Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 22, 29 May 1875 — HE KAAO ARABIA! NO KE KANAKA LAWAIA! KE KUMU O KA POMAIKAI. [ARTICLE]

HE KAAO ARABIA! NO KE KANAKA LAWAIA! KE KUMU O KA POMAIKAI.

! Cnuhiia na kt Kuoi:oa t mai ka Bidt Ara-\ bian mai, ai La Olelo liawaii. j — S KA MOOLKLO O KE KUUĪNA MANAOINO —KE j KEIKI ALII —ME KA WAHINE AIKANAKA. HELU 5. OKE alii i hoike ia ae nei ma kela helu, he keiki kana i piha i ka hauoli no ka hahai ana i na holoholona hihiu maloko o naululaau o ke kuahiwi o kona aina ; a ua kauoha aku oia i kona Kuhina Nui uae ka olelo aku, aole oia e nalowale aku mai na maka o kana keiki, no ka mea, oia hookahi wale no ka mea nana e mal.ima kona maluhia ma na wahi a pau ana e hele ai, me ke kauoha paa aku iaia, ina o ulia ia kana keiki e kekahi o na poino, alaila, e inake ana ia me |ca mainoino loa.

Ma ia hopo inai, ua komo mai la ka inauao hoihoi iloko o ua keiki nei no ka hele ana ma kana raea i makemake ai. Nolaila, hoomakaukau iho la oia iaia iho, a helo aku la ma kana mea i kau nui ai, oia hoi ka hahai ana i na holoholonahihiu. Aua hui pu mai no hoi ma kana huakai kona kahu, a me kona poe kauwa lawelawo a pau. Ia lakou nae e holo liko ana, iko aku la lakou i kekalii holoholona nui hihiu, a ia wa no i olelo ao ai ko kahu i ko Keiki Alii, Ano o ko Alii.opio, e hahai aku i keia holoholona nui hihiu, mo ka liolo o kou lio a pau. l& wa uo i hou ae ai oia i kona lio me na kepa, a liahai aku la miliopo o ka holoholona, a hiki i ka wa i nalowale aku ai oia mai na maka aku o kona poe kauwa, a nalowalo pu aku la no hoi ka holoholona mai ka ike a kona mau maka iloko o ka waonahele.

laia i iko iho ai ua nalowale kana moa i hahai ai, nolaila, huli mai la oia i hope, a kaha aka la o hoi, aka, iko iho la oia, aole oia ke āla pololei e hiki aku ai iwaho o ua ululaau nei, nolaila, huli aola oia ma o a maaiiei, mo ka huli ana i kahi o puka aku ai iwaho.

Aia nae iaia e auwana helo ana malaila, halawai mai la mo ia kekahi kaikama|iine opiopio o uwe ana. Ia wa pane aku la oia me ka leo aloha i ke kama opio, Owaioe? A e aha ana oe maanei ? Alaila pano mai la oia, Ho kaikamahine au na kekahi o na alii o Inia, a ma ka waonahele nei au me o'u poe kauwa, aka, pauhia loa ia iho la nae au e ka hiamoe, a ia wa i haule mai ai au mai ko'u lio mai, a pau ao la ko 7 u iko me ko'u uoonoo ; a oia iho la ke kumu o ka nalowale ana o ko'u alanui a me ko'u kaawaie ana mai ko'u poe kiai mai.

I kalohe ana o ke Keiki Alii i keia mau mea, ua hoopihāia kona puuwai a me kona naau e ke kaumaha nona, a nolailalawomailakela iaiaahookau ae la maliope o kona lio. Aia nae, ia lakoii e uaue hele aua, kaalo ae la Ukou ma kekahi hale kahiko nahaha, a olelo ae ia ke kaikamahine opio iaia, E kuu haku, e hookuu iki iho oe ia'a maaoei no ka wa pokole. Ua olaolu ia mea ike Keiki Aīii, noUila, hookuu iho la oia iaia tfta keia wahi, aka, na noho loihiloa nae oia iloko o ua wahi nei i oi aku maniua d palena knpono, nolaiU, komo akti lai oia tnahopV me kooa ike ole knai iaia h*i, 4 ike aSti la he wahine pilikna alkanallik ka na kaukamahine opiopio noi, a loHe aku la iio hoi oia i ka i ana aku i kapa maa keiki, E &'a maa keiki, aa la* wp upi »a kanaka opiopio momo\m a& oako« i keia U. Ia wa i pane li ke mai tt l*koa, E Uwe mai iaia imua 0 makba e tāamā # I hoopihaia ai ko makoii opa lyitrah>k|> po koua io momona p«lopala. - '

L ka \va i loUa ai o ktj K.oiii Alii i keia iiim huaolelo, boora?iopopo ibo la oia . uo koua ku iho U oia mo k» haaiulu uui a poi-pu ruiī U ka muk.iuo ie i ' mako ra:t!uua o kou i kino n pou- I li ae la ka malamalama uuua o kona | m%u maka, alaila, boi hou aku la oia i ! hope. j A ia wa no i puka aku ai ua wahino j aikanaka nei iwaho a ike aku la iaia nei e ku haalulu ana me ka m ikau nui, alaila pane aku la oia iaia, Heaha ke kumn 0 kou haalulu aoa me na helehelena ano e 1 Paue mai la oia, He makau au i ko'o enemi. Olelo hou mai Ia ka wahine aikanaka, Ke hoike mai nei kou ano ia oe, me he la he keiki oe na kekahi alii. Ae, wahi ake Keiki Alii. Heaha hoi ke kumii o ko,a ha?\wi ole ana i dala na kou enemi, i wahi nona e oluolu ai ? wahi aka wahine aikauaka. Aole oia e oluolu me ko dal«i, aole hoi ine kekahi uaea e ae, aka, o ke ola wale no, wahi akd Keiki Alii. Olelo hou mai la no ka wahiue aikanaka, Ina oe he makaa i kou enemi, e pono oe e noi aku 1 ke Akua i kokua noo, a i palekaua inai kon enemi, a pela hoi oia e makau ai ia oe, i pan ai hoi kaoa mau hana ino malnna 00. I kona lohe ana i keia man huaolelo a ka wahiue aikanaka, hapai ae la oia i koaa poo a Jeha aku la kooa mau wnkn i ka lani, a olelo ae la, Ia Oe eka Mea e kokua ana i ka poe i haulehia iloko o na pilikia, i ko lakou wa e noi haahaa aku ai ia oe me ka olelo ana, e palo aku i ka inea hana ino mai ia makon aku, nolaila ke noi haahaa aku nei kan kauwa, e kokua mai ia'u, a e pale loa aku hoi i ko'u enemi mai o'u aku, oiai, aohe mea hiki ole ia oe ke hana, ma kau mau kauoha a pau. I ka wa no i loho ai o ka wahine aikanaka i kana pule, ia wa uo oia i haalele iho ai iaia a holo aku Ia me ka weliweli. Alaila, nana ae la oia ma o a maanei, a ike ae la oia ua haalele mai kona enemi iaia, ku ae la oia me.na waiinaka e hiolo ana, a hoi aku la imua o kona mukuakane, a hoiko aku ia i na haua lokoino akona Kuhina Nni, ana i hoonoho aku ai i kahu malama nona, mai ka mua a ka hopo o na mea ana i ike ai. Ia manawa kauoha koke ae la ke Alii e pepehi ia kona Kuhina me ka mainoino loa. A pela iho la ka hopena o ka.mea manao ino i ka maa hala 010, i pane aku ai ke Kuhina i ke Alii Helene.

E ka poe heluhelu, ua ike ao la kakou i na mea i hoikeia ae nei maluna no ke Kuhina Manao ino, nohiila e hoomanao kakou maanei i na olelo pahele a ke Kuhina imua o ke Ahi Helene, no ke Kaaaka N"aauao Dnbana hala ole, ma keia helu a me na helu aku ta i-ha-U, nolaila, ma keia hapa kakoa e nanea iki iho ai me ka hoomanao pau ole no kana hana maikai, a me ka hopena o kona ola ana. KA PAD AXA O KA MOOLELO O KE ALĪI KUHINA—Kff KANAKA STAAUAO EfUBA?TA. - •' '• A o os e ka Alii, wahi a ke Kohipa i ke Alii Heleoe, ina oe e hoomau ma ka lawe ana mai i keia Kan&ka Naauao i hoa kuka a i hoaaloha hoi nou, alaila, e lawe maio ia aku no - auanei kou oia ma ke aoo mainoino h>a. A pela hoi kan hooponahele iaia, a haawi aku paha oe iaia i kekahi o ua-oihaua o kou aupuni, alaila, e imi no au&nei kela i wahi nou 0 make ai. Aole anei ou ike, ua hoola ; mai oia ia oe ma kekahi mea aa i paa ! wale ai no ma kou lima, noiaUa, aole oe , i pakele mai koua lawe ana aka i kom oU, ma ka paa hoa aoa i kekahi mea ano iikeme ia. Ia wa oleio mai ia ke Aiii, He oia>Q ! kau mau |oea e kamaHio a oia oiao* 1 ii xk> hoi koua auo e k* Kuhioa hanoha- | iio manao maikai, a ma. ko r u manao no hoi, i» hele mai keia Kanaka KaaaaO ma ke ano.he kio, a i helo mar net oia e liooko i ko J o make * trt» kamea, ni hoola mai oia ia } o ma kekahi mēa a'a l

paa ui ma kuu liui i, a e iawo aku no auanei oia i ko'u oU ma kek ihi mea a'u e honi ai. Ake nin \u aku nei »u ia oe i ka mea pono e haua aku ai maluna ona. - pane mai la ke Kuhina me ka mino aka iki iluna o kona p-ipalina, no ke ko ana o kana mea i kauuui ai, E kauoha koke aku iaia e hele mai ano, a i kona wa e hiki mai ai o oki koke ae i kona poo, a pela oe e pakele ai mai ka wai make o ka huelo o ka moonihoawa, ana i manao ai no hai. E lawe koke aku i kona ola mamua o ka hooko ia ana o kou. A pane mai la ke Alii me ka hauoli, Ua pono oe ma kau m iu hana a pau, a pela no hoi kau mau mea e olelo mai nei ia'u, e pono e hooko mua ia kona make mamua o ko'u. Ia wa koke no i hoouna koke aku ai oia uo ke Kanaka Nuauao, a hele niai la oia me kd piha i ka hauoli, me kona ike mua ole i na mea e hana ia aku ana uona, a me ke kumu o kona kauoha ia ana aku, nolaiU, pnana ae la oia i keia mau lalani mele me ka olioli, Ina aofe au i haawi akn l ka mahalo ana imua ou i na la a p«n, e hoike mai Heaha ke kuinu o ke>a kauoh<* a ka mea haaohano kiekie. Ua ike anei oe i ke kumu o keia kaiioha ia ana aku nei ou? wahi a ke Alii. Pane*mai la ke Kanaka Naauao, Aohe mea i ike i na mea huna, hookahi wale no 0 ke Akua o ka mea kiekie. A olelo hou mai la ke Alii, Ua kauoha aku nei au ia oo o hele mai imua o'u, 1 iko aku ai au ia 00, alaila hiki pono ai ia'u ke lawo aku i kou oia ano. I kona wa i lohe ai i keia mau olelo a ke Alii, puiwa ae la oia me ka hikilele nui, a olelo aku la, E ke Alii, heaha ke kumu o kou pepehi ana mai ia'u, a heaha hoi ka'u howa i hana ai ?

Alaila, pane hou mai la ko Alii, Ua hoike ia thai imna o'u kou ano a me ko kumu o kou hiki ana mai ianei, he kiu ka oe, a ua hele mai oe iauei o lawe aku ai i ko 7 u ola ; nolaiila, ua manao au mamua o ka hooko ia ana o ko'u o lawo mua aku no au i kou ola ; i ka pau ana no o kana oleio, kauoha koke ae la oia i ka ilamuku, E oki koke i ke poo o keia kanaka ino,' i pakele ai au mai kana mau hana lapuwale. E kala mai ia'u, wahi a ke Kanaka Naau&o, a pela hoi ke Akua e kala mai ai iai oe, a e hooki i ka pepehi ana,'a piela hoi ke Akua e lioopopilikia olē m&i ai ia oe e ke Alii.

E hooho raau ana oia i keia hopunaolelo me ka leo kepiaai o ke kaumaha, e like no hoi me ko'u (Kanaka Lawaia) hoohaahaa aua aku imua ou (akua lapu) me ka leo knpinai, E ka uhane o ka po, e kala mai ia'u, aka nae, ua hoopaakiki ia kpu naaa aloha ole, a o ko'u ola walo no kau mea i kau nui ai, noUila, ua haawi hou mai ke Akua ia oe iloko o ko'u matra i keia wa. ' A 6le!d hoii akn la tio hOi ke Alii Helewe i ke Kaiiaka N£iaaoDnbatm, Aole e hiki ke noho ine ka maluhia ke ole t>e e'mak#) no ka mea, ua hoola 'mal oO ia'b ma kekahi inea a r u i paa ai ma kuu Hma, nolaila, ho, meā. iaaopopo, e hiki no iaoe ke laweaku i ko'u oU ma kou haawi hoa ana mai i§'a i kekaki laau hoohouihoni, & ma kekahi mea aoo e ae paha. (Aoie £ pau.)