Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 24, 12 June 1875 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XIV.  HELU 24.    HONOLULU, POAONO, IUNE 12, 1873.

 

E PAU NA PUPUPU KAHIKO!

E pani me na Hale Laau!

PAPA! PAPA! PAPA!

O KELA ME KEIA ANO,

---A ME---

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S. G. WAILA MA!

---KIHI O---

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA

LOA! ae like ka nui me ka makemake.

-----

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

                         NA PAPA MANOANOA,

                       NA PAPA HELE,

                       NA KUA,

                                       AAHO,

                                        AAHO LIILI, &c.

           LAAU ULAULA!

LAAU KAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO, POU,

AAHO LIILII,

MOLINA, &c.

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

Na Puka Hale, o na ano a pau,

Na puka Aninni, o na ano a pau,

Na Olepelepe Puka, o na ano a pau,

--------

Pepa Hale me na Lihilihi.

--------

NA LAKA PUKA!

NA AMI-PUKA,

                       NA-AMI PUKA LIILII,

                  NA KUI NAO.

----- ---

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

---------

-PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

-----

E lawe wale ia no na mea i kuaiia

mai keia Pa-papa aku a i kahi o ka mea kuai mai, ina ma ke kaona nei, a ma na Awa

o keia Paeaina e like me ka aelike.

-----

Aia maanei ke Keena o ka

                 MOKU MAHU "KILAUEA,"

          D. TAYLOR, KAPENA.

-----

S G. Waila Ma.

614-3m

 

HE KAAO ARABIA!
NO KE
KANAKA LAWAIA?
KE KUMU O KA POMAIKAI.
Unuhiia no ke Kuokoa, mai ka Buke Arabian Nights mai, a i ka Olelo Hawaii.
HELU 7.

 

            A LAILA OLELO hou ae la ka uhane o ka po, E hookau ae ia’u, oiai he wa keia nou e hoike mai ai i kou aloha imua o'u, me kuu hoohiki aku no hoi imua ou, ma ka hoeha a hana ino hou ole ana aku ia oe, aka, e hoike aku no au ia oe i kekahi mea nana e hoowaiwai aku ia oe a hiki i ka palena o kouola ana.
            No keia hoohiki a ka uhane o ka po, ua ae aku la ke Kanaka Lawaia ia hoohiki paa ana, e like me kana i olelo mai ai, aole oia o hana mai i kekahi mea eha aole hoi i kekahi mea ino ianluna o kona kino. Aka, e haawi aku no ia i kekahi mea nana e hoowaiwai aku iaia. i kona wa i paa ai malalo o na hoohiki a me na olelo aelike paa loa, a me kona hoohiki ana mai ma ka inoa nui kiekie o ke Akua, wehe ae la oia i ka uhane o ka po me ka manao kanaluu.  Ia wa  hoomaka hou ae la ka uwahi e pii iluna e like me kona wa i wehe mua ai i ke pani kepau, a hui hou ae la, a lilo ae la i akua o kea no pupuka a weliweli.
            I kona ike ana iho ua hemo ae oia mai kona wahi paa mai, peku aku la oia i ka omole a haule iloko o ke kai. i ka iko ana o ke Kanaka Lawaia i  keia mea, hoomaopopo iho la oia no kona make, a olelo iho la iloko ona, Aole keia he hoailona no ka maikai.  Aka, mahope iho,

hooikaika ae la oia iaia iho a olelo ae la, E ka uhano o ka po, ua i mai ke Akua ka mea nona ka inoa i hookiekie Ia, e hooko i kau hoohiki, no ka mea, e ninau ia ana kela a me keia no kana mau mea i hana ai, a o oe hoi, ua hoohiki mai me au, e i ana, aole oe e hana mai i kekahi mea e eha ai ko’u kino, a e hoopoino mai ai paha i ko’u ola, a nolaila, ina oe e hooko pololei e like me kau hoohiki, pela no ke Akua e hoopakele mai ai ia oe, no ka mea, he lili Oia me ka inaina, aole no hoi oia e hookuu wale i ka mea hewa me ka loaa ole iaia o ka hoopai, ano e hoomanao oe, o like

me ka’u i hoike aku nei ia oe no ke Kanaka Naauao Dubana me ke Alii Helene, i kona i ana aku,  E hoopakele mai ia’u, a pela hoi ke Akua e hooloihi mai ai i kou mau la.
            Ia wa aka iho la ka uhane o ka po, a hele aku la me ka i mai, E ke Kanaka Lawaia, e hahai mai ia’u.  Alaila, hele aku la oia me ka manaopaa i kona make a hiki wale no i ko laua wa i haalele iho ai i ke kulanakaulahe, a pii aku la iluna o kekahi mau kuahiwi a iho aku la ilalo o kekahi waoakua palahalaha, aia nae mawaenakonu o ua mau  kuahiwi nei me ka waoakua, he loko wai.
            Ma keia wahi ku iho la ka uhane o ka po, a olelo aku ia i ke Kanaka Lawaia, e hookuu iho i kau upena a e lawe mai i kekahi mau i-a o ka loko wai ; ia wa nana iho ia ke Kanaka Lawaia ia loko o ka loko wai, a ike  iho la oia i na i-a o loko e holoholo ana me na waihooluu ano e mai kekahi a kekahi.  Eha wale no nae ano i-a o ua loko nei e holoholo ana, oia hoi ke keokeo, ka ulaula, ka lenalena a me ka uliuli, i kona ike ana i keia mau i-a kupanaha, ua hoano e ia ae kona manao kanaka a like iho la ia me kekahi mea i pupule, aka, i ka hoi hou ana mai o kona noonoo kanaka, hoolei aku la oia i kona upena iloko o ka loko wai a huki mai la i kula, a i kona nana ana iho, ike iho la oia eha wale no i-a i hei mai iloko o kana upena a o kela a me keia i-a nae, ua ano e wale no mai kekahi a kekahi, no ia mea piha loa iho la oia i ka hauoli.
            Alaila, olelo aku la ka uhane o ka po, E lawe aku ia lakou imua o ka Moi, a e hoike aku hoi imua oua i kau makana, a nana no e haawi mai i ka mea nana e hoowaiwai aku ia oe a mau loa, a ma o ko ke Akua lokomaikai, ke noi aku nei au e hookuu mai ia’u i keia wa, no ka mea, aole i akaka ia’u, ma ke ano hea la o hiki ai he hoowaiwai aku ia oe, oiai iloko o ka opu o ka hoonu o ke kai no ke tausani a me ewalu haneri makahiki, me ka ike ole ia luna nei o ka honua a hiki i keia wa ; aka, aole oe e lawe i ka i-a o ka loko mamua aku o hookah  kuu ana, a nolaila, ke waiho aku nei au ia oe inalalo o ka maluhia o ke Akua.  i ka pau ana no o kana olelo ana, hehi iho la oia i kona mau kapuai wawae maluna o ka honua, a hamama ae la malalo ona, ia wa no i ale aku ai iaia a nalowale aku la oia mai ko Kanaka Lawaia  aku.
            Ia wa, hoi aku la ka Kakaka Lawaia i ke kulanakauhale, me kona hoomanao mau ana i na mea i haua ia mawaena ona a me ka uhane o ka po, a hoihoi loa aku la i ka i-a i ka hale, a lawe ao ia oia i kekahi ipu lepo a hoopiha iho la me ka wai, a hookomo aku la i na i-a iloko o laila, akupaka ae la lakou iloko o ka wai. i ka pau ana o keia, hapai ae la oia i ka ipu lepo iluna o kona poo a hele aku la i ka hale alii o ka Moi, e like me ke kauoha a ka uhane o ka po, a pii aku la oia imua o ka Moi a hoike aku la i kana makana, a i ka ike ana mai o kaMoi i keia mau i-a ano e, ua olioli loa oia no ka mea, aole oia i ike i kekahi mau i-a kamahao e like me keia, mai kona mau la opiopio mai ; a olelo ae la oia, E haawi aku i keia mau i-a i ke kauwa wahine e palai.  O keia kauwa wahine nae, ua haawi makana ia mai oia nana e ke alii on na Helena, ekolu la mamua aku, aole nae i hoao ia kona akamai ma kana oihana i maa.
            Alaila kauoha aku la ke Kuhina Nuia ka Moi iaia e palai i na i-a ine ka olelo aku, E ke kauwa opio, ua kauoha mai nei ka Moi ia oe e hana i keia mau i-a, nolaila, i keia la e hoike mai oe i kou maiau ina kau oihana me ke kanalua ole, no ka mea, ua lawe mai nei kekahi kauaka i keia mau i-a ano hou, ma ke ano he makana i ka Moi.
            Mahope o kona haawai ana aku i na kuhikuhi o ka hana ana i ka i-a, hoi aku la ke Kuhina a kauoha ae la ka Moi iaia e haawi aku i ke Kanaka Lawaia i eha haneri apana gula, alaial haawi aku la ke Kuhina iaia i na apana gula he eha haneri, a hoi aku la oia i kona hale me ka olioli palena ole, a kuai aku la i na mea e pono ai ke ola o kona ohana.
            A o keia iho la na mea i loaa mai i ke Kanaka Lawaia, aka, e kapae iki ae kakou i ka mea nona ke kahua, a e nana like ae kakou i na mea kupanaha i loaa i ke kauwa wahine i kona wa e palai ana i na i-a.
            Ua lawe ae la oia i na i-a  a hoomaemae iho la, a waiho pono iho la ia lakou  iloko o ke pa palai, a waiho aku la me ia a hiki i ka wa i moa ai kekahi nono, alaila, hoohlui ae oia ia lakou ma kekahi aoao ; aia hoi, naha aku la kekahi aoao o ka hale kuke me ke poha nakolo me he hekili la, a ku mai la imua ona kekahi kaikamahine opiopio me na hiohiona nani na papalina nohenohea, na kuemaka uliuli o ke kulana maikai, e aahu ana me ke kapa silika uliuli i kinohinohiia me na pohaku momi, me na kula pepeiao ma kona mau pepeiao, me na kupee ma kona mau lima, me na komo gula a me ke daimana ma kona mau manamanalima, a e paa ana ma kekahi o kona mau lima i kekahi laau kookoo o Inia, alaila hookomo aku la oia i kekahi poo o ke kookoo iloko o ke pa palai aolelo ae la, E na i-a, ke noho pono nei no anei oukou malalo o ka oukou hoohiki?  i ka ike ano no o ke kauwa i keia mea, haule aku oia i hope a maule aku la.  Alaila hoi, puana hou ae la ke kaikamahine opiopio kupua i kela mau huaolelo a hiki i ke kolu o kana olelo ana, ia wa i hapai like mai ai na i-a i ko lakou mau poo a kuku iluna o ke pa palai, a olelo ae la me ka leo hookahi,  Ae, ae, alaila hoi puana like ae la lakou i keia mau lalani olelo:
            Ina oe e hoi, ehoi aku no makou ; a ina oe e hele mai, e hele mai no makou ; a ina oe e haalele, e hooko aku no makou e like me ia.
            Ia wa no, hoohuli ne la ke kaikamahine i ke pa palai, a hoi aku la ma kana wahi i komo mua mai ai, alaila no hoi i hoi hou main ai ka aoaoa o ka hale kuke a kona kulana mua.
            Alaila ala ae la ke kauwaa a ike aku la in a i-a eha e waiho mai ana ua pau i kea hi a ua lilo in nanahu, ia wa hooho ae la la, iloko o kaua hauu\na mua, haki iho la kana kookoo, aia nae, iaia e pai ana i kona mau maka ma o maanei no ekia mea kamahao i loaa iaia, ike aku la oia i ke Kuhinae ku mai ana imua ona ma kona poo, e kali ana hoi no na i-a, a olelo aku la, E lawe ma ii na i-a imua o ka Moi, ia wa, uwe iho la oia, a hoike aku ia imua ona i kana mau mea i ike ai.
            I ka lohe ana o ke Kuhina i kana mau olelo, ua hoopahaohao ia kona manao no keia, a olelo ae la,  He moolel kupanaha io keia l alaila hoouna aku la oia no ke Kanaka Lawaia, a i kona hiki ana mai ima ona, olelo aku la oia iaia, E ke Kanaka Lawaia, e pono oe e lawe ma ii eha mau i-a hou, i like me na i-a mua, Alaila hele aku la ke Kanaka Lawaia a hiki i ka loko wai, hoolei aku la oia i kana upena a huki mai la i kula, a nana iho la a ike eha i-a o loko, i like loa me na i-a mua, a lawe aku la oia imua o ke Kuhina, a mai ke Kuhina aku hoi i ke akuwa, a olelo aku la iaia, E ala a e palai aku i keia mau i-a, i ike aku ai au i keia me kupanaha.  Ia wa lawe ae la oia in a i-a a hoomaemae iho la, a wailio aku la ia lakou iluna o ke pa palai, aole i liuliu ka laua noho ano iho, naha aku ana ka aoao o ka hale kuke, a ku mai la imua o laua ke kaikamahine kupua i komo mua mai ai, e paa ana no me ke kookoo, alaila hookomo iho la oia i kekahi poo o kekookoo iloko oke pa palai a olelo ae la, E na i-a, e na i-a, ken oho pono nei no anoi oukou maialo o ka oukou hoohiki ?  Ia wa no lakou i hapai like ae a ii ke lakou mau poo, a olelo ae la e like me mamua, alaila hoohuli ae la ke kaikamahine i ke pa palai me ke kookoo,a hoi hou aku la ma kahi no ana i komo mai ai, a hoi hou ae la no hoi ka aono o ka hale kuke a kona wahi mua i ku ai,
            Ia wa olelo ae la ke Kuhina, He mea keia i hiki ole ke huna ia mai ka Moi mai.  Alaila hele aku la oia imua ona a hoike aku la i kana mau mea i ike ai, a olelo ae la ka Moi,  E pono au e hele i ikemaka, a hoopau ia ko’u  kuhihewa. Ia wa hoouna aku la oia no ke Kanaka Lawaia, me ka olelo aku iaia e lawe hou ma ii eha mau 9-a i like me na i-a mua, me ka ae pu aku hoi iaia i ekolu la ona e hele ai a hoihoi mai.

            Alaila hele aku la ke Kanaka Lawaia a hiki i ka loko, kuu aku la oia i kana upena, a hoihoi mai la in a i-a eha i loaa laia imua o ka Moi, a kauoha hou ae la oia i ke Kuhina e haawii hou aku i ke Kanaka Lawia i eha haneri apana gula, ia wa huli ae la oia a olelo ae la i ke Kuhina, E palai mai no oe in na i-a imua o’u i keia wa.  Ke hoolohe nei au i ke kanoha o kuu haku, wahi a ke Kuhina.  A lawe mai la oia i ke pa palai a waiho pono iho la in a i-a iluna o ke pa palai a hiki i ka wa i moa ai kekahi aoao, alaila hoomakaukau iho la oia e hoohuli ae ia lakou ma kekahi aoao, ia wa no i naha aku ai kekahi aoao o ka hale kuke a ku mai la imua o laua kekahi nika pilikua kupua, i like me ka pipi hulu a me kekahi o na lahui Ada (he lahui Arabia kahiko i pau i ka lukuia no ko lakou hewa,) e paa ana ma kona lima i kekahi lala laau maka, a olelo ae la me ka leo moakaka, aka, me ka weliweli nae, E na i-a, e na i-a, ken oho pono nei no anei oukou malalo o ka ookou hoohiki? Ia wa no lakou i hapa like mai a ii ko lakou mau poo a olelo ae la e like me mamua, Ae, ae,
            Ina oe e hoi, e hoi aku no makou; a ina oe e hele mai, e hele mai no makou ; a ina oe e haalele, e hooko aku no makou e like me ia.
            Alaila hele mai la ka elele a hoohuli iho la i ke pa palai me ka lala laau ana e paa ana, a lilo ae la na i-a i nanahu, a hoi aku la oia ma kana wahi i komo mai ai, a hoi hou ae la no hoi ka aoao o ka hale a kona wahi mau.
(Aole i pau.)

 

E KAOHI KE KANAKA IA IA IHO.

 

[He haiolelo haku keia na kekahi keiki o Lahainaluna i hai maloko o Wainee, i ka la i puka ai]
            He manao anonui keia e pahola ia ‘ku ne ii waena o oukou i keia Manawa, Aka, he mea pono ia kakou e hoakaka i ka ulu a me ka mahuahua o keia Lahui i ke au o na Mo ii hala oia hoi keia.  i ka heap hope o ke au o ka noho Moi ana o Kamehameha III A.D 1817-18; ka mui o na kanaka o keia Lahui i kona wa 117,000 a oi: a i ko Liholiho au mai hoi oia o Kamehameha IV A.D. 1855, 70,000  a oi ke koena o keia Lahui, a i ke au mai hoi o Lot Kapuaiwa Kamehameha V A.D. 1863, 60,000 a oi ke koena o keia Lahui no: a i ko Lunalilo au mai hoi, a hiki mai nei i ke au o ko kakou Moi hou Kalakaua R., e noho nei i keia wa ke aneane loa aku nei oe e Hawaii e haule ilalo. Nolaila, ke hea mai nei ka leo o keia Kumumanao ia Hawa i,  E kaohi ke kanaka ia ia iho.  Ma ka nana ana a me ka hoomaopopo iho hoi ona lena hoonui ike o ko kakou mau maka, he mea hiki ole no i ka mana o ka mea hookah ke ku a kaohi ma ii keia Lahui.  Aka, aia wale no mamuli o ka lokahi pu ana o na puuwai aloha aina, a aloha Lahui hoi e hiki ai ke kaohi mai a paa, e like me ka heleuma e kaohi ana i ka moku i ole e poino, pela no oe e ku ai iluna a hoopaa ma ii ke kahe awai ana ou malalo o na poino au i hana ai.
            Nolaila, e ike e Hawaii ponoi ia oe iha a hookanaka.
            I. Na makua, --- O oukou no e na makua ke kumu hoohalike no na keiki, no ka mea,ma ka lokahi like ana o ka makuakane me ka makuahine ma ke ao ana, he mea maopope ua holo pono na hana ; a oia ke kumu e nui’i ka pono a me ka mahuahua a lilo i mea nui.  A pela no hoi ka noho ana ou e ka makua, ma ko olua noho kuikalii ana he kane he wahine iloko o ke aloha, ka malu, ke akahi, ka maemae, ka oluolu a me ku haahaa o ka naau a me hooikaika iloko o ka hana me ka hoomanawanui, he kumu no ia e hoomahui ai na keiki ma ka hana pono ma ka iae ana ia olua e na makua, i ka ouli o ka olua mau liana maikai ana.  Aole no hoi malaila wale e maopopo’i ka maikai o ko oukou noho ana e na makua; a’a no kekahi ma ka oleloana. Oia hoi mai hoopuka imua o ka oukou amu keiki in a olelo ino pelapela a haumia hoi, o maa lakou i ka hoopuka ia mau olelo imua olua a me ka poe e ae, a kuhi hoi olua e na makua no na keiki ka hewa, a manao iho hoi e kau aku i ka hoopai maluna ona ; aole, noka mea, ua hewa oukou e na makua ke kumu alakai o na keiki.  Nolaila, mai hana oukou pela e na makua ina keiki, o lilo ia i pohaku e o kupe ai na keiki a hina. No ka mea, ke ake nui o ko kakou Moi, o ka hoouiu a hoolaupai hoi i ka aina ; a pela no hoi ka manao o ko oukou makamaka nei, o ka lokahi like a na puuwai o oukou e na makua o Hawaii ponoi, e ke a lalau like ina keiki a oukou a malama mai, (1) Ka launa me ka poe hewa. He mea nui keia a oukou e na makua e makaala’i ; no ka mea, o ka hewa i oleloia, na like ia me ka mai lele, a ina oukou e makaala ole ana, he mea maopopo e lele koke mai no.  No laila, e na makua e kaohi mina keiki mai waena mai o ka poe hewa, mai hookou aku hoi e hele wale ma kela a me keia wahi o loaa auanei i ka poino. (2) E ao ina keiki ma ka hoopono  He mea nui keia a oukou e na makua e hooikaika’i in a keiki ma ka hoopono ana ; no ka mea, he makehewa ka ike a me ka ikaika o ke kino o ke keiki, ke nele ia i keia kahua paa nana e hooni paa nei ka noho maluhia ana o ka aina.  Aka, ina e hoipule keia mau mea a pau me ka hoopono pu, he mea maopopo ua ulu oe e Hawaii a mahua hoa.  E like pu me ke kanaka o kipulu ana i kana mau mea kanu i ulu ae, pela no oukou e na makua o hooikaika’i e hooola ina keiki ma ka hana pono a me ka maemae.
            II. Na kumukula – Na kumukula, o lakou no kekahi poe e poni’i ka aina ; no ka mea, ke hoomaopopo iho kakou i ka o-o, oia ka mea nana o mahi a e waelo hoi i ka nahelehele o ka aina Pela no na kumukula, he o-o lakou e waele aku a ii ka hupo o na keiki a me ka Lahui; nolaila, ho mea pono ia oukou e na kumukula ke  ku a hoopololei i ka hana i loaa i ko oukou lima me ka makaala a me ka molowa ole.  No ka mea, wahi a Kekahuna 9:10 i olelo mai ai penei, O na mea a pau i loaa i kou lima e hana’i, e hana oe me kou ika ka : no ka mea, ma ka lua kupapau kahi au e hele aku ai,  aole hana, aole noonoo, aole ike, aole hoi he naauau. Pela no oukou e na kumukula, ka puuawai hoi o ka naauao a na opio e omo aku ai, e ku oukou me ka manao lokaki like a hana me ka ikaika ma ka ho o ana’ku i ka ike a me ka naauao iloko ona; i loaa’i he kokua maikai nana e hoomau, a e hookuonoono hoi i ke kulana paa ou e Hawaii.  No ka mea, mailoko mai o na kula i loaa’i he poe naauao maikai nana e hooponopono in a oihana nui o ke aupuni, a e hoomalu hoi i ka aina & c.  Nolaila, ua maopopo ia kakou o na kumukula o lakou kekahi poe nana e hooula i keia anoano maikai i waena ou e Hawaii Ponoi, i ulu a mahuahua hou ae oe ma ka ike a me ka naauao.
            III Na Luna Aupuni. – He oiaio, o na luna oia no na lima ikaika o ke aupuni. O ka hoopono o na luna a pau o ke aupuni  ma ka lakou mau oihana iho, oia no ka hooko pololei ana ina eha a ke kauawai; no ka mea, oia ka mea iwaena‘i he poe naauao, a noeau hoi me ka hoopono e noho ina na oihana o ke aupuni Hawaii. E like me ka pono o ka lakou malama ane in a oihana o ke aupuni, pela ka pomaikai o ka lahui ; aka, ina e hemahema ka malama ana, poino wale ka lahui, nolaila, ho mea ole ka na kanaka hooikaika ana e malama in a kanawai, ke ole e hooke ia na eha a ke kanawai, a na lima ikaika o ke aupuni maluna o ka poe e hehi ana ina pono o ke kanawai o ka aina, No ka mea, o ke kanawai he kupono oia kea o ana, papa ana, hoopololei ana & c, nolaila, he mea pono ina luna aupuni o Hawaii ponoi, e hooikaika me ka makaala e hoomalu i ha poe hooula nu ii na anoano ino i waena o keia lahui.  Oia hoi ka inu ona, pepehi kanaka, hailiili aku a me na hana ino no a pau i papaya e ko kakou kumukunawai a me na kanawai maikai.  E like me ke Geuerala e makaala ana, e hoomalu in a koa mamuli o ke kanawai i hooholoia, i mea e loaa’: he lanakila no lakou, pela na Luna Aupuni e ku ai me ka manao lokahi a kau aku i ka eha a ke kanawai.
            I ke kokua like ou e Hawaii ma na mea e pono’i oia hoi ke hana a na luna aupuni. He oiaio, oke kokua like ana ou e Hawaii ma na mea e pono’i e like me keia, he mea noia e mau ai ka maluhia a me ka pono i waena ou.  A he mea no hoi ia e holopono’i ka hana a na lena aupuni, e kau aku a ii ka eha a ke kanawai maluna iho o ka mea kue a hehi hoi i ke kanawai o kou aupuni e Hawaii.  No ka mea, he makehewa hoi na eha a ke kanawai e kau aku ai maluna ou, ke ole oe e Hawaii e kokua like ma na mea o pono’i ka hana ana a na luna aupuni. Aka, ina na hoolilo oe ia oe iho ma na mea e pono’i, oia hoi hookah manao e hana pu ai, a e kokua pu ai hoi, he mea maopopo e lanakila ananei oe maluna o na poinu au i hana’i. E like me ka lanakila ana o ka aoao akau i ka aoao hema mawaena o Amerika Huipuia no ka pono ole o ka hookauwa negeo aua, pela auanei oe e lanakila ai a e loaa’i hoi ia oe he kulana hou ma ka pii ana ae a mahuahua hou oe e Hawaii.
MOSES. P. WAIWAIOLE.

 

He Aha Mele Alii Hawaii Nui

            Ke haawiia ana e ka Papa Himeni Kaulana o Kawaiahao, malalo o ke Alakai ana a ka Mea Kiekie ke Alii Lilia K Dominis, i kokuia e Ka Mea Kiekie Ke Alii W P Leleiohoku, maloko o ka Luakini o Kawaiahao, ke hiki aku i ka po Poaono, Iune 12. A o na pomaikai e loaa mai ana e hookaawaleia no na hemahema o ka Ekalesia. I kela po, e ike mua loa ia ai ke Keiki Alii e mele palua mai ana me Kona Kaikuahine Alii maluna o ka papa ku kiekie, a e lohe ia no hoi kekahi mau paukani e ae i ike ole ia mamua, e honehone mai ana. Aohe hoi he olelo ana no ka Papa Himeni iho, "ua akaka hoi ia." "Maikai! maikai!!" E hele nui mai e hoopiha i ka Hale. Hapaha hapalua, dala komo. E hamama ana na puka i ka hora 7 ½ a e hoomaka na hana i ka hora 8 ponoi. MOEPALI, - Komite.