Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 25, 19 June 1875 — Page 4
| This text was transcribed by: | Gracelyn M T Lorenzo |
| This work is dedicated to: | Uncle Pekelo Cosma |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA KUOKOA,
ME KE AU OKOA I HUIIA.
JESUSʻ NAME.--Royal Dieadem p 74,
1.
He Inos nani ke pa mai,
A oi i na inoa e ;
He @ ia e @ ;----
Ka Inoa ia o Iesu,
He @ boi i ike e
Na hemahema e Ili nei,
A hoopau ae, a hoomaikai;----
Ke @ ia o Iesu.
2.
A @, a luhi, a uwe,
He Leo kena olu mai,
E pau ka u, e oli ae ;----
Ka Leo ia o Iesu.
He @ no a mau a mau,
Ke loli na mea e a pau
A pale ia i @ makau ;----
Ke Aloha ia @ Iesu.
3
He Lama nani oia mau
I ino mai i keia ao,
A ao na hora po a pau ; ----
Ka Lama ia o Iesu.
He Home paa e hui ai,
A mele me ka poe maemae ;
Ilaila mau e kikoo ai ;----
Ka Home ia o Iesu.
HAWAII.
HAAWINA KULA SABATL
KUMUHANA--Lilo Ka Logou i kanaka.
PAUKU BAIBALA. IOANE 1:1-14.
1 KINOHI ka Logou, me ke Akua ka Logou, a o ke Akua no ka Logou.
2 Me ke Akua no hoi ia i kiuohi.
3 Hanaia iho la na mea a pau e ia ; aole kekahi mea i hanaia i hana ole ia e ia.
4. Iloko on a ke ola, a o ua ola la ka malamalama no na kanaka.
5 Puka mai la ka malamalama iloko o ka pouli, aole nae i hookipa ka pouli iaia.
6 @ Hoounaia mai la e ke Akua kekahi kauaka o Ioane kona inoa.
7 Hele mai la oia i mea hoike, i hoikeʻi ia no ua malamalama la , i manaoio ai na kanaka a pau ma ona @.
8 Aole no oia ka malamalama, aka ua hele mai ia e hoike i ka malamalama.
9 O ka malamalama io, ka mea nana e hoomalamalama na kanaka a pau e hele mai aua i ke ao nei.
10 I ke ao nei oia, a i @ keia ao e ia, aole nae ko ke an nei i ike iaia.
11 Hele mai la ia i kona iho, aole kona poe i malama iaia.
12 Aka, o ka poe i malama iaia me ka manaoio i kona inoa, baawi mai la ia i ka pono no lakou e lilo ai i poe keiki na ke Akua:
13 O ka poei hanauia, aole na ke koko, aole na makemake o ke kino, aole hoi na ka makemake o ke kanaka, na ke Akua no.
14 Lilo mai la ka Logou i kanaka, a noho iho la me kakou, a ike kakou i kona nani, i ka nani o ka hiwahiwa a ke Akua, ua piha i ka lokomaikai a me ka oiaio.
PAUKU GULA. "Ua hoikeia mai ke Akua ma ke kino." I Tim. 3:16.
Mele Him 86, 8-6 Leo----
1 Alaʻe, alaʻe, e mele pu,
Na leo, na naau,
Hoomaikai aku ia Iesu,
Ka logon oia mau.
2 Ka Logou nana i hanaʻe
Ka lani me ke ao,
Ua lawe ae i kino e,
Ke Kino o kakou.
3 A me ia kino haahaa e
I komo ai Iesu,
Ua noho ia malalo nei,
A @ me kakou.
Pale, i hiki mai ka Uhane Hemolele e hoomakaukau ia kakou no na Haawina Kuia Sabatl o keia hapaha hou, &c.
Mahea ke kula ana ma na hapaha elua i pau aku nei? E kula ana mahea ma keia hapaha ekolu me ka ha? Nui anei na haumana ma Amerika a ma Beritania e kule like ana ma keia mau Haawina? Ae, ua umi paha na miliona a oi aku. A pehea ma Hawaii nei? Nui paha, uuku paha? Ma ka lohe a ma ka nana aku hoi e uuku ana. Heaha ke kumu o ka uuku ana? Nui na kumu, na kahu ekslesis, na kahu kula Sabati, na kumu kula Sabati, ua kumu kula aupuni, na makua, na kanaka, na kamalii, ka @, ka hoowahawahe, ka hepa no kekahi o na keiki, me na kanaka makua.
P 1-3 Ka logon, Ehia mea i baiia mai ma keia mau pauku no ka Logon? 1 I kʻnohi oie. 2 Me ke Akua oia. 3 Ke Akua no oia. 4 Me ke Akua pu no oia i kinohi 5 Ua hana oia i na mea a pau, aohe mea i hanaia i koe i hana ole ia a ia. Ua loaa anei keia hua Logon mamea? Heaha kona ano? Olelo No ke aka? no ka mea, ka olelo wale no ka mea mane. Kinohi 1:3,6,9,11,14, &c. Halelu 33:9. Heberad 1:3 Ka Logon ka mana e ke Akua Kinohi, @? He @ @, ka wa @ loa ake. Aohe manawa i noho ole ai ka Logon. Uua mau, a mau, a mau mai kinoki mai, aole eua kumu, aole ona manawa i hoomakeʻi e ela. Nana ia Solomoua 8:22-30. Heaha ke ano o kinohi ma Kinohi 1:1? Ka wa ia i hoomakaʻi ke Akua e hana i ka lani, me ka honua. Ilaila no ka Logon.
Me ke Akua ka Logon. Heaha ia? Elua anei laua? Aole----Ke Alii me kana olelo, elua anei laua? Aole, hookahi no, Pela ke Akua ka Logon ua huipu a nobo hookahi no. Olelo Iesu, owau me ka makua, hookahi no mana.
O ke Akua no ka Logon. Maopopo loa hookahi no laua, aole elua, ua like loa. Aia no ke Akua a pau iloko o ka Logon. @ 2:9.
Me ke Akua i kinohi. Hookahi no o lana kumu, aole mamua kekahi, a mahope kekahi. Noho lua like. Nana ia Ioane 17:pauku 5.
Hanaia na mea a pau e ia. Pehea Kinohi 1:1? Ua akaka ke Akua , ka Logon hookahi no laua. Me ke Logon nae i hanaia ai na nea a apu. Nana ia @ I:16. Heb. 1:2. Ina i oleloia na ke alii i hana ka hale, na ka olelo a ke alii i hana ka hale, aole anei i like ia mau olelo olna? Mai kuhi, okoa ke Akua, oka ka Logon. loa okoa, elua no laua, elua ka Akua. Aola pela. Heaha ka mea i hana ole ia?
P 4, 5 Iloko on a ke ola, heahe ke ola? Oia no ka mea ola, ola mau, mai kinohi mai, aohe manawa i ola ole ai oia. Oia hoi ke kumu o ke ola, o na ano ola a pau. Nana i hookomo i ke ola iloko o ke kino kanaka, kino holoholona, ola kino, ola uhane, ola mau, ola o na mea ulu. Ke ola aha ka malamalama no na kanaka? Ka Logon no ke kumu ia o ka malamalama o ka ike, o ka oiaio, o ka pono. Nana ia Ioane 8:12, 9;5 14;6. Pehea ka pouli? Hea ha ka pouli? Ka hewa, ka naaupo, ka poe hewa.
P 6-8 Owai ka i hoonaia mai? no ke aha? Aole anei he malamaʻama Ioane? Ioane 5:33-35. Ioane hea keia?
P 9 He malamalama no Ioane, aka, owai ka malamalama io? heahe hoi kana hana? Nana no i hoomalamalama i ka poe i hoomalamalaia, a hiki hoi ke hoomalamala i na kanaka a pau ke hele aku lakou i ona la.
P10 I hea ka logou? i ka manawa hea? i kan manawa mai kinohi mai, mai ka qa i hoonohoiaʻi ke kanaka ma ke ao nei, Nana i hana ke ao nei, a oleo ia Adamu, Noa Aberabama, Mose na kanla, &c. Pehea ke ao nei? Aole i hoomaopopo ka nui o kanakan iaia, aole malama.
P 11 Owai kona poe ponoi? Ka poe Iserraelam na Iudaio. Aole i malama ka nui i ka Logou. Mamua o kona lilo ana i kanaka, sole hoi mahope iho.
P 12, 13. Nohea keia poe manaoio i ka. Logou me ka malama iaia? No ka wa mamua aku paha, mai ia Adamu mai. Heaha ka pono i haawiia ia lakou? Nohea ko lakou hanau ana? Nawai i hoohanau mai? Ehia mea i hooleia, aole na lakou i hanau mai? Ka hanau mua ana, oia ke koko, ka io, ka makemake o ke kino, o ke kanaka. Aole hiki ia oe ke hoohanau hou ia oe iho, aole hiki ia hai ke @ hou ia oe. I ke Akua wale no ka hiki.
P 14 Heaha ka i lilo i kanaka? Ka Logou, oia hoi ke Akua, ua hoikeia ke Akua ma ke kino, e like me ka pauku gula. Heaha ke ano o ko ke Akua lilo ana i kanaka? Koua hauau ana na kekahi wahine, e like loa me na keiki hahau hou maoli, me ka hewa ole nae. Mahea i hauau ai oia? Owai ka i ike i kona nani? Me ka nani owai? Ua pia oia i ke ahi?
Mele- Mele hou. 7 Leo.
1 I kinohi ka Logon.
Me ke Akua ka Logou,
O ke Akua ka Logou,
Nani, ihi, kamahao;
2 Mana wale ka Logou,
Hana i na mea a pau;
Nona mai ke ola nei,
Me ke Ola mau loaʻe.
Na makua. Owai keia Bake hou? Owai Ioane? Ehia Euanelio mamua? Ka Euanelio ehia keia? Hoomaka Ioane i kona euanelio ma kona hai ana i ke ano aha o Iesu? Pela anei na Euanelio mua? Ua like keia hoomaka ana me ka aha? Me Kinohi 1:1. Hana ke Akau i kioohi i ke aha? Hana ka Logon i ke aha? Elua anei mea nana i hana na mea pau? He- aha ke ano? Ka Logon, ke Akua hookahi no laua.
Na keikikane. Nawai hana na mea a pau? Heaha ka mea i hana ole ia? Ke Akua. Nohea mai ke ola? Ehia ola? Elua, ke ola o ke kino, ke ola o ka uhane. Pehea ke ola o ke kino? He ola aha ko ka Uhane? Mahea ko onkou manao nei? Owai ka malamalama oiaio nui? He malamalama anei ko onkon? Nohea mai? Hai mai i ke ano o na malamalama.
Na kaikamahine. Heaha ka pouli? Peali anei Hawaii ne @? Nui anei na aina pouli? Ua puka mai anei ka malamalama maanei? Pehea hoi ka pouli? Aole i hookipa i ka pono, i ka ike, i ka ke Akua olelo. Pehea hoi aukoa? Ke makemake nei anei e komo ka malamalama, ka pono ka ike, ka oiaio iloko o ko oukou naeu?
Ke kula a pau. Hai mai i ke pauke @. Ma ka aha i hoikeiaʻi ke Akua ma mua? Heb. 1:1. Halelu 19:1,2. Roma 1:2, Ehia makahiki i hala a hoikela ke Akua ma ke kino ma ke ano kanaka? He 4,000.
Aole anei i hoike ia ke Akua mamua ma ke ano kanaka maoli nei? Ua hoike ia no ma ke ano kanaka makua, sole nae ma ke ano keiki hanau hou. Aole i @ ia mamua. E wehewehe mai i ke ano o ka lilo ana o ka Logou i kanaka, na makua ka poe i ike mua, kona ano, kona piha ana i ka @, a me ka lokomaikei.
No ke aha i lilo ai ke Akua i kanaka? I kona lilo ana i kanaka, naio anei kona ano Akua? Aole, e like me kona noho ana iloko o ka Logon, pela oia i noho ai iloko o Iesa. Hookahi no @. Kaawale nae ke ano kanaka o Iesu.
Mele Him 89 8 Leo.
1 Aloha Iesu ia kakou,
Ka põe quina ale no;
Aloha a kokua mai,
A, iaia kakou e olaʻi.
3 Aloha ia, a haawi mai
I kona ola e olaʻi;--
Aloha ia, a make no
I mohai e olaʻi kakou
Pule i lohe na aina a pau i ke aloha o ke Akua, i kona haawi ana mai i kalahala e olaʻi.
HAAWINA KULA SABATI no Iulai 1l Ioane 1:35-46. PAUKU KULA. Hoik. 14:4.
HAWAII.
E KA LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:--
Ua ohe piùepineia iwaena o na kanaka ma na wahi a pau, ka olelo ana "owau ka mea mana maanei," aia he aina, pa, hale, lio, ia mea aku ia mea aku.
E olelo ana au no na poe moe kolohe, moe mau. I ka nana aku ma na wahi a pau, ami o a o, ke ulu nei, a laha loa keia hewa, iwaena o na kanaka, me he mai ahulau la, E lawa ana i kane, a i wahine, e like no me ka lawa. Ua hanau na keiki, ua nui, ua ike mkaia e na mea a pau, aka ea auhea na luna, na lima o ke aupuni, oia hoi, o makai nui, lunakanawai, makai? Eia ae no ke hiamoe nei.
Ua hike no au ke lawe i kau kaikamahine, i lai kane, i ko wahine, a e noho ae me he mea la naʻu ponoi ia wahine, a e noho ae me he mea la maʻu ponoi ia wahine, e noho pu me aʻu i koʻu hale. Ua lawa no i ka paahana, ke lawe ae e like me kona laki, a kanaka maikai hoi. Nolaila, ua malu au, noʻa ka hale, a ua malu hoi na paahana ma na papa hena mahiko, a pela aku. A ua malu hoi ka lunakanawai me kana wahine hou. Eia ka mea @ loa, aole he hopuia, a in a e hopu ia, he hapa koe no ka nui. A no ke aha la i hopu ole ia ai? Eia koʻu lohe no ka ho ike ole, oia ka ea? He mea kupauaha keia ka hoike ole ka, i hoike i ike pono i ka moe ana. Ina i aihueia ka waiwai, mahuka ka paahana, hopu no me ka hoike ole. Ina hoi i hanau ke keiki, 1,2, 3, aole no e hopu, aia no paha a he hoike &c.
Eia keia. Ina i hoopiiia, hoopaiia, uku no a i ole, hoopii paha, eia aku no keia o ka hoi no ia a noho hooao no e like me mamua, aole hookaawale ia. No keia ano, ua ulu nui loa keia hewa ma ke aupuni okoa. Ina i hemahema na kanawai pili waiwai, alaila, hoohalahale, a hoopii i ka ahaolelo, aka, o keia kanawai, me he mea la, aole paha i hoohalahala ia alaila, olelo ka mea hale, owau no ka mea mana maanei pela no na haku hana.
Ke ike pono nei au, i ka lehulehu o na paa o keia ano, a he mea nune na loko, i ka ike ana, he palupalu maoli na lima o ke aupuni, me he mea la no, e puana ae ana kela keia, ua noa ke, kaoawai no ka moekolehe, &c.
Eia hoi, he mea ehaeha loa no ka naau ka ike aku, e kokua akaka ana no na mea hale i keia ano. Ehaeha pa umi a oi aku, i ka ike, a lohe ana, o na @ kekahi i kokua i keia, e hia la o lakou i koe ae?
Me he mea la, o keia hewa, ua lilo i mea maa loa i na maka, na pepeiao &c. A no ia ano, aneane hiki ole ke pale aku. Hookahi nae mea aloha, o na keiki, lilo ke kaikamahine, makuahine hoi i ka pake, umiumiia mai la na pokii, a keiki e ai pu i na oka raiki, barena o ka kamalii puni hoi.
Aole hoi o lakou wale, aka, o ka poe a pau e @ aku ana, hana me he mea la ua berita mare ia; e hele pu ana ka punalua kapae, me he mau bipi la no ka pine hookahi, a nui wale aku no, aole pau.
Eia hoi. He au hooula lahui ko Kalakaua, @, e ole a nei ka lahui in a me keia e @ ai? Ke mauso nei au, aole e ulu, Ioa hoololiia na kanawai, a ae ia e moe aku moe mai, i ulu ai keia lahui, ke hoole @ nei au, aole no e ulu, in a huli ka Moi pela ea, lilo hewa ka manawa, a mea mai he ole no Ladana.
Pehea la ka pono o keia, e ka mea heluhelu? E aho paha e noi i keia ahaolelo o 1876, e kau i kanawai, e like me ko Kina penei.
Pauku I--O kela kanaka, keia kanaka, e @ ana i ka wahine a hai, me ka @ i ka uhai loloa, e nohe ana me ka hauhae o ka wahe o kona punelua e po aloia kona maka akau, e okiia kona pepeao akau, me na manamana nui o @ @ akau, me na manamana nui o ke kapuai akau.
Pauka II.--O kela wahine keia wahine e kaili ana i ka hai kane, me ka hoomanao i ka ahai loloa, e noho ana, mehe ku milimili la iloko o ka hale, e poeloia na @ o kona @ hema, me ke @ e like me ka pauku maluna.
Ina ae ia mai keia mau pauku e lilo i kanawai no keia supuni, e aho paha ia, akaka ka ke alii @ ua moku ka pepeiao. Oiai no hui, i ka ike aku, me he mea ole la ke kauawai, a he oki loa aku hoi ka hooko ia ana, aloha ino no.
Eia hoi, He oi loa keia a ka hewa aala loa i na kanaka, ioa i @ ka wahine, a olelo aku oe, no ke aha kou hoopii ole? Olelo mai no ka, ua oki no pela a na ke aupuni no e hopu, kupanaha no, kai no hoi oia ka mea mana e hoohiki aku, eia ka na ke aupuni e hopu.
Eia hoi, noho pu no, ka punalua me ka manu a laua ma kekahi aoao o ka rumi aka no na maka me ka eueu ole aku. A i ole hoohana hooholo, i uka i kai, a puka ke kua, holupii na hulu, hele wawae nae o ia nei. A i ole hoi ia, lilo ae la ke kaikamahine i ka haole, a pake paha, o ka naoa aku no ka na makua, a hele no a noho pu, hookahi ai a ia, he hale, aia ku pono o ka noho i ka hale laau, kui ae a kui ae, kiei iho ilalo, hanohano.
O keia mau mea a pau la, ua ike no ka lunakanawai, makai nui, eia nae, paia wale ia ae la no na maka, aole he hoopii, a hopuia oiai, owau ka mea mana maanei.
Eia he mea kupanaha, he mau malama i hala ae nei, ua loaa iaʻu, he lohe mai kekahi makai mai, e noho ana ma kekahi mahiko; aia iloko oia mahiko, he mau mea moekolohe, ua ike pono ia, nolaila, hele mai oia i ka makai nui, a hai aku ia mea ia ia, a ninau ia oia i na hoike, ae no oia he hoike no. Ia wa kakau oia i palapala na ka lunakanawai, ma ia palapala, e kauoha aku ana oia he pono e haawi mai i ua makai nei i palapala hopu no ua paa moekolohe nei; me ka i pu aku na ka makai no e hai ia ia i no hoike.
Lawe aku la ua makai nei, a hiki i ka hale o ka lunakanawai, ia wa no, hiki mai ana ua haole nei nona ka mahiko a olelo i ka lunakaonawai, a i ua makai nei i ka lapuwale, me ka olelo, aole ou mana, o ka hoka no ia, pii pu laua i ka ilamuku, hiki aku la, namu aku namu mai a eai kana i lohe aku, O, pau no keia, ole pono kii oe hopu, iaʻu no mana, hopu iho la ka makai ia homa i ka pauku ma Roma, i ke ahuawa o Waikiki, Pehea la keia hana a koke aupuni aoao? He pinepine na hana o keia ano.
Eia hou keia, in a he hihia pili wale no i ka haole, hoopau waleia, in a he Hawaii miko iho la.
Eia ke ulu nui nei ma na nupepa, ka olelo ana no ka hooulu i keia lahui, oia hoi, o ka makia o ko Kalakaua aupuni, oia ka hooulu lahui. Pehea, e ulu a nui ka lahui Hawaii, ina e ae wale ia na kanaka e uhaki kanawai, me he mea la e hooneo ana i no laahia o na kanawai o ke aupuni? Aole loa. Okeai hewa no hoi, ka ke Akua i huhu loa ai, me ka hoopailua loa. Makehewa ka hooulu i keia lahui, a kue i ka @, no na mea a pau. E ae aku i na mea i olelo ia, o ka malama i ka pono ka mea ia e ulu ai keia lahui, o ka lokomaikai o ke Akua, ka mea e loaʻi keia lahui, ua ike oe e ka mea heluhelu i na mea nona keia mau ole, lo elua i kauna koma ia.
Nolaila, ua ike pono ia, aole e mei, a e pau paha keia hewa i na kanawai, in a oolea, a o ka make ka uku, sole no e emi a pau loa hoi. E kuailo mai alaila loaa ka wai laau e pau ai, Kuailo--Eia, E ala e na haipule mai Hilo a Niihau, e pelu iho na kuli, e hooheahea iho, a e noi aku me ke aloha o ka manaoio, i ka Haku nona na lani, ka Houna, me ka pule, E ka Uhane Hemolele, me kou mana e iho mai, &c a e hiki koke mai kou aupuni, &c.
Aia a iho mai ka uhane hemolele, alaila nana no e umi iho i na kuko make wahine a hai, a kaikamahine, kane a keike, ka Moi me na makaainana, alaila pau. Aka , o ka manao ae i na wahi apana kanawai, a ia ia e pau ai, aole e pau. Oiaia hoi, he kanawai no, a he maikai no, aka , o na hana o ke aupuni, he holo hua, he moku no ke la makani, he muhee holo lua, he hee no ke kai uli.
Nolaila, e ae mai oe iaʻu e ka mea heluhelu, e puana pu mai me aʻu i ke poo o keia kelai olelo loihi ana, oia hoi, Owau no ka mea mana maanei.
A ke haawi aku nei au i koʻu welina i na tausaoi e heluhelu ana i kou mau aoao e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.
Me ka mahalo. WAIOHINU.
HOOPILIKIAI KALEHULEHU.
E KA NUPEPA KUOKAO E. Aloha oe:--
E oluolu oe; e puili puʻku i keia wahi puolo ma kahi kaawale o kou poli pumehana a nau ia e anapu uilaʻku ma na ae kai o na home o ko kaua mau makamaka; malia paha, o hoopuiwaia ko lakou mau talena waihona noonoo a wehe ae i na hipuu o ka kaua wahi puolo; a kalena ae hoi i kona mau alu a hoike ae i ko loko, Oia hoi keia.
"Hoopilikia i ka lehulehu."
Ua ike ia ma ke Kuokoa o ka la 5 o lune nei, ua hoolaha akea ae ke Konohiki o Moanalua nei. E hookapu loa ana i na ia malalo iho o ka ia hoomalu a ke Konohiki. He mea kupanaha loa keia i kaʻu ike ana ma keia aina Konohiki, i ka elua ana o na kapu ia a ke Konohiki. Oia hoi ke kapu ia a ke koaohiki, oia ka amaama, ke kapu mua, a o na ia i koe iho, oia ke kapu elua a na konohiki nei, i koʻu hoomaopopo ana no na makaainana ia mau ia i koe, he wahi paina ia no lakou, ka poe kepa a kulaiwi ma keia aina, ko na makaainana wahi pono iki keia i haawi ia mai e ka lokomaikai piha lea o ka Moi Kamehameha III ma ke kanawai, no ka poe kupa o ka aina, koe ka poe o waho mai, koe no hoi ka lawe ana e kuai. Eia nae hoi; ke lawe nei ke konohiki nana wale no, a pau loa kauahi naiʻla, he makole koopei, he hai nei kela ma kana hoolaha.
E i ana kela, o ka poe i hele i kana hana, o lakou ka! ka poe i noa ke kii i na ia i kee malalo iho o ka ia hoomalu. Oia hoi ka puhi, @, hee, moi a pela aku.
Ma ke kai o Keehi, Ahua, Mokuoeo, a o ka mea a mau mea paha e kii o ka poe kupa i hele ole i ka hana; e hoonkuia oia i na @ elima. Eia ka ninau, he kupono anei keia kapu elua ana, no na ia i koe, a o ka mea e kii e hoouku ia oia i na dala elima, ma ke ano he komokewa?
Eia ka haina; wahi a Nalimaapa kela kanaka i hoomaauao ole ia ma na kula wahi ana. Aohe pono in a o ha kamaaina a kupa hoi o ka aina i hele ole i ka hana a ke konohiki ke puliki puia iloko o keia inoa ino he komohewa me ka poe mai o waho. Aka, in a i ka poe mai o waho wale no ka pili ana, alaila e kupono aunanei me ke koena ole, Eia nae ke kokoke mai nei na iliili o ka papa konane, oia hoi keia. "Hapala ke kea na ka ele ka ai."
Eia hoi kekahi, na lawe mai ua konohiki nei o makou i na ia i koe, me he la, he kemuwaiwai nona, ma ka hoolimalima ana aku i keia mau ia i na kamaaina o ka aina a poe e ae paha e makemake ana i keia kumu moolimalimai e kuu aku a lawa mai e ai a kuai paha, pela na leo e kupinai nei ma na paia o keia aina o Moanalua nei, ke ike mai la oukou e ka lehulehu a me ka poe i piha pono i na ike kanawai, e noonoo pono mai oukou i keia hana pono ole a keia konohiki, ua pono anei sole paha?
Ke ike mai la oukou i ka hehi kanawai nui a me ka hoopilikia i ke ola o ka lehulehu, i koʻu manao he hiki koena ole i na ia i koe, ke kii ia e na kamaaina, a lawe mai e ai i keia mau ia i keia manawa, koe ke kuai ana i loaa ia ka pomaikai elua aole pela, he kue ia i ke kanawai.
Eia keia; He kanawai no anei ia ma na aina konohiki a pau, aole e hiki i ka poe hele ole i ka hana a ke konohkiki ke @ i na ia malalo iho o ka ia hoomalu? Na oukou e ka poe ike kanawai e hai mai i ke haina o keia ninau, a wehewehe mai hoi i ke ano o ke kanawai e pili ana i na aina konohiki i hoopau ia koʻu pohihihi a o ka lehulehu paha i maopopo i na kamaaina o na aina konohiki a pau e waiho mai nei ma na mekupuni a pau o keia pae aina, o alua a akelu paha na hana ana e like me keia ma na wahi e aku.
Ua oki au maanei me ka mahalo.
S. KAMANOA.
MOANALUA, IUNE 15, 1875.
HE MELE HOOULU LAHUI.
1 Ulu, ulu kuu Lahui,
Ulu, ulu a nunui;
Pela ka keʻlii paipai.
Ma ke aha e hoolaha?
Ma ka mahiai no paha;
Mahi, mahi, mahiai.
2 Kii, hawele i ka malo,
Eli, kanu i ke kalo,
Lu iloko o na loi,
Kui, kui, i ka poi--
Pela paha e alu ai--
Ulu, ulu, kou Lahoi,
Ulu, ulu a nunui,
Mahi, mahi, mahiai.
3 Eli, kanu i ka nala,
Kanu e a lau ua mala;
A i oo, e ohi ae,
Hoaa la i na umu,
Hao iloko a kahumu,
Moa, hemo, kui ae--
Waiho no a awaawa,
A hu ae e inu paha--
laa no a hikilele,
Ku, ku a hoaoe hele,
Hele, lali, hina e.
Pela e ulu kou Lahui,
Ulu, ulu a nunui,
Mahi, mahi, mahiai.
4 Kanu ko, a kanu awa,
Wiki me he lelekawa,
Hana i ka molakeke,
I mea, on a, ekeeke,
Kii, e kii la i laikini,
Puhi rama kuai like,
Pela ea e ulu ai,
Ulu, ulu kou Lahui,
Ulu, ulu a nunui,
Mahi, mahi, mahiai.
5 Kanu bake, kana nui,
Nau a puhi, phui hui,
Na makua, na kamaiki,
Huikau a phi like--
Puhi i ka opiuma,
Puhi a hakumakuma,
Pela ea e ulu ai,
Ulu, ulu kou Lahui,
Ulu, ulu a nunui,
Mahi, mahi, mahiai.
6 Ku kaapuni, nee aku la,
E hoala i na hula,
Hula maoli, hula haole,
Hulahula, hu ke oli
Mai ka po a hee ka pouli--
Pela ea e ulu ai--
Ulu, ulu kou Lahui
Ulu, ulu a nunui,
Hula, one, mania.
7 Ae e noho kuikahi,
Panailike, mannahi,
Hehi i ke kanawai,
Aohe mea i aa e hopu;
Inu, on a i ke kulu,
Lili, inaina a pepehi
I ka ipo manuahi.
Pela anei e ulu ai?
Ulu, ulu kou Lahui,
Ulu, ulu a nunui,
Huikau a mahiai?
8 Lapuwale ! kuhihewa!
Uʻoki ea, hele pela!
Ole meia e ulu ai.
Ala, naue, paipai aku,
Na lii nui, me na haku--
Hooko i na kanewai--
E makau la i ke Akua,
Na keiki, na makoa,
Na lii nui me na luna,
Na kanaka no a pau la.
Pela no e ulu ai--
Ulu, ulu kou Lahui
Ulu, ulu a nunui,
Ma ka hana pololei.
Naʻu na HOOULU LAHU.
KO KALEPONI
LAAU KUNU OLA!
A ME KA MAI HANO.
He nui na Palapala mai na Haole e ae e hooiaio mai ana i ke
Ola io malli o keia Laau Kunu a Hano.
O KEIA KA LAAU OLA A MR. F. L. SUCH NO NA MAI
-MA KE-
Ake-Mama, ka Ha o ka Leo,
Ke Anu, ke Kunu, Kunu Kalea,
Na Eha a pau ma ka Puu.
E OLA NO HOI NA MAI HANO IKAIKA, KA UMII I KA HAUPO
A o ka poe Mai Ai-ake e loaa no ka oluolu nui ia lakou, ke ai i keia Laau,
NO LOKO MAI O NA LAU NAHELE KEIA LAAU, AOHE MEA INO O LOKE
NA KA POE E LAWE ANA E IKE I KA OIAIO.
Na Rula o ka inu ana:
No Kanaka Makua--2 puaa aui, i ekolu inu ana i ka ia.
No Kamalii--i puna nui, i ekolu inu ana i ka ia.
No Kamalii Aiwaiu--i puna ti, i ekolu inu ana i ka la.
A in a e mau ana no ke koii o ke @, in a iki no @ o na in a ana ekolu.
No ka Hano--E iau i ka wa e hiki ai ka ho, a mahope iho.
No ke Anu--Aia ne i ka wa e inu ai, o ka po a me ke ao.
No ka Puu Eha--E hoonui a e inu pinepine a hiki i ka @ ana o ka eha.
No ka Eheehe--e inu liilii me ka hana mau nae.
No ke Kunu Kalea--E inu no e like @ ka ikaika o ke Kunu.
No ke Kaniai Eha--He pono inu no, a aole @ @ o ka pau no ia o ka @, a poha maikai ka leo.
E loaa no keia laau lapaau ma ka Hale Kuai o
DILLINGHAM & CO.,
Ahikoe Ano hou.
Ma ka Hale Kuai Mea Hao o Dillingham & Co., e loaa ai keia Ahikoe maikai.
He Hookahi Tausani a @ Haneri keu no ka KENIKENI. Nani maoli no keia Nuhou o ka Haole.
DILLINGHAM & co.
Aianui Aliii