oe i kou hale auau, a e auau oe me ka wai huihui me ka hoomaemae ana i kou kino holookoa a puni, a i ka wa e pau ai kau auau ana, alaiia, e hoi aku oe inaluna o kou walii moe, a malaila oe e hooluolu ai ia oe iho no kekahi mau minute pokole ; mahope iho o ka hala ana o ia mau minute, e ike auanei oe ua nalowale keia mai ino mai kou kiuo aku, a e loaa ana no hoi ko ola maikai ia oe e like me mamua. Ia wa puliki ae la ia a paa iloko o kona lima, a hoomaka aku la ia e holo me kona lio, a iaia e holo ana maluna o kona lio, hoolei aku la o Dubana i ka popo a hoopololei aku la ke Alii 1 ka holo ana mahope o ka popo ā hahau iho la me kona ikaika a pau, mahope iho o ka pau ana 0 ka ke Alii hana ana pela, hoi aku la oia a kona Hale Alii a komo aku la iloko o kona hale auau, a hoomaemae iho la iaia, a hoi aku la iloko o kona hale a hiamoe iho maluna o kona wahi moe, aia nae, iaia e moe ana maluna o kona wahi moe no na miuute he iwakaluakumamalima, ala ao la oia mahope o ka hala ana o ia mau minute, anana iho la i kona ili, ike iho la ia ua nalowale kona mai a ua pau hoi kona pilikiu, ua aiai mai k'ona ili e like me ke aiai o k'a wai dala, a i kona ike ana i keia mea, piha loa iho la oia i ka hauoli me ka mahalo ana i kona hoola.

I kekahi kakahiaka ae, komo aku la ko Alii iloko o ka Ilale Alii a noho iho la maluna o kona Noho Kalaunu, alaila, hele mai la-ua alii na Lunakanawai a 1110 na Kuhina imua ona, me ka haawi ana mai i ko lakou hoomaikai palena ole imua ona 110 koua pakele ana mai na lima aloha 010 o ka make. A hoike pu mai la 110 hoi o Dubana imna ona, a i kona iko ana aku iaia, holo aku la oia ine ka mama loa a paa iho la i kona mau lima a lawe mai la iaia a hoonoho iho la iaia raa kona aoao. A kauoha ae la ke Alii e hoomakaukau ia kekahi papaaina nui mo na mea ai o kela a mo keia o na ano ā pau, a i ka makaukau ana 0 na mea a pau, noho iho la lakou e ai mo ka olioli nni. A. i ka uhi ana mai o na eheu o ka po ma- : luna o ka honna, haawi aku la ke Alii i elaa tausani apana trala ia Dubana, a i kau ae ia ia maiuna o kona lio a huli | hoi aku la no kona home. j I ka wa i hala aku ai o Dubaha, olelo I aku la ke A!ii iinua o kona mau alii me I ka i aua, E o'a mau alii, ua hoōla mai i keia kanaka ia'u mamuli o ke kokua a j ke Akua. me ka lap&au ole mai ia'u me kekahi laaa lapaau ma o Alahe Ia ka mea kiekie, ua hookoia ka hana a keia kanaka naauao nui wale, a ua loaa mai ia J a ka pono, nolaila, e like me ka maikai o kana mau hana i hana mai ai ma- | luna o'u, pela no hoi au e haawi aku ai 1 i ka hanohano pau ole maluna ona ; a e ( hooliio aku uo hoi au iaia i hoaaioha uq'a a mau loa aku, e liko mo ka ioihi o ko'o ola apa ma keia ao. I ka pau aua o kaua oielo, hoi aku la . oia ma koua rumi a uoho iho ia me ka hauoli nui no ke ola ana o kona eaai, a me kona ala hou ana mai ka iua o ka: make mai. I ka hoike ana mai o na • kukuna-wela o ka la, hot hou aku ia oia a noho iho i« maluna o kona Noho Alii, akoakoa mai la na Kuhina a me na aiii a

pau imua ona, a pela 110 hoi ma kona mau aoao eiua, ua hoonoho iho la nae eia i na kuhina ma kona aoio akau a me ka bema, a hele mai ia o l)ubana a ku100 hoohaahaa iho la imua ona, alke mai la ke Alii iaia, olelo mai la oia, E ko'u hoaaloha e hookokoke raai oe ma ko'u aoao, a hele aku la oia 'ma kona aoao mo ka hanohaiio piha, a hoonoho iho la iaia ma kona aoao. A hoomakaiikau mai la na kauwa lawolawe a ke Alii i na maa ai maikai 16a, a waiho mai la iinua o lakou, a ai pu iho la lakou me ke Alii ; o ka lua hoi keia o ka Dubana ai pu ana me ia, me kona haawi hou aku no hoi iaia i kekahi makana makamae. Mahope iho o ka luana olnolo ana me ke Ahi a hiki i ka napoo ana o | ka 10, olelo hou aku la oia iaia, e haawi | hou aku ana no ia i kekahi mau mak'ana ! hou me na apana gula he hookahi tausani, a hoi aku la. Ma kekahi kakahiaka ae, hele hou aku la no ke Alii ma kona Noho Ahi e like me ka mau. Akoakoa mai la na Kuhiua a pau imua ona. Aia nae mawaena o kekahi o kona mau Kuhiua, kupu ae la ka manao ino iloko ona, me ka manao huwahnwa lokoino ia I)ubana no ka hoopunahele ia e ke AUi, me ka hoohanohano ana aku iaia a mo*ka hoolawa ana akn i kona mau iini a pnu, nolaila, ua hoopihaia ua Kuhina nei i ka ukiuki, me ka hoike ana aku i ha olelo pahele imua o ke Alii, e pili aoa no ko Dubana ano a me kona kulana, i hoohalikeia me ka wanana kahiko e olels anā, Aole he mea i nele i ka inaina ; eia hou hoi kekahi, 0 ka inaiua, aia no ia iloko 0 ka naau kahi i waiho ai, o ka ikaika ka mea nana 0 hoike mai, a o ka nawaliwali ka mea nana e huna aku. Ia manawa ku ae la oia a hele aku la imua o ke alo o ke Alii a kulou hoomaikai iho la imua ona ; a pane aku la, E ke Alii, ka inakua okeia lahui holookoa, ka mea nana na pomaikai me na waiwai he nui, i haawi manawalea waleaku ai i na kanaka he lehulehu. Ua loaa mai iii'u kekahi olelo ao kupono e hoike aku ai ia oe 0 ke Alii, ina paha wau i manao e huna i keia uiea, he oiaio, e knia mai ana me oe kekahi pilikia. Aka, he mea palia ia no'u 0 lilo ai i mea hoomaf nao 010 ia e ko ke ao nei, a i mea uuku loa hoi imua o kou alo e ka mea hauoiiano, a kapa ia mai paha au he kipi kiekie a hehena lapuwale o keia mnla- , malama nani a me keia noho tnaln 1 hia. Nolaila. ina ua iini kou pnawai a jme kou mau aa-koko no ia mea, he hijki loa ia r u ke hoike aku iaoe me ka haI kalia ole.

Ua hoopihoihoi nui ia ao la ko ke Alu mauao no keia mau olelo a kooa Kuhina. Nolaila, ninau aku la ia, Heaha ia mea nui a 7 u e hoolohe aku ai ia oe ? Ia wa olelo aku la ke Kuhioa iaia. Eke Alii nani hookahi, .ua oleloia e ka poe kahiko, 0 ka mea e nana ole ana mamua, aole no ia e hoopomaikai ia mai ana. Ano na ike au i ke Alii. aole oia i hahai mahope o ke alanui pololei ; no ka mea, i kona wa i haawi aku ai i ka pomaikai me ka hanohano nui maluna 0 kou enemi, ka mea o imi mai aua i wahi nou e haule ai mai kou noho ana hanohano a maluhia hoi, ua haua aku oe me ke aloha iaia, me ka hoolei ana | aku ilunaona i ka hanohano piha me ke kiekie, me ka hoolilo ana iaia i hoaaloha a hoa kuka hoi no ua wa a pau ; a i nolaila, ke lelele nei ko'u oili no ke Alii i 1 ke komu o keia mea. A lohe ae la ke Alii i keia mau huaolelo, ku iho !a ia me ka makau nui a | ano e ae la kona mau helehelena, a pane aku la T Owai keia mea au e olelo mai nei he enemi no'u, a ia wai hoi au e haawi nei i ko'u aloha, a e hoohanohano nei hoi ? Alaila pane aku la ke Kuhina, Ina ua hiamoe ke Alii, e pono ia e ala mai I £ oleio ana au fio ke kanaka naauao Dnbana r 1 kona auo kona- kulana a me kona makemake i hiki mai ai iattei. (Abte « paiii)